ZAKRES TEMATYCZNY DZIEDZINY GEOINFORMACJI JAKO
Transkrypt
ZAKRES TEMATYCZNY DZIEDZINY GEOINFORMACJI JAKO
POLSKIE TOWARZYSTWO PRZESTRZENNEJ Tematyka naukowa i technicznaINFORMACJI w dziedzinie geoinformacji ROCZNIKI GEOMATYKI 2006 m T OM IV m Z ESZYT 2 15 ZAKRES TEMATYCZNY DZIEDZINY GEOINFORMACJI JAKO NAUKI I TECHNOLOGII THEMES OF GI SCIENCE AND TECHNOLOGY Jerzy Gadzicki Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej S³owa kluczowe: geoinformacja, geomatyka, geoinformatyka Keywords: geoinformation, geomatics, geoinformatics Wstêp W zwi¹zku z dynamicznym rozwojem metod i technologii dotycz¹cych informacji geoprzestrzennej, zwanej równie¿ przestrzenn¹, geograficzn¹ lub krócej geoinformacj¹, powstaje pilna potrzeba wyodrêbnienia i okrelenia dziedziny wiedzy koncentruj¹cej siê wokó³ tego wa¿nego, a jednoczenie maj¹cego szczególne cechy rodzaju informacji. Dziedzinê geoinformacji nazywa siê w ró¿ny sposób zale¿nie od preferowanego odcienia znaczeniowego. Stosuje siê nazwy: m systemy informacji geograficznej, u¿ywaj¹c najczêciej popularnego skrótu angielskiego GIS, dla podkrelenia znaczenia tych systemów, zwi¹zanych z nimi technologii oraz ich rozlicznych zastosowañ; nazwa ta jest szczególnie dogodna dla korzystaj¹cych z niej producentów oprogramowania; m systemy informacji przestrzennej (SIP), jako terminu o podobnym znaczeniu co GIS; m geomatyka, jako terminu obejmuj¹cego systemy informacji geograficznej (GIS) technologie satelitarnego pozycjonowania (GPS), geodezjê, kartografiê, fotogrametriê i teledetekcjê z ich zastosowaniami; w nazwie tej uwidacznia siê powi¹zanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych z technologiami pozyskiwania geodanych; m geoinformatyka, uwidaczniaj¹c zastosowania technologii informatycznych w dziedzinie geoinformacji oraz wp³yw informatyki na integracjê nauk o Ziemi. W rodowiskach akademickich, zw³aszcza amerykañskich, stosuje siê tak¿e termin Geographic Information Science and Technology (GI S&T), który zas³uguje na szczególn¹ uwagê, poniewa¿ akcentuje on aspekty naukowe i technologiczne dziedziny geoinformacji, jej teoretyczne podstawy i praktyczne znaczenie. Proponowanym polskim odpowiednikiem tego terminu jest nauka i technologia geoinformacyjna (NiTGI). S³owo technologia jest tu u¿yte w sensie ogó³u konkretnych technologii dotycz¹cych geoinformacji. W opracowaniu niniejszym przedstawia siê zakres tematyczny dziedziny geoinformacji jako nauki i technologii, okrelaj¹cy zasób wiedzy NiTGI. Znajomoæ tematyki jest potrzebna w tej dziedzinie dla: Jerzy Gadzicki 16 m m m m m m programowania edukacji, a zw³aszcza tworzenia programów nauczania, planowania badañ i rozwoju technologicznego, dzia³alnoci publikacyjnej, przede wszystkim w zakresie podrêczników, ujednolicania terminologii, upowszechniania wiedzy, samokszta³cenia. Zasób wiedzy NiTGI Podana na nastêpnych stronach tematyka stanowi propozycjê okrelenia zasobu wiedzy wchodz¹cego w zakres NiTGI. Propozycja ta wynika z dostêpnej literatury przedmiotu oraz uwzglêdnia polskie uwarunkowania i dotychczasowe dowiadczenia. Jako materia³y ród³owe wykorzystane zosta³y przede wszystkim: m wyniki prac zespo³u ekspertów reprezentuj¹cych uniwersytety w Stanach Zjednoczonych (DiBiase i in., 2006), m wyniki projektu GINIE (Geographic Information Network in Europe) wykonanego w ramach Programu Technologii Spo³eczeñstwa Informacyjnego Unii Europejskiej (Craglia i in., 2003), m materia³y na temat Edukacja geomatyczna w spo³eczeñstwie informacyjnym opublikowane w Rocznikach Geomatyki, tom II, zeszyt 3 (Olenderek, 2004), (Widacki, 2004), (Woniak 2004), m opracowanie Stan obecny i koncepcja kszta³cenia w zakresie SIP (Bia³ousz, 2005). Przyjmuj¹c za podstawê podejcie przyjête przez zespó³ ekspertów amerykañskich oraz uwzglêdniaj¹c dorobek europejski (Strobl, 2006), w opracowaniu niniejszym zastosowano podzia³ ca³ego zasobu wiedzy na obszary tematyczne, które dalej podlegaj¹ podzia³owi na grupy tematyczne, z których ka¿da zawiera pewn¹ liczbê pokrewnych tematów. Wyodrêbniono 13 nastêpuj¹cych obszarów tematycznych: 1. Podstawy pojêciowe 2. Geodane 3. Pozyskiwanie danych 4. Modelowanie danych 5. Przekszta³canie danych 6. Podstawowe metody analiz przestrzennych 7. Zaawansowane metody analiz przestrzennych 8. Kartografia i wizualizacja 9. Systemy i infrastruktury 10.Aspekty projektowania 11. Aspekty zarz¹dzania 12.Geoinformacja a spo³eczeñstwo 13.Geoinformacja w Polsce Podane powy¿ej obszary tematyczne podzielono na 75 grup tematycznych zawieraj¹cych ³¹cznie oko³o 300 has³owo zapisanych tematów. Uzyskany wykaz jest obci¹¿ony znacznym subiektywizmem wynikaj¹cym z arbitralnego doboru róde³, jak te¿ z przyjêtego przez autora podejcia do ca³oci materia³u, jego elementów sk³adowych oraz relacji miêdzy nimi. Przedstawia on zatem jedynie pewn¹ koncepcjê kompleksowego ujêcia tematyki NiTGI, która wed³ug zdania autora, mo¿e stanowiæ u¿yteczn¹ podstawê dla dyskusji oraz dalszych, sze- Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji 17 rzej zakrojonych, zespo³owych prac w tym zakresie. Jest spraw¹ zasadnicz¹, aby w wyniku powsta³ dokument wyra¿aj¹cy uzgodnione opinie zainteresowanego rodowiska, zw³aszcza akademickiego. Zawarta w nim tematyka, dostatecznie szczegó³owo opisana, powinna byæ traktowana jako tematyka podstawowa w pracach nad programami nauczania realizowanymi w zakresie geoinformacji na ró¿nych kierunkach, specjalnociach i poziomach przez ró¿nego rodzaju szko³y i instytucje edukacyjne. Tematyka danego programu powstawa³aby z tematyki podstawowej przez wybór tematów istotnych dla spe³nienia postawionych celów edukacyjnych, usuniêcie tematów zbêdnych oraz wprowadzenie koniecznych uzupe³nieñ. W ten sposób mo¿na by uzyskiwaæ korzyci dwojakiego rodzaju polegaj¹ce na: m podniesieniu jakoci programów przez stworzenie mo¿liwoci korzystania z kompleksowo ujêtej tematyki podstawowej przy ich opracowaniu lub weryfikacji, m uzyskaniu efektu pewnego ujednolicenia programów, w obecnej sytuacji ze wszech miar po¿¹danego. WYKAZ TEMATÓW 1. PODSTAWY POJÊCIOWE 1.1. 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.2. 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.3. 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.4. 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.4.4 1.4.5 1.4.6 1.5. 1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.5.4 Wprowadzenie Istota i znaczenie geoinformacji Aspekty naukowe, technologiczne i gospodarcze Geoinformacja a zrównowa¿ony rozwój Aspekty geoinformacji Przestrzeñ Czas Temat Rodzaje zjawisk Obiekty dyskretne Zdarzenia i procesy Pokrycia Relacje Relacje strukturalne Relacje genealogiczne Relacje metryczne Relacje topologiczne Rozk³ad przestrzenny Regionalizacja Niepewnoæ geoinformacji Nieokrelonoæ i niejednoznacznoæ w przestrzeni, czasie i atrybutach tematycznych Przyczyny i rodzaje b³êdów Pojêcia rachunku prawdopodobieñstwa i statystyki matematycznej w zastosowaniu do geoinformacji Pojêcia zbiorów rozmytych i przybli¿onych Jerzy Gadzicki 18 2. GEODANE 2.1. 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2. 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.3. 2.3.1 2.3.2 2.4. 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.4.5 2.4.6 2.4.7 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 3. Kszta³t i wymiary Ziemi Podstawowe wiadomoci Powierzchnie odniesienia Geoida i jej wyznaczanie Systemy georeferencyjne oparte na uk³adach wspó³rzêdnych Uk³ad odniesienia jako podstawa systemu odniesieñ przestrzennych (systemu georeferencyjnego) Rodzaje uk³adów odniesienia jedno-, dwu- i trójwymiarowych Uk³ady wspó³rzêdnych geograficznych (astronomicznych, geodezyjnych) i geocentrycznych Uk³ady wspó³rzêdnych kartezjañskich zwi¹zane z odwzorowaniami kartograficznymi Podstawowe rodzaje odwzorowañ kartograficznych Teselacyjne uk³ady odniesieñ przestrzennych Liniowe uk³ady odniesieñ przestrzennych Systemy georeferencyjne oparte na identyfikatorach geograficznych Identyfikatory geograficzne Gazetery (katalogi nazw obiektów geograficznych z informacj¹ o ich po³o¿eniu) Jakoæ danych Pojêcie jakoci Dok³adnoæ pozycyjna (geometryczna) i wiernoæ topologiczna Dok³adnoæ czasowa (aktualnoæ) Dok³adnoæ tematyczna (semantyczna i atrybutowa) Rozdzielczoæ i jej rodzaje Precyzja Inne cechy Metadane Przeznaczenie Rodzaje Zastosowanie POZYSKIWANIE GEODANYCH 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 Pomiary naziemne Technologie pomiaru i rejestracji wielkoci k¹towych i liniowych Technologie skanowania laserowego Ocena dok³adnoci Zastosowania Globalne systemy wyznaczania pozycji Zasady dzia³ania Technologie pomiarowe ród³a i wielkoci b³êdów Zastosowania Pozyskiwanie danych katastralnych Prace pomiarowe Rejestracja danych opisowych Aspekty prawne i ekonomiczne Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.5 3.5.1 3.5.2 3.6 3.6.1 3.6.2 3.6.3 3.6.4 3.6.5 3.6.6 3.6.7 3.6.8 3.7 3.7.1 3.7.2 3.7.3 3.7.4 3.7.5 4. 19 Digitalizacja Bezporednia digitalizacja wektorowa Skanowanie Digitalizacja na ekranie Zautomatyzowana wektoryzacja Zbieranie danych o zjawiskach fizycznych i spo³eczno-gospodarczych Okrelanie próbek Technologie pomiaru i rejestracji Zobrazowania lotnicze i fotogrametria Dane obrazów fotograficznych Dane obrazów cyfrowych Platformy i sensory (kamery i skanery, LIDAR) Interpretacja zdjêæ Algorytmy i przetwarzanie, w tym dotycz¹ce aerotriangulacji i ortofotomap Pozyskiwanie danych wektorowych Projektowanie nalotów Zastosowania Zobrazowania satelitarne i teledetekcja Dane wielospektralne Platformy i sensory, w tym wysokorozdzielcze, mikrofalowe, hiperspektralne, LIDAR Algorytmy i przetwarzanie, w tym dotycz¹ce klasyfikacji nadzorowanej i nienadzorowanej Weryfikacja terenowa Zastosowania MODELOWANIE DANYCH 4.1 4.1.1 4.1.2 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6 Podstawowe struktury dla przechowywania i wyszukiwania danych Podstawowe struktury danych Techniki wyszukiwania danych Systemy zarz¹dzanie bazami danych (DBMS) Równoleg³y rozwój technologii GIS i DBMS Relacyjne DBMS Obiektowe DBMS Rozszerzenia modelu relacyjnego, w tym przez typy danych przestrzennych i du¿e obiekty binarne (BLOB) Teselacyjne modele danych przestrzennych Grid Raster TIN Modele hierarchiczne Wektorowe modele danych przestrzennych Geometryczne elementy proste Model zorientowany graficznie Model topologiczny obszarowy Model topologiczny sieciowy Przyk³adowe modele wektorowe Bazy danych o strukturze warstwowej lub obiektowej Jerzy Gadzicki 20 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 5. PRZEKSZTA£CANIE DANYCH 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 6. Inne modele danych Modele przestrzenno-czasowe Modele uwzglêdniaj¹ce niepewnoæ Modele danych Modele hybrydowe Transformowanie reprezentacji Konwersja formatu danych Konwersja modelu danych Konwersja rastru Konwersja z postaci wektorowej na rastrow¹ Konwersja z postaci rastrowej na wektorow¹ Transformacje wspó³rzêdnych Generalizacja i agregacja Stosowane podejcia do generalizacji punktowej, liniowej i powierzchniowej Transformacja wartoci atrybutów Agregacja obiektów przestrzennych Transakcyjne zarz¹dzanie bazami danych Aktualizacja baz geodanych Modelowanie procesów aktualizacji Zarz¹dzanie wersjami baz geodanych PODSTAWOWE METODY ANALIZ PRZESTRZENNYCH 6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.2 6.2.1 6.2.2. 6.2.3 6.2.4 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 6.3.5 6.3.6 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.4.4 Analiza danych za pomoc¹ zapytañ Podstawy teoretyczne Zapytania Zapytania atrybutowe, przestrzenne i z³o¿one Pojêcia geometryczne Odleg³oæ kierunek, pole i objêtoæ w zale¿noci od modelu danych przestrzennych Okrelenie relacji przestrzennych Kszta³t obiektu i jego znaczenie w analizach Algebra mapy Wybrane metody analityczne Analiza rozk³adu punktów Estymacja gêstoci Analiza klastrów Oddzia³ywanie przestrzenne Analiza atrybutów wielowymiarowych Analiza wielokryterialna Metoda najmniejszych kwadratów Podstawy teoretyczne Uniwersalnoæ zastosowania jako metody estymacji Wyrównanie uk³adów obserwacyjnych Analizowanie przewidywanych dok³adnoci Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji 6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3 6.5.4 6.5.5 6.6 6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.6.4 6.6.5 6.6.6 6.7 6.7.1 6.7.2 6.7.3 6.8 6.8.1 6.8.2 6.8.3 6.9 6.9.1 6.9.2 6.9.3 6.9.4 6.10 6.10.1 6.10.2 6.10.3 6.10.4 6.11 6.11.1 6.11.2 7. Analiza powierzchni Obliczanie pochodnych w zale¿noci od modelu danych przestrzennych Interpolacja ró¿nymi metodami i w ró¿nych modelach Okrelanie i uwzglêdnianie linii charakterystycznych terenu Analiza widocznoci Analiza zmian powierzchni Statystyka przestrzenna Metody graficzne Procesy stochastyczne Macierze wag przestrzennych Ogólne miary zwi¹zków przestrzennych Lokalne miary zwi¹zków przestrzennych Dane w¹tpliwe Geostatystyka Semiwariogramy Zasady krigingu Warianty krigingu Regresja przestrzenna i ekonometria Zasady ekonometrii przestrzennej Przestrzenne modele autoregresji Filtrowanie przestrzenne Wydobywanie danych Problemy wielkich baz danych Metodyka wydobywania danych Odkrywanie wiedzy Rozpoznawanie wzorców Analiza sieciowa Sieci jako grafy Algorytmy optymalnych cie¿ek Modelowanie przep³ywu Klasyczne problemy Optymalizacja Zadania optymalizacyjne, ograniczenia i konflikty przestrzenne Metodyka optymalizacji ZAAWANSOWANE METODY ANALIZ PRZESTRZENNYCH 7.1 7.1.1 7.1.2 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4 7.3 7.3.1 7.3.2 Nowe metody w NiTGI Powstanie nowej metodyki zwi¹zanej z komputerami (geocomputing) Kierunki rozwoju Systemy ekspertowe i sieci neuronowe Inteligencja obliczeniowa Systemy ekspertowe Sieci neuronowe Zastosowania Automaty komórkowe Podstawy pojêciowe Zastosowania 21 Jerzy Gadzicki 22 7.4 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.5 7.5.1 7.5.2 7.6 7.6.1 7.6.2 8. Metody heurystyczne Podstawy pojêciowe Algorytmy genetyczne Zastosowania Modelowanie symulacyjne Podstawy pojêciowe Zastosowania Zbiory rozmyte Podstawy pojêciowe Zastosowania KARTOGRAFIA I WIZUALIZACJA 8.1 8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.4 8.4.1 8.4.2 8.4.3 8.4.4 8.4.5 8.4.6 8.4.7 8.4.8 8.5 8.5.1 8.5.2 8.5.3 8.5.4 8.6 8.6.1 8.6.2 8.6.3 8.6.4 Kierunki rozwoju T³o historyczne Wp³yw rozwoju nauki i techniki Wyzwania i trendy Kartograficzne modelowanie obiektów przestrzennych Materia³y ród³owe Klasyfikacja, selekcja i generalizacja Model kartograficzny a model krajobrazu Zasady projektowania map Podstawowe wiadomoci Odwzorowania, powierzchnie odniesieñ, skale Symbole, barwy, teksty Techniki geowizualizacji Podstawowe metody prezentacji kartograficznej Przedstawianie powierzchni terenowej Wizualizacja interaktywna i dynamiczna Mapy w internecie i ich wizualizacja rodowiska wirtualne Nieprzestrzenne zastosowania prezentacji kartograficznej Wizualizacja z uwzglêdnieniem czasu Wizualizacja z uwzglêdnieniem niepewnoci Technologie produkcji map Rodzaje oprogramowania Rodzaje baz danych, w tym gazeterów Formaty danych Technologie druku i powielania Problematyka u¿ytkowania map Czytanie Interpretacja Analiza Problem niepewnoci Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji 9. 23 SYSTEMY I INFRASTRUKTURY 9.1 9.1.1 9.2.2 9.2.3 9.2.4 9.3 9.3.1 9.3.2 Rozwój technologii geoinformacyjnych Rozwój GIS na tle ogólnego rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych Rozwój technologii pozyskiwania geodanych Rozwój zastosowañ geoinformacji i systemów geoinformacyjnych Systemy komercyjne a systemy otwarte Standaryzacja Standaryzacja jako podstawa rozwoju technologicznego: od formatów do interoperacyjnoci Normy ISO, specyfikacje OGC, profile UML i jego zastosowania XML i GML oraz ich zastosowania Komponenty sprzêtu i oprogramowania Komponenty sprzêtu Komponenty oprogramowania 9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3 9.4.4 9.4.5 9.4.6 9.4.7 9.4.8 9.4.9 9.4.10 9.5 9.5.1 9.5.2 9.5.3 9.5.4 9.5.5 9.5.6 9.5.7 9.6 9.6.1 9.6.2 9.6.3 9.6.4 9.6.5 Charakterystyka systemu geoinformacyjnego Przeznaczenie U¿ytkownicy Obszar Dane referencyjne i tematyczne Bazy i hurtownie danych Architektura Standardy Us³ugi Aspekty prawne, instytucjonalne i organizacyjne Aspekty ekonomiczne Klasyfikacje systemów geoinformacyjnych Rodzaj przeznaczenia Zasiêg terytorialny Zakres tematyczny Zbiorowoæ u¿ytkowników Charakter instytucjonalny Dostêpnoæ Rozwi¹zania technologiczne Systemy katastralne Rodzaje Uwarunkowania prawne i instytucjonalne Dane, procesy i us³ugi Dostêpnoæ Rozwi¹zania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne 9.7 9.7.1 9.7.2 9.7.3 Systemy informacji o terenie Pojêcia wstêpne Cechy charakterystyczne Uwarunkowania 9.1.2 9.1.3 9.1.4 9.2 9.2.1 Jerzy Gadzicki 24 9.7.4 9.7.5 9.7.6 9.7.7 9.8 9.8.1 9.8.2 9.8.3 9.8.4 9.8.5 9.8.6 9.8.7 9.9 9.9.1 9.9.2 9.9.3 9.9.4 9.9.5 9.9.6 9.9.7 9.9.8 9.9.9 9.9.10 9.9.11 9.9.12 9.9 10 9.10.1 9.10.2 9.10.3 9.10.4 9.10.5 9.10.6 10. Dane, procesy i us³ugi Dostêpnoæ Rozwi¹zania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne Powi¹zania z mapami wielkoskalowymi Systemy informacji topograficznej Bazy danych topograficznych Wieloskalowoæ i wielorozdzielczoæ Bazy danych rzeby terenu Bazy danych map topograficznych Bazy ortofotomap Produkcja map topograficznych Aspekty organizacyjne i ekonomiczne Systemy geoinformacyjne w innych wybranych dziedzinach Rolnictwo Lenictwo Geologia Górnictwo Ochrona rodowiska Planowanie przestrzenne Transport Telekomunikacja Nawigacja Turystyka i rekreacja Obronnoæ Zarz¹dzanie kryzysowe Infrastruktury geoinformacyjne Geneza Podstawowe cele i w³aciwoci infrastruktur geoinformacyjnych jako szczególnego rodzaju systemów geoinformacyjnych Zakres pod wzglêdem obszarowym i tematycznym Dane, metadane i us³ugi rodki dla uzyskania interoperacyjnoci technicznej, semantycznej i organizacyjnej Aspekty prawne, instytucjonalne i ekonomiczne ASPEKTY PROJEKTOWANIA 10.1 10.1.1 10.1.2 10.2 10.2.1 10.2.2 10.2.3 10.2.4 10.2.5 10.3 10.3.1 Zakres projektowania Ogólne zasady projektowania systemów informacyjnych Szczególne cechy projektowania systemów geoinformacyjnych Definiowanie projektu Planowanie przedsiêwziêcia Studium wykonalnoci i jego elementy Zakres niezbêdnych analiz zale¿nie od rodzaju przedsiêwziêcia Aspekty spo³eczne, polityczne i kulturowe Personel i zarz¹dzanie Projektowanie Narzêdzia projektowania Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji 10.3.2 10.3.3 10.3.4 10.4 10.4.1 10.4.2 10.4.3 10.4.4 11. Projektowanie bazy danych przestrzennych: pojêciowe, logiczne i fizyczne Projektowanie procesów oraz ich realizacji Projektowanie aplikacji geoinformacyjnych Implementacja projektu Wykonanie Testowanie Wdro¿enie Eksploatacja i rozwój ASPEKTY ZARZ¥DZANIA 11.1 11.1.1 11.1.2 11.1.3 11.1.4 11.2 11.2.1 11.2.2 11.2.3 11.2.4 11.2.5 11.2.6 11.2.7 11.2.8 12. 25 Zarz¹dzanie systemami i infrastrukturami geoinformacyjnymi Ogólne zasady zarz¹dzania systemami i infrastrukturami geoinformacyjnymi Faza tworzenia Faza eksploatacji Dzia³ania rozwojowe Koordynacja i wspó³praca w zakresie systemów i infrastruktur geoinformacyjnych Cele, zadania i formy dzia³ania Poziom rz¹dowy Poziom administracji regionalnej Poziom administracji lokalnej Poziom wyodrêbnionej organizacji Szkolnictwo wy¿sze i jednostki badawcze Szkolnictwo rednie Rola organizacji pozarz¹dowych GEOINFORMACJA A SPO£ECZEÑSTWO 12.1 12.1.1 12.1.2 12.1.3 12.1.4 12.1.5 12.2 12.2.1 12.2.2 12.2.3 12.2.4 12.2.5 12.3 12.3.1 12.3.2 12.3.3 12.4 12.4.1 12.4.2 Aspekty prawne Przyczyny niedoskona³oci prawa w zakresie geoinformacji Prawa w³asnoci intelektualnej Odpowiedzialnoæ za geoinformacjê Problemy prywatnoci Ograniczenia dostêpu Aspekty ekonomiczne Znaczenie geoinformacji dla gospodarki Geoinformacja jako przedmiot dzia³alnoci gospodarczej Ocena korzyci Ocena kosztów Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej Zastosowania w sektorze publicznym Geoinformacja w administracji publicznej Geoinformacja a elektroniczna administracja Systemy geoinformacyjne uczestnictwa publicznego w procesach podejmowania decyzji Rozwój spo³eczeñstwa Geoinformacja w rozwoju spo³eczeñstwa informacyjnego Znaczenie geoinformacji dla rozwoju spo³eczeñstwa obywatelskiego Jerzy Gadzicki 26 12.5 12.5.1 12.5.2 12.5.3 12.6 12.6.1 12.6.2 13. Problemy udostêpniania geoinformacji Odstêpstwa od zasady powszechnej dostêpnoci Przep³yw informacji pomiêdzy organami administracji publicznej D¹¿enie do bezp³atnoci danych, produktów i us³ug geoinformacyjnych a potrzeby samofinasowania Aspekty etyczne Problemy etyczne w dziedzinie geoinformacji Kodeksy etyki zawodowej dla rodowisk geoinformacyjnych GEOINFORMACJA W POLSCE 13.1 13.1.1 13.1.2 13.2 13.2.1 13.2.2 13.2.3 13.2.4 13.2.5 13.3 13.3.1 13.3.3 13.3.5 13.4 13.4.1 13.4.2 13.4.3 13.4.4 13.5 13.5.1 13.5.2 13.5.3 Wprowadzenie T³o historyczne Okres rozwoju po roku 1989 Stan obecny Sektor publiczny Produkcja i us³ugi Edukacja Badania i rozwój Organizacje pozarz¹dowe Istniej¹ce potrzeby oraz ich zaspokajanie Zasoby informacyjne oraz ich jakoæ13.3.2 Dostêpnoæ13.3.4 danych, produktów i us³ug Osi¹gniêcia i bariery postêpu Wp³yw Unii Europejskiej Prawo Unii Europejskiej dotycz¹ce geoinformacji oraz jego oddzia³ywanie na prawo polskie Rozwój technologiczny w Polsce przez wprowadzanie standardów i specyfikacji europejskich i wiatowych Udzia³ w programach i projektach o zasiêgu europejskim i globalnym Korzystanie z funduszy wspólnotowych Kierunki rozwoju Priorytety Kierunki rozwoju na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym Kierunki rozwoju na poziomie Unii Europejskiej Zakoñczenie Widz¹c potrzebê pe³niejszego uwzglêdnienia zgromadzonych ju¿ dowiadczeñ i istniej¹cych opinii, autor zaprasza wszystkich zainteresowanych t¹ tematyk¹ do wspó³pracy i proponuje utworzenie oraz realizacjê projektu pod prowizorycznym tytu³em Okrelenie zasobu wiedzy o geoinformacji jako przedmiocie edukacji i badañ w Polsce. Autor ma nadziejê, ¿e wspó³praca ta bêdzie po¿yteczna dla wszystkich, którzy zajmuj¹ siê geoinformacj¹, a w szczególnoci s¹ odpowiedzialni za programy nauczania, prowadzenie zajêæ i powstawanie materia³ów dydaktycznych. Nale¿y mniemaæ, ¿e w ten sposób ukszta³towane zostan¹ warunki sprzyjaj¹ce powstaniu w Polsce odrêbnego kierunku studiów w zakresie NiTGI, który móg³by byæ nazywany po prostu geoinformacj¹. Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji 27 Literatura Bia³ousz S., 2005: Stan obecny i koncepcja kszta³cenia w zakresie Systemów Informacji Przestrzennej. Politechnika Warszawska, Warszawa. Craglia M. (red.) i inni, 2003: Geographic Information in the Wider Europe. GINIE, IST-2000-29493. DiBiase D. (red.) i inni, 2006: Geographic Information Science and Technology. Body of Knowledge. University Consortium for Geographic Information Science. Olenderek H., Olenderek T., 2004: Kszta³cenie w zakresie geomatyki na wydzia³ach lenych. Roczniki Geomatyki, tom II, z. 3, Warszawa. Strobl J., 2006: Geoinformatics and GISscience Education: UNIGIS as SDI Brainware. 12th EC-GI&GIS Workshop. Innsbruck. Widacki W., 2004: Systemy Informacji Geograficznej w programach edukacyjnych uniwersyteckich studiów przyrodniczych w Polsce. Roczniki Geomatyki, tom II, z. 3, Warszawa. Woniak J., 2004: Kszta³cenie i upowszechnianie wiedzy w zakresie systemów geoinformacyjnych. Roczniki Geomatyki, tom II, z. 3, Warszawa. Summary The paper examines themes of Geographic Information Science and Technology, taking into account available literature on the subject and Polish needs and conditions. Over 300 themes were defined in the following 13 subject areas: 1. Fundamental concepts 2. Geodata 3. Data acquisition 4. Data modeling 5. Data transformation 6. Basic methods for spatial analysis 7. Advanced methods for spatial analysis 8. Cartography and visualization 9. Systems and infrastructures 10. Design aspects 11. Management aspects 12. Geoinformation and society 13. Geoinformation in Poland It is suggested to consider the above list as a basis for further works on the subject to be conducted with the participation of a wide range of experts involved in education, research and development in the area of geoinformation. prof. dr hab. Jerzy Gadzicki [email protected]