Zaliczka na finansowanie projektu

Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
Przedstawiciele władz regionalnych twierdzą, iż wśród przedsiębiorców z sektora MSP, do
których województwa kierują wsparcie w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych
(RPO) nie ma szczególnego zainteresowania występowaniem o zaliczki.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości rozpoczęła w ostatnim czasie podpisywanie
aneksów do umów o dofinansowanie z niektórymi beneficjentami Programu
Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, realizującymi projekty wybrane do udzielenia
wsparcia w wyniku konkursów przeprowadzonych w roku 2008. Chodzi o
przedsiębiorców, którzy zdecydowali się skorzystać ze zmian w prawie i wystąpić do
PARP z wnioskiem o wypłatę części dotacji w formie zaliczki.
Ponieważ w wielu przypadkach są to klienci banków, którzy dotychczas planowali finansowanie
inwestycji środkami z kredytu zaciągniętego „pod dotację", pojawiły się głosy, że zaliczki zmniejszając skalę wypłat w formie refundacji - wyeliminują kredyt z projektów unijnych. Z
pewnością zaliczki mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na kredyty pomostowe, jednakże sam
system nie gwarantuje beneficjentom łatwiejszego dostępu do środków, nie musi też wcale
generować większej podaży planowanych inwestycji.
Niewielkie zainteresowanie?
1/7
Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
Ubieganie się o zaliczki, nie tylko w ramach programu Innowacyjna Gospodarka, umożliwiły
przedsiębiorcom przepisy znowelizowanego w tym roku Rozporządzenia Ministra Rozwoju
Regionalnego z 7 września 2007 r. w sprawie wydatków związanych z realizacją programów
operacyjnych, rozszerzające listę podmiotów, które w takiej właśnie formie mogą otrzymać
wsparcie. Do tej pory przedsiębiorca (szerzej - podmiot prowadzący działalność dla zysku) mógł
starać się o wypłatę dofinansowania przed poniesieniem wydatków jedynie wówczas, gdy
realizowany przez niego projekt polegał np. na prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych albo
był współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, a więc miał charakter
„miękki", nieinwestycyjny.
Nowelizacja rozporządzenia objęła natomiast systemem zaliczkowym typ wsparcia, o który
przedsiębiorcy wnioskują najczęściej, a mianowicie dotacje udzielane na podstawie przepisów o
regionalnej pomocy inwestycyjnej.
W warunkach spowolnienia gospodarczego i utrudnionym dostępie do zewnętrznych źródeł
finansowania, dotychczasowy system wydatkowania środków unijnych oparty na refundacji
przestał - przynajmniej w opinii administracji rządowej - być efektywny, osłabiając tak istotny
przy unijnym dofinansowaniu efekt zachęty. Wielu potencjalnych beneficjentów jeszcze przed
jego wejściem w życie zgłaszało konieczność rezygnacji z podpisania umowy o dofinansowanie
(chociaż wsparcie zostało im już przyznane) lub co najmniej odsunięcia realizacji
dofinansowanej inwestycji w czasie. Dla nich zaliczki na pewno będą pewnym rozwiązaniem.
Część z tych projektów przygotowano bowiem w innych warunkach gospodarczych, a co za tym
idzie koszty inwestycji były niedoszacowane.
Przedstawiciele władz regionalnych twierdzą jednak, iż wśród przedsiębiorców z sektora MŚP,
do których województwa kierują wsparcie w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych
(RPO) nie ma szczególnego zainteresowania występowaniem o zaliczki. Do tej pory tylko kilka
województw - m.in. opolskie, lubuskie, kujawsko-pomorskie i podlaskie - zdecydowało się
wypłacać pomoc poprzez zaliczki we wszystkich działaniach RPO, a więc również tych
skierowanych do przedsiębiorców planujących realizację przedsięwzięć inwestycyjnych.
2/7
Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
Niechęć władz regionalnych do wprowadzania zmian w systemie wypłat dotacji może być
spowodowana nie tylko brakiem precyzyjnych regulacji ogólnych. Może ją potęgować
świadomość istnienia dodatkowych obowiązków (dokumentacyjnych, organizacyjnych,
proceduralnych) jakie zmiany systemu nakładają zarówno na instytucje wdrażające, jak i
beneficjentów, a które nierzadko - wbrew pierwotnym założeniom - mogą utrudniać proces
aplikowania o wsparcie. Szczegółowe rozwiązania pozostawiono bowiem instytucjom
zarządzającym, które zmuszone były wprowadzić odpowiednie zapisy do treści wzorów umów o
dofinansowanie, a niekiedy również do podręczników dla beneficjentów.
Najważniejsze zasady
Wspomniane rozporządzenie zawiera natomiast podstawy funkcjonowania systemu
przyznawania i rozliczania zaliczek. Najważniejsze zasady to:
- Procentowy udział w dotacji. Istotny jest fakt, że zaliczka określana jest w stosunku do
przyznanej kwoty dofinansowania, nie zaś wartości projektu. W przypadku projektów
inwestycyjnych przedsiębiorstw, w formie zaliczki wypłacana jest tyko część dofinansowania,
określona procentowo, której poziom waha się w zależności od programu (np. w programie
Innowacyjna Gospodarka jest to maksymalnie 95 proc., a w Regionalnym Programie
Operacyjnym dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego - 35 proc.) W sytuacji, gdy dotacja
stanowi np. 50 proc. kosztów kwalifikowanych projektu, rzeczywista kwota dotacji rozliczana w
formie zaliczki może być niewielka. Zwłaszcza w przypadku większych podmiotów,
realizujących projekty w województwach o najniższym dopuszczalnym poziomie wsparcia.
Ponadto ostateczne zamknięcie finansowej realizacji projektu i jego rozliczenie uwzględniać
musi refundację, w wysokości co najmniej 5 proc. dofinansowania. - Transze i ich rozliczanie. Zaliczki mogą być wypłacane w jednej lub kilku transzach, a
system ich wypłat i rozliczania określa załączony do umowy o dofinansowanie „harmonogram
płatności", skorelowany z działaniami czy zadaniami, na które podzielona jest realizacja
przedsięwzięcia. Otrzymanie pierwszej transzy zaliczki wymaga złożenia przez beneficjenta
(przed poniesieniem wydatków) wniosku o płatność oraz ustanowienia zabezpieczenia zwrotu
zaliczki. W przypadku, gdy zastosowanie mają regulacje prawa zamówień publicznych, wypłata
3/7
Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
może dodatkowo nastąpić po podpisaniu umowy z wykonawcą projektu.
Niektóre z instytucji zarządzających określają maksymalną dopuszczalną wysokość pierwszej
transzy, jednak nie jest to regułą. Większe znaczenie ma wskazanie przez tę instytucję
procentowego poziomu przekazanych zaliczek, od którego rozliczenia uzależniona jest wypłata
kolejnej płatności zaliczkowej (w przypadku zaliczek udzielanych z budżetu RPO Województwa
Kujawsko-Pomorskiego instytucja zarządzająca wymaga rozliczenia 100 proc. poprzednich
transz, podczas gdy w działaniu 4.4. programu Innowacyjna Gospodarka jest to pułap 70 proc.)
Ponadto beneficjent musi mieć świadomość, iż podpisując umowę o dofinansowanie
zobowiązuje się do przestrzegania przepisów dotyczących zwrotu środków dotacji
niewykorzystanych w danym roku budżetowym oraz innych specyficznych przepisów Ustawy o
finansach publicznych. Chodzi tu głównie o zapisy art. 144, 157, 210 tej ustawy dotyczących
m.in. zgłaszania środków o nadanie statusu niewygasających z upływem roku budżetowego.
Katalog zobowiązań obciążających beneficjenta z tytułu podpisania umowy o dofinansowanie
ulega więc rozszerzeniu, zwłaszcza w zakresie obowiązku zwrotu dotacji wydatkowanej
niezgodnie z przeznaczeniem.
- Zabezpieczenie. Wzmocnienie zobowiązań ma miejsce również w przypadku
ustanawiania zabezpieczenia zwrotu zaliczki przed wypłatą pierwszej transzy. Co do zasady
wystarczający pozostaje co prawda weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową,
jednak w przypadku, gdy kwota dofinansowania przekracza 4 mln złotych, od beneficjenta
wymaga są dodatkowej formy zabezpieczeń. To beneficjent ponosi koszty finansowe i czasowe
związane z ustanowieniem takiego zabezpieczenia, np. w postaci gwarancji bankowej.
- Rachunek wyodrębniony. Na potrzeby wypłaty dotacji w formie zaliczki beneficjent
zobowiązany jest otworzyć wyodrębniony rachunek bankowy, przez który przepływać mogą
wyłącznie środki z zaliczki, wydatkowane wyłącznie na potrzeby zapłaty na rzecz wykonawców
czy dostawców realizujących przedsięwzięcie. Środki te wypłacane są w złotych, co w
przypadku zakupu dofinansowanego sprzętu czy urządzeń za granicą (sytuacja częsta w
przypadku projektów innowacyjnych) powodować może dodatkowe koszty związane z
przewalutowaniem. Należy też pamiętać, iż odsetki bankowe na takim rachunku od
przekazanych beneficjentowi transz zaliczki muszą być wykazane we wniosku o płatność i
pomniejszają kwotę wypłaty kolejnej transzy.
4/7
Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
Zaliczka jako wkład własny
Podsumowując, warto przypomnieć, iż zaliczki nie są dla beneficjenta obowiązkowe beneficjent powinien zatem starannie przeanalizować zasadność ich wprowadzenia do systemu
rozliczania swojego projektu - tak, aby nie okazał się on przez to mniej efektywny niż zwrot
środków za zapłacone faktury, wsparty etapowym uruchamianiem kredytu bankowego.
Duże znaczenie może tu mieć świadomość ograniczeń czasowych związanych z tym
systemem, takich jak: termin przedstawienia dokumentów potwierdzających wniesienie
zabezpieczenia (niekiedy już w momencie podpisywania umowy o dofinansowanie); termin
składania wniosków o płatności zaliczkowe, termin przeznaczony na ich ocenę przez instytucję
wdrażającą i na wypłatę środków, termin zgłaszania kwot niewykorzystanych i planowania
wydatków na rok następny. Podejście banku do klienta realizującego projekt z zaliczkami
również uwzględniać musi wiedzę na temat wymienionych ograniczeń. Jak już wspomniałam,
system wypłat poprzez zaliczki może być wprowadzony decyzją instytucji zarządzającej w
każdym z kilkunastu programów operacyjnych, nie może zatem pozostać bez wpływu na zakres
i jakość bankowej obsługi.
Klienci planujący wykorzystanie zaliczek w projekcie, wnioskując do banku o udzielenie kredytu
na sfinansowanie nie objętych dotacją kosztów, najczęściej zwracają się o włączenie zaliczki do
wymaganego przez bank wkładu własnego.
Chociaż zaliczka pozostaje częścią dotacji, nie wydaje się zasadne, aby traktować ją w
montażu finansowym projektu jako źródła finansowania - obok wkładu własnego i kredytu. W
ten sposób bank de facto wymagałby od beneficjenta wyższego wkładu własnego, co mogłoby
być odebrane jako „kara" za posiadanie większej wiarygodności w postaci podpisanej umowy o
dofinansowanie. Nie ma zatem przeszkód, aby na etapie składania wniosku o udzielenie
kredytu bank zaliczał te środki - obok środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku - do
5/7
Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
wkładu własnego, podobnie jak czyni to w przypadku innych dotacji, darowizn czy wydatków już
poniesionych przez beneficjenta w związku z inwestycją. Należy jednak pamiętać, iż jakość
takiej formy wkładu własnego może zostać przez bank zweryfikowana w trakcie oceny ryzyka
transakcji oraz zdolności kredytowej beneficjenta, uwzględniając np. cykl wypłat zaliczkowych w
inwestycji, której realizacja ma być kredytowana.
Zaliczka w ofercie
Ponadto udział zaliczek w projekcie rzutuje na zabezpieczenie spłaty kredytu, gdyż kwota
dotacji wypłacona poprzez zaliczkę nie może być objęta cesją praw z umowy o dofinansowanie,
stanowiącą jedną z ważniejszych form zabezpieczenia spłaty kredytów unijnych. Kwestia ta jest
jednak niwelowana poprzez mniejsze zapotrzebowanie na kredyt, a co za tym idzie mniejszą
wartość zabezpieczeń.
Kolejną kwestią jest stosowana przez banki zasada uruchamiania środków z kredytu po
pierwotnym zaangażowaniu w inwestycję środków własnych klienta, która nie do końca
znajduje uzasadnienie w przypadku projektu unijnego dofinansowanego z udziałem zaliczek.
Uruchomienie kredytu powinno raczej odbywać się jednocześnie z wypłatami zaliczkowymi (np.
transzami o wysokości wskazanej w umowie kredytu) gdyż finansując dane działanie w ramach
projektu z zaliczek beneficjent ponosi także koszty niekwalifikowane, które musi sfinansować
we własnym zakresie, w związku z czym kredyt jest mu niejednokrotnie niezbędny.
Te i inne przesłanki powodują, iż rola banków komercyjnych w procesie absorpcji środków
pomocowych UE w najbliższym czasie ulec może osłabieniu. Dotychczas banki były na rynku
pozyskiwania tych środków aktywnym, a niekiedy wręcz nieodzownym ogniwem, oferując
beneficjentom dostęp do produktów bankowych uwzględniających specyfikę przyznawania i
6/7
Zaliczka na finansowanie projektu
Wpisany przez Irmina Stępniewska
rozliczania dotacji, głównie w postaci finansowania pomostowego. Jeżeli pozycja banków
miałaby zostać zachowana, przebudowa ich oferty unijnej musi wykraczać poza kosmetyczne
zmiany w przepisach wewnętrznych. Już teraz obserwować można próby włączania zaliczek do
tej oferty, tym trudniejsze, że pozbawione odniesień w jednolitych rozwiązaniach dla wszystkich
programów operacyjnych.
7/7