Załącznik nr 1

Załącznik
do Uchwały nr XLII/258/2013
Rady Powiatu Grodziskiego
z dnia 17 grudnia 2013 roku
PROGRAM OCHRONY I PROMOCJI ZDROWIA
POWIATU GRODZISKIEGO
NA LATA 2014 - 2020
1
1. Wstęp
Zdrowie w nowoczesnych społeczeństwach postrzegane jest jako kapitał i najlepsza
inwestycja. Celem niniejszego programu jest poprawa stanu zdrowia i zarazem jakości
życia mieszkańców Powiatu Grodziskiego. Osiągnąć te zamierzenia można, wpływając na
czynniki determinujące zdrowie i zmniejszając różnice w dostępności do świadczeń
zdrowotnych. Zagrożenia zdrowotne w dużej mierze wynikają z wadliwego stylu życia
(mała aktywność fizyczna, nieprawidłowe żywienie, palenie papierosów, nadmierne
spożycie alkoholu), czynników społecznych (zubożenie części ludności) i fizycznych
(głównie zanieczyszczenie środowiska).
Zdrowie to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego.
To także zdolność i umiejętność pełnienia ról społecznych, adaptacji do zmian środowiska
i radzenia sobie z tymi zmianami. Zdrowie jest wartością, dzięki której jednostka może
realizować swoje aspiracje i potrzebę osiągnięcia satysfakcji. Jest także zasobem,
bogactwem społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny.
To również środek do osiągnięcia lepszej jakości życia. Aby utrzymać zdrowie należy
nieustannie:
- chronić, czyli zapobiegać chorobom, urazom i zatruciom (profilaktyka),
- doskonalić, pomnażać, zwiększać jako potencjał (promocja zdrowia),
- przywracać, gdy pojawi się choroba (leczenie i rehabilitacja).
Człowiek w przeważającym stopniu sam decyduje o swoim zdrowiu, ale nawet
najbardziej świadomi ludzie nie są w stanie samodzielnie w pełni chronić, utrzymać
i doskonalić zdrowie. Pojawia się konieczność działań wspomagających. Zobowiązuje to
do budowania odpowiedniej polityki zdrowotnej w celu ułatwienia ludziom dokonywania
wyborów sprzyjających ich zdrowiu.
Celem tego procesu jest wyposażenie jednostek i grup w taki poziom wiedzy
i umiejętności oraz w takie możliwości działania, aby mogły nie tylko reagować właściwie
w sytuacjach zagrożenia zdrowia, ale także na co dzień realizować normy wynikające
z przyjęcia prozdrowotnego stylu życia.
Zdrowie jest jednym z podstawowych praw jednostki. Głównie stanowi wartość
indywidualną, ale również jest dobrem społecznym. Zdrowy człowiek ma większą szansę na
samorealizację, satysfakcjonujące pełnienie ról społecznych, dobrą adaptację do zmian
2
środowiska. Tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturowe oraz
zapewnić właściwy rozwój społeczny i gospodarczy.
Zdrowe społeczeństwo jest wizytówką samorządu lokalnego. Dlatego dobrze
funkcjonująca, odpowiadająca potrzebom społeczności lokalnej opieka zdrowotna jest
przedmiotem jego troski. W świetle rozwiązań prawnych to samorząd przyjmuje
odpowiedzialność za jakość i poziom zaspakajania potrzeb zdrowotnych swoich
mieszkańców.
Najważniejszym dokumentem wyznaczającym cele i kierunki polityki ochrony zdrowia
publicznego jest Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015 oraz przyjęty przez
Europejski Komitet Regionalny WHO dokument pn. „Zdrowie 21 – Zdrowie dla wszystkich
w XXI wieku”. W realizacji tego programu biorą udział organy administracji rządowej
i samorządy terytorialne. Celem strategicznym Narodowego Programu Zdrowia jest
„poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszenie nierówności
w zdrowiu” poprzez działania skierowane na kształtowanie prozdrowotnego stylu życia,
tworzenie sprzyjającego środowiska życia, pracy i nauki oraz aktywizowanie jednostek
samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia.
1.1.Podstawa prawna
Powiat Grodziski, odpowiedzialny za realizację ustawowych zadań w zakresie
promocji i ochrony zdrowia, zobowiązany jest podejmować działania w tym kierunku. Aby
osiągnąć zamierzone zadania, konieczne jest opracowanie i realizacja oraz ocena efektów
programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia
mieszkańców powiatu grodziskiego. Powyższe kwestie regulują następujące akty prawne:
1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135) nakłada na
gminy, powiaty i województwa obowiązek opracowywania i realizacji oraz oceny
efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb
zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców.
2. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2013 r.
poz. 595 ze zmianami) wskazuje na promocję i ochronę zdrowia jako jedno
z zadań publicznych wykonywanych przez powiat.
3
1.2.Czynniki determinujące zdrowie
Światowa Organizacja Zdrowia definiuje pojęcie „zdrowia” określając je jako stan
dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie brak choroby
lub niepełnosprawności. Zdrowie człowieka zależy od wielu powiązanych ze sobą czynników.
W latach 70-tych XX wieku M. Lalonda (kanadyjski minister zdrowia) zdefiniował tzw. „pola
zdrowia” (ilustruje rys. poniżej), które mają wpływ na nasz zdrowie:
POLA ZDROWIA
5%
21%
styl życia
53%
środowisko fizyczne i społeczne
czynniki genetyczne
21%
działania służby zdrowia
Źródło: C. Włodarczyk: Polityka zdrowotna w społeczeństwie demokratycznym. Łódź – Kraków –
Warszawa 1996, s. 166
Największy wpływ na stan zdrowia-ok. 53% udziału ma styl życia, czyli między innymi:
aktywność fizyczna, sposób odżywiania, stosunek do używek, radzenie sobie ze stresem. Jest
to grupa czynników, na które mamy bezpośredni wpływ.
Środowisko fizyczne warunkuje stan zdrowia w ok 21%. Korzystny wpływ na zdrowie ma:
stan czystości wody, powietrza i gleby, ilości odpadów, zdrowa i bezpieczna szkoła itd.
Negatywne oddziaływanie na zdrowie wynika w znacznym stopniu z degradacji środowiska
naturalnego, promieniowania jonizującego, hałasu, szkodliwych substancji chemicznych oraz
czynników biologicznych. Oddziaływanie człowieka na poszczególne elementy zmienia się
wraz z postępem cywilizacyjnym i technologicznym.
4
Czynniki genetyczne są odpowiedzialne w ok 21% za nasze zdrowie, nie mamy na nie
żadnego wpływu.
Działania służby zdrowia (jej dostępność, organizacja i jakość) wpływa tylko w ok 5%.
Jesteśmy wyłącznie odbiorcami działań, na które nie mamy bezpośredniego wpływu.
Najlepiej zorganizowana, o bogatych zasobach sprzętowych i dobrze finansowana ochrona
zdrowia nie warunkuje utrzymania stanu pełnego zdrowia. Innymi nie wymienionymi
powyżej czynnikami są warunki społeczno-ekonomiczne oraz ubóstwo i niski poziom
wykształcenia.
Tabela 1
Wpływ czynników z poszczególnych „pól zdrowia” na umieralność z określonych przyczyn (w %)
Aspekty
Styl życia
Środowisko
Biologia
stanu zdrowia
Służba
zdrowia
Choroby serca
54
9
25
12
Nowotwory
37
24
29
10
Wypadki
69
18
1
12
Inne wypadki
51
31
4
14
Wylewy
50
22
21
7
Zabójstwa
63
35
2
0
Samobójstwa
60
35
2
3
Marskość
70
9
18
3
23
20
39
18
Cukrzyca
34
0
60
6
Wszystkie
51,5
21,1
19,8
10
drogowe
wątroby
Grypa
i zapalenie płuc
czynniki
Źródło: C.Włodarczyk: Polityka zdrowotna w społeczeństwie demokratycznym. Łódź-KrakówWarszawa 1996, s. 166
W oparciu o powyższe informacje można stwierdzić, że działania służby zdrowia nie
są głównym czynnikiem determinującym zdrowie. Styl życia w największym stopniu
umożliwia zachowanie równowagi bio-psycho-społecznej, czyli zdrowia. To my sami mamy
5
największy wpływ i decydujemy o swoim zdrowiu. Od polityków, administracji rządowej
i samorządowej oraz organizacji pozarządowych zależy rozwijanie polityki zdrowotnej
sprzyjającej dokonywaniu przez ludzi korzystnych dla zdrowia wyborów.
1.3.Podstawy programu zdrowia
Podstawą każdego programu zdrowotnego jest promocja zdrowia zgodna z Kartą
Ottawską Promocji Zdrowia. Definiuje ona promocję zdrowia jako proces umożliwiający
ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem przez podejmowania wyborów i decyzji
sprzyjających zdrowiu. Do głównych obszarów działań związanych z promocją zdrowia
zaliczamy:
- tworzenie polityki zdrowia publicznego,
- tworzenie i wzmacnianie środowisk wspierających zdrowie,
- inicjowanie działań środowiskowych (społecznych) na rzecz zdrowia,
- reorientację świadczeń zdrowotnych na promujące zdrowie.
Innymi ważnymi czynnikami determinującymi zdrowie są działania bezpośrednio związane
z polityką zdrowotną – profilaktyka i opieka zdrowotna.
Profilaktyka zdrowotna postrzegana jest jako szereg działań mających na celu zapobieganie
chorobie bądź innemu niekorzystnemu zjawisku zdrowotnemu przed jej rozwinięciem się,
poprzez kontrolowanie przyczyn i czynników ryzyka.
Promocja zdrowia jest procesem umożliwiającym ludziom zwiększenie kontroli nad swoim
zdrowiem oraz poprawę jego stanu poprzez:
- podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu,
- kształtowanie umiejętności w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych,
- zwiększenie potencjału zdrowia.
Promocja zdrowia to:
- budowanie zdrowotnej polityki publicznej,
- tworzenie środowiska życia sprzyjającego zdrowiu,
- zachęcanie społeczności do działań na rzecz zdrowia,
- reorientacja służby zdrowia.
Celem tego procesu jest wyposażenie jednostek i grup w taki poziom wiedzy
i umiejętności oraz w takie możliwości działania, aby mogły nie tylko reagować właściwie
6
w sytuacjach zagrożenia zdrowia, ale także na co dzień realizować normy wynikające
z przyjęcia prozdrowotnego stylu życia.
Edukacja zdrowotna stanowi podstawowy element promocji zdrowia. Polega na przekazaniu
wiedzy i informacji na temat ochrony zdrowia i zapobiegania chorobom oraz na
kształtowaniu odpowiednich zachowań prozdrowotnych. Jej celem jest również wskazanie
korzyści, płynących z utrzymania zdrowia, a także uświadamianie społeczeństwu wpływu na
jego stan czynników społecznych, ekonomicznych fizycznych, politycznych, środowiskowych.
Edukacja zdrowotna ma wzmacniać działania podejmowane na rzecz zdrowia oraz wpływać
na tworzenie zdrowotnej polityki społecznej.
Profilaktyka obejmuje wszelkie działania podejmowane w celu zapobiegania czemuś, obronę
przed niepożądanym skutkiem czegoś. W medycynie oznacza działania, których celem jest
niedopuszczenie do rozwoju chorób, zaburzeń lub zmniejszenia ich skutków
2.Wybrane zagadnienia demograficzne
Powiat Grodziski został utworzony 1 stycznia 1999 roku w wyniku reformy
administracyjnej kraju. W jego skład wchodzi 5 gmin:
- 3 jednostki miejsko-gminne: Grodzisk Wlkp., Rakoniewice, Wielichowo,
- 2 gminy wiejskie: Granowo, Kamieniec.
Wśród 35 powiatów Województwa Wielkopolskiego Powiat Grodziski znajduje się na
26 miejscu pod względem zajmowanego obszaru. Powierzchnia Powiatu Grodziskiego wynosi
642 km2, co stanowi 2,15% ogólnej powierzchni Województwa. Gęstość zaludnienia wynosi
78 mieszkańców na km2 powierzchni Powiatu.
2.1 Liczba ludności Powiatu Grodziskiego
Poniższa tabela prezentuje liczbę ludności Powiatu Grodziskiego na przestrzeni lat 2009-2012
Tabela 2
Liczba ludności Powiatu Grodziskiego
Powiat Grodziski
2009
2010
2011
2012
Ogółem
49 903
50 428
50 633
50 863
Mężczyźni
24 789
25 104
25 220
25 324
Ludność
7
Kobiety
25 114
25 326
25 413
25 539
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Poznaniu
Prognozy demograficzne dla Powiatu w latach 2020 – 2035 przedstawia poniższa tabela :
Tabela 3
Liczba ludności w tys.
Rok 2020
51,5
Rok 2025
51,7
Rok 2030
51,3
Rok 2035
50,6
Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Grodziskiego na lata 2013-20120
Tabela 4
Struktura ludności Powiatu Grodziskiego w latach 2009-2012 w wieku przedprodukcyjnym,
produkcyjnym i poprodukcyjnym
Powiat Grodziski
Wiek przedprodukcyjny
Ludności
2009
2010
2011
2012
11 432
11 429
11 340
11 182
Mężczyźni
5848
5820
5772
5715
Kobiety
5584
5609
5568
5467
Ogółem
Wiek produkcyjny
Ogółem
32 267
32 601
32 670
32 761
Mężczyźni
17 054
17 355
17 422
17 472
Kobiety
15 213
15 246
15 248
15 289
Wiek poprodukcyjny
Ogółem
6204
6398
6623
6920
Mężczyźni
1887
1929
2026
2137
Kobiety
4317
4469
4597
4783
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu
W Powiecie Grodziskim na przestrzeni lat 2009-2012 wahania wskaźnika liczby
ludności do roku poprzedniego miały tendencję wzrostową.
8
W wyniku przeprowadzonej analizy w zakresie struktury wieku ludności Powiatu
Grodziskiego na przestrzeni lat 2009-2012 można wskazać następujące tendencje:
- obserwuje się spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym,
- zwiększył się udział liczby ludności w wieku produkcyjnym,
- liczba ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się
2.2 . Urodzenia żywe
Wskaźnik urodzenia żywych uzyskuje się dzieląc liczbę urodzeń żywych przez liczbę
mieszkańców. Wskaźnik ten, wraz ze wskaźnikiem zgonów oraz przyrostem naturalnym
pozwala ocenić, w jaki sposób zmienia się struktura demograficzna ludności.
Tabela 5
Liczba urodzeń, wskaźnik urodzeń żywych i przyrost naturalny (na 1000 mieszkańców) w Powiecie
Grodziskim w latach 2009-2012
Urodzenie żywe
2009
2010
2011
2012
Ogółem
664
680
645
583
Mężczyźni
345
299
347
299
Kobiety
319
381
298
284
Ogółem wskaźnik
13,3
13,5
12,8
11,5
Przyrost naturalny
4,0
4,8
4,0
3,8
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu
Wartość wskaźnika urodzeń żywych na przestrzeni lat 2009-2012 wykazuje tendencję
spadkową. Niewielki wzrost zaobserwowano w 2011 roku.
Największy przyrost naturalny zanotowano w 2010 roku.
9
2.3. Umieralność
Tabela 6
Liczba zgonów i wskaźnik zgonów (na 1000 mieszkańców) w Powiecie Grodziskim w latach 2009-2012
Zgony
2009
2010
2011
2012
Ogółem
465
437
445
391
Mężczyźni
254
228
231
214
Kobiety
211
209
214
177
Ogółem wskaźnik
9,3
8,7
8,8
7,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu
W Powiecie Grodziskim największą liczbę zgonów odnotowano w 2009 roku.
Tabela 7
Liczba zgonów wg przyczyn w Powiecie Grodziskim w latach 2009-2011
Zgony w przyczyn
2009
2010
2011
3
3
0
121
109
119
7
20
25
6
4
6
Choroby układy krążenia
222
204
196
Choroby układu oddechowego
20
13
26
Choroby układu kostnego, mięśniowego i tkanki
1
0
1
Choroby układu moczowo-płciowego
6
8
8
Niektóre stany rozpoczynające się w okresie
3
2
2
Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze
Nowotwory
Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu
odżywiania i przemiany metabolicznej
Choroby układu nerwowego
łącznej
okołoporodowym
10
Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia
4
1
1
19
11
8
Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu
1
4
1
Pozostałe przyczyny
1
4
1
i aberracje chromosomowe
Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe
wyniki badań klinicznych, laboratoryjnych nigdzie
niesklasyfikowane
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu
W Powiecie Grodziskim na przestrzeni lat 2009-2012 największą liczbę zgonów
zanotowano z powodu chorób układu krążenia i nowotworów.
Jak informują demografowie, prowadzone badania i analizy wykazują, że trwający od
przynajmniej kilku lat spadek urodzeń jeszcze nie jest procesem zakończonym i dotyczy
w coraz większym stopniu kolejnych roczników młodzieży. Wśród przyczyn tego zjawiska
wymienia się rosnący poziom wykształcenia, trudności na rynku pracy, zmniejszenie
świadczeń socjalnych na rzecz rodziny oraz generalnie trudne warunki społecznoekonomiczne, w jakich znalazło się pokolenie w wieku prokreacyjnym.
Zgodnie z opiniami ekspertów, w najbliższych latach należy liczyć się z dalszym
spadkiem współczynnika dzietności. W dalszym ciągu będzie następował spadek
umieralności i wzrosty przeciętnej długości życia.
3. Zabezpieczenie świadczeń zdrowotnych
Świadczeniem zdrowotnym są działania medyczne służące profilaktyce, zachowaniu,
ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowie oraz inne działania medyczne wynikające
z procesu leczenia.
3.1. Podstawowa opieka zdrowotna w Powiecie Grodziskim w 2013 roku
Przez podstawową opiekę zdrowotną należy rozumieć ogół działań w miejscu lub
w pobliżu miejsca zamieszkania obywatela (potencjalnego pacjenta), realizowanych przez
lekarza rodzinnego, pielęgniarkę środowiskowo-rodzinną i innych profesjonalistów
medycznych. Podstawowa opieka zdrowotna stanowi miejsce pierwszego kontaktu
11
z systemem opieki zdrowotnej oraz gwarantuje wszystkim obywatelom łatwy dostęp do
świadczeń na równych zasadach.
Działania podstawowej opieki zdrowotnej ukierunkowane są zarówno na osoby
zdrowe, jak i chore. Zakres tych działań zależy od potrzeb oraz od możliwości
organizacyjnych i ekonomicznych społeczeństwa. Centralną rolę pełni w niej lekarz rodzinny,
który jest koordynatorem działań odpowiedzialnym za współpracę zarówno z opieką
zdrowotną specjalistyczną (otwartą i zamkniętą) jak i komunalną (społeczną), odpowiadając
za: promocję zdrowia, prewencję chorób, diagnostykę oraz terapię i rehabilitację.
Podstawowa opieka zdrowotna poprzez swoje umiejscowienie i możliwości
oddziaływania decyduje o poczuciu bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli oraz przyczynia
się do wzmocnienia działań, w obszarze szeroko rozumianej promocji zdrowia i zapobiegania
chorobom.
Zadaniem podstawowej opieki zdrowotnej jest zapewnienie opieki ciągłej. Ważną
funkcję opieki podstawowej jest jej koordynacyjna rola w odniesieniu do świadczeń
medycznych, udzielanych przez inne struktury systemu ochrony zdrowia.
Tabela 8
Liczba i lokalizacja podmiotów udzielających wybrane świadczenia zdrowotne w ramach kontraktu
z Narodowym Funduszem Zdrowia na terenie Powiatu Grodziskiego w 2013 roku.
L.p.
Nazwa podmiotu
Miejsce świadczenia usług
Nr telefonu
1.
Przychodnia Zespołu
Grodzisk Wlkp.,
061 44 48 918
Lekarzy Rodzinnych
ul. Mossego 25
„Ochrona Zdrowia” s.c.
2.
Przychodnia Gro-Dent
Grodzisk Wlkp.,
D. Kamieniarz-Orzeł,
os. Wojska Polskiego 111
061 44 47 931
S. Orzeł s.j.
3.
4.
5.
Przychodnia Lekarza
Granowo,
Rodzinnego „Almus”
ul. Kolejowa 16
Przychodnia Zespołu
Kamieniec,
Lekarza Rodzinnego „Salus”
ul. Handlowa 16
Przychodnia Lekarza
Rakoniewice,
Rodzinnego „Puls”
ul. Krystyny 57
061 44 72 012
061 44 30 008
061 44 41 001
12
6.
7.
8.
9.
10.
Przychodnia Lekarza
Jabłonna,
Rodzinnego „Salus”
ul. Nowotomyska 4/1
Przychodnia Lekarza
Rostarzewo,
Rodzinnego
ul. Wolsztyńska 27
Gabinet Lekarski
Wilkowo Polskie,
Teresa Szarzewska
ul. Kościańska 41
Przychodnia Lekarza
Wielichowo,
Rodzinnego
ul. Kościelna 2
Gabinet Lekarski
Grodzisk Wlkp.,
Romuald Olszewski
ul. Przemysłowa 1
061 44 43 116
061 44 42 521
061 44 34 028
061 44 33 002
061 44 46 577
Indywidualna
Specjalistyczna Praktyka
Lekarska
11.
Przychodnia
Rakoniewice,
Specjalistyczno-
ul. Ogrodowa 11a
061 44 41 122
Diagnostyczna „Centrum
Medyczne” Maria
Leśniczak, Iwona Zys s.c.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z NFZ w Poznaniu
3.2. Ambulatoryjna opieka specjalistyczna w Powiecie Grodziskim w 2013 roku
Tabela 9
L.p.
Nazwa poradni
Podmiot świadczący usługi/miejsce funkcjonowania
Medigro s.c. Poradnie Specjalistyczne,
1.
Poradnia Alergologiczna
Grodzisk Wlkp., ul. Mossego 23
tel. 606 632 628
SP ZOZ w Grodzisku Wlkp.
ul. Mossego 3
tel. 061 44 36 539
2.
Poradnia Chirurgii Ogólnej
Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej
Grodzisk Wlkp., ul. Polna 4
tel. 061 44 48 986
13
Przychodnia Gro-Dent D. Kamieniarz – Orzeł, S. Orzeł s.j.
3.
Poradnia Chirurgii Urazowo –
Grodzisk Wlkp., os. Wojska Polskiego 111
Ortopedycznej
tel. 061 44 47 931
SP ZOZ w Grodzisku Wlkp.,
ul. Mossego 3
tel. 061 44 45 523
Gabinet Chorób Skóry Dorota Leńska – Filipowicz
Grodzisk Wlkp., ul. Mossego 25
tel. 604 428 146
Przychodnia Gro-Dent D. Kamieniarz – Orzeł, S. Orzeł s.j.
4.
Poradnia Dermatologiczna
Grodzisk Wlkp., os. Wojska Polskiego 111
tel. 061 44 47 931
Przychodnia Specjalistyczno-Diagnostyczna „Centrum
Medyczne” Maria Leśniczak, Iwona Zys s.c.
Rakoniewice, ul. Ogrodowa 11a
tel. 061 44 41 122
5.
Poradnia Diabetologiczna
Przychodnia Gro-Dent D. Kamieniarz – Orzeł, S. Orzeł s.j.
Grodzisk Wlkp., os. Wojska Polskiego 111
tel. 061 44 47 931
6.
Poradnia Gastroenterologiczna
SP ZOZ w Grodzisku Wlkp.
ul. Mossego 17
tel. 061 44 45 523
Medigro s.c. Poradnie Specjalistyczne,
7.
Poradnia Gruźlicy i Chorób Płuc
Grodzisk Wlkp., ul. Mossego 23
tel. 606 632 628
SP ZOZ w Grodzisku Wlkp.,
ul. Mossego 3
tel. 061 44 45 523
8.
Poradnia Kardiologiczna
Przychodnia Specjalistyczno-Diagnostyczna „Centrum
Medyczne” Maria Leśniczak, Iwona Zys s.c.
Rakoniewice, ul. Ogrodowa 11a
tel. 061 44 41 122
14
Medigro s.c. Poradnie Specjalistyczne,
Grodzisk Wlkp., ul. Mossego 23
tel. 606 632 628
Przychodnia Gro-Dent D. Kamieniarz – Orzeł, S. Orzeł s.j.
10.
Poradnia Logopedyczna
Grodzisk Wlkp., os. Wojska Polskiego 111
tel. 061 44 47 931
Przychodnia Specjalistyczno-Diagnostyczna „Centrum
Medyczne” Maria Leśniczak, Iwona Zys s.c.
Rakoniewice, ul. Ogrodowa 11a
tel. 061 44 41 122
Medigro s.c. Poradnie Specjalistyczne,
Grodzisk Wlkp., ul. Mossego 23
tel. 606 632 628
Przychodnia Gro-Dent D. Kamieniarz – Orzeł, S. Orzeł s.j.
Grodzisk Wlkp., os. Wojska Polskiego 111
tel. 061 44 47 931
11.
Poradnia Ginekologiczno-
SP ZOZ w Grodzisku Wlkp.
Położnicza
ul. Mossego 17
tel. 061 44 45 523
Przychodnia Specjalistyczno-Diagnostyczna „Centrum
Medyczne” Maria Leśniczak, Iwona Zys s.c.
Rakoniewice, ul. Ogrodowa 11a
tel. 061 44 41 122
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z NFZ w Poznaniu
W 2013 roku Narodowy Fundusz Zdrowia zakontraktował na terenie Powiatu
Grodziskiego świadczenia specjalistyczne w zakresie jedenastu specjalności.
Mieszkańcy Powiatu Grodziskiego obsługiwani są w zakresie ambulatoryjnych
świadczeń zdrowotnych poprzez poradnie o jedenastu profilach specjalistycznych.
Funkcjonują one na podstawie umów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia,
a świadczone w nich usługi są nieodpłatne.
15
3.3. Lecznictwo szpitalne w Powiecie Grodziskim
Głównym podmiotem publicznym w Powiecie jest szpital tj. Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej w Grodzisku Wlkp., który gwarantuje świadczenia stacjonarne,
diagnostyczne, a także z zakresu pomocy doraźnej.
W całej strukturze SP ZOZ funkcjonuje:
1. Szpital z oddziałami:
- Internistyczno-Kardiologicznym,
- Chirurgicznym z Pododdziałem Gastroenterologicznym,
- Ginekologiczno – Położniczym,
- Noworodkowym,
- Anestezjologii i Intensywnej Terapii.
2. Pogotowie Ratunkowe
3. Poradnie specjalistyczne:
- Kardiologiczna,
- Chirurgiczna,
- Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej,
- Ginekologiczno – Położnicza,
- Gastroenterologiczna.
W ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia świadczone są także usługi w ramach
nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz
transport sanitarny.
Szpital dysponuje 118 łóżkami:
- Oddział Internistyczno-Kardiologiczny – 30 łóżek, w tym 1 łóżko OIOK,
- Oddział Chirurgiczny z Pododdziałem Gastroenterologicznym – 30 łóżek,
- Oddział Ginekologiczno-Położniczy – 35 łóżek,
- Oddział Noworodkowy – 17 łóżeczek, 3 inkubatory,
- Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii – 3 łóżka.
16
Wskaźnik personelu służby zdrowia zatrudnionego w SP ZOZ na 10000 mieszkańców wg
stanu na 31.12.2011 r. wynosił:
- lekarze medycyny – 16,36,
- pielęgniarki – 14,36,
- położne – 3,29.
Tabela 10
Liczba pacjentów leczonych w SP ZOZ w Grodzisku Wlkp. (bez ruchu międzyoddziałowego)
Samodzielny
Publiczny
Zakład
Opieki
Zdrowotnej w Grodzisku Wlkp.
2009
2010
2011
4 559
5 098
5 809
Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Grodziskiego na lata 2013-2020
Obecna sytuacja służby zdrowia, nowe wyzwania dotyczące realizacji świadczeń
medycznych stawiane przez Ministerstwo Zdrowia, a także prze Narodowy Fundusz Zdrowia
powoduje to, iż SP ZOZ chcąc utrzymać się na rynku świadczeń medycznych i jednocześnie
być jednostką konkurencyjną na tle ościennych powiatów musi podlegać systematycznym
procesom restrukturyzacji w tym:
- sukcesywnie modernizować zaplecze sprzętowe,
- dostosować infrastrukturę teleinformatyczną do wymogów ustawy z dnia 28.04.2011 r.
o informatyzacji w służbie zdrowia,
- dostosować infrastrukturę lokalową do wymogów Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia
26.06.2012 roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą,
- oferować
wyspecjalizowane
świadczenia
zdrowotne, konkurencyjne
do usług
realizowanych w sąsiednich jednostkach.
17
4.Sytuacja zdrowotna mieszkańców Powiatu Grodziskiego
W niniejszym rozdziale zaprezentowano ogólny stan zdrowia mieszkańców Powiatu
Grodziskiego na bazie dostępnych danych.
Tabela 10
Stan zdrowia dzieci i młodzieży według grup chorobowych
Grupa chorobowa
2009
2010
2011
Nowotwory
18
8
9
Niedokrwistość
67
16
51
Choroby tarczycy
14
17
22
Cukrzyca
17
15
14
Otyłość
190
235
218
Zaburzenia odżywiania
4
7
8
Upośledzenie umysłowe
42
51
52
Padaczka
95
54
64
Dziecięce porażenie mózgowe
32
36
38
Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka
265
577
452
Choroba nadciśnieniowa
21
11
19
Alergia: dychawica oskrzelowa
541
199
355
Alergia pokarmowa
58
35
62
Alergia skórna
40
57
41
Zniekształcenia kręgosłupa
184
142
134
Choroby układu moczowego
64
27
65
Wady układu nerwowego
11
14
19
Wady układu krążenia
94
111
59
Wady narządów płciowych
15
20
21
Wady aberracje chromosomowe
30
17
12
Wady inne
136
146
145
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wielkopolskiego Centrum Zdrowia Publicznego
18
Z powyższych danych wynika, że najczęstszymi chorobami, na które zapadają dzieci
i młodzież Powiatu Grodziskiego to: alergia – dychawica oskrzelowa, zaburzenia refrakcji
akomodacji oka, zniekształcenia kręgosłupa, otyłość.
Tabela 11
Stan zdrowia osób dorosłych według grup chorobowych
Grupa chorobowa
2009
2010
2011
8
8
9
Nowotwory
277
191
307
Choroby tarczycy
457
124
231
1 709
840
1 507
176
41
217
Choroby układu nerwowego
1 299
55
972
Choroby układu krążenia
7 349
2 492
6 058
Niedokrwienna choroba serca
1 042
507
750
967
223
418
1 291
200
774
Gruźlica
Cukrzyca
Niedokrwistość
Dychawica oskrzelowa
Przewlekłe choroby układu trawiennego
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wielkopolskiego Centrum Zdrowia Publicznego
Z powyższych danych wynika, że najczęstszymi chorobami, na które zapadają osoby
dorosłe z terenu Powiatu Grodziskiego to choroby układu krążenia. Kolejne miejsca
w klasyfikacji zajmują: cukrzyca, choroby układu nerwowego, przewlekłe choroby układu
trawiennego.
5.Problem uzależnień w Powiecie Grodziskim
Rozdział opracowano na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji
w Grodzisku Wlkp.
5.1. Alkoholizm
Termin „alkoholizm” odnosi się do choroby zwanej także zespołem uzależnienia od
alkoholu. Jest to najcięższe stadium grupy problemów alkoholowych, do której należą też
19
pijaństwo i nadużywanie alkoholu. Problemy alkoholowe występują na różnych poziomach
zaawansowania, od łagodnych do takich, które zagrażają życiu. Mimo, że alkoholizm jest
najbardziej poważnym stadium, mniej ciężkie problemy alkoholowe mogą być również
niebezpieczne. Nadużywanie alkoholu zaczyna się wtedy, gdy ktoś pijąc zaczyna tracić
kontrolę nad sobą, a i tak pije nadal. Nadużywanie alkoholu może prowadzić do problemów
społecznych, interpersonalnych lub prawnych. Objawia się też często zaniedbywaniem
rodziny i domowych obowiązków. Nadużywanie alkoholu różni się od alkoholizmu przede
wszystkim brakiem fizycznego uzależnienia oraz nie występowaniem utraty kontroli, czy
tolerancji na alkohol. Nadużywanie alkoholu jest definiowane jako wzorzec picia, któremu
towarzyszy jedna lub więcej z następujących sytuacji w przeciągu 12 miesięcy:
- niewywiązanie się z obowiązków,
- picie w sytuacjach, które mogą być fizycznie niebezpieczne np. podczas prowadzenia
samochodu lub obsługi maszyn,
- dalsze picie pomimo trwających problemów w związkach, które są spowodowane lub
pogarszane przez działanie alkoholu.
Choć nie jest to jeszcze alkoholizm warto pamiętać, że wiele skutków nadużywania alkoholu
jest również doświadczana przez alkoholików. Nadużywanie alkoholu staje się uzależnieniem
od alkoholu, kiedy pijący zaczyna odczuwać ciągłe pragnienie alkoholu (co równoznaczne jest
z utratą kontroli nad piciem), a także objawy odstawienia oraz zwiększonej tolerancji na
alkohol tak, że musi pić więcej, aby osiągnąć ten sam efekt.
W roku 2010 na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Grodzisku Wlkp.
zjawisko alkoholizmu utrzymywało się podobnym poziomie jak w roku 2009. Na ocenę tą
miały wpływ następujące czynniki: długotrwałe bezrobocie (8,5% - oznaczające
pozostawanie bez pracy przez ponad rok), które z pewnością niejednokrotnie wywołuje stres
i nieumiejętność radzenia sobie z własnymi problemami, w skutek czego objawiają się groźne
konsekwencje dla jednostek i ich rodzin, a także dla społeczności lokalnej. Długotrwała
bezczynność zawodowa jak i wyczerpanie limitów zasiłków wpłaconych przez Powiatowy
Urząd Pracy powoduje zubożenie rodzin i życie tylko ze świadczeń opieki społecznej. Brak
perspektyw zawodowych, planów na przyszłość, stabilizacji życiowej, to problemy z którymi
nie umie poradzić sobie przeciętny człowiek. Niestety ciągła i pogarszająca się sytuacja
materialna rodzin wywołuje frustrację i niezadowolenie, które rozładowuje się poprzez
spożywanie napojów alkoholowych. Alkohol jest substytutem stosunkowo tanim (np. piwo,
20
wino) i łatwo dostępnym. Najbardziej przerażająca jest krótkowzroczność dorosłych, którzy
bez zastanowienia kupują młodzieży alkohol (wcześniej sprzedawca odmówił sprzedaży
alkoholu). Inicjacji alkoholowej dzieci i młodzieży sprzyja jego spożywanie w domu
rodzinnym, w grupie rówieśniczej, a także w miejscach publicznych czego odzwierciedleniem
jest ilość osób nieletnich legimitowanych w stanie po spożyciu alkoholu wskazanych
w poniższym zestawieniu liczbowym. Coraz częściej alkohol traktowany jest jako symulator
dobrej zabawy na dyskotekach i spotkaniach towarzyskich, a także i może przede wszystkim
ucieczką od codziennych problemów. Najczęściej ma wpływ na sposób realizacji czynu
przestępczego lub jest motywem, dla którego przestępstwo zostało popełnione. Pod
wpływem alkoholu ujawnia się agresja, znika krytycyzm i maleje możliwość obiektywnej
oceny swojego zachowania co w konsekwencji prowadzi bardzo często do występowania
zjawiska przemocy w rodzinie. Odnotowano przypadki wskazujące, że zaistniało 228
interwencji domowych, natomiast w 46 przypadkach doszło do przemocy w rodzinie,
uruchomiono procedurę (Niebieskiej Karty), a w 32 przypadkach sprawca był w stanie
nietrzeźwości. Są to przypadki udokumentowane protokólarnie, w innych przypadkach
interwencje domowe kończyły się rozmową profilaktyczno-ostrzegawczą bez podania
urządzenia kontrolnopomiarowego lub przed przyjazdem policji sprawca uciekł z miejsca
zamieszkania, a z relacji wynikało, że był pod działaniem alkoholu. Na terenie Powiatu
Grodziskiego w 2010 roku popełniono 838 przestępstw pod wpływem alkoholu, w tym
zatrzymano 135 nietrzeźwych kierujących oraz 15 kierujących po spożyciu alkoholu.
W roku 2011 na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Grodzisku Wlkp.
zjawisko alkoholizmu w dalszym ciągu utrzymywało się na podobnym poziomie jak w roku
2010. Odnotowane przypadki wskazują, że zaistniało 199 interwencji domowych, natomiast
w 45 przypadkach doszło do przemocy w rodzinie, uruchomiono procedurę Niebieskiej Karty,
a w 28 przypadkach sprawca był w stanie nietrzeźwym.
Rok 2012 nie przyniósł żadnych zmian dotyczących zjawiska alkoholizmu. Policja
przeprowadziła 115 interwencji domowych w tym zakresie, natomiast w 32 przypadkach
doszło do przemocy w rodzinie, gdzie uruchomiono procedurę Niebieskiej Karty. Ponadto na
terenie Powiatu Grodziskiego w 2012 roku zatrzymano łącznie 176 nietrzeźwych kierowców.
W zakresie wykroczeń, na łamiących ustawę o przeciwdziałaniu alkoholizmowi nałożono 207
mandatów karnych.
21
5.2 Narkomania
Narkomania
(odurzanie)
to
patologiczne
zjawisko
społeczne,
uzależnienie
spowodowane krótszym lub dłuższym zażywaniem leków (głównie przeciwbólowych
środków narkotycznych) albo innych środków uzależniających (narkotyków, leków
uspokajających, psychotropowych). Charakteryzuje się koniecznością przyjmowania środka
odurzającego, tendencją do stałego zwiększania dawki oraz fizycznym i psychicznym
uzależnieniem. Zaprzestanie zażywania powoduje bardzo przykre doznania abstynencyjne,
prowadzące w krańcowych przypadkach nawet do zejścia śmiertelnego. Narkomania jest
zwykle wynikiem wielokrotnego zażycia środka uzależniającego, jedynie wyjątkowo np. przy
zażyciu kokainy czy heroiny, rozwija się po jednorazowej dawce. Narkomania w krótkim
czasie prowadzi do poważnych zmian psychicznych pod postacią obniżenia uczuciowości
wyższej, degradacji społecznej, zaburzeń krytycyzmu, osłabienia woli, kłamliwości. Często
staję się przyczyną wejścia na drogę przestępczą. Produkcja narkotyków, fałszowanie recept,
kradzież leków w szpitalach i aptekach, popełnianie przestępstw w celu uzyskania środków
na narkotyki są nieodłączną stroną uzależnienia. Zaawansowane stadium narkomanii jest
ciężką
chorobą
wyniszczającą
organizm,
prowadzącą
do
śmierci.
Śmiertelność
u narkomanów jest bardzo wysoka (najczęściej w wyniku przedawkowania), a niezależnie od
tego dodatkowym czynnikiem jest obecnie AIDS. Metody leczenia są zazwyczaj nieskuteczne.
Bardzo często zmiany psychiczne i uzależnienie są nieodwracalne. Medyczne metody
leczenia nie przynoszą większych skutków. Nieco lepsze wyniki dają niekonwencjonalne
metody
terapii
polegające
na
długotrwałym
odosobnieniu
i
oddziaływaniach
psychoterapeutycznych, połączonych z terapią pracą. Ograniczenie narkomanii jest trudne,
gdyż zyski z handlu, produkcji, przemytu narkotyków są ogromne. Kartele narkotykowe
działają sprawnie, posługując się korupcją i przemocą. Poszczególne kraje w różny sposób
odpowiadają na problem narkomanii. Od kar długoletniego więzienia, a nawet śmierć dla
handlarzy, jak w części państw azjatyckich, po próby legalizacji ograniczonej sprzedaży
narkotyków miękkich (Holandia). Karalność dotyczy czasami tylko handlarzy, producentów,
a niekiedy również kupujących na własne potrzeby. Skala zjawiska wzrasta, obejmując coraz
młodsze dzieci, sytuację utrudnia fakt, iż wykrywalność uzależnienia we wczesnym stadium
jest sporadyczna ze względu na wielkość stosowanych środków, brak wiedzy opiekunów.
22
W roku 2010 na terenie Powiatu Grodziskiego policjanci Komendy Powiatowej Policji
w Grodzisku Wlkp. aktywnie włączyli się w realizację krajowego programu przeciwdziałania
narkomanii na lata 2006-2012. Wydział Kryminalny w roku 2010 wszczął 16 spraw
dotyczących łamania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, gdzie analogicznie w roku 2009
wszczęto 12 spraw, a w roku 2008 tych spraw wszczęto 11. W roku 2010 stwierdzono 120
przestępstw w zakresie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, w tym 15 przestępstw
popełnionych z art. 58 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, następnie 77 przestępstw
z art. 59 i 5 przestępstwa z art. 62. Kolejno stwierdzono 9 przestępstw z art. 63 i 9
przestępstwa z art. 56. Ponadto odnotowano 1 czyn narkotykowy popełniony przez osobę
nieletnią. W wymienionych przestępstwach łącznie ujawniono 4,08 g marihuany oraz 3,06 g
amfetaminy.
W roku 2011 łącznie odnotowano 64 przestępstwa w zakresie ustawy
o przeciwdziałaniu narkomanii. 23 przestępstwa popełniono z art. 58, 1 przestępstwo z art.
59 i 9 przestępstw z art. 62. Kolejno z art. 63 stwierdzono 4 przestępstwa, 27 przypadków
z art. 56,. Ponadto odnotowano 6 czynów narkotykowych popełnionych przez osoby
nieletnie. W wymienionych przestępstwach łącznie ujawniono 162,074 g marihuany oraz
32,316 g amfetaminy.
W 2012 roku Komenda Powiatowa Policji w Grodzisku Wlkp. odnotowała
77 przestępstw narkotykowych. 41 przestępstw popełniono z art. 58 ustawy,
24 przestępstwa z art. 59, 9 przestępstw z art. 62. Ponadto ustalono 8 sprawców czynów
karalnych popełnionych przez osoby nieletnie. W wymienionych przestępstwach łącznie
ujawniono 469,67 g marihuany oraz 252,5 g amfetaminy.
Na terenie Powiatu Grodziskiego referent Zespołu Prewencji Kryminalnej przeprowadza
szkolenia prewencyjne z uwzględnieniem walizki DRUGBOX w takich instytucjach jak:
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Zakład Poprawczy, Nadleśnictwo Grodzisk
Wlkp., Placówki Oświatowe (nauczyciele-wychowawcy-rodzice).
23
6. Założenia programu ochrony i promocji zdrowia
Celem Programu na lata 2014 – 2020 jest przede wszystkim poprawa stanu zdrowia
mieszkańców Powiatu, zmiana świadomości zdrowotnej oraz zmniejszenie nierówności
w zdrowiu.
CEL STRATEGICZNY:
1. Podniesienie standardu świadczonych usług na rzecz mieszkańców Powiatu
Grodziskiego przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grodzisku
Wielkopolskim.
Cele operacyjne:

Sukcesywna modernizacja zaplecza sprzętowego,

Dostosowanie infrastruktury lokalowej (poprzez rozbudowę i modernizację
budynku SP ZOZ) i teleinformatycznej do wymogów ustawowych,

Tworzenie warunków do uruchomienia Zakładu Opiekuńczo-Pielęgnacyjnego
i pozyskanie kontraktu z NFZ.
CEL STRATEGICZNY
2. Prowadzenie aktywnej profilaktyki zdrowotnej oraz wczesnej diagnostyki chorób
nowotworowych i cywilizacyjnych.
Cele operacyjne:

Zwiększenie świadomości społecznej dot. wczesnej wykrywalności chorób
nowotworowych poprzez:
- badania mammograficzne,
- badania cytologiczne,
- badania gruczołu krokowego.

Przeprowadzanie badań profilaktycznych w ramach Białej Soboty.
24
CEL STRATEGICZNY
3. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej społeczeństwa oraz zadań w zakresie
promocji zdrowia, szczególnie wśród młodzieży uczącej się.
Cele operacyjne:

Podniesienie świadomości społecznej w zakresie zagrożeń związanych ze
spożyciem alkoholu, paleniem papierosów, zażywaniem narkotyków, HIV/AIDS
poprzez organizowanie szkoleń, konkursów, pogadanek,

Podniesienie świadomości społecznej w zakresie zdrowego odżywiania się
poprzez spotkania z dietetykiem, szkolenia, konkursy.
7. Podmioty współpracujące w realizacji Programu:
1. Starostwo Powiatowe w Grodzisku Wlkp.
2. Państwowa Powiatowa Inspekcja Sanitarna w Grodzisku Wlkp.
3. Państwowa Powiatowa Komenda Policji w Grodzisku Wlkp.
4. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grodzisku Wlkp.
5. Pielęgniarski Ośrodek Medycyny Szkolnej.
6. Przychodnie podstawowej opieki zdrowotnej.
7. Gminy wchodzące w skład Powiatu Grodziskiego.
8.Harmonogram działań
Harmonogram działań profilaktycznych na
dany rok
będzie przedstawiany
i zatwierdzany przez Zarząd Powiatu Grodziskiego w terminie do dnia 15 września każdego
roku.
Wyjątkowo harmonogram działań na 2014 rok zostanie przedstawiony i zatwierdzony przez
Zarząd Powiatu Grodziskiego do dnia 31 stycznia 2014 roku.
25
9.Ewaluacja programu
Sprawozdanie z realizacji programu będzie przedstawiane Zarządowi Powiatu
Grodziskiego corocznie do dnia 30 marca.
10. Zakończenie
Działalność promująca zdrowie ma na celu zredukowanie różnic w obecnym stanie
zdrowia i zapewnienie równych szans i środków, by umożliwić wszystkim ludziom osiągnięcie
pełnego potencjału zdrowotnego. Obejmuje to zapewnienie podstaw takich jak: sprzyjające
otoczenie, dostęp do informacji, nabywanie umiejętności życiowych i możliwości
dokonywania wyborów związanych ze zdrowiem. Ludzie nie mogą osiągnąć pełnego
potencjału zdrowotnego jeśli nie są w stanie kontrolować czynników determinujących
zdrowie. Program Ochrony Zdrowia Powiatu Grodziskiego na lata 2014-2020 jest
dostosowany do lokalnych potrzeb i możliwości naszego Powiatu oraz uwzględnia obecne
systemy społeczne, kulturalne i ekonomiczne.
Opracował:
Wydział Organizacyjny i Zarządzania Kryzysowego
26