Biometria – ułatwienie czy zagrożenie

Maciej Ciesielski
Analityk działu B+R
Biometria – ułatwienie czy zagrożenie
Swoje zainteresowanie technologiami biometrycznymi i ich zastosowaniami rozpocząłem
od zachwytu nad ogromnymi możliwościami ułatwienia dzięki nim codziennego życia.
Po pewnym czasie pojawiły się jednak obawy, czy to ułatwienie, czy może jednak coś więcej?
Czy stosowanie biometrii to tylko bardzo przydatna identyfikacja czy już inwigilacja?
Pierwsze informacje o zastosowaniu biometrii pochodzą sprzed
kilkuset lat. W Chinach znaleziono gliniane tabliczki pochodzące z VII wieku p.n.e. z odciskami palców, które miały identyfikować osoby podpisujące transakcje handlowe. Podobne tabliczki
odkryto na terenach starożytnego Babilonu i Asyrii. Pierwszy raz
biometrię na masową skalę zastosowano na początku XX wieku
w kryminalistyce. Daktyloskopia, technika śledcza zajmująca się
badaniami porównawczymi linii papilarnych w celu ustalenia
sprawcy rozwijała się prężnie, a prawdziwym przełomem było pojawienie się komputerów w latach 60. XX w., które umożliwiły
automatyczne przeprowadzanie uwierzytelniania. Ale linie papilarne to nie wszystko. W 1997 roku japońska firma Hitachi dostrzegła potencjał niepowtarzalności wzorca naczyń krwionośnych
znajdujących się wewnątrz ludzkiego palca i rozpoczęła pracę nad
systemem uwierzytelniania bazującego na nim właśnie. To nowe
podejście pozwoliło na szeroką skalę wykorzystywać czytniki biometryczne w wielu dziedzinach gospodarki. Za początek stosowania technologii biometrycznych w bankowości uznaje się rok
2005, kiedy pierwsze japońskie banki zastosowały technologię
identyfikacji klientów za pośrednictwem identyfikacji układu żył
krwionośnych palca. Kolejnym kamieniem milowym w zastosowaniu biometrii był rok 2008. Japonia wprowadziła możliwość identyfikacji biometrycznej klientów 123 banków oraz poczty japońskiej. Dostęp do tych usług uzyskało 10 mln klientów. Zaledwie
rok później technologię biometryczną wykorzystuje Cairo Aman
Bank, działający na Bliskim Wschodzie w Jordanii i Palestynie.
W użyciu technologii biometrycznej CAB poszedł o jeszcze jeden
krok dalej: swoje wirtualne oddziały bankowe (info kioski) wyposażył w czytniki obrazu tęczówki oka oraz udostępnił tę technologię użytkownikom korzystającym z bankowości internetowej za
pośrednictwem specjalnej przenośnej przystawki instalowanej do
domowego komputera.
W Polsce jako pierwszy technologię biometryczną zastosował
Podkarpacki Bank Spółdzielczy, uruchamiając w Warszawie jeden
bankomat wykorzystujący identyfikację obrazu układu żył krwionośnych palca. W tym samym roku Bank Polskiej Spółdzielczości
ustawił 80 bankomatów korzystających z tej samej technologii.
W roku 2012 bankowość biometryczną udostępnił także Bank BPH,
ale tylko w oddziałach banków i dla bankowości korporacyjnej.
W ostatnim roku coraz większa liczba polskich banków wprowa-
dza technologie biometryczne. Zdecydowanym liderem w tej dziedzinie są banki spółdzielcze, ale wielcy gracze polskiej bankowości
także prowadzą nad nimi prace.
Skąd system wie, kim jestem?
Weryfikacja vs identyfikacja
Uwierzytelnianie tożsamości osoby można podzielić na dwie kategorie. Pierwsza kategoria dotyczy weryfikacji tożsamości, czyli
potwierdzenia tezy, że osoba weryfikowana posiada cechę, jaka
została zapisana w bazie danych w procesie rejestracji. Druga kategoria dotyczy ustalenia identyfikacji tożsamości, czyli określenia,
który zestaw cech zapisany w procesie rejestracji odpowiada zestawowi cech osoby identyfikowanej. Nie można zatem powiedzieć,
że system identyfikacyjny rozpoznaje osobę. System sprawdza jedynie dopasowanie zestawu cech osoby identyfikowanej/uwierzytelnianej do zestawu cech zapamiętanego w procesie rejestracji.
Najciekawsze
technologie biometryczne
Według jakich unikalnych cech możemy zidentyfikować człowieka? Tylko z samą dłonią związanych jest 6 metod biometrycznych.
Należą do nich: obraz układu żył krwionośnych palca, obraz układu żył krwionośnych dłoni, odcisk linii papilarnych, układ linii dłoni,
geometria dłoni i termogram dłoni.
strona 1 vsoft business improvement
Rys historyczny
Dwie kolejne technologie biometryczne, które warte są zaznaczenia w kontekście potrzeb bankowości wiążą się z obrazem oka.
Najlepiej opisana i najczęściej praktykowana jest metoda wykorzystująca obraz tęczówki oka. Drugą jest zaś technologia wykorzystująca do identyfikacji obraz siatkówki.
W bankowości technologie biometryczne stosowane są obecnie
w takich krajach jak Japonia, Polska, Turcja, Kolumbia, Argentyna,
Jordania i Palestyna.
Bać się, czy nie?
Ciekawą i charakteryzującą się dużym potencjałem użycia jest
technologia biometryczna związana z analizą sposobu pisania na
klawiaturze. Będzie można dzięki niej identyfikować użytkowników komputerów bez konieczności kontaktu z nimi. Ta metoda
nie pozwoli na bezpośrednie przypisanie danej biometrycznej do
konkretnej osoby, ale pomoże przy współudziale innych parametrów dopasować użytkownika do określonego profilu klienta.
Warto również wspomnieć o identyfikacji głosu wykorzystywanej
na co dzień w nowoczesnych smarftonach, samochodach oraz
w inteligentnych domach.
Skuteczność i wydajność
Najdokładniejszą technologią biometryczną jest analiza łańcucha DNA. Zawodzi jedynie w przypadku bliźniąt jednojajowych.
Jej czasochłonność i mała wydajność sprawia, że nie ma zastosowania w bankowości. Jest jednak powszechnie wykorzystywana
w innych dziedzinach gospodarki.
O skuteczności technologii biometrycznej decydują wskaźniki
błędów. Wyróżnia się trzy podstawowe: wskaźnik błędu odczytu,
wskaźnik błędu odrzucenia poprawnej weryfikacji oraz wskaźnik
błędu zatwierdzenia niepoprawnej weryfikacji. Im wskaźnik błędu bliższy „0” tym doskonalsza metoda biometryczna. Do najskuteczniejszych technologii biometrycznych należą technologie
identyfikujące obraz układu żył krwionośnych palca i dłoni oraz
identyfikacja obrazu tęczówki oka. Wymienione metody są również najbardziej wydajne. O wydajności danej technologii świadczy łatwość i szybkość pobrania danej biometrycznej oraz wielkość
urządzeń odczytujących.
Chyba nie ma obecnie dziedziny, w której nie dałoby się zastosować technologii biometrycznej. Biometrię zastosowano w paszportach, które zawierają chip z zapisanym obrazem odcisku palca.
Wykorzystują ją wielkie koncerny produkcyjne, zabezpieczając dostęp do newralgicznych pomieszczeń w swoich fabrykach, biurach
projektowych i laboratoriach. Technologie biometryczne stosują
agencje rządowe np. amerykańskie NASA, FBI, CIA i armia. We
Francji biometria stosowana jest nawet w szkolnych stołówkach
zamiast karty obiadowej. Na lotniskach po rejestracji w specjalnym
systemie można korzystać z ruchu bezwizowego, co znacząco
skraca czas odprawy pasażerów.
Czy tak powszechne zastosowanie biometrii jest zagrożeniem dla
prywatności? Są różne spojrzenia na ten temat. Z jednej strony
biometria ułatwia życie, choćby przez wyłączenie konieczności noszenia ze sobą karty płatniczej, karty obiadowej czy wyczekiwania
w długich ogonkach do odprawy wizowej. Daje możliwość szybkiej identyfikacji i weryfikacji naszej tożsamości, co w przyszłości
w znaczący sposób może usprawnić wiele czynności, np. podczas
zawierania umów kredytowych, rejestracji wizyt u lekarza czy
składania zeznania podatkowego. Z drugiej jednak strony dana
biometryczna, za pomocą której jesteśmy identyfikowani, nigdy
się nie zmieni. Nie ma możliwości wymiany np. układu żył krwionośnych palca, w związku z czym już zawsze na jego podstawie
możemy zostać zidentyfikowani.
Stosowane współcześnie metody marketingu i rozwój usług mobilnych zmuszają firmy do poszukiwania nowych sposobów pozyskiwania klientów (np. w biurach Contact Center jednej z firm
były prowadzone testy z technologiami identyfikacji klientów po
tonie głosu). Prowadzone są również pierwsze badania mające
na celu wykorzystanie technologii identyfikującej sposób pisania
na klawiaturze do celów marketingu internetowego.
Firma VSoft SA prowadzi zaawansowane prace nad zastosowaniem technologii biometrycznej w urządzeniach mobilnych o nazwie newisomat. Urządzenia te pozwolą na zakup polis ubezpieczeń komunikacyjnych online w kilkudziesięciu miejscach w Polsce.
W niedalekiej przyszłości z newisomatu będzie można skorzystać
w celu zakupienia polisy ubezpieczeniowej czy zawarcia umowy
kredytowej bez konieczności posiadania przy sobie jakichkolwiek
dokumentów tożsamości.
Biometria: identyfikacja czy inwigilacja?
Korzyści, jakie przynosi możliwość korzystania z technologii biometrycznych przewyższają według mnie zagrożenia związane
z próbami wykorzystania tych technologii do inwigilacji. Nie bójmy
się biometrii, która niezależnie od naszego nastawienia będzie coraz bardziej powszechna w codziennym życiu. Zajrzyj do swojego
smartfonu czy laptopa i sprawdź, czy nie pomaga Ci już technologia wykorzystująca biometrię.
Maciej Ciesielski
Ekspert w zakresie
analizy biznesowej
i systemowej
w projektach IT
dedykowanych branży
ubezpieczeniowej.
strona 2 vsoft business improvement
Do popularnych metod można zaliczyć także technologie związane z obrazem naszej głowy. Do identyfikacji osób (nawet bez ich
wiedzy) wykorzystywana jest technologia analizująca kształt owalu twarzy, podobne zastosowanie ma technologia rozpoznawania
sposobu poruszania się. Wykorzystuje się je w dużych skupiskach
ludzi np. na dworcach, lotniskach czy stadionach w celu wykrycia
zamiarów przestępczych lub aktów terroru. W przyszłości technologie te mogą zostać użyte w oddziałach banków w celu identyfikacji klienta zanim podejdzie do okienka. Przygotowana dla niego
oferta byłaby wtedy skrojona na miarę.