wycieczka 2.
Transkrypt
wycieczka 2.
wycieczka 2. cy. Jego architektoniczna struktura przywo³uje motyw ³uku tryumfalnego doczesnego pomnika chwa³y, ale te¿ bramy prowadz¹cej dusze w zawiaty. Zmar³ym towarzysz¹ alegorie mi³oci, wiary i mêstwa. Drugi nagrobek, znacznie skromniejszy, wykonany zosta³ równie¿ z brunatnego marmuru kieleckiego. Kaplicê od prezbiterium kocio³a oddziela piêkna, pochodz¹ca z ok. 1600 roku, renesansowa krata autorstwa K. Oldendorfa z Gdañska. Jest bardzo cenna, gdy¿ krat z tego czasu zachowa³o siê niewiele. Ze rody wyje¿d¿amy drog¹ na Neklê. Po kilkunastu kilometrach zatrzymujemy siê w Gieczu, najpierw przy grodzisku, potem na zakrêcie, przy kociele parafialnym Wniebowziêcia NMP i w. Miko³aja. Giecz Pocz¹tki miejscowoci zwi¹zane s¹ z wczesnopiastowskim grodem datowanym na IX/X wiek. By³ on jednym z g³ównych obok Ostrowa Lednickiego, Poznania i Gniezna strategicznych grodów pañstwa polskiego, z których Mieszko I i Boles³aw Chrobry sprawowali w³adzê. Wed³ug przekazu Galla Anonima, w Gieczu stacjonowa³y si³y zbrojne Boles³awa Chrobrego. W owym czasie w³adca nie rezydowa³ w jednym miejscu, lecz wraz z dworem kr¹¿y³ pomiêdzy g³ównymi orodkami swojego terytorium. By³ to podstawowy sposób utrzymania integralnoci m³odego pañstwa. Gdy w 1038 roku wojska czeskie pod wodz¹ Brzetys³awa najecha³y ziemie piastowskie, zniszczy³y równie¿ gród w Gieczu. Choæ odbudowany, nie odzyska³ ju¿ dawnej wietnoci. Zosta³ ponownie spalony w pierwszej po³owie XIII wieku i raz jeszcze w 1331 roku przez Krzy¿aków. Póniej sta³ siê w³asnoci¹ Dryjów Ch³apowskich. W XIII, XIV i na pocz¹tku XV wieku gród by³ siedzib¹ kasztelanii. Jednak z czasem nazwa Giecz przesz³a na niedaleko po³o¿on¹ osadê targow¹ z do dzi istniej¹cym romañskim kocio³em pod wezwaniem Wniebowziêcia NMP i w. Miko³aja, a gród zaczêto nazywaæ Grodziskiem b¹d Grodziszczkiem. 41 Jeszcze dzi pozostaje jednym z lepiej zachowanych grodów w Wielkopolsce. Po³o¿ony na pó³wyspie nie istniej¹cego jeziora w bagnistej dolinie rzeczki Moskawy ma 625 metrów obwodu i wysokoæ wa³u o konstrukcji drewniano-ziemnej dochodz¹c¹ do 9 metrów. Dwie bramy prowadzi³y do rodka: pierwsza od po³udnia, druga od wschodu. Ta ostatnia ³¹czy³a gród z oddalon¹ o 400 metrów osad¹ targow¹. Obszar grodu w ca³oci wype³niony by³ zabudow¹ drewnian¹. Dopiero w pierwszej po³owie XI wieku Boles³aw Chrobry b¹d Mieszko II postanowili wznieæ murowan¹ siedzibê ksi¹¿êc¹, tak zwane palatium. Za³o¿ono ³awê fundamentow¹ pod dom ksi¹¿êcy, zapewne piêtrowy, oraz fundament pod przylegaj¹c¹ do niego kaplicê-rotundê. Jednak najazd ksiêcia czeskiego Brzetys³awa przerwa³ budowê, której po 1038 roku ju¿ nie wznowiono. Budowla mia³a mieæ formê typow¹ dla rezydencji grodowych prze³omu X/XI wieku w Polsce, jakie powsta³y w Poznaniu, Przemylu czy na Ostrowie Lednickim. Forma ta od czasów Karola Wielkiego i jego akwizgrañskiej siedziby upo- Gród 42 wycieczka 2. wszechnia³a siê równie¿ w Europie. Po przeciwleg³ej stronie grodu, zapewne w drugiej po³owie XI wieku, wzniesiono koció³ w. Jana Chrzciciela. Koció³ ten wzmiankowany by³ jeszcze w 1240 roku. Dzi na jego miejscu stoi nowa drewniana wi¹tynia pod tym samym wezwaniem, zbudowana w 1767 roku. Koció³ pod wezwaniem Wniebowziêcia NMP i w. Miko³aja by³ parafialnym kocio³em osady targowej. Zosta³ wzniesiony w drugiej po³owie XII wieku na miejscu wczeniejszej o sto piêædziesi¹t lat wi¹tyni, której pozosta³oci zachowa³y siê pod posadzk¹. Koció³ wielokrotnie przebudowywano i restaurowano. Po wojnie przywrócono mu pierwotny romañski kszta³t. Bardzo prosty, z ciosów granitowych, z³o¿ony z nawy i nieco wê¿szego, zamkniêtego absyd¹ prezbiterium, nale¿y do najczêciej spotykanego typu niewielkich wi¹tyñ romañskich. Koció³ Za Gieczem odbijamy w lewo na Gu³towy i Siedlec. W Gu³towach ogl¹damy pónobarokowy pa³ac. 43 Gu³towy Wie w XIV i XV wieku nale¿a³a do Grzymalitów, a nastêpnie Leszczyców Gu³towskich, których by³a gniazdem. W XVIII wieku by³a kolejno w³asnoci¹ Ska³awskich, S³uckich i Bniñskich. W rêkach tych ostatnich pozostawa³a a¿ do 1939 roku, z krótk¹ przerw¹ w XIX wieku, kiedy to nale¿a³a do Ostrowskich. Do 1910 roku by³a w³asnoci¹ Seweryna Bniñskiego, kawalera maltañskiego. Ostatnim dziedzicem miejscowoci by³ hrabia Adolf Bniñski, urodzony w 1884 roku, prezes Akcji Katolickiej w Polsce, wojewoda poznañski w latach 1923-1929. W latach 1940-1941 by³ delegatem rz¹du na Ziemie Zachodnie. Zosta³ zamordowany przez Niemców w 1942 roku. Ten reprezentacyjny, choæ niedu¿y pa³ac wybudowano w latach 1779-1786 dla tytularnego rotmistrza kawalerii narodowej, starosty redzkiego Ignacego Bniñskiego. Choæ realizowany ju¿ w formach klasycystycznych, ma jeszcze pewne cechy barokowe, jak urozmaicenie bry³y ryzalitami bocznymi czy spiêtrzony dach nad czêci¹ rodkow¹. Budowê na miejscu dawnego dworu pod snopkami, to znaczy krytego strzech¹, rozpocz¹³ nieznany architekt. Zasadniczy kszta³t Pa³ac 44 wycieczka 2. nada³ pa³acowi Ignacy Graff z Rydzyny, wczeniej dzia³aj¹cy w pobliskim Czerniejewie. Nie dziwi wiêc podobieñstwo do czerniejewskiej rezydencji, jak i do s¹siaduj¹cego z Gu³towami pa³acu w Siedlcu. W Gu³towach jednak parter pa³acu sta³ siê kondygnacj¹ reprezentacyjn¹ z sal¹ balow¹ ozdobion¹ oko³o 1800 roku freskami Antoniego Smuglewicza. Niewielkie rozmiary siedziby, po³¹czone z po³o¿eniem w rodku parku, podjazdem z boku, a nie na osi, oraz frontem zwróconym w kierunku stawu, oznaczaj¹ charakterystyczn¹ dla ostatnich dziesiêcioleci XVIII wieku zmianê koncepcji wiejskiej siedziby. Pa³ac staje siê bardziej zacisznym, wiejskim mieszkaniem, tak zwanym maison de plaisance, ani¿eli miejscem oficjalnych spotkañ i wielkich uroczystoci. Z Gu³tów jedziemy dalej w kierunku trasy PoznañWarszawa. Po drodze ogl¹damy od frontu klasycystyczny pa³ac w Siedlcu. Mo¿emy równie¿ udaæ siê na spacer do kocio³a parafialnego usytuowanego po drugiej stronie trasy A2. Oko³o 300 metrów na zachód od kocio³a, na wyspie wród bagien dojrzymy wtedy niewysokie wczesnoredniowieczne grodzisko. Siedlec Miejscowoæ od 1256 roku nale¿a³a do joannitów poznañskich, zwanych inaczej kawalerami maltañskimi. W wiekach XIV-XV by³a w³asnoci¹ Grzymalitów Siedleckich, w XVI wieku Górków, a po nich Grudziñskich. Od koñca XVII wieku a¿ do 1814 roku nale¿a³a do Krzyckich. Potem w³acicielem Siedlca by³ szambelan Józef Grabowski. Po nim miejscowoæ odziedziczy³a jego córka Izabella Tyszkiewiczowa. Pod koniec XIX wieku wie przesz³a na w³asnoæ Potulickich, a nastêpnie Miel¿yñskich. Na wyspie wród bagien, które powsta³y na miejscu dawnego jeziora, do dzi zachowa³o siê wczesnoredniowieczne grodzisko sto¿kowe. W tym miejscu wznosi³ siê w XIV wieku zameczek Grzymalitów Siedleckich. By³a to pierwsza siedziba w Siedlcu. Jeszcze w 1873 roku istnia³y na Pa³ac 45 wyspie ruiny tego za³o¿enia. Kolejna, usytuowana ju¿ w bardziej dogodnym miejscu, powsta³a zapewne w XVI wieku, gdy w³acicielami byli Górkowie. By³ to murowany dwór ze sklepionymi wnêtrzami i krêconymi schodami prowadz¹cymi na piêtro, odnowiony pod koniec XVII wieku. Obecny okaza³y i bardzo szlachetny w formie pa³ac wzniesiony zosta³ w latach 1770-1775 dla kasztelana krzywiñskiego Antoniego Krzyckiego, na miejscu dawnego dworu. Imiê pierwszego budowniczego nie jest znane, choæ by³ on zapewne mocno zwi¹zany z Wielkopolsk¹. Wzniesiona przezeñ rezydencja zosta³a zmodyfikowana oko³o 1790 roku jeszcze przed ukoñczeniem z inicjatywy kolejnego w³aciciela, Onufrego Krzyckiego, przez znanego w Polsce architekta doby klasycyzmu, Jana Christiana Kamsetzera. Zmiana polega³a na nadaniu barokowej rezydencji cech ju¿ klasycystycznych, miêdzy innymi przez umieszczenie w czêci rodkowej przyciennego portyku kolumnowego zwieñczonego trójk¹tnym frontonem. Pozosta³y barokowe ryzality boczne, mocno wysuniête przed liniê g³ównego korpusu budynku i nakryte oddzielnymi trzyspadowymi dachami. Lokalizacja reprezentacyjnych pomieszczeñ na piêtrze równie¿ przypomina wczeniejsze barokowe pa³ace. Siedlec nale¿y wiêc do tej serii rezydencji prze³omu co Gu³towy, Czerniejewo czy Niechanowo, które wznoszone jako barokowe modyfikowane by³y w trakcie budowy, nabieraj¹c cech klasycystycznych. Do Poznania wracamy tras¹ warszawsk¹. 46