Streszczenie rozprawy doktorskiej „Parafia jako środowisko edukacji

Mgr Jacek Stasieło
Streszczenie rozprawy doktorskiej
„Parafia jako środowisko edukacji religijnej
współczesnej młodzieży Olsztyna”
Współczesna edukacja religijna młodzieży jest ciągłym wyzwaniem
zarówno dla praktyków, którzy na co dzień podejmują ten wysiłek, jak i dla
teoretyków, którzy analizując dotychczasowe działania katechetyczne szukają
optymalnych rozwiązań na przyszłość.
Myśl ta szczególnie była obecna w dokumentach Soboru Watykańskiego
II (szczególnie „Gravissimum Educationis”) jak również ogłoszonych po jego
zamknięciu („Catechesi Tradendae” oraz „Katechizm Kościoła Katolickiego”).
Wskazywały one szczególnie na potrzebę edukacji religijnej na wszystkich
poziomach nauczania, od okresu wczesnego dzieciństwa, aż po naukę w
szkołach wyższych, jak również formację ciągłą osób dorosłych. Wspomniane
dokumenty wskazują także, iż to parafia jest podstawowym miejscem edukacji
religijnej wszystkich wierzących, a pozostałe osoby, grupy bądź instytucje
wspomagają ten proces.
Szczególny wpływ na kształt współczesnego nauczania religii wywarło
przeniesienie lekcji religii z Kościołów lub przykościelnych pomieszczeń do
szkół. Pomimo tego niewątpliwego sukcesu, osoby odpowiedzialne za sprawne
przeprowadzanie edukacji religijnej zauważają, iż została ona ograniczona
jedynie do szkolnego nauczania religii. Lekcja religii zaś nie jest w stanie
zagwarantować pełnej realizacji katechezy, która zawsze powinna obejmować
wychowanie, nauczanie oraz wtajemniczenie. W procesie edukacji religijnej w
szkole, ze względu na jego specyfikę, mają miejsce pierwsze dwa z
2
wymienionych elementów. Wtajemniczenie zaś może mieć miejsce tylko w
Kościele, gdzie sprawowane są obrzędy liturgiczne oraz udzielane sakramenty.
Przedstawione powyżej fakty upoważniają autora niniejszej dysertacji do
sformułowania następujących problemów:
 W jakim zakresie parafia jest podstawowym miejscem edukacji religijnej?
 Jakie działania powinny zostać podjęte, aby możliwe było przywrócenie
katechezy parafialnej?
Celem tej rozprawy doktorskiej jest więc diagnoza aktualnego stanu
duszpasterstwa
parafialnego
oraz
wskazanie
sugestii
oraz
postulatów
niezbędnych do usprawnienia jego funkcjonowania. Praca ta powstała na
seminarium doktoranckim z katechetyki i pedagogiki. Autor więc staje się
zobligowany do napisania niniejszej dysertacji zgodnie z obowiązującymi w
obrębie wspomnianej dziedziny metodami: sondażu diagnostycznego, analizy
dokumentów oraz wywiadu.
Nie ma żadnej publikacji, która podejmowałaby podjęty przez autora
problem we wskazanym powyżej zakresie. Istotnym więc staje się podjęcie
zdiagnozowania poziomu edukacji religijnej, jaką odbierają młodzi ludzie w
parafiach, do których przynależą. Napisanie niniejszej dysertacji stawia więc
przed autorem konieczność integralnego połączenia dwóch odrębnych dyscyplin
naukowych – socjologii oraz teologii.
Pierwszy jej rozdział poświęcony został analizie społeczno-kulturowego
oraz eklezjalnego kontekstu edukacji religijnej młodych ludzi. Zostaną w nim
przedstawione
następujące
treści:
ogólna
charakterystyka
współczesnej
młodzieży oraz podstawowych determinantów jej życia; opis religijności
młodych ludzi, którzy w fazie dojrzewania przechodzą na gruncie wiary od
praktyk wyniesionych z domu rodzinnego do decyzji zapoczątkowania osobistej
relacji z Chrystusem, a także związane z tym procesem kryzysy religijności;
główne cele jakie stawia przez nauczycielami i duszpasterzami edukacja
religijna młodzieży; charakterystykę nauczania Kościoła odnoszącego się do
3
wychowania religijnego młodzieży; rolę rodziny, szkoły oraz wspólnoty
Kościoła w prawidłowym rozwoju tego procesu.
Drugi rozdział niniejszej rozprawy doktorskiej poświęcony został analizie
stanu faktycznego duszpasterstwa na terenie Olsztyna. Opisane w nim zostaną
takie formy aktywności Kościoła jak: organizowanie Mszy Świętych specjalnie
dla młodych ludzi; prowadzenie młodzieżowych grup, wspólnot oraz
stowarzyszeń
religijnych;
ewangelizacja
poprzez
media;
możliwości
zaangażowania młodych ludzi w działania o charakterze wolontariatu;
pielgrzymki i czuwania młodzieżowe.
Kolejny, trzeci rozdział tej dysertacji zawiera charakterystykę jej
metodologicznych aspektów. Jego głównymi częściami będą więc: szczegółowe
opisanie celu, pytań oraz hipotez badawczych, przedstawienie metod
zastosowanych
na
potrzeby
tej
pracy
oraz
charakterystyka
sposobu
przeprowadzania badań, jak również środowiska, w którym miały miejsce.
Czwarty rozdział odnosi się do szczegółowej analizy odpowiedzi, które
udzielili respondenci. Zostali oni poproszeni o odpowiedź na osiemnaście
merytorycznych pytań składających się na kwestionariusz ankiety. Badaniem
objęta została młodzież z gimnazjów, liceów oraz techników Olsztyna
uczęszczająca na lekcje religii – w sumie 446 osób.
Ostatni, piąty rozdział zawiera sugestie oraz postulaty na przyszłość
wynikające z porównania stanu faktycznego duszpasterstwa w Olsztynie
zawartego w rozdziale drugim oraz odpowiedzi respondentów na pytania z
kwestionariusza ankiety, które zawarte są w rozdziale czwartym. Znajdują się w
nim wskazania dotyczące takich dziedzin duszpasterstwa jak: obecność
młodzieży we wspólnocie Kościoła, potrzeba odnowy języka oraz treści
przekazu religijnego, zastosowanie nowych technologii informatycznych oraz
kompetencji duszpasterza młodzieży.
Niniejsza rozprawa doktorska z pewnością nie stanowi pełnej analizy
spraw związanych z edukacją religijną młodych ludzi w parafiach miejsca
4
zamieszkania. Pozwala ona jednak poznać psychologiczne determinanty
funkcjonowania młodzieży, stan faktyczny duszpasterstwa, związane z nim
oczekiwania młodych ludzi, jak również przedstawia zaproponowane przez
autora sugestie oraz postulaty na przyszłość. Pełne zdiagnozowanie oraz analiza
przedstawionego problemu wymagałaby następujących czynności:
 powtarzanie badań o podobnym zakresie oraz treści na zbliżonej grupie
docelowej co kilka lat;
 implementacja otrzymywanych wyników poprzez dostosowywanie
działań duszpasterskich wśród młodzieży do aktualnych potrzeb i sugestii.