władcy unii kalmarskiej - krolewskie

III.
WŁADCY
UNII KALMARSKIEJ
M AŁGORZATA I ( S . 91)
E RYK VII P OMORSKI ( S . 92)
K RZYSZTOF III B AWARSKI ( S . 95)
89
KRÓLEWSKIE RODY DANII
90
WŁADCY UNII KALMARSKIEJ
MAŁGORZATA I
O J C I E C : Waldemar IV Atterdag (zob. s. 85).
M A T K A : Helwiga szlezwicka (zob. s. 86 w biogr. Waldemara IV).
R O D Z E Ń S T W O : zob. s. 86 w biogr. Waldemara IV.
MAŁGORZATA I
Na świat przyszła (20 VII) 1353 r., zapewne w Syborgu. Po śmierci
ojca doprowadziła w 1376 r. do wyboru syna Olafa na króla Danii
(zob. s. 88) i objęła w jego imieniu regencję. Po śmierci męża i wstąpieniu Olafa na tron norweski (1380) została ponadto regentką
Norwegii. Olaf zmarł 3 VIII 1387 r., a 10 VIII w katedrze w Lund
(Skania, obecnie w Szwecji) ogłoszono Małgorzatę „suwerenną panią i władczynią” Danii. 2 II 1388 r. została proklamowa „prawowitą panią i władczynią” Norwegii (wraz z prawem do wskazania
następcy tronu), a w marcu tego roku na zamku Dalaborg pozostający w opozycji do Albrechta Meklemburskiego możni szwedzcy
obwołali ją „suwerenną panią i władczynią” Szwecji.
Mężem Małgorzaty I został (ok. 9) IV 1363 r. w kościele Panny
Marii (obecnej katedrze) w Kopenhadze :
Haakon Magnusson
Był on synem Magnusa Erikssona, króla Szwecji i Norwegii z dynastii Folkungów (z Bjälbo), i jego żony Blanki, córki Jana z Flandrii, hrabiego Namur. Urodził się w sierpniu (ok. 15 VIII) 1340 r.
Na mocy postanowień traktatu z Varbergu (15 VIII 1343) ojciec
zobowiązał się przekazać mu tron norweski po dojściu Haakona do
tzw. lat sprawnych. Nastąpiło to w sierpniu 1355 r. i wówczas książę wstąpił na tron Norwegii, przyjmując imię Haakona VI (niemniej
król Magnus zatrzymał w swoim ręku północną część tego kraju).
15 II 1362 r. w Uppsali ojciec powołał go na swojego współwładcę
w Szwecji, jednak już w 1363 r. oboje zostali pozbawieni tronu
przez szwedzkich możnych, którzy obwołali królem Albrechta Meklemburskiego; obaleni Haakon i Magnus schronili się w Norwegii.
Haakon zmarł w trakcie przygotowań do wyprawy na Szwecję na
91
KRÓLEWSKIE RODY DANII
przełomie sierpnia i września (lub 1 V) 1380 r. na zamku w Oslo
i został pochowany w nekropolii władców norweskich w zrujnowanym obecnie kościele mariackim (Mariakirken) w Oslo.
Syn:
1 O LAF II (zob. s. 88).
MAŁGORZATA I
15 II 1388 r. wyznaczyła wnuka swojej siostry Ingeborgi, księcia
pomorskiego Eryka, następcą tronu Norwegii ; w czerwcu następnego roku został on wybrany królem Norwegii, a w 1396 r. królem
Danii i Szwecji. 12 VI 1397 r. Małgorzata adoptowała Eryka i tego
samego dnia w Kalmarze miała miejsce jego koronacja, faktycznie
jednak królowa nadal sprawowała niepodzielną władzę nad całą
Skandynawią. Zmarła niespodziewanie 28 X 1412 r. na pokładzie
swojego statku na wodach zatoki Flensburg. Została początkowo
pochowana w klasztorze cysterskim w Søro (wyspa Zelandia), a w
1413 r. jej zwłoki przeniesiono do Roskilde i pochowano w chórze
tamtejszej katedry (dawny kościół św. Trójcy).
Samodzielne rządy objął Eryk Pomorski.
ERYK VII P OMORSKI
O J C I E C : Warcisław VII
Urodził się zapewne ok. 1362/64 r. jako najstarszy syn Bogusława V Wielkiego, księcia pomorskiego na Słupsku z dynastii Gryfitów, i jego drugiej żony Adelajdy, córki Ernesta I, księcia brunszwickiego na Einbeck, Everstein, Osterode i Hameln. W chwili
śmierci ojca (1374) był nieletni i opiekę nad nim oraz jego młodszym rodzeństwem sprawował ich przyrodni brat, Kazimierz
(Kaźko) IV. Po jego bezdzietnej śmierci (1377) Warcisław objął
samodzielne rządy w księstwie słupskim (od ok. 1386 r. współrządził z nim młodszy brat Bogusław VIII). Został zamordowa-
92
WŁADCY UNII KALMARSKIEJ
ny przez Jana, mieszczanina ze Stargardu, na krótko przed 24 II
1395 r. podczas zbrojnego wypadu z zamku „Zarich” (zapewne
chodzi tu o Szadzko). Miejsce jego pochówku nie jest znane.
Na krótko przed 23 III 1380 r. jego żoną została księżniczka
meklemburska Maria, po kądzieli wnuczka króla Waldemara IV
Atterdaga.
M A T K A : Maria
Jej ojcem był Henryk III, książę meklemburski na Szwerynie, matką natomiast Ingeborga, księżniczka duńska, starsza siostra królowej Małgorzaty I (zob. s. 86 w biogr. Waldemara IV Atterdaga).
Urodziła się w 1363 r. lub ok. 1363/67 r., a zmarła między 13 V
1402 a 7 II 1403 r. najprawdopodobniej w Sławnie.
SIOSTRA: .
1 Katarzyna, matka K RZYSZTOFA III B AWARSKIEGO (zob. s. 95).
ERYK VII
Urodził się w 1382 r. (przed 11 VI) i na chrzcie otrzymał imię Bogusław ; imię Eryka przyjął w czerwcu 1389 r. po wstąpieniu na tron
Norwegii. 15 II 1388 r. został przez swoją babkę cioteczną, królową
Małgorzatę I, wyznaczony następcą tronu Norwegii, a latem następnego roku proklamowano go królem tego kraju pod imieniem Eryka III. Po śmierci ojca w 1395 r. odziedziczył księstwo słupskie jako
Eryk I. Wkrótce po 6 I 1396 r. obrano go królem Danii pod imieniem Eryka VII, a 11 VI 1396 r. królem Szwecji (w niektórych
opracowaniach pojawia się jako Eryk XIII, sam jednak nie posługiwał się numerem porządkowym). 12 VI 1397 r. w Kalmarze został
oficjalnie adoptowany przez Małgorzatę, a dnia 17 VII koronowany
na króla trzech państw Skandynawskich przez arcybiskupa Lund
Jakuba Gertsena oraz przez arcybiskupa Uppsali Henryka Karlssona. Osobiste rządy w Skandynawii objął jednak dopiero po śmierci
królowej Małgorzaty w 1412 r.
Pierwszą żoną Eryka VII została 26 X 1406 r. w katedrze w Lund
(Skania, wówczas w Danii, obecnie w Szwecji):
Filippa
Była ona córką Henryka IV, króla Anglii, założyciela lancasterskiej
linii dynastii Plantagenetów, i jego pierwszej żony Marii, córki Humphreya de Bohun, earla Hereford, Essex i Northampton. Urodziła
się 4 VI 1394 r. lub krótko przed tą datą (nie zaś w lipcu tego roku,
jak dawniej przyjmowano, gdyż matka Filippy zmarła wydając ją na
świat w czerwcu) w zamku Peterborough (Cambridgeshire, Anglia).
93
KRÓLEWSKIE RODY DANII
Koronacja Filippy na skandynawską królową-małżonkę odbyła się
1 XI 1406 r. w katedrze w Lund, a dokonał jej tamtejszy arcybiskup
Jakub Gertsen. Pożycie pary małżeńskiej nie układało się najlepiej
i ostatecznie królowa wycofała się do klasztoru brygidek w Vadstena
(Östergötland, Szwecja), gdzie zmarła ze zgryzoty lub też przy przedwczesnym porodzie 5 I 1430 r. i gdzie już następnego dnia została
pochowana.
Potomstwo {1–2}:
1 (?) Eryk
Jeśli był dzieckiem Filippy urodził się być może 5 I 1430 r. i najprawdopodobniej zmarł młodo, zapewne 24 IX tego roku. Mógł
jednak być synem Cecylii, nałożnicy, a później morganatycznej
żony króla Eryka (zob. poniżej). Jeśli było tak istotnie, wówczas
nie posiadał praw dynastycznych.
2 (?) Synowie
Zmarli w dzieciństwie.
Drugą żoną Eryka VII została (związek o charakterze morganatycznym) między 1430 a 1439 r.:
Cecylia
Pochodziła zapewne z Danii lub Szwecji i była dwórką Filippy
Lancaster. Po jej śmierci została kochanką Eryka, który po krótkim
czasie ją zaślubił. Zmarła zapewne na Pomorzu po 22 VII 1459 r.
Owocem tego związku mógł być syn Eryk (zob. powyżej).
ERYK VII
16 VIII 1434 r. został zdetronizowany Szwecji (odzyskał tron w r.
1435, lecz w 1439 został ponownie usunięty), 23 VI 1439 r. utracił
tron Danii, a w 1442 r. – Norwegii. Do 1449 r. przebywał na wyspie
Gotlandia, skąd przeniósł się na stałe do Darłowa w swoim ojczystym księstwie słupskim; sprawował tam rządy wspólnie z Marią,
wdową po księciu Bogusławie IX. Zmarł zapewne 3 V (przed 16
VI) 1459 r. na zamku w Darłowie i został pochowany w darłowskim kościele parafialnym NMP.
Jego następcą na skandynawskim tronie został jego siostrzeniec,
palatyn neuburski Krzysztof.
94
WŁADCY UNII KALMARSKIEJ
KRZYSZTOF III BAWARSKI
O J C I E C : Jan
Był on potomkiem palatyńskiej linii dynastii Wittelsbachów, synem Ruprechta Sprawiedliwego, elektora Palatynatu Reńskiego
oraz króla niemieckiego, i Elżbiety, córki Fryderyka V, burgrabiego Norymbergii. Urodził się w 1383 r. w Neuburgu (Neunburg
vorm Wald) i po śmierci ojca (1410) otrzymał zgodnie z jego
rozporządzeniem tytuł palatyna Neuburga na Nowej Marchii
(Neumarkt). Zmarł 13/14 III 1443 r. w klasztorze benedyktynów w Kastl (Górny Palatynat, Niemcy) i został pochowany
w kościele św. Jerzego w Neuburgu.
Pierwszą jego żoną została 25 IX 1407 r. w Ripen (Dania)
Katarzyna, księżniczka pomorska, siostra króla Eryka VII, z którą
miał potomstwo (szczegóły poniżej), a po raz drugi ożenił się 7
lub 8 IX 1428 r. w Riedenburgu z Beatrycze (ur. ok. 1403, zm.
Neumarkt 12/14 III 1447), córką Ernesta, księcia Górnej Bawarii na Monachium, potomka bawarskiej linii Wittelsbachów; małżeństwo to pozostało bezdzietne.
M A T K A : Katarzyna
Jej ojcem był Warcisław VII, książę pomorski na Słupsku, a matką Maria, księżniczka meklemburska, po kądzieli wnuczka Waldemara IV Atterdaga (zob. s. 93 w biogr. Eryka VII). Na świat
przyszła przypuszczalnie w 1384 lub 1390 r., a zmarła 4 III 1426 r.
i została pochowana w klasztorze brygidek w Gnadenburgu koło
Neumarkt.
R O D Z E Ń S T W O {1 – 6} : .
1 Małgorzata
Urodziła się 24 VIII 1408 r. i zmarła w dzieciństwie. Została pochowana w klasztorze brygidek w Gnadenburgu nieopodal Neumarkt.
2 Adolf
Urodził się i zmarł w 1409 r. i został pochowany w kościele św. Marcina
w Ambergu.
95
KRÓLEWSKIE RODY DANII
3 Otto
Urodził się w 1410 r. i zmarł w dzieciństwie. Spoczął w klasztorze brygidek w Gnadenburgu koło Neumarkt.
4 Jan
Urodził się w 1411 r. i zmarł w dzieciństwie. Został pochowany w klasztorze brygidek w Gnadenburgu nieopodal Neumarkt.
5 Fryderyk
Urodził się w 1412 r. i zmarł w dzieciństwie. Spoczął w klasztorze brygidek w Gnadenburgu koło Neumarkt.
6 Jan
Urodził się we wrześniu 1413 r. i zmarł po trzech dniach życia. Pochowano go w kościele św. Marcina w Ambergu.
KRZYSZTOF III
Urodził się 26 II 1416 r., zapewne na zamku w Neumarkt (Górny
Palatynat); w Szwecji zwany był „Korowym Królem”, gdyż za jego
rządów panował tam taki głód, że ludzie żywili się odartą z drzew
korą. Po detronizacji Eryka VII Pomorskiego stany duńskie zgromadzone 9 IV 1440 r. w Viborgu dokonały jego elekcji na tron Danii, 13 IX 1441 r. przy Kamieniach z Mora nieopodal Uppsali został
wybrany królem Szwecji i koronowany następnego dnia w katedrze
w uppsalskiej przez arcybiskupa Mikołaja (Nilsa) Ragnvaldssona. 20
V 1442 r. na zgromadzeniu w Lödöse wybrano go królem Norwegii
i 15 VII tego roku został on koronowany w Oslo, zaś 1 I 1443 r.
w katedrze w Ribe miała miejsce jego koronacja na króla Danii, której dokonał arcybiskup Lund Jan (Hans) Laxmand. W tym samym
roku odziedziczył po śmierci ojca (13/14 III) godność palatyna
Neuburga na Neumarkt.
Żoną Krzysztofa III została poślubiona 12 IX 1445 r. w zamku
kopenhaskim:
Dorota
Była ona córką Jana Alchemika, margrabiego brandenburskiego
na Bayreuth i Kulmbach, potomka dynastii Hohenzollernów, oraz
jego żony Barbary, córki Rudolfa III, księcia saskiego na Wittenberdze i elektora saskiego. Urodziła się ok. 1430 r., a 14 IX 1445 r.
w kościele Panny Marii (od 1924 r. katedrze) w Kopenhadze została
koronowana przez arcybiskupa Lund Tuve Nielsena na królowąmałżonkę Danii, Szwecji i Norwegii. Po śmierci Krzysztofa, z którym nie miała dzieci, 28 X 1449 r. wyszła za mąż za jego następcę
na skandynawskim tronie, Chrystiana I (dalsze szczegóły oraz ich
potomstwo zob. s. 105).
96
WŁADCY UNII KALMARSKIEJ
KRZYSZTOF III
Zmarł nagle 5 lub 6 I 1448 r. w Helsingborgu i spoczął chórze katedry (dawnego kościoła św. Trójcy) w Roskilde. Grób króla nie zachował się do naszych czasów.
Po jego śmierci Unia Kalmarska została po raz pierwszy zerwana
poprzez powołanie na tron szwedzki Karola Knutssona Bonde. Na
trony Danii i Norwegii został nastomiast zaproszony daleki potomek królów duńskich Eryka IV i Eryka V, hrabia Chrystian XIV
z Oldenburga, który przyjął imię Chrystiana I, dając początek dynastii władającej Danią do dziś.
97
KRÓLEWSKIE RODY DANII
98