Planowanie wynikowe

PLANOWANIE WYNIKOWE
PRACY DYDAKTYCZNEJ
Opracowała: Lidia Brandmiller-Witowska
Podstawa prawna do sporządzania
planów wynikowych
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 marca
2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach
publicznych. (Dz. U. z 2001 r. Nr 29, poz. 323) obliguje
nauczycieli do sformułowania (zatem zaplanowania) wymagań
edukacyjnych i podania ich do wiadomości uczniom oraz ich rodzicom.
Plan wynikowy jest podrzędny w stosunku do innych dokumentów,
takich jak podstawa programowa, program nauczania,
wewnątrzszkolny oraz przedmiotowy system oceniania i musi być
zgodny z ich założeniami.
Planowanie wynikowe
„Planowanie wynikowe jest kluczowe dla
współczesnej dydaktyki, gdyż przeciwdziała
nadmiernej fantazji, hasłom bez pokrycia,
pozorowaniu wysokiego poziomu pracy, a
także -gdy jest poprawne i systematycznie
stosowane - różnym postaciom materializmu
dydaktycznego."
B.Niemierko
Aspekty planowania w pracy
dydaktycznej wg B. Niemierki
Planowanie
kierunkowe
• planowanie roczne lub semestralne
Planowanie
wynikowe
• planowanie działu/większej jednostki
tematycznej
Planowanie
metodyczne
• planowanie konkretnej jednostki
lekcyjnej
Planowanie wynikowe
to średniookresowy sposób planowania pracy
dydaktycznej, skoncentrowany na
wymaganiach programowych.
Wymagania programowe
są to oczekiwane osiągnięcia uczniów
realizacji określonego programu nauczania
Definicja planu wynikowego
Bolesław Niemierko, "Między oceną a dydaktyką szkolną” 1991
uporządkowany wykaz oczekiwanych wyników
uczenia się ucznia – zawiera ich opis i
podporządkowany tym efektom zakres
materiału nauczania, który jest podrzędny
względem przedmiotowego systemu
oceniania (przyjętego przez nauczyciela lub
grupę nauczycieli uczących danego
przedmiotu w danej szkole)…
Plan wynikowy wśród innych
dokumentów
1.
2.
Podstawa
programowa
Program
nauczania
4.
Przedmiotowy
system oceniania
3.
Wewnątrzszkolny
system oceniania
5.
Plan wynikowy
Plan wynikowy
• jest indywidualnym dokumentem nauczycielskim;
• punktem wyjścia do jego opracowania powinny być wymagania
edukacyjne (programowe) sprecyzowane na początku etapu kształcenia;
• musi powstać w szkole i powinien uwzględniać miejscowe
uwarunkowania: indywidualne możliwości uczniów, nauczycieli,
specyfikę zespołu klasowego, ilości godzin zajęć dydaktycznych,
określających zakres realizowanego materiału i innych czynników,
warunkujących realizację programu nauczania, a także zasobów
materialnych i organizacyjnych;
• polega na zaplanowaniu czynności ucznia, które powinien on opanować w
trakcie lekcji; sformułowane w postaci wymagań podstawowych i
ponadpodstawowych pomagają ocenić przyrost wiedzy i umiejętności
nabytych w procesie kształcenia;
• zastępuje dotychczas stosowany rozkład materiału nauczania;
• jest wymagany przez nadzór pedagogiczny;
Ważne informacje
dla wszystkich nauczycieli
• nie istnieje jeden uniwersalny plan wynikowy dla wszystkich
nauczycieli;
• wymagania tworzy każdy nauczyciel dla konkretnego
zespołu klasowego, z którym pracuje;
• nauczyciel ma obowiązek zrealizować w całości podstawę
programową;
• podręczniki i programy nauczania dopuszczone do użytku
przez MEN muszą zawierać treści i osiągnięcia zapisane w
podstawie programowej;
• plan wynikowy to dokument żywy, który powinien być
uzupełniany i korygowany.
Porównanie
Plan wynikowy
•
•
•
•
planowanie z punktu widzenia
ucznia (przewidywanie osiągnięć
ucznia na poszczególnych etapach
nauki – wynik efektu kształcenia),
zapis w planie wynikowym (cele
formułowane czynnościowo/
operacyjnie),
mierzalne efekty pracy nauczyciela,
dostosowany do indywidualnych
potrzeb i możliwości zespołu
klasowego
Rozkład materiału
• planowanie pracy z punktu
widzenia nauczyciela (pełna
realizacja materiału nauczania),
• zapis w rozkładzie materiału (cele
formułowane ogólnie),
• brak nadzoru nad efektywnością
pracy nauczyciela,
• uniwersalny, pasujący do
wszystkich zespołów klasowych
na danym etapie kształcenia
Jak konstruujemy plan wynikowy
Czynnościowy model treści nauczania
Cele
nauczania
Wymagania
programowe
• Opis umiejętności ucznia w
kategoriach operacyjnych
• (Taksonomia celów ABC)
• Formułowane na podstawie
programu nauczania
• Uwzględniają zróżnicowanie
poziomów Podstawowego i
Ponadpodstawowego
Planowanie konkretnej
jednostki lekcyjnej
• Określenie celów kształcenia,
• Dokonanie ich operacjonalizacji.
Jakie funkcje pełnią właściwie
postawione cele
• ukierunkowują i motywują poczynania ucznia i
nauczyciela,
• umożliwiają właściwy dobór treści, metod i
środków dydaktycznych,
• umożliwiają przeprowadzenie dokładnej i
obiektywnej kontroli i oceny wiedzy ucznia.
Podział celów
ze względu na zakres treści
• ogólne – zawarte w podstawie programowej,
• szczegółowe (operacyjne) – opisują pożądane
rezultaty / umiejętności ucznia nabyte na
danej lekcji
Cele operacyjne
• opis zachowania, jakiego oczekujemy od
ucznia po zakończeniu nauki,
• opis warunków, w jakich uczeń ma
demonstrować te zachowania,
• standardy określające najniższy możliwy
(dopuszczalny) poziom realizacji zachowania
końcowego.
Hierarchiczna klasyfikacja celów
operacyjnych (taksonomia celów)
polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą
w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie
celu wyższego oznacza, że cel niższy został
osiągnięty.
Taksonomia celów ABC
wg B. Niemierki
POZIOM
KATEGORIA
A – znajomość materiału
WIADOMOŚCI
B – rozumienie materiału
C – posługiwanie się
wiadomościami w sytuacjach
typowych
UMIEJĘTNOŚCI
D – posługiwanie się
wiadomościami w sytuacjach
problemowych
Kategoria A
Zapamiętanie wiadomości oznacza gotowość
ucznia do przypomnienia sobie pewnych
terminów, faktów, praw i teorii naukowych.
Uczeń nie powinien mylić tych wiadomości ze
sobą i zniekształcać.
Uczeń uzyskuje gotową wiedzę, wymagającą
co najwyżej pewnego przegrupowania dla
powiązania z wiedzą poprzednio zdobytą.
Kategoria B
Rozumienie wiadomości oznacza, że uczeń potrafi je
przedstawić w innej formie, niż je zapamiętał,
uporządkować i streścić.
Kategoria ta obejmuje elementarny poziom
zrozumienia wiadomości, pozwalający na operowanie
wiadomością w zakresie uznanym za niezbędny na
danym szczeblu nauczania przedmiotu.
Głównymi rodzajami operacji są: tłumaczenie „swoimi
słowami”, interpretacja i ekstrapolacja, polegająca na
„przedłużeniu” opisu zjawiska na inne sytuacje,
równoległe lub przyległe.
Kategoria C
Stosowanie wiadomości w sytuacjach
typowych oznacza opanowanie przez ucznia
umiejętności praktycznego posługiwania się
wiadomościami według podanych mu
uprzednio wzorów.
Sytuacja, w której czynność jest wykonywana,
nie powinna odbiegać od sytuacji, w jakiej
czynność była ćwiczona.
Kategoria D
Stosowanie wiadomości w sytuacjach
problemowych oznacza opanowanie przez
ucznia umiejętności formułowania
problemów, dokonywania analizy, syntezy i
ceny nowych dla niego zjawisk, formułowania
planu działania.
Są tu wykorzystane wiadomości z różnych
dziedzin, a rozwiązanie jest zawsze w pewnym
stopniu twórcze.
Ocenianie wewnątrzszkolne
obejmuje:
• Formułowanie przez nauczycieli wymagań
edukacyjnych oraz informowanie o nich
uczniów i rodziców /opiekunów prawnych/.
• Bieżące ocenianie i śródroczne klasyfikowanie
według skali i w formach przyjętych
w szkołach.
Model idealny zróżnicowanych wymagań
programowych B.Niemierki
POZIOMY WYMAGAŃ
KONIECZNE
PODSTAWOWE
ROZSZERZAJĄCE
DOPEŁNIAJĄCE
WYKRACZAJĄCE*
WYRÓŻNIAJĄCE*
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
+
-
+
+
Ocena niedostateczna
+
-
Ocena dopuszczająca
+
+
Ocena dostateczna
+
+
+
Ocena dobra
+
+
+
Ocena bardzo dobra
+
+
+
Ocena celująca
WZÓR
PLAN WYNIKOWY
Dział programowy
Program nauczania
Temat lekcji
WYMAGANIA PROGRAMOWE
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
OCENY 1,2,3
OCENY 4,5
UWAGI
O OSIĄGNIĘCIACH
UCZNIÓW
Zawartość planu wynikowego
w odniesieniu do języków obcych
•
•
•
•
tytuł rozdziału/tematy lekcji z danego działu,
słownictwo,
gramatykę,
osiągnięcia ucznia na dwóch poziomach:
podstawowym i ponadpodstawowym,
• ścieżki międzyprzedmiotowe,
• zgodność z wymogami reformy
Etapy sporządzania
planu wynikowego
• analiza podstawy programowej i standardów wymagań
egzaminacyjnych;
• analizy programu nauczania;
• wstępna ocena osiągnięć uczniów (diagnoza wstępna);
• określenie czynników sprzyjających i utrudniających uczenie
się – nauczanie;
• określenie czynności uczniów, które powinni osiągnąć i
sprawdzenie, które kategorie (A, B, C, D) reprezentują;
• Ocenienie poszczególne czynności według kryteriów wymagań
(łatwość/trudność, niezbędność w dalszym uczeniu
przedmiotu, użyteczność praktyczną - życiową);
Etapy sporządzania
planu wynikowego
• określenie czynności podstawowych (P) i
ponadpodstawowych (PP) - (hierarchizacja);
• sprawdzenie czynności podstawowych i ponadpodstawowych
(zupełność, objętość, struktura...) ocena realizmu;
• konsultacja wymagania z innymi nauczycielami (w
zespole międzyprzedmiotowym);
• zapoznanie uczniów z wymaganiami;
• nauczanie według wymagań/ sprawdzanie i ocenianie według
wymagań;.
• na bieżąco i pod koniec realizacji działu programowego
dokonanie korekty (urealnienia) wymagań.
BŁĘDY W PLANOWANIU WYNIKOWYM
• Brak dostosowania do potrzeb możliwości uczniów i
warunków kształcenia w szkole,
• Fragmentaryczność i zatomizowanie osiągnięć - zbytnia
szczegółowość (plan wynikowy powinien zawierać końcowe
umiejętności),
• Encyklopedyzm w poziomie podstawowym (nauka na pamięć,
regułki),
• Przeładowanie poziomu podstawowego,
• Odtwórczy charakter poziomu najwyższego (szczegóły na
poziomie PP),
• Brak korelacji międzyprzedmiotowej,
BŁĘDY W PLANOWANIU
WYNIKOWYM
• Brak weryfikacji empirycznej wymagań (teoretyczność planu)
• Brak bieżącego stosowania wymagań w nauczaniu i ocenianiu,
• Formalizacja planów wynikowych i ich nadmierne
rozbudowanie (za dużo rubryczek),
• Brak sprawdzania stopnia opanowania wymagań przez
uczniów (sprawdź, ilu uczniów opanowało podstawy)
• Brak różnic między poziomami P i PP,
• * Wymagania powinni formułować autorzy programów,
• * Obowiązkiem nauczycieli jest dostosowanie wymagań do
potrzeb uczniów danej szkoły (cykle godzinowe, liczba
uczniów w klasie).
PROCEDURY TWORZENIA/ PISANIA
WYMAGAŃ
• Znajomość programu
• Stosowanie kryteriów: łatwy- trudny
• Nazywanie czynności (nazwij, wymień ...)
Dziękuję za uwagę!
BIBLIOGRAFIA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Rozporządzenie MEN z dnia 21.03.2001 w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania,
promowania uczniów i słuchaczy...
Arends Richard I., „Uczymy się nauczać". Tłum. K. Kruszewski, WSiP, Warszawa 1995
Byczkowska E., Kalkstein P. „Planowanie wynikowe pracy dydaktycznej”,
Cohen L., Manion L., Morrison K., „Wprowadzenie do nauczania”, Zysk i S-ka, Poznań 1999
Decker F. Walker, Jonas F. Soltis, „Program i cele kształcenia". Tłum. K. Kruszewski, WSiP,
Warszawa 2000
Jaworska E., Makulska-Dąbkowska B., Werner A. „Planowanie wynikowe”
http://andrzej.werner.edu.oeiizk.waw.pl/materialy2006/planowanie.pdf
Kupisiewicz Cz., „Podstawy dydaktyki ogólnej”, PWN, Warszawa 2000
Niemierko B., „Ocenianie bez tajemnic”, WSiP, Warszawa 2002
Niemierko B., „Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki”, Warszawa 2001
Niemierko B., „Pomiar wyników kształcenia”, Warszawa 1999
Ochenduszko Julian, „Planowanie pracy dydaktycznej nauczyciela”. WOM, Poradnik.
Biblioteczka Reformy Oświatowej, Bydgoszcz 1997
Walker D.F., Soltis J.F., „Program i cele kształcenia”, WSiP, Warszawa 2000
Winklewski J., „Metodyka geografii”, WSiP, Warszawa 1977