Pozwy zbiorowe w ubezpieczeniach

Transkrypt

Pozwy zbiorowe
w ubezpieczeniach
Konsument na rynku usług ubezpieczeniowych
Warszawa, 21 października 2015 r.
Anna Lengiewicz
Partner
Lengiewicz Wrońska Berezowska i Wspólnicy
Kancelaria Prawnicza s.c.
Anna Lengiewicz Partner
Przyczyny pozwów zbiorowych: nadmierny konsumeryzm czy
chciwość towarzystw ubezpieczeniowych?
•
Towarzystwa ubezpieczeniowe masowo naruszają interesy konsumentów.
Przeprowadzają prostą kalkulację opłacalności nieprzestrzegania prawa i nieuchronności
kary - instytucjom finansowym opłaca się stosowanie postanowień niedozwolonych
i nierespektowanie wyroków sądowych, bo nic im za to nie grozi.
•
Wywłaszczenie obywatela z jego majątku przez Towarzystwa ubezpieczeniowe?
–
Art. 21 Konstytucji - Rzeczpospolita Polska chroni własność – czy rzeczywiście chroni
własność obywatela?
–
Art. 76 Konstytucji - Władze publiczne chronią konsumentów – czy rzeczywiście ich chronią?
2
„Nadzorcy Finansowi” na świecie:
•
•
•
„Sześć wielkich banków zapłaci łącznie 5,8 mld USD kary za gigantyczne oszustwa na rynku
finansowym. Piątka z ukaranych przyznała się do manipulacji kursami walutowymi. Zgodnie z
oświadczeniem Departamentu Sprawiedliwości Citigroup zapłaci 925 mln USD kary, Barclays
650 mln USD, JP Morgan 550 mln USD, a Royal Bank of Scotland 295 mln USD. Dodatkowo
Barclays zapłaci kolejne 1,3 mld USD kary w związku z wcześniejszymi postanowieniami
urzędów brytyjskich i Nowojorskiego Departamentu Finansów”.
2015-05-20 – Bankier.pl
„W ramach ugody zawartej przez Deutsche Bank z władzami USA i Wielkiej Brytanii, niemiecki
Deutsche Bank zapłaci im łącznie 2,5 mld dol. kary za swą rolę w manipulowaniu stopą Libor”.
24.04.2015 – PAP
„Aż 17 mld dol. odszkodowań zapłaci władzom USA oraz klientom Bank of America. Jego
szefowie przyznali, że oferował inwestycje, wiedząc, że to zwykłe śmieci”.
22.08.2014, Maciej Samcik, Gazeta Wyborcza
3
„Nadzorcy Finansowi” na świecie:
•
„Kary dla ubezpieczycieli za misselling produktów ubezpieczeniowych. Kara
nałożona na Abbey Life przez FSA w wysokości £1m pokazuje, że skandal jest
poważny. Wielu ubezpieczycieli, włączając Prudential, Pearl oraz Allied Dunbar
może podążyć śladem Lloyds TSB, na którego regulator nałożył duże kary oraz
obowiązek zapłaty odszkodowań, jeżeli okaże się, że firmy te stosowały misselling
w sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, w tym typu unit-linked”.
Friday 6 December 2002 Katherine Griffiths, Banking Correspondent Independent
4
Organizacje europejskie:
•
Problem ubezpieczeń na życie z UFK, tzw. umów finansowych „opakowanych” w formę umowy
ubezpieczenia był w latach 2009-2012 przedmiotem szczegółowej analizy Komisji Europejskiej,
która przeprowadziła wśród państw członkowskich UE badanie czy w jakikolwiek sposób
uregulowały prawnie sprzedaż tego typu produktów, w celu zapewnienia ich transparentności,
prawidłowej sprzedaży oraz uniknięcia konfliktu interesów pomiędzy pośrednikami sprzedającymi
te produkty a konsumentami.
•
Polska była jednym z 4 państw Unii Europejskiej (wraz z Bułgarią, Litwą i Luksemburgiem), które nie
uregulowały w jakimkolwiek zakresie praktyk sprzedażowych podmiotów oferujących produkty
inwestycyjne sprzedawane wraz z ubezpieczeniem na życie. Polska również nie zadeklarowała, że
przewiduje wprowadzenie takich regulacji.
Proposal for a REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on key
information documents for investment products” Strasbourg, 3.7.2012 COM(2012) 352 final
5
Organizacje europejskie:
•
European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA), European Banking Authority (EBA),
European Securities and Markets Authoriy (ESMA) - wystosowały w dniu 31 lipca 2014 r. (znak: JC 2014 62)
upomnienie do instytucji finansowych i firm ubezpieczeniowych:
–
wskazując na konflikt interesów w przypadku, gdy w obrębie tej samej grupy kapitałowej odbywa się
tworzenie jak i sprzedaż polis inwestycyjnych (unit-linked policies) – z taką sytuacją mamy do czynienia w
przypadku polisolokat sprzedawanych przez Towarzystwa Ubezpieczeniowe Open Life i Europa;
–
wskazując na wysokość wynagrodzenia pośredników, które jest tak lukratywne w przypadku sprzedaży
produktów inwestycyjnych – w tym polisolokat, iż stanowi zachętę dla tychże pośredników do sprzedaży
konsumentom ryzykownych produktów finansowych, w których ryzyka są zatajone, zamiast tradycyjnych
produktów oszczędnościowych – taki stan rzeczy wyrządza szkodę konsumentom.
6
Sądy w krajach europejskich:
•
•
•
•
W Niemczech w 2012 roku zapada szereg orzeczeń Sądu Federalnego, w których sąd kwestionuje:
nieczytelne zapisy w ogólnych warunkach umów, odsyłające od jednego postanowienia do drugiego,
brak wyraźnego wskazania, że polisy inwestycyjne mogą przynieść tak dużą stratę, że konsument
może stracić wszystko, opłaty likwidacyjne (przy „wyjściu” z polisy) wynoszące 4% całkowitej sumy
składek.
We Włoszech w latach 2008-2010 sądy uznały polisy typu unit-linked za produkty inwestycyjne, a
nie za produkty ubezpieczeniowe.
W Holandii w 2011 roku Sąd Najwyższy uznał, że Aegon nie poinformował konsumentów o
wysokości opłat w produktach typu unit-linked (polisy inwestycyjne).
29 kwietnia 2015 roku Trybunał Sprawiedliwości orzekł w sprawie ubezpieczeń o charakterze
kapitałowym (unit-linked policies), że niezależnie od obowiązków informacyjnych, które zgodnie z
dyrektywami UE ubezpieczyciel powinien przekazać konsumentowi przed nabyciem ubezpieczenia,
powinien również poinformować w sposób jasny i zrozumiały o charakterystyce produktu oraz o
potrącanych kosztach i opłatach.
7
Trybunał Sprawiedliwości
29 kwietnia 2015 roku Trybunał Sprawiedliwości orzekł w sprawie
ubezpieczeń o charakterze kapitałowym (unit-linked policies) i stwierdził,
że niezależnie od obowiązków informacyjnych, które zgodnie z
dyrektywami UE ubezpieczyciel powinien przekazać konsumentowi przed
nabyciem ubezpieczenia, powinien również poinformować w sposób
jasny i zrozumiały o charakterystyce produktu oraz o potrącanych
kosztach i opłatach.
8
Jak jest w Polsce?
Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)
• „Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego
funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości,
zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników
tego rynku również poprzez rzetelną informację dotyczącą funkcjonowania rynku, przez
realizację celów określonych w szczególności w ustawie - Prawo bankowe, ustawie z
dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku
Ubezpieczonych (…).”
- Art. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j. Dz.U. z
2012, poz. 1149 ze zm.).
9
Jak jest w Polsce?
Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)
• „Celem nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych,
uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy
emerytalnych, uczestników pracowniczych programów emerytalnych, osób
otrzymujących emeryturę kapitałową lub osób przez nie uposażonych.”
- Art. 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym
i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (t.j. Dz. U. z 2012r., poz. 290 ze zm.).
10
Jak jest w Polsce?
•
Komisja Nadzoru Finansowego w latach 2006 – 2011 prowadziła korespondencję
z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów przekonując, że opłaty likwidacyjne
sięgające 100% oszczędności konsumenta są standardem na świecie w ubezpieczeniach
o charakterze inwestycyjnym (tzw. polisolokaty).
•
Komisja Nadzoru Finansowego w żadnej ze swoich wytycznych skierowanych do firm
ubezpieczeniowych nie odniosła się do zawyżonego wynagrodzenia pośredników.
Również w Rekomendacji U skierowanej do banków, nie znalazł się zapis o obowiązku
ujawniania konsumentowi wynagrodzenia banku pośredniczącego w sprzedaży
ubezpieczeń o charakterze inwestycyjnym.
11
Jak jest w Polsce?
•
Komisja Nadzoru Finansowego negatywnie zaopiniowała wprowadzenie do ustawy o działalności
ubezpieczeniowej prawa do zrezygnowania przez konsumenta z polisolokaty za zapłatą 4% wartości
rachunku polisy. Opinia była skuteczna – zapisu w ustawie brak.
•
Komisja Nadzoru Finansowego nie przeprowadziła ani jednego postępowania w sprawie konfliktu
interesów przy sprzedaży polisolokat przez firmy z tej samej grupy kapitałowej.
•
Komisja Nadzoru Finansowego ignoruje żądania konsumentów przeprowadzenia kontroli w TU
Europa i w TU Open Life, żądając od konsumentów wpłaty 20 złotych opłaty skarbowej od każdego
wniosku złożonego w interesie publicznym – tj. w interesie rzeszy poszkodowanych konsumentów.
12
Jak jest w Polsce?
•
•
•
Bezczynność państwa – Kancelaria Rady Ministrów - pouczyła konsumentów w swoich
ostatnich pismach, że od wniosków składanych w interesie publicznym należy uiścić opłatę
skarbową, bo inaczej nie będą rozpatrzone. Takie działanie stanowi naruszenie Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, która w Art. 63 stanowi, że każdy obywatel ma prawo składania
wniosków w interesie publicznym oraz Ustawy o opłacie skarbowej, z której wynika, że od
wniosków składanych przez obywatela w interesie publicznym opłaty skarbowej się nie
pobiera.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) – w 2014 roku wydał decyzję
nakładającą karę na towarzystwo ubezpieczeniowe AEGON za stosowanie opłat
likwidacyjnych. Rzesza konsumentów odzyskała swoje oszczędności. Jednakże do dnia
dzisiejszego nie zapadły kolejne decyzje wobec pozostałych towarzystw ubezpieczeniowych.
Ministerstwo Finansów - wprowadzając zmiany do ustawy o działalności ubezpieczeniowej
nie uwzględniło postulatu, aby konsumentom umożliwić „wyjście” z polisolokat za zapłatą 4%
opłaty likwidacyjnej.
13
Jak jest w Polsce?
•
Minister Finansów – w żaden sposób nie odniósł się do postulatu zgłoszonego przez stowarzyszenie
„Przywiązani do polisy”, aby wzmocnić obsadę personalną miejskich i powiatowych rzeczników
konsumenta w taki sposób, aby np. na 100.000 mieszkańców przypadał 1 pracownik w biurze danego
Rzecznika.
•
Minister Finansów – w nowej ustawie o Rzeczniku Finansowym zamiast wprowadzić obowiązek zapłaty
przez towarzystwo ubezpieczeniowe za postępowanie reklamacyjne – wprowadził obowiązek konsumenta
do zapłaty 50 złotych za postępowanie reklamacyjne.
•
Polska Izba Ubezpieczeń - celem PIU jest zapobieganie zagrożeniom rynku ubezpieczeń, kształtowanie,
upowszechnianie i czuwanie nad przestrzeganiem zasad etyki w działalności ubezpieczeniowej – Art. 220
ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz par. 5 ust. 3 pkt 17) Statutu Polskiej Izby Ubezpieczeń).
Tymczasem Polska Izba Ubezpieczeń nadal nie wypracowała wspólnych dla branży ubezpieczeniowej
dobrych praktyk rynkowych w zakresie sprzedaży ubezpieczeń z ubezpieczeniowym funduszem
kapitałowym.
14
Jak jest w Polsce?
•
Rzecznik Finansowy (dawniej Rzecznik Ubezpieczonych) – opracowuje opiniotwórcze
raporty o stanie przestrzegania prawa konsumenckiego przez towarzystwa
ubezpieczeniowe, przyjmuje reklamacje rzeszy konsumentów, koresponduje z
towarzystwami ubezpieczeniowymi, jednakże nie przyznano mu żadnych uprawnień
władczych, pozwalających na wydawanie decyzji w sprawach konsumenckich.
•
Rzecznicy konsumentów – pomagają konsumentom w niezliczonych reklamacjach
kierowanych do przedsiębiorców, w tym towarzystw ubezpieczeniowych. Korzystają z
prawa do wytaczania powództw na rzecz konsumentów, w tym pozwów zbiorowych.
Jednakże środki finansowe przyznane na ich działalność są tak znikome, że brakuje „rąk
do pracy” w biurach Rzeczników. Równocześnie nie mają skutecznego środka, aby
zdyscyplinować przedsiębiorcę aby zechciał odpowiedzieć na reklamację.
15
Jak jest w Polsce?
Sądy w Polsce
„Kontrola i zwalczanie klauzul abuzywnych jest jednym z głównych strategicznych
celów ochrony konsumenta (w tym także jedną z polityk Unii Europejskiej). Walka
ta jest o tyle trudna, że klauzule abuzywne są (w dogmatyce prawa)
„przypisywane” woli konsumenta zawierającego umowę (…). Sędziowie, oceniając
sytuację, muszą zatem pokonać własne przekonanie wyniesione z lat studiów,
że skoro coś jest w umowie, to znaczy że obie strony tego chciały, a chcącemu nie
dzieje się krzywda.”
E. Łętowska ,Nieuczciwe klauzule w prawie umów konsumenckich, Warszawa 2004,
str. 3
16
Jak jest w Polsce?
Istotą spraw konsumenckich jest to, że:
• konsument przystępuje poprzez adhezję do umowy przygotowanej przez
przedsiębiorcę i fakt, że podpisuje standardowy dokument umowy nie
oznacza, że wyraża zgodę na jej wszystkie postanowienia.
• czytelna informacja o ryzykach i opłatach związanych z produktem lub
usługą ma podstawowe znaczenie.
• prawnicy potrafią zapisać tę samą klauzulę w różny sposób – dlatego, bez
znaczenia jest czy ubezpieczyciel zapisze, że zabierze konsumentowi
100% jego oszczędności czy też, że mu odda 0% jego oszczędności.
17
Dotychczasowe doświadczenia
Jedynie Towarzystwa ubezpieczeniowe nie próżnują:
• Lobbing przy zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
Skutek: konsumenci, którzy do końca 2013r. „umieścili” w polisolokatach 52 miliardy
złotych, nie mogą rozwiązać umów z towarzystwami ubezpieczeniowymi za zapłatą 4%
wartości swoich oszczędności.
• Lobbing przy ustawie o Rzeczniku Finansowym.
Skutek: za postępowanie mediacyjne przed Rzecznikiem zapłaci konsument – 50
złotych, a nie towarzystwo ubezpieczeniowe.
Skutek: postępowanie mediacyjne przed Rzecznikiem nie kończy się decyzją, a jedynie
sporządzeniem protokołu.
18
Dotychczasowe doświadczenia
Jedynie Towarzystwa ubezpieczeniowe nie próżnują:
• Lobbing wobec mediów.
Skutek: problem polisolokat dotyczący jednej trzeciej rocznego budżetu Polski jest
traktowany marginalnie.
Skutek: niektórzy dziennikarze ekonomiczni działają jako „trolle” ubezpieczeniowe
– niby ubezpieczyciele nie za dobrze robili, ale trzeba czytać umowy; kancelarie
„zdzierają pieniądze” z konsumenta, to trzeba się zastanowić, czy warto walczyć o
swoje pieniądze, a już z pewnością nie w pozwach zbiorowych.
• Skargi towarzystw ubezpieczeniowych do samorządu radcowskiego na radców
prawnych prowadzących procesy po stronie konsumentów.
19
Pozwy zbiorowe złożone przeciwko Towarzystwom
ubezpieczeniowym
•
Liczba złożonych pozwów zbiorowych złożonych przez Kancelarię LWB: 9.
•
Liczba osób w pozwach zbiorowych: ponad 1500.
•
Klauzule niedozwolone jako podstawa złożonych pozwów.
•
Nieważność jako podstawa złożonych pozwów - ogólne warunki umów przyznające
uprawnienia jednostronnie tylko ubezpieczycielowi, niejednoznaczność,
nieczytelność i dezinformacja we wzorcach umów.
20
Pozew zbiorowy jako jedyny efektywny sposób rozpoznania sporu
pomiędzy dużą grupą konsumentów i instytucją finansową
•
Do konsumentów dociera informacja, że mogą żądać zwrotu zabranych im pieniędzy.
Konsument – tak jak nie był poinformowany o cechach produktu finansowego przy
zawarciu umowy, tak samo nie wie, że przysługuje mu roszczenie wobec instytucji
finansowej.
•
Konsumenci otrzymują zorganizowaną pomoc prawną – nie muszą szukać prawnika,
który znałby się na skomplikowanych produktach finansowych.
•
Wzrost świadomości konsumenckiej – nie wszystko, co instytucja finansowa napisze we
wzorcu jest skuteczne wobec konsumenta.
•
Niższe koszty obsługi prawnej w pozwie zbiorowym niż w pozwie indywidualnym.
•
Łatwiejszy dostęp konsumentów do wymiaru sprawiedliwości.
21
Czy instytucje finansowe obawiają się pozwów zbiorowych?
•
Instytucje finansowe obawiają się, że wszyscy konsumenci dowiedzą się
o stosowaniu przez nie nieuczciwych praktyk rynkowych i lawinowo upomną się
o zabrane im pieniądze.
•
Konsekwencje lekceważenia grupy konsumentów są dalej idące niż lekceważenie
jednego konsumenta.
•
Spadek zaufania społecznego do ubezpieczycieli i do oferowanych przez nich
produktów.
22
Doświadczenia Kancelarii LWB
Rozmowy z konsumentami uwidaczniają, że:
•
•
•
•
konsumenci są zdezorientowani, bo polisa na życie nigdy nie kojarzyła im się
z utratą wszystkich oszczędności,
konsumenci zostali oszukani, ale nie mają dowodu, który mógłby posłużyć za
podstawę pozwu, bo nie nagrali ani pośrednika ani pracownika banku, który
sprzedał im produkt finansowy „opakowany” w polisę ubezpieczeniową na życie,
konsumenci czują się bezsilni, nie mają nadziei ani na odzyskanie swoich pieniędzy
w konfrontacji z instytucją finansową ani na skuteczną ingerencję państwa,
konsumenci nie chcą już kupować żadnych produktów ubezpieczeniowych.
23
Doświadczenia Kancelarii LWB
Pośrednicy, sprzedający ubezpieczenia kapitałowe, to:
•
•
•
banki,
podmioty utworzone w ramach grupy kapitałowej danego ubezpieczyciela,
podmioty opierające strukturę sprzedaży na osobach, które obowiązkowo przed
przystąpieniem do „klubu” sprzedawców muszą sami dla siebie kupić
ubezpieczenie kapitałowe (w terminie do 24h od uczestnictwa w „konferencji
szkoleniowej”), a są to z reguły:
– osoby bezrobotne,
– studenci.
24
Anna Lengiewicz
Partner

Pozwy zbiorowe w ubezpieczeniach

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kancelaria Prawna ŚWIECA I WSPÓLNICY sp.k.

Poznań, dnia 28 czerwca 2016 roku Zamawiający: Wielkopolska

14. Warszawskie Targi Sztuki - Zamek Królewski w Warszawie

Kancelaria Prawna Dubiński Fabrycki Jeleński i Wspólnicy

Praca mobilna i pracownik mobilny

UTRZYMANIE CZYSTOŚCI I PORZĄDKU W GMINIE

7-8 2015 Sheraton Hotel

Zapoznaj się ze szczegółową ofertą pomocy prawnej dla