Monetaryzm i nowa ekonomia klasyczna

Monetaryzm
i nowa ekonomia klasyczna
Milton Friedman
Janina Godłów – Legiędź
Uniwersytet Łódzki
Milton Friedman
Stagflacja
i monetaryzm
Wyzwanie dla
ortodoksji
keynesowskiej
Nagroda Nobla – 1976
Nowa ekonomia
klasyczna
WaŜniejsze dzieła:
Studies in the Quantity Theory of Money, 1956
A Theory of Consumption Function, 1957
Capitalism and Freedom, 1962
A Monetary History of the United States 1867-1960
( z A. Schwartz), 1963
Free to Choose ( z Rose Friedman), 1980
Inne tytuły po polsku
Intrygujący pieniądz, 1993
Wolny wybór, 1994
Polityka i tyrania, 1993
M. Belka, Doktryna
ekonomiczna Miltona
Friedmana, 1986
Wizję optymalnego systemu społecznego, zwłaszcza
roli państwa w gospodarce przedstawił w pracy
Kapitalizm i wolność oraz Wolny wybór.
Za podstawowe wartości uznał wolność, efektywność
ekonomiczną i równość szans. Na płaszczyźnie
politycznej rewolucja monetarystyczna oznaczała
powrót do ideałów klasycznego liberalizmu – do
systemu wolnorynkowego kapitalizmu z ograniczoną
rolą państwa w gospodarce.
Na
płaszczyźnie
teoretyczno-empirycznej
monetaryzm Friedmana moŜna sprowadzić do
następujących tez:
• Zmiany
podaŜy
pieniądza
są
głównym
czynnikiem wyjaśniającym zmiany poziomu
nominalnego dochodu.
• Popyt na pieniądz jest stabilny.
• Nadmiar pieniądza jednostki przeznaczają
raczej
na
zakup
dóbr
niŜ
papierów
wartościowych.
• Nadmierna podaŜ pieniądza jest przyczyną
inflacji( pienięŜna teoria inflacji).
• W długim okresie nie ma wymienności między
bezrobociem a inflacją. Krzywa Phillipsa w
długim okresie jest pionowa, wyznacza ją
naturalna stopa bezrobocia. (teoria naturalnej
stopy bezrobocia).
• Bilans płatniczy jest zjawiskiem pienięŜnym.
Na
podstawie
powyŜszych
sformułował
postulaty
tez
Friedman
dotyczące
polityki
ekonomicznej:
• Polityka monetarna jest efektywniejsza od
polityki fiskalnej.
• Polityka ekonomiczna powinna być oparta na
zasadach.
• Głównym
powinno
motywem
być
polityki
dąŜenie
do
monetarnej
utrzymaniu
stabilności cen, a to jest moŜliwe poprzez
kontrolę podaŜy pieniądza.
Ilościowa teoria pieniądza jako punkt wyjścia
monetaryzmu
Równanie wymiany
MV =PT
M - ilość pieniądza
V - szybkość obiegu pieniądza
P – przeciętny poziom cen
T – wolumen transakcji
Zał:
1.
2.
3.
Stały wolumen transakcji ( zaleŜy od
czynników realnych , a nie zmiennych
równania
Stała szybkość obiegu pieniądza
Pieniądz czynnikiem egzogenicznych w
stosunku do gospodarki, tzn. M jest
zmienną niezaleŜną.
Zatem P = MV/T
Teoria dochodu nominalnego
Zmiany podaŜy pieniądza powodują
opóźnione w czasie zmiany aktywności
gospodarczej mierzonej wielkością dochodu
nominalnego. Nie potrafimy jednak określić,
jak wpływ pieniądza rozkłada się między
poziom cen i poziom dochodu realnego.
PodaŜ pieniądza kształtuje dochód
nominalny zarówno w krótkim, jak i w
długim okresie, natomiast wpływ na dochód
realny w okresie długim zanika.
Z punktu widzenia długiego okresu podaŜ
pieniądza decyduje o poziomie cen, wzrost
podaŜy pieniądza prowadzi do inflacji.
MV ≡ PY
Y – dochód realny
PY – dochód nominalny
W okresie krótkim:
M
P
Y
W okresie długim:
M
P
Y
Mechanizm transmisji
Podmioty gospodarcze starają się maksymalizować
dochód z posiadanego portfela aktywów. Równowaga
portfela aktywów występuje wówczas, gdy jego struktura
zapewnia wyrównanie krańcowej rentowności róŜnych
form aktywów.
Wzrost podaŜy pieniądza zakłóca równowagę portfela.
NadwyŜkowe ilości pieniądza inwestowane są najpierw w
aktywa finansowe (obligacje i akcje). W miarę wzrostu
kursów papierów wartościowych przedmiotem
zainteresowania stają się aktywa niefinansowe: dobra
kapitałowe i dobra konsumpcyjne trwałego uŜytku.
To jest właśnie szczególny sposób wpływu na rynek
towarowy, który wynika stąd, Ŝe Friedman traktuje aktywa
finansowe i rzeczowe jako dość bliskie substytuty.
Funkcja popytu na pieniądz
Friedman załoŜenie o stałej szybkości obiegu pieniądza
zastąpił hipotezą o stabilnej funkcji popytu na pieniądz.
Pieniądz jest nie tylko środkiem wymiany, ale takŜe
elementem portfela aktywów.
Md/P = f (Y, r, P)
Y - dochód permanentny
r - stopa przychodów od aktywów finansowych
P - oczekiwana stopa inflacji
Spory wokół krzywej Phillipsa
W 1958 roku Nowozelandczyk Alban Phillips opublikował
artykuł, w którym przedstawił swoje wyniki badań dotyczących
stopy bezrobocia i stopy wzrostu płac nominalnych Wielkiej
Brytanii w latach 1861 – 1913. Związek między bezrobociem
i wzrostem płac nominalnych wyraził za pomocą równania
i krzywej, która od jego nazwiska nazwana została krzywą
Phillipsa.
Procentowa zmiana plac nominalnych
Klasyczna krzywa Phillipsa
5,5 %
Stopa bezrobocia
Krzywa Phillipsa ma nachylenie ujemne, co oznacza, Ŝe gdy
bezrobocie jest niskie płace nominalne wykazują tendencję rosnącą.
Z badań Phillipsa wynikało, Ŝe w Wielkiej Brytanii płace wykazywały
tendencje wzrostową przy stopie bezrobocia nieco poniŜej 5,5%, czyli
przed osiągnięciem pełnego zatrudnienia.
W roku 1960 P. A. Samuelson i R. M. Solow
wysunęli tezę o istnieniu funkcyjnej zaleŜności
między tempem wzrostu płac nominalnych, a
tempem wzrostu cen, i na tej podstawie
przedstawili krzywą Phillipsa jako ujemną
zaleŜność między stopą bezrobocia a stopą inflacji.
Wnioski: niemoŜliwe jest pełne zatrudnienie bez inflacji
ale w polityce makroekonomicznej moŜna wybierać między
wyŜszą inflacją i niskim bezrobociem z jednej strony, a
niŜszą inflacją i wyŜszym bezrobocie z drugiej.
Stagflacja i nowa interpretacja Krzywej Phillipsa
E. S. Phelps i M. Friedman prowadzili niezaleŜnie
badania, które doprowadziły do nowego ujęcia
związku między bezrobociem, a inflacją.
Nowa koncepcja oparta była na:
(1) rozróŜnieniu krótkookresowych i
długookresowych skutków nieprzewidzianych
zmian nominalnego popytu,
(2) rozróŜnieniu wielkości nominalnych i
realnych oraz
(3) hipotezie oczekiwań adaptacyjnych - jednostki
kierują się płacami realnymi i tylko przejściowo
(nieoczekiwana inflacja) ulegają iluzji pienięŜnej.
Stopa inflacji
Pionowa krzywa Phillipsa
Pe=6
Pe=3
Pe=0
6
D
E
3
B
C
Un=2
A
Un=4
Stopa bezrobocia
Naturalna stopa bezrobocia
i neutralność pieniądza
Substytucyjność między inflacją a bezrobociem ma
charakter krótkookresowy i jest efektem nieprzewidzianych
zmian globalnego popytu nominalnego ( nieoczekiwanej
inflacji bądź deflacji).
W krótkim okresie moŜliwy jest pod wpływem
impulsów pienięŜnych przejściowy wzrost zatrudnienia.
W długim okresie krzywa Phillipsa przybiera postać
linii pionowej przecinającej oś rzędnych w punkcie Un.
Obrazuje to fakt, iŜ jednostki z czasem dostosowują swoje
oczekiwania do wielkości realnych i bezrobocie wraca do
poziomu naturalnego. Z perspektywy długiego okresu
pieniądz jest neutralny.
Centralne znaczenie polityki pienięŜnej
polityka pienięŜna jest bardzo waŜna,
ale jej cele muszą być ograniczone
NaleŜy dąŜyć do:
•
tworzenia ram funkcjonowania gospodarki słuŜących
minimalizowaniu wahań cen i stabilizacji oczekiwań
podmiotów gospodarczych
•
niedopuszczenia do sytuacji, w której pieniądz stałby się
powaŜnym źródłem wstrząsów gospodarczych
Monetary rule
Okres, który upływa od impulsu pienięŜnego do efektu
w sferze realnej jest zmienny i trudny do oszacowania. Z
tego względu dyskrecjonalna polityka monetarna jest
nieskuteczna.
Najbardziej
obiecująca,
a
zarazem
najmniej
szkodliwa, jest polityka monetarna oparta na zasadzie stałej
stopy wzrostu podaŜy pieniądza, zgodnej z długookresową
stopą wzrostu gospodarczego. Stała stopa wzrostu podaŜy
pieniądza miała być zasadą, która pozwoli wyeliminować
podstawowe
źródło
niestabilności
gospodarczej,
czyli
wahania podaŜy pieniądza.
Idealne rozwiązanie widział Friedman w nadaniu
monetary rule rangi prawa konstytucyjnego. Stała stopa
wzrostu podaŜy pieniądza ma być instrumentem, który
umoŜliwi stabilny wzrost gospodarczy – wzrost przy
stabilnych cenach i naturalnej stopie bezrobocia.
Rola państwa w gospodarce
Postulaty Friedmana dotyczące funkcji państwa
wynikają z dwu fundamentalnych załoŜeń:
•
NajwyŜszą wartością jest wolność jednostki.
• Wolny rynek gwarantuje efektywną gospodarkę i
najlepsze
zaspokojenie potrzeb jednostki.
Friedman opowiada się zdecydowanie za koncepcją
państwa minimalnego i formułuje dwie ogólne
zasady dotyczące działania państwa:
Zakres działania rządu musi być ograniczony.
Głównym zadaniem rządu jest ochrona wolności
przed wrogami zewnętrznymi i przed innymi
obywatelami. Ponadto państwo umoŜliwia wspólne
przedsięwzięcia, które byłyby zbyt trudne bądź zbyt
kosztowne dla jednostki.
Władza powinna być zdecentralizowana, raczej
na poziomie okręgu, a nie stanu, czy całego kraju.
Projekt radykalnej reformy socjalnej
Krytyka państwa dobrobytu: programy socjalne realizowane w
ramach tej polityki powodują
marnotrawstwo i są nieskuteczne
Remedia:
- ujemny podatek dochodowy,
- zniesienie systemu obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych,
- pełna prywatyzacja szkolnictwa.
Nobel 1995 Robert E. Lucas
Za rozwinięcie i
zastosowanie hipotezy
racjonalnych oczekiwań
w modelach
makroekonomicznych
oraz pogłębienie
rozumienia polityki
ekonomicznej.
Geneza hipotezy racjonalnych
oczekiwań
John F. Muth, Rational Expectations and Theory
of Price Movements, 1961 r.
Dlaczego nie udało się znaleźć teorii, która
pozwoliłaby bezbłędnie prognozować ceny na
rynkach finansowych?
Wszelkie dostępne informacje, które mogłyby
zwiększyć dokładność prognoz, są natychmiast
uwzględniane w procesach decyzyjnych
podmiotów spekulujących na rynkach
finansowych.
HRO
Podmioty gospodarcze zachowują się
racjonalnie, tzn., dąŜą do maksymalizacji
uŜyteczności w danych warunkach.
Mają wszelkie dane o czynnikach
determinujących przebieg zjawisk
gospodarczych, znają takŜe odpowiedni model
gospodarki i na podstawie tej pełnej informacji z
przeszłości i teraźniejszości formułują
oczekiwania dotyczące przyszłości.
Teza o nieefektywności polityki
Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniają błędów i ceny
są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi.
Nierównowaga pojawia się sporadycznie jako efekt
losowych nie dających się przewidzieć zdarzeń. Nominalna
zmiana globalnego popytu będąca skutkiem ekspansji
pienięŜnej nie pociąga za sobą zmiany podaŜy w ujęciu
realnym, poniewaŜ podmioty gospodarcze wiedzą, Ŝe nie
zmieniają się ceny względne.
Wzrost podaŜy pieniądza nie wywołuje realnego wzrostu
produkcji, a ograniczenie podaŜy pieniądza nie powoduje
realnego spadku zatrudnienia i produkcji..
Krytyka Lucasa
W artykule Econometric Policy Evolution: A Critic
Lucas przeprowadził krytykę procedury tworzenia
makromodeli ekonometrycznych i podwaŜył ich
uŜyteczność jako narzędzi polityki gospodarczej.
Istotą krytyki Lucasa było zakwestionowanie
zasadności załoŜenia niezmienności szacowanych
parametrów modeli makroekonomicznych.
Parametry modeli zaleŜą nie tylko od takich cech
gospodarki jak technologia i preferencje
konsumentów, ale takŜe od oczekiwań podmiotów
gospodarczych. Oczekiwania te zaleŜą od
realizowanej polityki gospodarczej i naleŜy zatem
sądzić, Ŝe zmieniają się wraz ze zmianami tej polityki.
2004 Finn E. Kydland Edward C. Prescott
Norwegia
USA
Za wkład do teorii dynamiki makroekonomicznej:
teorię realnego cyklu koniunkturalnego i
koncepcję niespójności polityki ekonomicznej w
czasie.
Niespójność optymalnej polityki
ekonomicznej w czasie
Teoria optymalnej regulacji uŜyteczna w
naukach przyrodniczych nie ma zastosowania
do kontroli systemów społecznych.
bowiem inteligentne podmioty potrafią
przewidywać i przeciwdziałać załoŜonym celom
polityki gospodarczej.
Planowanie gospodarcze nie jest gra przeciw
przyrodzie, ale raczej grą przeciw racjonalnym
podmiotom gospodarczym.
Niespójność w czasie – róŜnica między polityką
optymalną ex ante i ex post.
Niespójna w czasie polityka osłabia wiarygodność
zapowiadanych posunięć i w efekcie przyczynia się
do zwiększenia niepewności.
Najlepsza jest polityka oparta na zaufaniu i
zasadach. Fluktuacje gospodarcze są efektem
czynników realnych {głównie postępu
technicznego}. Wysiłki stabilizacyjne są kosztowne i
nieskuteczne.
Od pienięŜnej do realnej teorii cyklu
koniunkturalnego
Keynesiści, monetaryści i nowi klasycy
zakładali, Ŝe czynniki podaŜowe powodują
systematyczny wzrost produktu globalnego
(długookresowy składnik trendu PKB jest „gładki”),
a krótkookresowe fluktuacje tłumaczyli wstrząsami
popytu..
Model niespodzianki pienięŜnej Lucasa w
połączeniu z hipotezą racjonalnych oczekiwań
postawił pod znakiem zapytania pienięŜne
wyjaśnienie cyklu koniunkturalnego. Krytyka NEK
zaowocowała rozwinięciem teorii realnego cyklu
pienięŜnego.
Wzrost i fluktuacje produkcji nie są
róŜnymi jakościowo zjawiskami
1982 Nelson i Plosser - hipoteza, Ŝe
obserwowane wahania produkcji są
zmianami jej naturalnego poziomu, a nie
odchyleniami od wygładzonej ścieŜki
trendu.
Siły ekonomiczne wyznaczające trend nie
róŜnią się od tych, które wywołują
wahania. Nie moŜna zatem oddzielać
analizy wzrostu od analizy cyklu.
Teoria realnego cyklu
Wahania koniunkturalne traktowane są jako
reakcje zagregowanej funkcji podaŜy na
szoki technologiczne. Zmiany produkcji i
zatrudnienia są wynikiem optymalnych reakcji
racjonalnych podmiotów gospodarczych na
zmiany warunków działania, zwłaszcza
zmiany technologiczne.
KaŜda faza cyklu jest stanem równowagi.
Prawdziwe nowatorstwo
Nie budowali oni modeli, które moŜna poddawać
konwencjonalnym testom ekonometrycznym,
lecz zastosowali metodę kalibrowania.
Najpierw w oparciu o modele równowagi
ogólnej, funkcje decyzji konsumentów i
producentów oraz generator liczb losowych
dokonywali symulacji efektów losowych
wstrząsów technologicznych, a następnie
porównywali rezultaty tych symulacji z
rzeczywistym zachowaniem gospodarki
Klasyczny kontra keynesowski
punkt widzenia - kto ma rację?
Z punktu widzenia długiego okresu - myślący w duchu klasycznym
Z punktu widzenia krótkiego okresu – nie moŜna nie przyznać racji
idei, Ŝe konieczne jest zachowanie proporcji między oszczędzaniem a
konsumpcją i Ŝe występują sytuacje, w których w obronie stabilności
społecznej konieczne jest odejście od zasad.
Szkopuł w tym, Ŝeby krótkookresowy punkt widzenia nie zdominował
myślenia ekonomistów i polityków i Ŝeby politykom moŜna było
zaufać.
Na uwagę zasługuje ekonomia heterodoksyjna, podejmująca problemy
podłoŜa moralnego i społecznego zjawisk ekonomicznych.
Nowa ekonomia instytucjonalna – akcentowanie waŜności i złoŜoności
instytucjonalno-prawnej funkcji państwa