Śródka-prognoza ponowne uzgadnianie i III wyłożenie

Transkrypt

MPU-ORZ3/5044-16/Sr/14
4990/14
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
DOTYCZĄCA PROJEKTU
MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA OBSZARU
„ŚRÓDKA” W POZNANIU
OPRACOWANIE:
ZESPÓŁ OPRACOWAŃ ŚRODOWISKOWYCH
MGR INŻ. AGNIESZKA WIECZORKIEWICZ
MGR JOANNA ZOMERSKA
WSPÓŁPRACA:
KRYSTYNA BEREZOWSKA-APOLINARSKA - AKUSTYKA
BIEGŁY Z LISTY WOJEWODY WLKP. NR 0006
MGR
POZNAŃ, MARZEC 2015 R./CZERWIEC 2015*/PAŹDZIERNIK 2015**/KWIECIEŃ 2016 R.***/SIERPIEŃ 2016 R.****
*
NINIEJSZA PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UWZGLĘDNIA ZMIANY W PROJEKCIE MPZP WPROWADZONE W CELU
PONOWNEGO UZGODNIENIA Z REGIONALNYM ZARZĄDEM GOSPODARKI WODNEJ W POZNANIU
**
NINIEJSZA PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UWZGLĘDNIA ZMIANY W PROJEKCIE MPZP WPROWADZONE W WYNIKU
DOKONANYCH UZGODNIEŃ I UZYSKANYCH OPINII
***
NINIEJSZA PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UWZGLĘDNIA ZMIANY PROJEKTU MPZP WPROWADZONE W WYNIKU
UWZGLĘDNIENIA UWAG ZŁOŻONYCH NA ETAPIE WYŁOŻENIA DO PUBLICZNEGO WGLĄDU
****
NINIEJSZA PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UWZGLĘDNIA ZMIANY PROJEKTU MPZP WPROWADZONE W WYNIKU
UWZGLĘDNIENIA UWAG ZŁOŻONYCH NA ETAPIE PONOWNEGO WYŁOŻENIA DO PUBLICZNEGO WGLĄDU
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MPZP DLA OBSZARU „ŚRÓDKA” W POZNANIU
SPIS TREŚCI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
WPROWADZENIE ............................................................................................................................... 3
1.1 Informacje wstępne ........................................................................................................................ 3
1.2 Podstawy formalno-prawne opracowania........................................................................................... 3
1.3 Cel i zakres merytoryczny opracowania ............................................................................................. 3
1.4 Wykorzystane materiały i metody pracy ............................................................................................ 4
CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .............................................. 7
2.1. Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu ............................................................................ 7
2.2. Rzeźba terenu ................................................................................................................................ 8
2.3. Budowa geologiczna i warunki gruntowe ........................................................................................... 9
2.4. Zasoby naturalne .......................................................................................................................... 10
2.5. Warunki wodne ............................................................................................................................. 10
2.6. Szata roślinna ............................................................................................................................... 11
2.6. Zwierzęta ..................................................................................................................................... 13
2.7. Gleby ........................................................................................................................................... 14
2.8. Klimat lokalny ............................................................................................................................... 15
2.9. Obszary cenne kulturowo ............................................................................................................... 16
2.10. Jakość powietrza atmosferycznego ................................................................................................. 17
2.11. Klimat akustyczny ......................................................................................................................... 19
2.12. Jakość wód................................................................................................................................... 22
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI
PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE
USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY .................................................................................................. 25
INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU ..................................... 26
4.1. Cel opracowania projektu planu...................................................................................................... 26
4.2. Ustalenia projektu planu ................................................................................................................ 27
4.3. Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami ................................................................ 33
4.4. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń projektu planu .................. 35
CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM
I LOKALNYM ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ......................... 36
PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO .................. 40
6.1. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi ........................................................................................... 40
6.2. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne .................................................................... 43
6.3. Oddziaływanie na zasoby naturalne .............................................................................................. 46
6.4. Oddziaływanie na różnorodność biologiczną .................................................................................. 46
6.5. Oddziaływanie na szatę roślinną .................................................................................................. 48
6.6. Oddziaływanie na zwierzęta ......................................................................................................... 51
6.7. Oddziaływanie na ludzi................................................................................................................ 52
6.8. Oddziaływanie na krajobraz ......................................................................................................... 54
6.9. Oddziaływanie na klimat akustyczny ............................................................................................. 56
6.10. Oddziaływanie na powietrze ........................................................................................................ 59
6.11. Oddziaływanie na klimat ............................................................................................................. 61
6.12. Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe ...................................................................................... 63
6.13. Oddziaływanie na dobra materialne .............................................................................................. 64
6.14. Oddziaływanie na obszary chronione, w tym obszary Natura 2000 .................................................. 65
6.15. Oddziaływanie transgraniczne ...................................................................................................... 66
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI
POSTANOWIEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA .................................................................................. 66
ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE MPZP ................. 67
STRESZCZENIE I WNIOSKI.............................................................................................................. 68
ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE
1. Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp na tle ortofotomapy miasta Poznania
2. Geologia
3. Hipsometria
4. Zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego w porach: dzienno-wieczorno-nocnej (LDWN) oraz nocnej (LN) – w stanie
istniejącym
5. Zasięgi oddziaływania hałasu tramwajowego w porach: dzienno-wieczorno-nocnej (LDWN) oraz nocnej (LN) – w stanie
istniejącym
6. Zasięgi oddziaływania hałasu kolejowego w porach: dzienno-wieczorno-nocnej (LDWN) oraz nocnej (LN) – w stanie
istniejącym
7. Dokumentacja fotograficzna terenu opracowania (cz. A, B i C)
8. Projekt mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, MPU 2016 r.
2
1.
WPROWADZENIE
1.1
Informacje wstępne
Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca
projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu.
Projekt planu sporządzany jest na podstawie uchwały Nr XVI/128/V/2007 Rady Miasta Poznania z dnia
19 czerwca 2007 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu.
Przedmiotowy obszar obejmuje tereny położone pomiędzy linią kolejową nr 3 relacji Warszawa
– Kunowice, pętlą tramwajową Zawady, ul. Podwale, ul. Jana Pawła II oraz rzeką Cybiną i Kanałem
Ulgi. Tereny te obejmują historyczną dzielnicę Poznania – Śródkę. Szczegółowy przebieg granic
obszaru, dla którego sporządzono projekt mpzp, przedstawiono na załączniku do niniejszego
opracowania (załącznik nr 1).
1.2
Podstawy formalno-prawne opracowania
Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko wynika z ustawy
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko1. W myśl
powyższej ustawy, prognoza oddziaływania na środowisko stanowi podstawowy dokument, niezbędny
do przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu. Zgodnie z art. 51 ust. 1, organ opracowujący
m.in. projekt planu zagospodarowania przestrzennego sporządza prognozę oddziaływania
na środowisko.
Na obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko dotyczącej projektu planu
miejscowego wskazuje również art. 17, pkt. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym2, zgodnie z którym wójt, burmistrz albo prezydent miasta
„sporządza projekt planu miejscowego (...), wraz z prognozą oddziaływania na środowisko”.
Stosownie do tej ustawy, projekt planu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko przedkładane są
instytucjom i organom właściwym do zaopiniowania i uzgodnienia projektu planu, a także są
przedmiotem społecznej oceny – podlegają wyłożeniu do publicznego wglądu.
1.3
Cel i zakres merytoryczny opracowania
Prognoza oddziaływania na środowisko stanowi element procesu sporządzania miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego. Jej głównym celem jest wskazanie przewidywanego wpływu
na środowisko przyrodnicze, jaki może mieć miejsce na skutek realizacji dopuszczonych w projekcie
planu różnych form zagospodarowania przestrzennego. W tym celu, w prognozie ocenia się relacje
pomiędzy przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami planistycznymi, a uwarunkowaniami środowiska
przyrodniczego.
W prognozie oddziaływania na środowisko analizie i ocenie podlega projekt uchwały
w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (tekst) wraz z rysunkiem,
stanowiącym załącznik graficzny uchwały. Szczegółowy zakres informacji wymaganych w prognozie
określa w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko. Zgodnie z art. 52 ust. 1 ww. ustawy, informacje zawarte w prognozie oddziaływania
na środowisko muszą być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny,
a także dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości informacji zawartych w projekcie planu
miejscowego.
Stosownie do wymogu art. 53 ww. ustawy, zakres i stopień szczegółowości informacji
zawartych w niniejszej prognozie został uzgodniony z właściwymi organami, wskazanymi w art. 57
i 58 ustawy:
•
Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Poznaniu – pismem RDOŚ-30-OO.III-7041152/08/mm z dnia 16.12.2008 r.,
•
Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Poznaniu – pismem NS1-0700-21(2)/09
z dnia 12.01.2009 r.
1
2
Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 (tekst jednolity), ze zmianami
Dz. U. z 2015 r., poz. 199 (tekst jednolity)
3
1.4
Wykorzystane materiały i metody pracy
Przy opracowaniu niniejszej prognozy wykorzystano następujące materiały źródłowe:
Literatura:
•
Kondracki J., Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1994,
•
Krygowski B., Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, Cz. I Geomorfologia, PTPN, Wydz. Mat.Przyr., Komitet Fizjograficzny, Poznań 1961,
•
Jeż J., Przyrodnicze aspekty bezpiecznego budownictwa, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej,
Poznań 2001,
•
Szponar A., Fizjografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003,
•
Wśród zwierząt i roślin, Kronika Miasta Poznania, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2002,
•
Przyroda miasta Poznania, Urząd Miasta Poznania Wydział Ochrony Środowiska, Poznań 2009,
•
Matuszkiewicz W., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Materiały kartograficzne:
•
mapa ewidencyjna w skali 1:1000,
•
mapa glebowo-rolnicza,
•
mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, GEOMAT Sp. z o.o., Poznań
2001,
•
mapa sozologiczna w skali 1:50 000, ark. . N-33-130-D Poznań, OPGK Poznań 1992,
•
mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 – główny użytkowy poziom wodonośny,
ark. Poznań (471), wersja cyfrowa,
•
mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 – pierwszy poziom wodonośny, występowanie
i hydrodynamika, ark. Poznań (471),
•
mapa topograficzna 1:10 000 ark. POZNAŃ – RATAJE N–33-130–D-d-2, Geokart – International
Sp. z o.o., Rzeszów 1998 r.,
•
szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. 471 – Poznań N-33-130-D,
Państwowy Instytut Geologiczny, 1990.
Akty prawne
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, tekst
jednolity, ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
(Dz. U. z 2013 r., poz. 1235, tekst jednolity, ze zmianami)
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 2015 r., poz. 199, tekst jednolity),
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627 tekst
jednolity),
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r.,
poz. 1446, tekst jednolity),
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21 ze zmianami),
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409, tekst jednolity,
ze zmianami),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690,
ze zmianami),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury, Budownictwa u Gospodarki Morskiej z dnia 6 listopada
2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2012, poz. 1289),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112, tekst jednolity),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko (DZ. U. 2010.213.1397),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 817),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony
gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014, poz. 1348),
4
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk
przyrodniczych i gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także
kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura
2000 (t.j. Dz. U. 2014.1713),
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i gospodarki Morskiej,
Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r.
w sprawie opracowania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego
•
•
•
•
•
•
•
(DZ. U. z 2013 r. poz. 104),
Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych
(91/271/EWG),
Dyrektywa Rady z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego
powietrza (96/62/WE),
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie ryzyka
powodziowego i zarządzania nim (2007/60/WE), Dyrektywa Powodziowa,
Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
(Dyrektywa Siedliskowa),
Rozporządzenie Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie
określenia programu ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań (Dz. Urz. Woj. Wlkp.
Nr 4, poz. 61 z dnia 31 stycznia 2008 r.),
Uchwała Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 r. Plan gospodarowania wodami na obszarze
dorzecza Odry (M.P.2011.40.451),
Uchwała Nr XXIX/561/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r.
w sprawie Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa
Miasto Poznań) w woj. Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 15.01.2013 r., poz. 508),
•
•
•
•
•
•
Uchwała Nr XXIX/566/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r.
w sprawie Programu ochrony powietrza w zakresie benzo-alfa-pirenu dla stref: Aglomeracja
Poznańska, Miasto Leszno, strefy gnieźnieńsko-wrzesińskiej oraz strefy pilsko-złotowskiej w woj.
Wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 15.01. 2013 r., poz. 509),
Uchwała Nr L/780/VI/2013 Rady Miasta Poznania w sprawie przyjęcia Regulaminu utrzymania
czystości i porządku na terenie miasta Poznania (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 11.06.2013 r.,
poz. 3931),
Uchwała Nr VI/30/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami
Aglomeracji Poznańskiej” z dnia 12 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia regulaminu utrzymania
czystości i porządku w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na obszarze gmin
wchodzących w skład Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji
Poznańskiej”,
Uchwała Nr LX/927/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie
„Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Poznania” (Dz. Urz. Woj. Wlkp.
z dnia 21 stycznia 2014 r., poz. 487), w tym Mapa akustyczna miasta Poznania 2012 (Część I),
Akustix, Poznań, listopad 2012 r.,
Uchwała Nr LX/928/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie
Programu ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020
roku,
Uchwała LVII/892/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 15 października 2013 r. w sprawie
Miejskiego Programu Rewitalizacji dla Miasta Poznania – edycja trzecia 2013 r.
Dokumenty, inne dostępne opracowania:
•
projekt uchwały Rady Miasta Poznania w sprawie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, MPU 2016,
•
Uchwała Nr XVI/128/V/2007 Rady Miasta Poznania z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla
obszaru „Śródka” w Poznaniu,
•
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania,
Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.,
•
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania,
Uchwała Nr LXXII/1137/VI/2014 Rady Miasta Poznania z dnia 23 września 2014 r.,
•
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ, Poznań 2011,
•
5
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013, WIOŚ, Poznań,
kwiecień 2014,
Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014, WIOŚ, Poznań,
kwiecień 2015,
Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego
stanu chemicznego wód podziemnych w 2013 r. (wg badań PIG),
Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego
stanu chemicznego wód podziemnych w 2014 r. /wg badań PIG/, poznan.wios.gov.pl,
Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000, arkusz Poznań (471), Chmal R.,
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1997,
Objaśnienia do arkusza mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Poznań (471),
Biuro Studiów i Badań Hydrogeologicznych i Geofizycznych „HYDROCONSULT” Sp. z o.o.,
Warszawa 2000,
Analiza zabezpieczenia przeciwpowodziowego Miasta Poznania ze wskazaniem stref zalewowych
dla wód o prawdopodobieństwie wystąpienia p=10% p=1% p=0,5% z wykorzystaniem
matematycznego modelu Mike Flood, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu
Ośrodek Koordynacyjno-Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej, Poznań 2008,
Troć M., Sadowska A., Wiek utworów formacji poznańskiej rejonu Poznania, Przegląd
Geologiczny, vol. 54, nr 7, 2006,
Gołdyn R., Grabia J., 1998. Program ochrony wód rzeki Cybiny, Urząd Miasta Poznania, Wydział
Ochrony Środowiska, Poznań,
Laks I., Kałuża T., 2009. Analiza warunków przepływu wód wielkich na dolnym odcinku rzeki
Cybiny. Nauka Przyr. Technol. 3,3, #92,
Opracowanie dotyczące warunków gruntowo-wodnych w podłożu terenów rozwojowych
Politechniki Poznańskiej w paśmie „Warta” w Poznaniu, Przedsiębiorstwo Geotechniczne
i Geologiczne S.C Geoprojekt-Poznań, Poznań, grudzień 2003 r.,
Borysiak J., Kampus politechniki Poznańskiej „WARTA” Opracowanie ekofizjograficzne Część
biotyczna do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Poznań 2003,
Kaczmarski M., Kaczmarek J., Pędziwiatr K., Jakubowska A., Antkowiak M., Konieczna P, Atlas
rozmieszczenia płazów na terenie miasta Poznania – narzędzie skutecznej ochrony gatunkowej,
Klub Przyrodników Koło Poznańskie, Poznań 2013,
Bereszyński A., Homan E., 2007, Występowanie bobra europejskiego (Castor fiber Linneaus,
1758) w Poznaniu, Nauka Przyr. Technol. 1,2,#38,
Karta Informacyjna – załącznik do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia pn.: Budowa ul. Zawady w Poznaniu,
odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania z ul. Główną; Inwestor – Zarząd Dróg Miejskich
w Poznaniu, jednostka projektowa: Scott Wilson Ltd. Sp. z o.o., styczeń 2008,
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego
na budowie ul. Zawady w Poznaniu – II etap realizacji, odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania ul. Prymasa Hlonda z ul. Główną włącznie, wydana przez Wojewodę Wielkopolskiego dnia
17 czerwca 2008 r., pismo znak: SR.VII-6.66191-2/08,
prognozy ruchu pojazdów na lata 2013, 2025 i 2035 – dla ul. prym. S. Wyszyńskiego oraz
planowanego północnego odcinka I ramy komunikacyjnej miasta Poznania, ZDM, 2011,
własne szacunkowe obliczenia akustyczne zasięgów oddziaływania hałasu samochodowego
od ul. prym. S. Wyszyńskiego, w latach 2013-2025, oraz planowanego północnego odcinka
I ramy komunikacyjnej miasta Poznania, w latach 2025-2035.
Inne źródła:
•
wizja terenowa (sierpień/wrzesień 2014 r.),
•
dokumentacja fotograficzna (MPU, sierpień/wrzesień 2014 r.),
•
www.poznan.pios.gov.pl,
•
mapa SIP ZGiKM GEOPOZ,
•
www.natura2000.gdos.gov.pl,
•
baza.pgi.gov.pl,
•
mapy.isok.gov.pl,
•
geoserwis.gdos.gov.pl.
6
Informacje uzyskane z powyższych materiałów źródłowych oraz informacje zebrane podczas
przeprowadzonej wizji terenowej, pozwoliły na opracowanie ogólnej charakterystyki środowiska
przyrodniczego omawianego obszaru, w podziale na jego poszczególne komponenty, w tym
w szczególności: rzeźbę terenu, budowę geologiczną i warunki podłoża, warunki wodne, szatę
roślinną, świat zwierzęcy, gleby, klimat lokalny. Na podstawie pozyskanych informacji określono
również stan środowiska przyrodniczego w zakresie jakości powietrza, wód i klimatu akustycznego,
a także wskazano obecny sposób i stan zagospodarowania obszaru objętego projektem planu. Należy
jednak zaznaczyć, że przeprowadzenie wizji terenowej w ograniczonym przedziale czasowym, nie
pozwoliło na przeprowadzenie inwentaryzacji w sposób wyczerpujący, umożliwiający zidentyfikowanie
wszystkich gatunków roślin i zwierząt, występujących w granicach obszaru opracowania.
Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono przy zastosowaniu metody indukcyjnoopisowej, polegającej na charakterystyce istniejących zasobów środowiska oraz łączeniu w całość
posiadanych informacji o dotychczasowych mechanizmach funkcjonowania środowiska i wskazaniu,
jakie potencjalne skutki mogą wystąpić w środowisku w wyniku realizacji ustaleń planu. Posłużono się
również metodą porównawczą, wykorzystując wiedzę o funkcjonowaniu środowiska jako całości.
Skonfrontowano zaproponowane rozwiązania planistyczne z istniejącymi uwarunkowaniami
środowiskowymi. Prognozę oddziaływania na środowisko przedstawiono w zakresie, jaki umożliwia
obecny stan dostępnej informacji o środowisku oraz w tym kontekście – stopień ogólności ustaleń
planu.
2.
CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
2.1.
Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu
Analizowany obszar obejmuje tereny położone między linią kolejową nr 3 relacji Warszawa –
Kunowice, pętlą tramwajową Zawady, ul. Podwale, ul. Jana Pawła II oraz rzeką Cybiną (stanowiącą
południową granicę obszaru projektu mpzp) i Kanałem Ulgi. Całkowita powierzchnia terenów objętych
granicami projektu mpzp dla obszaru „Śródka” wynosi ok. 30 ha.
Obszar opracowania, usytuowany w śródmiejskiej części miasta, jest historycznie związany
z rzekami Cybiną i Wartą oraz Ostrowem Tumskim – terenem o najwyższym znaczeniu symbolicznym
i historyczno-kulturowym rangi europejskiej, ogólnonarodowej, regionalnej i lokalnej (miejscem
określającym początek chrześcijaństwa i cywilizacji państwowej). Cały obszar Środki posiada chroniony
układ urbanistyczno-architektoniczny i znajduje się w strefie ochrony konserwatorskiej. Z uwagi
na położenie na początku Traktu Królewsko-Cesarskiego oraz w bezpośrednim sąsiedztwie
największego terenu rekreacyjnego Poznania – tzw. „Malty”, obszar ten posiada także niezwykle duży
potencjał dla rozwoju turystyki, rekreacji i usług centrotwórczych. Warto także podkreślić, że układ
urbanistyczny Śródki, Ostrowa Tumskiego, Chwaliszewa i Obszaru Staromiejskiego, wraz z śródmiejskimi
odcinkami rzeki Warty i Cybiny oraz zespołami rekreacyjnymi Cytadeli i Jeziora Maltańskiego, jest
zwornikiem zachodnich i wschodnich dzielnic miasta o znaczeniu historycznym, kulturowym, rekreacyjnym
i usługowym. Jest to układ o kluczowym znaczeniu dla rozwoju centrum miasta.
Stopień zainwestowania poszczególnych terenów położonych w granicach obszaru projektu
mpzp, jak również funkcje występujących tu obiektów, są zróżnicowane. Na obszarze ograniczonym
przez ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, ul. Bydgoską, ul. Gdańską oraz tereny sąsiadujące
z Kanałem Ulgi, zabudowa reprezentowana jest przede wszystkim przez budynki mieszkalne
wielorodzinne (często z usługami w parterach budynków). Istniejące kamienice, o zróżnicowanej
wysokości (3, 4 lub 5 kondygnacji nadziemnych, przeważnie z poddaszem), charakteryzują się
zróżnicowanym stanem technicznym. W ich sąsiedztwie zlokalizowane są zazwyczaj niskie
substandardowe budynki o różnorodnej funkcji (budynki gospodarcze, garaże). W tej części
analizowanego obszaru zlokalizowany jest również budynek Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa
Tumskiego (ICHOT, Brama Poznania) oraz kładka łącząca budynek wspomnianego Centrum ze Śluzą
Katedralną (poza granicami projektu mpzp). Powyżej zabudowy mieszkaniowej oraz budynku ICHOT,
zlokalizowane są tereny Młodzieżowego Ośrodka Sportowego przy ul. Gdańskiej 1, w obrębie którego
funkcjonuje pełnowymiarowe boisko sportowe ze sztuczną nawierzchnią, bieżnia tartanowa, korty
tenisowe, plac zabaw dla dzieci oraz niewielkie budynki administracyjno-gospodarcze.
W centralnej części rynku Śródeckiego (stanowiącego jednocześnie centralną część całej
dzielnicy), zlokalizowany jest otoczony murem kościół p.w. Św. Małgorzaty oraz budynek dawnego
klasztoru Filipinów (obiekty te zostały wpisane do rejestru zabytków).
W części wschodniej analizowanego obszaru, na terenach ograniczonych ul. Bydgoską,
ul. Podwale i ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, dominuje zabudowa usługowa, reprezentowana
przez zabytkowe budynki o funkcji usług oświaty (Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Józefa
7
Sikorskiego przy ul. Bydgoskiej 4a, Zespół Szkół nr 105 im. Juliana Tuwima, Poznańską
Ogólnokształcącą Szkołę Muzyczną I Stopnia nr 2 im. T. Szeligowskiego przy ul. Bydgoskiej 4 oraz
Katedralną ogólnokształcącą Szkołę Muzyczną I stopnia w Poznaniu przy ul. Filipińskiej) oraz
zabytkowy kościół p.w. Św. Kazimierza. Zabudowa o funkcji usługowej reprezentowana jest również
przez niewielkie, substandardowe pawilony handlowe, funkcjonujące na niezabudowanych terenach
położonych w rejonie ronda Śródka i wschodniego fragmentu ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Istniejącą w granicach projektu mpzp zabudowę uzupełnia obiekt handlowy (obecnie
„Biedronka”), zlokalizowany w rejonie pętli tramwajowej Zawady i ul. S. Małachowskiego, jak również
budynki dworca autobusowego Śródka, pełniącego rolę ważnego węzła przesiadkowego komunikacji
miejskiej i podmiejskiej (u zbiegu ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego i ul. Jana Pawła II).
Poza opisanymi wcześniej walorami historycznymi i kulturowymi, duża część terenów
położonych w granicach przedmiotowego obszaru ma także szczególne znaczenie w kształtowaniu
systemu przyrodniczego miasta Poznania. W szczególności wymienić tu należy tereny położone
w rejonie zachodniej i południowej części analizowanego obszaru – tereny zalewowe położone wzdłuż
Kanału Ulgi, a także ujściowy odcinek rzeki Cybiny, wraz z fragmentem jej doliny. Tereny położone
wzdłuż Kanału Ulgi położone są w obrębie doliny rzeki Warty, pełniącej rolę korytarza ekologicznego
o znaczeniu krajowym, posiadającego bezpośrednie połączenie z obszarem węzłowym Wielkopolskiego
Parku Narodowego, obszarem Natura 2000 „Ostoja Rogalińska PLB 300017”, Obszarem mającym
znaczenie dla Wspólnoty „Rogalińska Dolina Warty” PLH300012, Rogalińskim Parkiem Krajobrazowym
(od południa) oraz Parkiem Krajobrazowym Puszcza Zielonka i Obszarem mającym szczególne
znaczenie dla Wspólnoty „Biedrusko” PLH300001 (od północy). Ponadto, dolina Warty stanowi główną
oś współtworzącą klinowy system zieleni miasta. Z kolei dolina rzeki Cybiny (prawostronnego dopływu
rzeki Warty) pełni funkcję korytarza ekologicznego rangi regionalnej i stanowi oś ekologiczną,
spinającą tereny wzdłuż dolin bocznych dopływów Warty, zapewniając jednocześnie trwałość
funkcjonowania poznańskiego systemu klinów zieleni.
W granicach analizowanego projektu planu znalazły się następujące tereny komunikacyjne:
rondo Śródka (stanowiące istotny dla całego miasta węzeł komunikacyjny), ul. Jana Pawła II
(fragment I ramy komunikacyjnej), ul. Podwale (fragment II ramy komunikacyjnej), ul. Warszawska
(tylko jej niewielki fragment), ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, ul. S. Małachowskiego,
ul. Bydgoska, ul. Gdańska, ul. Filipińska, ul. Ostrówek, ul. Cybińska, ul. Św. Jacka, ul. Śródka oraz
ul. rynek Śródecki. Jak już wcześniej wspomniano przez obszar opracowania przebiega także linia
kolejowa nr 3 relacji Warszawa – Kunowice. Tereny komunikacyjne uzupełnia teren dworca
autobusowego Śródka, położony u zbiegu ul. Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz
pętla tramwajowa Zawady w rejonie ul. S. Małachowskiego i ul. Podwale.
Przez analizowany obszar przebiegają również elementy sieci infrastruktury technicznej,
obejmujące: sieć wodociągową (m.in. magistrale wodociągowe biegnące przez rondo Śródka
i ul. Warszawską, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz ul. S. Małachowskiego), kanalizację
sanitarną i ogólnospławną (w tym kolektor sanitarny Prawobrzeżny I i Prawobrzeżny II), kanalizację
deszczową, gazociąg, linie kablowe SN, stacje transformatorowe 15,0/0,4 kV oraz kablową linię
telekomunikacyjną. Przez tereny położone w zasięgu granic projektu mpzp przebiegają również
magistrale ciepłownicze (podziemna i napowietrzna) oraz sieć rozdzielcza ciepłownicza (podziemna).
2.2.
Rzeźba terenu
Obszar opracowania, wg podziału Polski na jednostki fizycznogeograficzne, położony jest
w obrębie makroregionu Pojezierze Wielkopolskie (315.5)3, w obszarze mezoregionu Poznański
Przełom Warty (315.52)4.
Zróżnicowanie rzeźby omawianego terenu wynika z jego położenia w zasięgu różnorodnych
form pochodzenia rzecznego. W ukształtowaniu powierzchni terenu wyróżnić można obecność den
dolin rzecznych (dolina Cybiny i dolina Warty), równiny erozyjnej (taras IV wg. nomenklatury
Bartkowskiego 1957) oraz tarasów akumulacyjnych (taras I i II wg. nomenklatury Bartkowskiego
1957)5. Między doliną Cybiny a tarasem akumulacyjnym (II) występuje inna forma akumulacyjnoerozyjna – równina zastoiskowa.
Na analizowanym obszarze obserwuje się wyraźne nachylenie terenu z kierunku wschodniego
i północno-wschodniego w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim (w kierunku dna doliny Warty
i Cybiny).
3
4
5
Kondracki J., Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994
bazagis.pgi.gov.pl
Troć M., Sadowska A., Wiek utworów formacji poznańskiej rejonu Poznania, Przegląd Geologiczny, vol. 54, nr 7, 2006
8
W lokalnym ukształtowaniu w sposób najbardziej wyraźny zaznacza się obecność terenów
dolinnych – doliny Warty (wzdłuż wschodniej granicy analizowanego obszaru) oraz doliny Cybiny
(wzdłuż granicy południowej i południowo-wschodniej), w obrębie których rzędne terenu wahają się
w granicach 52-57 m n.p.m. Większość terenów położonych w granicach projektu mpzp
charakteryzuje się natomiast rzędnymi mieszczącymi się w przedziale 57-59 m n.p.m (tereny położone
w części centralnej i północnej). Najwyższymi rzędnymi charakteryzuje się część obszaru obejmująca
tereny położone pomiędzy ul. Bydgoską i ul. Podwale (59-67 m n.p.m.).
Należy jednak podkreślić, że ze względu na szereg przekształceń przedmiotowego obszaru,
jakie miały miejsce na przestrzeni wieków, lokalne ukształtowanie powierzchni oraz warunki
geomorfologiczne uległy znacznym zmianom, które w znacznym stopniu ograniczają ich czytelność.
2.3.
Budowa geologiczna i warunki gruntowe
Obszar będący przedmiotem niniejszej analizy, charakteryzuje się dość dużym zróżnicowaniem
w zakresie budowy geologicznej. Różnorodność występujących tu utworów czwartorzędowych wynika
przede wszystkim z licznych procesów geologicznych, jakie zachodziły na tym obszarze (związanych
z akumulacyjną działalnością wód rzecznych).
Zgodnie z informacjami przedstawionymi na szczegółowej mapie geologicznej Polski6, w części
wschodniej i południowej, na terenach doliny Warty i Cybiny, czwartorzęd reprezentowany jest przez piaski
i mułki z dużą zawartością szczątków organicznych (holoceńskie piaski rzeczne tarasów zalewowych
2,5-4,5 m n.p. rzeki), których akumulacja doprowadziła do wytworzenia tarasu akumulacyjnego. Miąższość
występujących tu utworów sięga miejscami 9 m. Powyżej terenów dolinnych, w obrębie centralnej
i północnej części analizowanego obszaru (taras erozyjno-akumulacyjny), w podłożu występują
różnoziarniste piaski z wkładkami namułów organicznych, które w okresie starszego holocenu wykształciły
wyższy taras zalewowy (piaski rzeczne tarasów zalewowych 4,0-6,0 m n.p. rzeki). Ich miąższość nie
przekracza 3 m.
Na terenach położonych między ul. Jana Pawła II, a południowo-wschodnią granicą projektu mpzp
(sąsiadujących z jeziorem Maltańskim) występują natomiast inne utwory powstałe w procesach akumulacji
rzecznej – namuły piaszczyste den dolinnych6. Jak wynika z informacji przedstawionych w szczegółowych
opracowaniach dotyczących tego terenu7, występują tu namuły, namuły piaszczyste i pylaste (o zawartości
materii organicznej 5-30%), tofy, piaski próchniczne (luźne i średniozagęszczone), mułki próchnicze
(głównie plastyczne), a także pyły, gliny pylaste i pyły piaszczyste. Miąższość występujących tu gruntów
organicznych oraz mułków rzecznych waha się w granicach od 0,5 do 3,0 m, natomiast miąższość
podścielającej te utwory serii piasków wynosi od 3,0 do 10,0 m. W obrębie niewielkiego fragmentu
terenów zlokalizowanych w północno-wschodniej i wschodniej części omawianego obszaru występują
plejstoceńskie piaski i żwiry rzeczne tarasów nadzalewowych 8,0-12,0 m n.p. rzeki, a także piaski
lodowcowe.
Podłoże trzeciorzędowe omawianego obszaru reprezentują osady górnomioceńskiego zbiornika
morskiego, wykształcone w postaci tzw. „iłów pstrych poznańskich”. Występują tu iły, iły pylaste, gliny
pylaste oraz pyły, w obrębie których występować mogą (na różnych głębokościach) soczewy
i przewarstwienia piasków o różnej miąższości.
Analizując lokalne warunki gruntowe należy wspomnieć o występowaniu na przedmiotowym
obszarze gruntów nasypowych, powstałych w okresie od średniowiecza do czasów współczesnych. Utwory
te, w zależności od rejonu omawianego obszaru, charakteryzują się różną miąższością oraz składem,
co w sposób bezpośredni wpływa na zróżnicowanie ich przepuszczalności. W obrębie większości terenów
położonych w granicach przedmiotowego obszaru miąższość nasypów waha się w granicach 0,0-2,0 m.
W pobliżu koryta Cybiny (południowa część obszaru opracowania) miąższość nasypów wynosi ok. 1,0 m,
a w ich składzie występują głównie gliny piaszczyste z domieszką gruzu ceglanego i cegieł. Znacznie
większą miąższość mają grunty nasypowe na terenach położonych wzdłuż koryta Kanału Ulgi oraz wzdłuż
ul. Jana Pawła II. Utwory te zbudowane są z przypadkowych gruntów o zróżnicowanym składzie, w którym
wymienić można m. in. piaski (średnie, drobne, gliniaste) z domieszką gruntów próchniczych, gliny
piaszczyste oraz domieszkę różnego rodzaju materiałów tj. cegły, elementy betonowe oraz żużel.
6
7
szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. 471 – Poznań N-33-130-D, Państwowy Instytut Geologiczny, 1990
Opracowanie dotyczące warunków gruntowo-wodnych w podłożu terenów rozwojowych Politechniki Poznańskiej w paśmie
„Warta” w Poznaniu, Przedsiębiorstwo Geotechniczne i Geologiczne S.C Geoprojekt-Poznań, Poznań, grudzień 2003 r
9
2.4.
Zasoby naturalne
Na obszarze objętym granicami projektu mpzp obszaru „Śródka” w Poznaniu nie stwierdzono
występowania zasobów naturalnych w postaci udokumentowanych i zarejestrowanych złóż surowców
mineralnych8.
2.5.
Warunki wodne
Obszar objęty projektem mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu pod względem
hydrograficznym należy w całości do dorzecza Odry i zlewni Warty. Położony jest w obrębie
przełomowego odcinka doliny Warty, a przez tereny objęte jego granicami przepływają wody
powierzchniowe – ujściowy odcinek rzeki Cybiny oraz fragment Kanału Ulgi. Tereny położone
w granicach obszaru opracowania znajdują się ponadto w zasięgu Jednolitej Części Wód (JCW) Cybina
(kod PLRW600017185899). Przez obszar projektu mpzp przebiega topograficzny dział wodny III-rzędu
(południowa i południowo-wschodnia część).
Wody powierzchniowe
Analizując obecność wód powierzchniowych w granicach przedmiotowego obszaru, należy
wspomnieć o silnych przekształceniach, jakich dokonywano na przestrzeni wieków w sieci
hydrograficznej rzeki Warty na obszarze Śródmieścia. W przeszłości sieć tą tworzyła Warta, wraz z jej
odnogami, starorzeczami, dopływami, a także podmokłymi terenami, okalającymi wyspy. Aby
zabezpieczyć miasto przed zalewami powodziowymi (stanowiącymi szczególnie duże zagrożenie dla
obszaru Starego Rynku oraz przybrzeżnych dzielnic), w okresie od średniowiecza do lat 80-tych XX
wieku przeprowadzono szereg prac regulacyjnych i porządkowych. Obecny kształt sieci
hydrograficznej rzeki Warty w Poznaniu uzyskany został w wyniku realizacji projektu „Przebudowa
węzła wodnego w Poznaniu”, zrealizowanego w latach 1968-1972, a także dalszych prac
porządkujących koryto Warty w górę i dół rzeki, realizowanych w latach 1973 – 19859.
Kanał Ulgi
Początek Kanału Ulgi (nazywanego również Cybińskim Kanałem Ulgi lub też Cybiną) znajduje
się na prawym brzegu rzeki Warty, około 150 m poniżej mostu Rocha, a jego całkowita długość
wynosi 1413 m. Przekrój poprzeczny zaprojektowano jako dwudzielny, o szerokości w dnie 12 m oraz
nachyleniu skarp 1:2 (skarpy zabezpieczone są płytami żelbetowymi). Około 450 m od wlotu do
kanału zaprojektowano żelbetowy próg piętrzący, którego zadaniem jest podtrzymanie poziomu lustra
wody przy stanach niskich i średnich. W trakcie przepływu wód wielkich próg jest zatapiany.
Początkowo próg ten posiadał trzy otwory zamykane zasuwami stalowymi, których zadaniem było
płukanie kanału w czasie niskich stanów. Przy stanach powyżej średnich woda miała przelewać się
przez próg. Założenia projektowe okazały się jednak nietrafione, gdyż próg zatrzymywał wszystkie
odpady wleczone przez wodę, tworząc przed jego konstrukcją olbrzymią tamę. Z uwagi na powyższe,
w 1983 r. zlikwidowano zamykane otwory, formując przelew stały o przekroju trapezowym. Poniżej
progu koryto poszerza się do 20 m w dnie, przyjmując dopływ Cybiny, około 400 m poniżej progu.
Nie uzyskano szczegółowych informacji na temat średnich miesięcznych stanów oraz
przepływów wody w Kanale Ulgi. Należy jednak wspomnieć, że o poziomie wód w Kanale Ulgi, jak
i Cybinie, w znacznej mierze decyduje stan wód rzeki Warty. Amplitudy wahań stanów wody w Warcie
sięgają 580 cm, przy czym najwyższe stany notowane są najczęściej w marcu, a stany niżówkowe
trwają od czerwca do końca roku hydrologicznego10. Średni stan wody rzeki Warty w Poznaniu
w sierpniu 2014 r. wahał się w granicach 170-220 cm11.
Cybina
Rzeka Cybina jest prawobrzeżnym dopływem rzeki Warty, mającym swoje źródła
w miejscowości Nekielka. Długość całkowita rzeki wynosi ok. 43 km, natomiast powierzchnia zlewni
przekracza 201 km12. Rzeka ta posiada wiele naturalnych i sztucznych zbiorników wodnych.
8
baza.pgi.gov.pl
Przebudowa poznańskiego węzła wodnego zabezpieczeniem przed powodzią Poznania, Regulacja Warty w Poznaniu mgr inż.
Janusz Wiśniewski, w: Wody powierzchniowe Poznania. Problemy wodne obszarów miejskich, tom II, pod red. Alfreda
Kanieckiego i Jadwigi Rotnickiej, Sorus Poznań 1995
10
mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, GEOMAT Sp. z o.o., Poznań 2001
11
www.poznan.pl
12
Laks I., Kałuża T.,2009, Analiza warunków przepływu wód wielkich na dolnym odcinku rzeki Cybiny, Nauka Przyr. Technol.
3,3,392
9
10
W środkowym biegu przepływa przez jezioro Góra, jezioro Uzarzewskie i jezioro Swarzędzkie,
natomiast w dolnym biegu przepływa przez kaskadę 4 stawów (Antoninek, Młyński, Browarny, Olszak)
oraz jezioro Maltańskie. Długość odcinka Cybiny płynącego w granicach administracyjnych miasta
Poznania wynosi ok. 9 km.
Szerokość dna na odcinku Cybiny przepływającym przez obszar projektu mpzp (od ujścia do
Kanału Ulgi do ul. Jana Pawła II) wynosi ok. 2 m, a średnia głębokość koryta cieku wynosi 1,5 m13.
Koryto umocnione jest w chwili obecnej płytami betonowymi. Pod ul. Jana Pawła II zlokalizowany jest
przepust (wykorzystujący fragment historycznej Śluzy Cybińskiej).
Cybina wykazuje łagodne wahania stanów i przepływów wody w ciągu roku, na które wpływa
przede wszystkim retencyjne oddziaływanie wspomnianych wcześniej zbiorników wodnych. Największe
natężenia przepływu na Cybinie notowane są w okresie wczesnej wiosny, natomiast najniższe stany
(niżówki) przypadają na miesiące letnie (lipiec, sierpień). Na rzece zlokalizowany jest jeden
wodowskaz (powyżej mostu drogowego w Antoninku w km 8+700 – poza granicami obszaru
opracowania). Amplituda wahań stanów wody na Cybinie oscyluje na poziomie 120 cm14.
Wody podziemne
Występowanie wód gruntowych na omawianym obszarze jest ściśle uzależnione od budowy
geologicznej oraz lokalnej rzeźby terenu. Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie
hydrograficznej15, zwierciadło wód gruntowych na terenach położonych w zasięgu doliny Cybiny oraz
w sąsiedztwie koryta Kanału Ulgi występuje na głębokości 0-1,0 m p.p.t. Zwierciadło wód gruntowych,
występujących w utworach piaszczysto-żwirowych, ma charakter swobodny i najczęściej zalega
na głębokości 0-0,5 m p.p.t. W przypadku wysokich stanów wód Warty, strefa płytkiego występowania
wód gruntowych jest zalewana. Na pozostałych terenach, położonych w granicach projektu mpzp,
poziom zalegania zwierciadła wód gruntowych jest głębszy i waha się w granicach 2,0-5,0 m, przy
czym w większości przypadków głębokość ta wynosi 1,5-3,0 m p.p.t. Zwierciadło wód gruntowych ma
na tych terenach charakter swobodny16. Należy zauważyć, że na wahanie poziomu występowania wód
gruntowych bezpośredni wpływ ma stan wody w rzece Warcie, wpływający jednocześnie na poziom
wody w Cybinie oraz Kanale Ulgi.
Omawiany obszar znajduje się w zasięgu jednostki hydrogeologicznej cTr/I (trzeciorzędowe
piętro wodonośne), w obrębie której głównym poziomem wodonośnym jest mioceński poziom
zbiornika wielkopolskiego, zbudowany z piasków (drobnoziarnistych i mułkowatych) o średniej
miąższości przekraczającej 40 m. Zwierciadło wody ma charakter napięty. Nadkład tego poziomu
tworzą utwory słabo i bardzo słabo przepuszczalne (gliny morenowe, iły poznańskie), w związku
z czym, stopień zagrożenia zanieczyszczeniem głównego poziomu wodonośnego jest bardzo niski.
Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie hydrogeologicznej17, głębokość występowania
głównego użytkowego poziomu wodonośnego w obrębie analizowanego obszaru wynosi 50-100 m.
Cały analizowany obszar znajduje się poza zasięgiem Głównych Zbiorników Wód Podziemnych
(GZWP).
2.6.
Szata roślinna
Specyficzna lokalizacja, a także zróżnicowany stopień i charakter zagospodarowania
poszczególnych terenów położonych w granicach projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu, wpłynęły na znaczne zróżnicowanie występującej tu szaty roślinnej. Na analizowanym
obszarze spotkać można zarówno roślinność typową dla terenów antropogenicznie przekształconych
(w tym sztucznie wprowadzane nasadzenia roślin ozdobnych), jak również nieliczne zbiorowiska
roślinne, charakteryzujące się znacznym stopniem naturalności. Czynnikiem wpływającym w sposób
istotny na zwiększenie różnorodności gatunkowej występujących tu roślin jest także obecność wód
powierzchniowych oraz terenów okresowo zalewanych.
Najniższym stopniem antropogenicznego przekształcenia charakteryzują się zbiorowiska
roślinne występujące na prawostronnej terasie zalewowej rzeki Cybiny oraz na tarasach zalewowych
Kanału Ulgi.
13
Gołdyn R., Grabia J., 1998. Program ochrony wód rzeki Cybiny, Urząd Miasta Poznania, Wydział Ochrony Środowiska, Poznań
jw.
mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, OPGK Poznań 1988/9,
16
Opracowanie dotyczące warunków gruntowo-wodnych w podłożu terenów rozwojowych Politechniki Poznańskiej w paśmie
„Warta” w Poznaniu, Przedsiębiorstwo Geotechniczne i Geologiczne S.C Geoprojekt-Poznań, Poznań, grudzień 2003 r
17
mapa hydrogeologiczna w skali 1:50 000, ark. Poznań (471), wersja cyfrowa
14
15
11
W zasięgu terasy zalewowej Cybiny występuje m.in. fragment leśny o charakterze łęgu
wierzbowego, należący do związku Salicetum albae, na obrzeżach którego rozwinęły się wilgociolubne
zbiorowiska ziół i pnączy, należących do związku Convolvulion sepium. Wspomniane kompleksy
roślinne charakteryzują się wysoką wartością przyrodniczą oraz dużym znaczeniem w kontekście
kształtowania lokalnej różnorodności flory, jak i fauny. Należy podkreślić, że zbiorowiska te zostały
wskazane w Załączniku 1 rozporządzenia Ministra Środowiska18 jako typy siedlisk przyrodniczych
będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, które wymagają ochrony w formie wyznaczania
obszarów Natura 2000, ze wskazaniem typów siedlisk przyrodniczych o znaczeniu priorytetowym
– oznaczone kodem 91E0 łęgi wierzbowe (Salicetum albo-fragilis) – będące siedliskiem o znaczeniu
priorytetowym oraz oznaczone kodem 6430 ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium).
Roślinność porastającą tereny w zasięgu doliny Cybiny obejmuje również seminaturalne formacje
trawiaste z udziałem łąkowych i pastwiskowych gatunków z klasy Molinio-Arrhenatheretea i rzędu
Trifolio-Plantaginetalia.
Zbiorowiska o naturalnym charakterze występują także w obrębie terasów zalewowych Kanału
Ulgi (na powierzchniach między korytem a skarpą). Na terenach tych stwierdzono obecność zbiorowisk
szuwarowych i trawiastych, reprezentowanych przez szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae
oraz traworośla z panującym trzcinnikiem piaskowym Calamagrostietum epigei. Zbiorowiska te zostały
wykształcone na terenach antropogenicznie przekształconych (sztucznie ukształtowane tarasy),
jednakże ze względu na ich strukturę florystyczną i faunistyczną, ich charakter jest zbliżony do
naturalnego. Ponadto, na duże zróżnicowanie gatunkowe występujących tu roślin wpływa niewątpliwie
brak wykonywania intensywnych zabiegów pielęgnacyjnych i porządkowych (przeprowadzanych
m.in. w obrębie terasy zalewowej Warty) oraz okresowe zalewanie części terenu. Nieco inny charakter
ma roślinność porastająca tereny zalewowe zlokalizowane powyżej mostu Biskupa Jordana,
w bezpośrednim sąsiedztwie budynku Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego (ICHOT).
Odmienny skład gatunkowy tych zbiorowisk wynika m.in. z przeprowadzanych zabiegów
pielęgnacyjnych (koszenie) i porządkowych oraz znacznie bardziej intensywnego sposobu użytkowania
terenu, wynikającego z sąsiedztwa atrakcyjnego turystycznie obiektu. W miejscach narażonych
na intensywne wydeptywanie i wyjeżdżanie najczęściej występuje dywanowy zespół LolioPolygonetum arenastri.
Powyżej terenów podlegających okresowym zalewom, w obrębie skarp Kanału Ulgi i Cybiny,
wykształcił się seminaturalny kompleks ziołoroślowo-trawiasty obejmujący zbiorowiska z udziałem
gatunków z klasy Artemisietea vulgaris i Rhamno-Prunetea oraz posadzonej dendroflory (w celu
stabilizacji zboczy), reprezentowanej licznie przez rokitnika zwyczajnego (Hippophae rhamnoides).
W północnej części analizowanego obszaru, na terenach zlokalizowanych między koroną wału a linią
kolejową, licznie występują robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia) oraz różne gatunki drzew
owocowych, stanowiących najprawdopodobniej pozostałości po istniejących tu niegdyś ogrodach.
Z uwagi na występowanie w obrębie omawianego terenu wód powierzchniowych, wśród
lokalnej flory stwierdzono również obecność gatunków ściśle związanych z środowiskami wodnymi.
W szczelinach płyt ułożonych wzdłuż koryta Kanału Ulgi, tworzących betonową opaskę narażoną
na zalewanie, stagnację wód i zamulenie, występują fitocenozy tworzone przez gatunki obcego
pochodzenia, reprezentowane przez zespół uczepu amerykańskiego Bidenti-Atriplicetum prostratae,
zespół moczarki kanadyjskiej Elodeetum canadensis oraz zespół rzepienia włoskiego Chenopodio rubriXanthietum riparii. Bezpośrednio nad betonową opaską lub w niewielkich szczelinach oddzielających
poszczególne płyty, sporadycznie występuje także wierzba trójpręcikowa (Salix triandra) oraz wierzba
krucha (Salix fragilis).
Istotnym elementem szaty roślinnej obszaru objętego projektem mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu jest także roślinność wysoka, towarzysząca funkcjonującej na tych terenach zabudowie
mieszkaniowej wielorodzinnej oraz obiektom usługowym. Okazałe drzewa występują przede wszystkim
w sąsiedztwie obiektów oświatowych, funkcjonujących na obszarze między ul. Bydgoską i ul. Podwale.
Wspomnieć można tu przede wszystkim okazałe kasztanowce pospolite (Aesculus hippocastanum)
oraz rosnący na terenie Zespołu Szkół nr 105 dąb (Quercus). Na uwagę zasługują również lipy (Tilia)
rosnące wzdłuż muru okalającego kościół p.w. Św. Małgorzaty, (zlokalizowanego przy ul. rynek
Śródecki) oraz pojedynczy dąb (Quercus), rosnący na terenie zlokalizowanym w sąsiedztwie ul.
Prymasa Stefana Wyszyńskiego (w bliskim sąsiedztwie ronda Śródka). Nowe nasadzenia zieleni
wysokiej – w postaci rzędów klonów (Acer) – wprowadzone zostały natomiast na terenie
przylegającym do ul. Gdańskiej, sąsiadującym z Młodzieżowym Ośrodkiem Sportowym. Wzdłuż
18
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych i gatunków będących
przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub
wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1713, tekst jednolity)
12
ogrodzenia wspomnianego ośrodka rośnie szpaler drzew złożony z klonów zwyczajnych (Acer
platanoides), klonów jaworów (A. pseudoplatanus) oraz topoli włoskich (Populus nigra ‘Italica’),
rosnących również wzdłuż linii kolejowej, przebiegającej wzdłuż północnej granicy obszaru
opracowania.
W granicach przedmiotowego obszaru, szata roślinna reprezentowana jest także przez zieleń
ozdobną, wprowadzaną na tereny sąsiadujące bezpośrednio ze szlakami komunikacyjnymi. Obejmuje
ona między innymi nasadzenia zieleni niskiej towarzyszące przebudowanej ul. Podwale, rzędy drzew
w sąsiedztwie ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego i ul. Jana Pawła II oraz zieleń wprowadzoną
w obrębie ronda Śródka. Liczne nasadzenia roślin ozdobnych funkcjonują również w sąsiedztwie
dworca autobusowego. Na terenach komunikacyjnych, poza pielęgnowaną zielenią ozdobną,
występują również powierzchnie porośnięte zielenią pojawiającą się spontanicznie. Wymienić tu można
przede wszystkim ruderalny zespół karmnika rozesłanego Sagino procumbentis-Bryetum argentei oraz
seminaturalne spodzichy życicowo-babkowe Lolio-Plantaginetum.
2.7.
Zwierzęta
Pomimo lokalizacji omawianego obszaru w centralnej części miasta, różnorodność lokalnej
fauny jest stosunkowo duża. Na sytuację tą największy wpływ ma położenie części analizowanego
obszaru w dolinie rzeki Warty, stanowiącej korytarz ekologiczny o randze krajowej (obszar poznański
Warty – 25K) w Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET PL19. Obecność wód powierzchniowych oraz
niezabudowanych teras zalewowych, przylegających bezpośrednio do Kanału Ulgi i ujściowego odcinka
rzeki Cybiny, a także obecność terenów charakteryzujących się bardziej ekstensywnym sposobem
użytkowania, sprzyja pojawianiu się na tych terenach przedstawicieli wielu gatunków zwierząt.
Do najbardziej widocznych przedstawicieli lokalnej fauny należą ptaki. Zwiększeniu ich
różnorodności sprzyja występowanie w granicach obszaru opracowania wód powierzchniowych,
a także obecność skupisk drzew i krzewów, porastających część terenów położonych w dolinie rzeki
Cybiny, jak również skarpy i terasy zalewowe Kanału Ulgi. Należy tu również podkreślić niezwykle
istotny wpływ położenia analizowanego obszaru w zasięgu doliny rzeki Warty, stanowiącej korytarz
ekologiczny o randze krajowej. Obecność terenów charakteryzujących się niewielkim – jak na warunki
miejskie – stopniem zagospodarowania i użytkowania, pozostających w bezpośredniej łączność
z terenami o bardzo wysokich walorach przyrodniczych (obszary Natura 2000, Wielkopolski Park
Narodowy itd.), pozwala na swobodną migrację wielu gatunków ptaków.
Na wodach Kanału Ulgi oraz pobliskiej Warty zaobserwować można wiele gatunków ptaków
wodnych, które szczególnie licznie pojawiają się na tych terenach w okresie zimowym. Najliczniej
reprezentowanym gatunkiem, odbywającym lęgi w rejonie obszaru opracowania, jest krzyżówka (Anas
platyrhynchos). Wśród gatunków zimujących tu regularnie należy wymienić łyskę (Fulica atra) oraz
mewę śmieszkę (Larus ridibundus), natomiast krakwa (Anas strepera), rożeniec (Anas acuta), mewa
siodłata (Larus marinus) i mewa srebrzysta (Larus argentatus) to gatunki zalatujące. Na wodach
Warty widywany jest również łabędź niemy (Cygnus olor), świstun (Anas penelope), mandarynka (Aix
galericulata) oraz kormoran (Phalacrocorax carbo). Generalnie tereny te stanowią atrakcyjne miejsce
odpoczynku i żerowania dla ptaków związanych z siedliskami wodnymi i nadwodnymi, szczególnie
w okresie chłodnych zim, kiedy wody Warty (w przeciwieństwie do innych, mniejszych cieków
wodnych) nie są całkowicie zamarznięte.
Wśród gatunków ptaków lęgowych, występujących w rejonie Śródki i Ostrowa Tumskiego
(miejski odcinek Warty, Kanał Ulgi oraz ujściowy odcinek Cybiny), wymienić można ponadto sierpówkę
(Streptopelia decaocto), czajkę (Vanellus vanellus), pliszkę żółtą (Motacilla flava), pliszkę siwą
(M. alba), a także bażanta (Phasianus colchicus). Na zróżnicowanie lokalnej ornitofauny wpływa także
obecność drzew i krzewów, porastających tereny przylegające bezpośrednio do wód
powierzchniowych. Lokalne skupiska roślinności wysokiej są miejscem gniazdowania lub żerowania
mniejszych gatunków ptaków, takich jak: cierniówka (Sylvia communis), gajówka (Sylvia borin),
kapturka (Sylvia atricapilla), makolągwa (Carduelis cannabina), piegża (Sylvia carruca) i raniuszek
(Aegithalos caudatus). Pośród alei i szpalerów drzew, rosnących w obrębie terenów narażonych
w mniejszym stopniu na ruch i hałas, widywane są natomiast bardziej pospolite gatunki ptaków, m.in.
dzwońce (Carduelis chloris), grzywacze (Columbus palumbus), sierpówki (Streptopelia decaocto), sroki
(Pica pica), sójki (Garrulus glandarius), kosy (Turdus merula), kulczyki (Serinus serinus), kwiczoły
(Turdus pilaris), wilgi (Oriolus oriolus) oraz zięby (Fringilla coelebs).
19
wielkoprzestrzenny system obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych
dla różnych regionów przyrodniczych, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość
więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu
13
Obecność w granicach obszaru objętego projektem mpzp „Śródka” w Poznaniu wód
powierzchniowych sprzyja również występowaniu ichtiofauny. W źródłach literaturowych brak jest
jednoznacznych informacji o notowanych w wodach Kanału Ulgi gatunkach ryb, w związku z czym
w niniejszym opracowaniu posiłkowano się informacjami dotyczącymi wód rzeki Warty. W jej wodach
stwierdzono występowanie 28 gatunków ryb, w tym 17 należących do najliczniej reprezentowanej
rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Przedstawicielami tutejszej ichtiofauny są m.in.: płoć (Rutilus
rutilus), leszcz (Abramis brama), krąp (Blicca bjoerkna), wzdręga (Scardinius erythrophthalmus),
słonecznica (Leucaspius delineatus), ukleja (Alburnus alburnus), rozpiór (Abramis ballerus), lin (Tinca
tinca), karaś pospolity (Carassius carassius), karaś srebrzysty (C. gibelio), okoń (Perca fluviatilis),
piskorz (Misgurnus fossilis) szczupak (Esox lucius) oraz sum (Silurus glanis). W wodach tych
stwierdzono także obecność bolenia (Aspius aspius), jazia (Leuciscus idus), jelca (Leuciscus leuciscus),
miętusa (Lota lota), jazgarza (Gymnocephalus cernuus), klenia (Leuciscus cephalus), amura białego
(Ctenepharyngodon idella), karpia (Cyprinus carpio) oraz węgorza (Anguilla anguilla).
Ichtiofauna wód rzeki Cybiny charakteryzuje się nieco mniejszą różnorodnością gatunkową.
W jej wodach występuje płoć (Rutilus rutilus), leszcz (Abramis brama), ukleja (Alburnus alburnus),
okoń (Perca fluviatilis), jazgarz (Gymnocephalus cernuus), ciernik (Gasterosteus aculeatus) oraz
znacznie rzadsze gatunki tj. koza (Cobitis taenia) i piskorz (Misgurnus fossilis).
Z informacji wskazanych w Atlasie rozmieszczenia płazów na terenie miasta Poznania20
wynika, iż tereny objęte granicami projektu mpzp pozostają również w zasięgu migracji rodzimych
gatunków płazów tj. ropuchy zielonej (Pseudepidalea viridis), ropuchy szarej (Bufo bufo) oraz żab
zielonych (Rana esculenta complex). Na obszarze opracowania możliwe jest również pojawianie się
przedstawicieli krajowych gatunków gadów, jednakże ich obecność nie została potwierdzona w sposób
jednoznaczny na podstawie obserwacji dokonanych w trakcie przeprowadzonej wizji terenowej, jak
również w wyniku analizy materiałów literaturowych.
Obecność terenów położonych w zasięgu korytarzy ekologicznych o znaczeniu krajowym
(doliny Warty) i lokalnym (doliny Cybiny) przyczynia się również w sposób istotny do zapewnienia
możliwości migracji większych gatunków ssaków, przemieszczających się między terenami o wysokich
walorach przyrodniczych. Na terenach tych widywane były sarny (Capreolus capreolus),
przemieszczające się wzdłuż całej doliny Warty. Wspomnieć można również o stwierdzonym w latach
ubiegłych stanowisku bobra (Castor fiber), rozciągającymi się na odcinku od mostu Mieszka I (Kanał
Ulgi) do mostu Lecha (Warta)21.
Poza opisanymi wyżej grupami kręgowców, w granicach analizowanego terenu występuje
także szereg innych gatunków zwierząt (m. in. owadów), dla których obecność wód powierzchniowych
oraz zalewanych terenów porośniętych roślinnością niską, stanowi atrakcyjne miejsce żerowania
i rozrodu. Z uwagi na termin, ograniczony czas przeprowadzenia wizji terenowych, jak również brak
dostępnych publikacji, odnoszących się w sposób kompleksowy do oceny różnorodności gatunkowej
bezkręgowców na przedmiotowym obszarze, w niniejszym opracowaniu nie dokonano szczegółowej
analizy występujących tu gatunków.
2.8.
Gleby
Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie glebowo-rolniczej, na analizowanym
obszarze występują gleby antropogenicznie przekształcone, wykształcone na piaskach gliniastych
lekkich, zalegających na glinach lekkich (pierwotnie gleby te należały najprawdopodobniej do klasy IV
i V klasy bonitacyjnej). Właściwości naturalnie występujących tu pierwotnie gleb zostały
zmodyfikowane na skutek przeprowadzenia na przestrzeni wieków wielu prac związanych z korektą
przebiegu rzeki Warty (zasypanie terenów bagiennych, utworzenie płaskich tarasów w dolinie Warty,
usypanie wałów przeciwpowodziowych), lokalizacją obiektów inżynierskich, przebudową szlaków
komunikacyjnych, a także realizacją zabudowy i elementów podziemnych sieci infrastruktury
technicznej.
Na terenach obecnie zabudowanych, naturalne właściwości gleb uległy silnym modyfikacjom
przede wszystkim na skutek trwałego uszczelnienia powierzchni (posadowienie budynków, realizacja
dróg) oraz zastosowania szeregu materiałów budowlanych, wpływających na zmiany
przepuszczalności czy też stateczności gruntów. W przypadku dużych inwestycji (np. realizacji
głównych szlaków komunikacyjnych), w celu uzyskania odpowiednich właściwości podłoża, dokonuje
20
21
Kaczmarski M., Kaczmarek J., Pędziwiatr K., Jakubowska A., Antkowiak M., Konieczna P, Atlas rozmieszczenia płazów
na terenie miasta Poznania – narzędzie skutecznej ochrony gatunkowej, Klub Przyrodników Koło Poznańskie, Poznań 2013
Bereszyński A., Homan E., 2007, Występowanie bobra europejskiego (Castor fiber Linneaus, 1758) w Poznaniu, NaukaPrzyr.
Technol. 1,2,#38
14
się przemieszczenia znacznych ilości mas ziemnych, przemieszania wierzchnich warstw gleby,
zniszczenia warstwy próchniczej, jak również wzbogacenia podłoża o materiały takie jak piasek czy
żwir. Działania te przyczyniają się do istotnych zmian w zakresie stopnia przepuszczalności gleb oraz
tempa infiltracji wód opadowych i roztopowych. W przypadku trwałego uszczelnienia powierzchni
występuje natomiast zjawisko pozbawienia gleb naturalnych właściwości biologicznych.
Należy również wspomnieć, iż gleby antropogeniczne przekształcone, poza obecnością
zanieczyszczeń fizycznych (takich jak: żwir, gruz i inne materiały), wykazują również obecność metali
ciężkich oraz węglowodorów pierścieniowych. Ich podwyższone stężenia notowane są zazwyczaj
na terenach sąsiadujących bezpośrednio z terenami dróg (np. w granicach nieutwardzonych poboczy).
Zgodnie z dostępnymi informacjami, w obrębie większości terenów położonych w granicach
analizowanego obszaru gleby charakteryzują się odczynem alkalicznym o pH mieszczącym się
w przedziale 7,4 – 9,3. Gleby o odczynie obojętnym (pH 6,7-7,4) występują we wschodniej
i południowo-wschodniej części przedmiotowego obszaru. W zasięgu granic projektu mpzp
stwierdzono występowanie anomalii geochemicznych w glebach w zakresie zanotowanych stężeń:
miedzi (Cu>18 mg/kg), baru (Ba>101 mg/kg) – w części zachodniej, rtęci (Hg>0,11 mg/kg), ołowiu
(Pb>37 mg/kg) oraz cynku (Zn>110 mg/kg).22
2.8.
Klimat lokalny
Według regionalizacji klimatycznej (Woś 1994) obszar objęty granicami planu, podobnie jak
obszar całego Poznania, należy do Regionu Środkowowielkopolskiego.
Warunki klimatyczne w Poznaniu odzwierciedlają wartości elementów klimatu uzyskane
z pomiarów prowadzonych na stacji IMGW Poznań-Ławica. Elementy klimatu na wyżej wspomnianej
stacji, przedstawia poniższa tabela:
Tabela 1. Elementy klimatu w rejonie Poznań - Ławica (wg IMGW w Poznaniu)
OKRES
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
I
II
-6,5
-1,0
-1,2
-0,5
85
85
86
MIESIĄC
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
ŚREDNIA MIESIĘCZNA TEMPERATURA POWIETRZA (°C)
3,6
8,8
11,5
17,4
22,1
18,7
12,5
ROK
X
XI
XII
6,5
4,7
-5,6
7,7
8,2
3,2
0,3
8,3
ŚREDNIA MIESIĘCZNA WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA (%)
80
69
83
67
61
78
83
79
92
93
80
85
78
80
84
87
88
79
4,0
3,4
ŚREDNIA MIESIĘCZNA PRĘDKOŚĆ WIATRU (M/S)
4,0
3,7
3,4
3,0
3,1
3,1
3,3
3,8
3,8
4,1
3,6
3,9
3,8
4,0
3,3
3,8
3,9
3,5
3,2
7,7
72
3,7
13,5
69
3,3
16,4
72
3,3
18,3
72
3,2
17,7
74
2,8
13,0
3,0
ŚREDNIA MIESIĘCZNA WYSOKOŚĆ OPADU ATMOSFERYCZNEGO (MM)
ROK 2010
28
18
42
27
111
17
81
153
74
8
100
58
692
WIELOLECIE
29
23
33
31
47
62
76
56
44
35
33
39
508
1971-2000
Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; Poznań 2011;
http://www.poznan.pios.gov.pl/glowna/index.php
Średnia roczna suma opadów dla terenu Poznania należy do najniższych w kraju. Pomiary
wielkości opadów atmosferycznych dla posterunku Poznań-Ławica wykazały, że średnia wartość opadu
atmosferycznego z wielolecia (w okresie 1971-2000) wynosiła 508 mm. Natomiast roczna suma
opadów atmosferycznych, stanowiąca 136% normy, wynosiła 692 mm w roku 2010.
Rozkład temperatur, podobnie jak ilości opadów, ma charakter roczny. Najcieplejszym
miesiącem roku 2010 był lipiec – średnia miesięczna temperatura w Poznaniu wyniosła 22,1°C, z kolei
najniższe temperatury odnotowano w styczniu, kiedy średnia miesięczna temperatura wyniosła
w Poznaniu -6,5°C. W skali roku średnia temperatura wynosi dla miasta Poznania 7,7°C.
Równie istotnymi czynnikami meteorologicznymi, wpływającymi na klimat miasta,
a w szczególności na stężenia i rozkład przestrzenny zanieczyszczeń powietrza, jest kierunek oraz siła
wiatru.
Dla obszaru Poznania stwierdzono największą częstotliwość występowania wiatrów
z sektora zachodniego, o dość niewielkiej sile - średnia roczna wartość wynosiła 3,6 m/s. Najwyższą
średnią miesięczną prędkość wiatru zanotowano w Poznaniu w 2010 r. w grudniu – 4,1 m/s. Z kolei
22
Atlas geochemiczny Poznania i okolic, 1:100 000; Józef Lis, Anna Pasieczna; Warszawa 2005
15
najniższa średnia miesięczna prędkość wiatru wystąpiła, podobnie jak w wieloleciu, w lecie, jednak
w czerwcu (3,0 m/s), a nie w sierpniu.
Rozkład kierunków wiatru w Poznaniu w 2010 r. charakteryzuje, podobnie jak w wieloleciu
1971-2000, zdecydowana przewaga wiatrów z sektora zachodniego oraz mały udział wiatrów
z kierunków N i NE (15%). Co istotne, w sierpniu i wrześniu zwiększyła się liczba cisz, co może
przyczynić się do pogorszenia sytuacji aerosanitarnej w regionie. Tego typu sytuacje, charakteryzujące
się między innymi bardzo małymi prędkościami wiatru utrzymującymi się przez dłużej niż 48 godzin,
wystąpiły w Poznaniu, poza styczniem, również pod koniec września i października.
Wilgotność względna powietrza na terenie Poznania zależna jest od pory roku. W 2010 r.
na terenie Poznania nie wystąpiła susza hydrograficzna. Najwyższą wartość wilgotność osiąga
w okresie zimowym, w tym najwyższą w 2010 r. zanotowano w grudniu (93%). Natomiast najniższe
wartości występują w miesiącach letnich, takich jak czerwiec i lipiec, kiedy osiągnęła wartości 67%
i 61%.
Okres wegetacyjny w rejonie miasta Poznania należy do najdłuższych w kraju i wynosi
220 dni.
Analizowany obszar, pomimo typowych dla miasta warunków klimatycznych, wyróżnia swoisty
mikroklimat. Przyczyną występowania nieco odmiennych warunków klimatycznych jest przede
wszystkim lokalizacja w obrębie terenów dolinnych rzeki Warty (Kanał Ulgi) i Cybiny. Takie położenie
sprzyja zwiększeniu częstotliwości występowania zjawiska inwersji termicznej, a także niekorzystnych
zjawisk klimatycznych w postaci częstych zamgleń i wyższej wilgotności powietrza. W obrębie dolin
rzecznych obserwuje się również występowanie odchyleń od róży wiatrów (wyznaczonej dla stacji
meteorologicznej Poznań-Ławica) oraz gorszych warunków przewietrzania.
2.9.
Obszary cenne kulturowo
Obszar objęty granicami projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla
obszaru „Śródka” w Poznaniu obejmuje tereny i obiekty o niezwykle dużej wartości historycznej
i kulturowej.
Cały obszar projektu planu wpisany jest do rejestru zabytków jako zespół urbanistyczno –
architektoniczny najstarszych dzielnic Poznania (decyzją z dnia 16.10.1982 r., nr A 239) i podlega
ścisłej ochronie konserwatorskiej.
Ponadto, na obszarze przedmiotowego projektu mpzp znajduje się szereg obiektów
podlegających bezwzględnej i ścisłej ochronie konserwatorskiej. Należą do nich:
• Zespół dawnego klasztoru Reformatów przy ul. Bydgoskiej 4A, wpisany do rejestru zabytków
decyzją z dnia 20.02.1960 r. nr A 0156 wraz zachowanym ogrodzeniem,
• Kościół p.w. Św. Kazimierza przy ul. Bydgoskiej 4, wpisany do rejestru zabytków decyzją z dnia
16.04.1960 r. nr A 0155 wraz z zachowanym ogrodzeniem
• Zespół Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niesłyszących przy ul. Bydgoskiej 4A,
wpisany do rejestru zabytków decyzją z dnia 16.04.1966 r. nr A 0155 wraz
z zachowanym ogrodzeniem
• Kościół sukursalny p.w. Św. Małgorzaty wraz ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej przy
Rynku Śródeckim, wpisany do rejestru zabytków decyzją z dnia 14.02.1930 r.
nr A 168,
• Dawny dom kongregacji Filipinów przy ul. Filipińskiej 4, wpisany do rejestru zabytków decyzją
z dnia 10.10.1934 r.,
• kapliczka Bożej Męki, wpisana do rejestru zabytków decyzją z dnia 15.03.1973 r. nr B 60.
Ochronie konserwatorskiej podlegają również historyczne zabudowania mieszkaniowe
(tj. kamienice, wille oraz inne budynki wolnostojące) zlokalizowane przy ul. Cybińskiej (nr 13),
ul. Ostrówek (nr 6, 7, 10/11, 12, 15, 17, 17/18), ul. Św. Jacka/Śródka (nr 8-9), ul. Śródka (nr 1, 2, 3,
6, 6A), ul. rynek Śródecki (nr 1, 2, 3, 13/14, 15, 17), ul. Gdańskiej (nr 2a) i ul. Bydgoskiej (nr 2, 2A, 3,
5, 6/7).
W granicach analizowanego obszaru występują także udokumentowane stanowiska
archeologiczne: osada wczesnośredniowieczna, osada z epoki kamienia, osada kultury łużyckiej, osada
wczesnośredniowieczna i cmentarzysko (wpisana do rejestru zabytków decyzją z dnia 27.04.1995 r.
nr A456 w rejonie ulic: Ostrówek, Św. Jacka i Prymasa Stefana Wyszyńskiego), II osada epoki
kamienia oraz osada późnośredniowieczna.
16
2.10.
Jakość powietrza atmosferycznego
Do czynników wpływających na kształtowanie lokalnej jakości powietrza atmosferycznego
należy przede wszystkim lokalizacja i charakter źródeł emisji oraz sposób zagospodarowania
przestrzennego danego obszaru. Udział zanieczyszczeń napływających z terenów sąsiednich ma
zazwyczaj znacznie mniejsze znaczenie w kształtowaniu jakości tego komponentu środowiska.
W trakcie prowadzenia prac nad sporządzeniem prognozy nie uzyskano informacji
wskazujących na występowanie w granicach obszaru objętego granicami projektu mpzp dla obszaru
„Śródka” w Poznaniu punktowych źródeł emisji gazów, których funkcjonowanie zagrażałoby
dotrzymaniu obowiązujących standardów w zakresie jakości powietrza atmosferycznego. W przypadku
omawianego obszaru do głównych źródeł emisji zanieczyszczeń należą zatem instalacje grzewcze,
funkcjonujące w obrębie istniejącej zabudowy (mieszkaniowej, usługowej) oraz ruch komunikacyjny
odbywający się w obrębie istniejących szlaków komunikacyjnych.
Ze względu na dostępność sieci infrastruktury technicznej, zakłada się, że duża część
funkcjonującej na analizowanym obszarze zabudowy zaopatrywana jest w ciepło za pośrednictwem
miejskiej sieci ciepłowniczej lub też instalacji wykorzystujących paliwa gazowe (istniejący gazociąg),
co w sposób istotny wpływa na wyeliminowanie źródeł emisji niskiej, szczególnie w zakresie emisji
zanieczyszczeń pyłowych. Część z funkcjonujących na analizowanym obszarze budynków ogrzewana
jest jednak za pomocą instalacji wykorzystujących paliwa stałe, charakteryzujące się wysokimi
wskaźnikami emisji, co powodować może okresowe pogorszenie jakości powietrza atmosferycznego
(szczególnie w okresie jesiennym i zimowym – okres grzewczy). Instalacje te generują
zanieczyszczenia gazowe i pyłowe, obejmujące m.in. tlenki siarki (głównie SO2), tlenki azotu (NOx),
dwutlenek węgla (CO2) oraz pyły o zróżnicowanym składzie frakcyjnym (w tym pył PM10).
Jak już wcześniej wspomniano, na analizowanym obszarze liniowe źródło emisji stanowią
istniejące szlaki komunikacyjne. Odbywający się na tych terenach ruch kołowy powoduje emisję do
atmosfery szeregu zanieczyszczeń gazowych, powstających podczas spalania paliw płynnych
w silnikach pojazdów, w tym m.in. węglowodorów aromatycznych, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu,
tlenku węgla oraz substancji pyłowych, powstających w wyniku ścierania nawierzchni jezdni i opon
pojazdów. Duża część funkcjonujących w granicach obszaru projektu planu dróg (m.in.
ul. Gdańska, ul. Bydgoska, ul. Filipińska, ul. Ostrówek, ul. Cybińska, ul. Św. Jacka, ul. Śródka itd.)
zapewnia dojazd do istniejącej zabudowy, a co za tym idzie charakteryzuje się stosunkowo niewielkim
natężeniem ruchu. Zakłada się, że emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych z tych terenów nie stanowi
zagrożenia dla dotrzymania standardów jakości powietrza poza granicami pasów drogowych.
Znacznie większy wpływ na kształtowanie lokalnej jakości powietrza ma natomiast emisja
generowana w granicach przebiegających przez obszar opracowania ulic: Prymasa Stefana
Wyszyńskiego, Warszawskiej, Podwale, Jana Pawła II, jak również emisja generowana w obrębie
ronda Śródka. Natężenie oraz specyfika ruchu kołowego odbywającego się w obrębie wspomnianych
ulic sprawia, że ilość emitowanych zanieczyszczeń jest znacznie większa niż w przypadku dróg
o charakterze lokalnym. W tym miejscu należy jednak zauważyć, że wyniki wielu szczegółowych analiz
stężeń zanieczyszczeń powietrza w rejonie tras komunikacyjnych o podobnych parametrach
i wskaźnikach natężenia ruchu pojazdów, prowadzonych w ramach ocen oddziaływania na środowisko
realizacji inwestycji drogowych, wykazują brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń
substancji poza granicami pasa drogowego. Na brak docelowego występowania przekroczeń
dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń poza granicami pasa drogowego wskazano również we wniosku
o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia
polegającego na budowie ulicy Nowe Zawady w Poznaniu (odcinek od ronda Śródka do skrzyżowania
z ulicą Główną)23.
Niewielkie, liniowe źródło emisji zanieczyszczeń stanowi również przebiegająca wzdłuż
północnej granicy obszaru projektu mpzp linia kolejowa relacji Warszawa – Kunowice, generująca
niewielkie ilości zanieczyszczeń związanych z transportem materiałów za pomocą taboru kolejowego
oraz ścieraniem się poszczególnych elementów konstrukcyjnych.
Istotny wpływ na kształtowanie lokalnej jakości powietrza atmosferycznego ma
w analizowanym przypadku obecność terenów dolinnych, porośniętych spontanicznie pojawiającą się
roślinnością, w tym roślinnością wysoką (głównie w rejonie ul. Jana Pawła II). Jednocześnie, tereny
położone w zasięgu dolin rzecznych charakteryzują się specyficznymi warunkami mikroklimatycznymi
(m.in. większą wilgotnością powietrza, gorszymi warunkami przewietrzania, częstszym
23
Karta Informacyjna – załącznik do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
przedsięwzięcia pn.: Budowa ul. Zawady w Poznaniu, odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania z ul. Główną; Inwestor –
Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, jednostka projektowa: Scott Wilson Ltd. Sp. z o.o., styczeń 2008,
17
występowaniem zamgleń), które sprzyjają kumulowaniu zanieczyszczeń powietrza. Niemniej, obecność
dużych powierzchniowo terenów porośniętych zielenią wpływa korzystnie na poprawę lokalnej
cyrkulacji powietrza, zmniejszanie udziału CO2 oraz ograniczenie zasięgu przenoszenia zanieczyszczeń
pyłowych.
Ze względu na brak punktów pomiarowych, zlokalizowanych w granicach obszaru
opracowania, analizę jakości powietrza atmosferycznego przeprowadzono na podstawie wykonywanej
przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu rocznej oceny jakości powietrza dla
poszczególnych stref24, wyznaczonych w oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska25. Obszar
będący przedmiotem opracowania znajduje się w granicach strefy aglomeracja poznańska.
Wykonana przez WIOŚ roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok
2014 pod kątem ochrony zdrowia ludzi dotyczyła następujących zanieczyszczeń: dwutlenku azotu
(NO2), dwutlenku siarki (SO2), tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6), pyłu PM2,5, pyłu PM10,
benzo(α)pirenu B(a)P, ozonu (O3), ołowiu (Pb), arsenu (As), niklu (Ni) i kadmu (Cd). Klasyfikację
stężeń poszczególnych zanieczyszczeń na obszarze strefy aglomeracja poznańska (z uwzględnieniem
kryterium ochrony zdrowia ludzi) w roku 2014 przedstawia poniższa tabela.
Tabela 2.
Klasyfikacja strefy aglomeracja poznańska w roku 2014 r. z uwzględnieniem kryteriów
określonych w celu ochrony zdrowia
SYMBOL KLASY STREFY DLA POSZCZEGÓLNYCH SUBSTANCJI
NAZWA STREFY
aglomeracja
poznańska
NO2
SO2
CO
C6H6
PM2,5
PM10
BAP
AS
CD
NI
PB
O3
A
A
A
A
B
C
C
A
A
A
A
A
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014, WIOŚ, Poznań, kwiecień 2015r.,
http://www.poznan.wios.gov.pl
Stężenia NO2, SO2, CO, C6H6, As, Cd, Ni, Pb, O3, ocenianych pod kątem ochrony zdrowia ludzi
za 2014 r., nie przekraczały poziomów dopuszczalnych, w związku z tym aglomeracja poznańska
zaliczona została do klasy A.
W przypadku pyłu PM2,5, w 2014 r. stwierdzono występowanie przekroczeń dopuszczalnego
poziomu dla PM2,5, wartości stężeń nie przekroczyły jednak poziomu dopuszczalnego powiększonego
o margines tolerancji (uzyskane stężenie pyłu – 26 µg/m3). Z uwagi na powyższe strefę aglomeracja
poznańska zaliczono do klasy B. Wyniki pomiarów wskazują jednocześnie na pogorszenie jakości
powietrza atmosferycznego w tym zakresie (na podstawie analogicznych pomiarów,
przeprowadzonych dla roku 2013, strefa aglomeracja poznańska zaliczona została do klasy A).
W przypadku pyłu PM10, w 2014 r. zanotowano przekroczenia dopuszczalnej częstości
przekroczeń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24-godzin (na terenie Poznania
przekroczenia nie odnotowano jedynie w przypadku stanowiska przy ul. Szymanowskiego). Na terenie
miasta Poznania nie zanotowano natomiast na żadnym ze stanowisk pomiarowych przekroczeń stężeń
średnich rocznych. Niemniej, ze względu na występowanie przekroczeń dopuszczalnego stężenia
24-godzinnego pyłu PM10, aglomeracja poznańska zakwalifikowana została do klasy C. Należy jednak
podkreślić, że roczna seria pomiarów wykazuje wyraźną zmienność sezonową (w okresie zimowym
odnotowywane są wyższe stężenia pyłu PM10, w sezonie letnim niższe).
W przypadku stężeń benzo(α)pirenu, na wszystkich stanowiskach pomiarowych odnotowano
podwyższone stężenia, przekraczające poziom docelowy. Z uwagi na powyższe, wszystkie strefy,
w tym strefę aglomeracja poznańska, zaliczono do klasy C.
Ze względu na występowanie na terenie Poznania przekroczeń dopuszczalnych poziomów pyłu
PM10 oraz benzo(α)pirenu konieczne było podjęcie działań, których realizacja doprowadziłaby do
zmniejszenia emisji wspomnianych zanieczyszczeń do poziomów pozwalających na dotrzymanie
obowiązujących standardów jakości powietrza atmosferycznego. Dla pyłu PM10 program naprawczy
dla Poznania został opracowany już w latach ubiegłych. Wojewoda Wielkopolski wydał na mocy
Rozporządzenia Nr 39/07 z dnia 31 grudnia 2007 r. program ochrony powietrza dla strefy –
aglomeracja Poznań, określający m.in. podstawowe kierunki działań, których podjęcie było niezbędne
do przywrócenia standardów jakości powietrza w całej strefie. Realizacja wspomnianych zadań nie
doprowadziła niestety do wyeliminowania zjawiska występowania przekroczeń dopuszczalnych stężeń
pyłu PM10 w powietrzu. Z uwagi na powyższe, w 2012 r. Urząd Marszałkowski Województwa
Wielkopolskiego przystąpił do aktualizacji programu ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja
24
25
Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Poznaniu, Poznań, kwiecień 2015
art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska
18
poznańska w zakresie pyłu PM10, który został zatwierdzony uchwałą Nr XXIX/561/12 Sejmiku
Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r. w sprawie Aktualizacji Programu ochrony
powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa Miasto Poznań) w woj. Wielkopolskim26. We
wspomnianym dokumencie przedstawiono szereg działań naprawczych, których realizacja ma
doprowadzić do zmniejszenia stężeń pyłu PM10 w granicach miasta do poziomów dopuszczalnych.
W kontekście analizowanego projektu mpzp (stanowiącego przedmiot niniejszej prognozy), najbardziej
istotne są działania naprawcze, polegające na wprowadzaniu odpowiednich zapisów, dotyczących
przede wszystkim ustalenia zakazu stosowania paliw stałych w obrębie projektowanej zabudowy
(w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych).
W roku 2012, z uwagi na występowanie w obrębie poszczególnych stref przekroczeń poziomu
docelowego dla benzo(α)pirenu, Sejmik Województwa Wielkopolskiego podjął również uchwałę
w sprawie Programu ochrony powietrza w zakresie benzo-alfa-pirenu dla stref: Aglomeracja
Poznańska, Miasto Leszno, strefy gnieźnieńsko-wrzesińskiej oraz strefy pilsko-złotowskiej
w woj. Wielkopolskim27. Program wskazuje na szereg koniecznych do przeprowadzenia działań
naprawczych, przy czym z punktu widzenia dokumentów planistycznych najbardziej istotne są
działania naprawcze, polegające na uwzględnianiu w planach zagospodarowania przestrzennego
wymogów dotyczących ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami. Działania te obejmują
konieczność uwzględniania (w nowotworzonych lub aktualizowanych planach) wymogów dotyczących
zaopatrywania w ciepło nowopowstających budynków z nośników niepowodujących nadmiernej emisji
zanieczyszczeń do powietrza oraz projektowanie linii zabudowy z uwzględnieniem przewietrzania
miasta. Podjęcie działań mających na celu ograniczenie emisji benzo(α)pirenu do poziomów
umożliwiających dotrzymanie obowiązujących standardów, jest szczególnie ważne w kontekście dużej
szkodliwości benzo(α)pirenu dla zdrowia ludzkiego (duża toksyczność przewlekła), a także roślinności,
gleb i wody.
2.11.
Klimat akustyczny
Analizowany obszar projektu planu dla obszaru „Śródka” w Poznaniu (z historyczną dzielnicą
Śródką) obejmuje tereny położone pomiędzy linią kolejową nr 3 (E20) Warszawa – Kunowice (stanowiącą
północną granicę obszaru opracowania), pętlą tramwajową Zawady, ul. Podwale, fragmentem
ul. Warszawskiej w rejonie ronda Śródka, ul. Jana Pawła II – z trasami tramwajowymi pomiędzy
jezdniami tych ulic (stanowiącymi granicę wschodnią) oraz rzeką Cybiną i Kanałem Ulgi rzeki Warty
(stanowiącymi odpowiednio południową i zachodnią granicę obszaru projektu mpzp). Teren opracowania
projektu planu przecina bardzo ruchliwa ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, z trasą tramwajową między
jezdniami, która stanowi również źródło hałasu komunikacyjnego, podobnie jak wymienione wyżej źródła
hałasu komunikacyjnego: kolejowego, tramwajowego i samochodowego. W obszarze projektu planu
znajduje się także Dworzec Autobusowy Śródka, przy skrzyżowaniu ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego
i ul. Jana Pawła II, jak również wspomniana pętla tramwajowa – przy ul. Podwale, na wysokości włączenia
ul. Bydgoskiej.
Obszar opracowania usytuowany jest w śródmiejskiej części miasta Poznania, związanej
z terenami o najwyższym znaczeniu symbolicznym i historyczno-kulturowym dla Poznania. Cały obszar
Środki posiada chroniony układ urbanistyczno-architektoniczny i znajduje się w strefie ochrony
konserwatorskiej. Z uwagi na położenie na początku Traktu Królewsko-Cesarskiego w Poznaniu oraz
w bezpośrednim sąsiedztwie największego terenu rekreacyjnego Poznania – tzw. „Malty”, obszar ten
posiada także niezwykle duży potencjał dla rozwoju turystyki, rekreacji i usług centrotwórczych.
Ponadto, obszar opracowania mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu znajduje się w granicach
obszaru funkcjonalnego śródmieścia, wyznaczonego w Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania miasta Poznania28, uchwalonego przez Radę Miasta Poznania we wrześniu 2014 r.
W obszarze opracowania znajdują się aktualnie tereny zabudowy podlegającej ochronie
akustycznej w środowisku. Należą do nich tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, głównie 4,
5 kondygnacyjnej, czyli budynków mieszkalnych położonych w rejonie ulic: Bydgoska, Gdańska,
Ostrówek, Prymasa Stefana Wyszyńskiego, oraz zabudowy usługowej – usług oświaty, czyli:
Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I Stopnia nr 2 im. Tadeusza Szeligowskiego oraz
Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niesłyszących im. Józefa Sikorskiego (zlokalizowane przy
26
27
28
Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 15.01.2013 r., poz. 508
Uchwała Nr XXIX/566/12 z dnia 17 grudnia 2012 r., (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 15.01. 2013 r., poz. 509)
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, Uchwała Nr LXXII/1137/VI/2014
Rady Miasta Poznania z dnia 23 września 2014 r.
19
ul. Bydgoskiej), Zespół Szkół Specjalnych nr 105 im. Juliana Tuwima (przy ul. Podwale),
zlokalizowane w kwartale ulic: Bydgoska, Podwale, Filipińska (przedłużenie), tudzież Katedralna
Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I Stopnia i Gimnazjum Katedralne – przy ul. Filipińskiej.
Obsługę komunikacyjną zlokalizowanej na analizowanym obszarze zabudowy zapewniają
tereny komunikacyjne położone w granicach opracowania: rondo Śródka, ul. Jana Pawła II (fragment
I ramy komunikacyjnej m. Poznania), ul. Podwale (fragment II ramy komunikacyjnej m. Poznania),
ul. Warszawska (niewielki fragment), ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, ul. S. Małachowskiego
(fragment), ul. Bydgoska, ul. Gdańska, ul. Filipińska, ul. Ostrówek, ul. Cybińska, ul. Św. Jacka oraz
ul. rynek Śródecki.
Tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowej – usług oświaty, podlegają ochronie akustycznej
w środowisku, na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska29, a także przepisów
wykonawczych – tj. rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku30, które
definiuje wymagane standardy akustyczne w środowisku. Dopuszczalny maksymalny równoważny
poziom dźwięku hałasu komunikacyjnego, samochodowego (w tym tramwajowego) i kolejowego,
wyrażony za pomocą wskaźników hałasu mających zastosowanie do ustalania i kontroli warunków
korzystania ze środowiska, wynosi obecnie odpowiednio: L*Aeq D = 61 dB i L*Aeq N = 56 dB – m.in. dla
terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży (przy czym,
w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją w porze nocy, nie obowiązuje
na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy) oraz L*Aeq D = 65 dB i L*Aeq N = 56 dB – m.in. dla
terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, odpowiednio w całej porze dziennej (od godz. 600
do godz. 2200) i porze nocnej (od godz. 2200 do godz. 600). Definiowany dopuszczalny maksymalny
długookresowy średni poziom dźwięku rozważanych rodzajów hałasu, wyrażony za pomocą
wskaźników hałasu mających zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie
ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności sporządzania map akustycznych, wynosi w tym
wypadku: L*DWN = 64 dB i L*N = 59 dB – m.in. dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub
czasowym pobytem dzieci i młodzieży oraz L*DWN = 68 dB i L*N = 59 dB – m.in. dla terenów zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej, odpowiednio w porze dzienno-wieczorno-nocnej i porze nocnej.
Podane wyżej kryteria klasyfikacji terenów zabudowy mieszkaniowej, w tym terenów usług
oświaty – a nie jak dla terenów w strefie śródmiejskiej miast (oraz nie obowiązujące już od
października 2012 r. dopuszczalne wartości poziomów hałasu), zastosowano przy ustalaniu
wymaganych standardów akustycznych w środowisku – w dokumentacji Karty Informacyjnej31,
stanowiącej załącznik do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody
na realizację przedsięwzięcia pn.: Budowa ul. Zawady w Poznaniu, odcinek od Ronda Śródka do
skrzyżowania z ul. Główną, sporządzonej dla projektowanej przebudowy m.in. ul. Podwale, która
znalazła się aktualnie w granicach opracowania przedmiotowego projektu planu. Kryteria i wartości
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku na podstawie obowiązujących wówczas przepisów
rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku32, zostały zaakceptowane
w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia33, wydanej dla tej
inwestycji w 2008 r. przez Wojewodę Wielkopolskiego.
Nie zastosowano wówczas wymagań akustycznych, odpowiadających terenom w strefie
śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, chociaż obszar Śródki znajdował się już wówczas
w „terenie funkcjonalnego śródmieścia”, na podstawie ustaleń poprzedniego Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania miasta Poznania34, podobnie jak obecnie znajduje się w „obszarze
funkcjonalnego śródmieścia” – na podstawie aktualnego Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania miasta Poznania35, uchwalonego prze Radę Miasta Poznania w dniu 23 września
2014 r. Wymagane dopuszczalne poziomy hałasu dla terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej
29
30
31
32
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, tekst jednolity, ze zmianami)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz. U. z 2014 r., poz. 112, tekst jednolity)
przedsięwzięcia pn.: Budowa ul. Zawady w Poznaniu, odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania z ul. Główną; Inwestor
– Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, jednostka projektowa: Scott Wilson Ltd. Sp. z o.o., styczeń 2008
(Dz. U. Nr 120 z 2007 r., poz. 826)
33
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie ul. Zawady
w Poznaniu – II etap realizacji, odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania ul. Prymasa Hlonda z ul. Główną włącznie, wydana
34
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady
35
przez Wojewodę Wielkopolskiego dnia 17 czerwca 2008 r., pismo znak: SR.VII-6.66191-2/08
Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.
20
100 tys. mieszkańców wynoszą obecnie (ale także już od października 2012 r.): L*Aeq D = 68 dB
i L*Aeq N = 60 dB, odpowiednio w całej porze dziennej i porze nocnej, oraz L*DWN = 70 dB i L*N = 65 dB,
odpowiednio w porze dzienno-wieczorno-nocnej i porze nocnej. Do dnia października 2012 r.,
dopuszczalne wymagane poziomy hałasu komunikacyjnego dla strefy śródmiejskiej miast osiągały
następujące wartości: L*DWN = 65 dB i L*N = 55 dB, odpowiednio w porze dzienno-wieczorno-nocnej
i porze nocnej. W dokumentacji Karty Informacyjnej jw.36, przyjęto dla bezpośredniego sąsiedztwa
przebudowywanej ul. Podwale obowiązujące wówczas standardy akustyczne w środowisku – jak dla
terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży oraz jak dla terenów
mieszkaniowo-usługowych, tj.: L*Aeq D/N = 55/50 dB dla pierwszej grupy terenów oraz
L*Aeq D/N = 60/50 dB dla drugiej grupy terenów, odpowiednio w całej porze dziennej i porze nocnej.
Obecnie w niniejszej prognozie, ocenę warunków akustycznych w środowisku przeprowadzono
– na podstawie aktualnej Mapy akustycznej miasta Poznania 201237 – jak dla terenów w strefie
śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców i zamieszczono ilustracje zasięgów oddziaływania
analizowanych rodzajów hałasu: dla hałasu samochodowego od ulic: Podwale, Warszawska, Jana
Pawła II, Prymasa Stefana Wyszyńskiego – w załączniku nr 4, dla hałasu tramwajowego od tras
tramwajowych w ulicach jw. – w załączniku nr 5, a dla hałasu kolejowego od linii kolejowej nr 3 (E20)
– w załączniku nr 6.
Zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego (załącznik nr 4) dla kryterium wymaganego
w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, w porze dzienno-wieczorno-nocnej
– L*DWN = 70 dB, dla terenów zabudowy wymagających zapewnienia standardów akustycznych
w środowisku, wynoszą odpowiednio (od zewnętrznej krawędzi chodnika): dla ul. Podwale – od
ok. 30-35 m w części północnej tej ulicy do ok. 10 m w części środkowej i południowej, dla
ul. Warszawskiej – ok. 15 m, obejmując szczytowy fragment wielorodzinnego budynku mieszkalnego
(przy ul. ks. St. Konarskiego, poza obszarem planu), przy czym zagrożenie hałasem samochodowym
dotyczy jedynie pory dziennej i wieczornej, bo w porze nocnej nie obserwuje się już tam przekroczeń
(poziom hałasu na szczycie budynku nie przekracza wówczas wartości ok. LN = 62 dB). Z kolei, dla
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego wynoszą – od
ok. 13-15 m po północnej stronie ulicy (zabudowanej) do ok. 20 m po stronie południowej (prawie
niezabudowanej), przy czym wzdłuż ul. prym. S. Wyszyńskiego – poza zewnętrzną krawędzią chodnika
– występują także wyższe poziomy hałasu, LDWN = 75 dB – do ok. 10 m po obu stronach tej ulicy. Dla
kryterium wymaganego w strefie śródmiejskiej, w porze nocnej – L*N = 65 dB, zasięgi oddziaływania
hałasu samochodowego wynoszą odpowiednio: dla ul. Podwale – ok. 10-8 m, a dla
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego – ok. 15-20 m po stronie północnej tej ulicy (zabudowanej)
do ok. 40-50 m po stronie południowej (prawie niezabudowanej).
Zlokalizowane wzdłuż ul. Podwale tereny usług oświaty mają zapewnione wymagane
standardy akustyczne w środowisku, wymagane jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub
czasowym pobytem dzieci i młodzieży – dzięki zrealizowanym licznym ekranom przeciwhałasowym.
Ekrany przeciwhałasowe skutecznie chronią też przed hałasem tereny zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej, rozmieszczone w północno-wschodniej części od granic opracowania, objętej ulicami:
Podwale i Warszawska.
Z uwagi jednak na fakt, że szerokości terenów komunikacji w analizowanym obszarze projektu
planu są zwykle większe niż przekroje ulic z chodnikami, od których podano szerokości zasięgów
oddziaływania hałasu samochodowego, przekroczenia dopuszczalnych standardów akustycznych
w środowisku w obszarze opracowania – w analizowanej strefie śródmiejskiej, często nie występują.
Niemniej, ponadnormatywne oddziaływanie hałasu samochodowego jest obecnie obserwowane
wzdłuż ul. prym. S. Wyszyńskiego – w zabudowie mieszkaniowej rozmieszczonej po jej północnej
stronie.
Zasięgi oddziaływania hałasu tramwajowego (załącznik nr 5), zarówno dla kryterium
wymaganego w porze dzienno-wieczorno-nocnej – L*DWN = 70 dB, jak i w porze nocnej – L*N = 65 dB,
nie przekraczają szerokości jezdni ulic, które otaczają biegnące pomiędzy nimi torowiska tramwajowe
– w przypadku wszystkich odcinków analizowanych ulic: Podwale, Warszawska, Jana Pawła II oraz
prym. S. Wyszyńskiego. Występujące poziomy hałasu tramwajowego, zarówno w porze dziennowieczorno-nocnej, jak i porze nocnej, są znacznie niższe niż wymagane wartości dopuszczalne
36
37
przedsięwzięcia pn.: Budowa ul. Zawady w Poznaniu, odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania z ul. Główną; Inwestor
– Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, jednostka projektowa: Scott Wilson Ltd. Sp. z o.o., styczeń 2008
Uchwała Nr LX/927/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie „Programu ochrony środowiska przed
hałasem dla miasta Poznania”, w tym Mapa akustyczna miasta Poznania 2012, AkustiX, Urząd Miasta w Poznaniu, listopad
2012 (Dz. U. Woj. Wlkp. z 2014 r., poz. 487)
21
w środowisku, w tym obszarze. Poziom hałasu tramwajowego nie przekracza poza szerokością jezdni
wartości ok. LDWN = 60 dB, w porze dzienno-wieczorno-nocnej, oraz wartości ok. LN = 50-55 dB,
w porze nocnej. Oznacza to, że hałas tramwajowy nie pogarsza dodatkowo warunków akustycznych
w środowisku, skażonych już wzdłuż omawianych ulic – hałasem samochodowym. Nie oznacza to
jednak, że hałas tramwajowy nie jest słyszalny np. przez mieszkańców, szczególnie w porze nocnej.
Zasięgi oddziaływania hałasu kolejowego (załącznik nr 6), dla wymaganych kryteriów w strefie
śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, zarówno w porze dzienno-wieczorno-nocnej
– L*DWN = 70 dB, jak i w porze nocnej L*N = 65 dB, przekraczają granice terenów kolejowych, ale nie
sięgają granic terenów dla których definiuje się standardy akustyczne w środowisku – zlokalizowanych
po południowej stronie torów, w granicach opracowania projektu planu. Po stronie północnej
występuje podobna sytuacja, poza krótkim fragmentem linii kolejowej na wysokości zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej, zawartej pomiędzy przy ul. Zawady i ul. Chlebową.
Z Mapy akustycznej miasta Poznania 201238 nie wynika, by obszar projektu planu znajdował
się w zasięgu oddziaływania hałasu lotniczego, z lotniska wojskowego Poznań-Krzesiny oraz lotniska
cywilnego Poznań-Ławica.
Wewnątrz obszaru projektu planu w zasadzie nie występują obecnie źródła poważnych
zagrożeń akustycznych – komunikacyjnych i przemysłowych, poza przejazdami samochodów
osobowych mieszkańców – głównie ul. Bydgoską, oraz nie są zlokalizowane obiekty i działalność
będąca źródłem hałasu w środowisku zewnętrznym, chociaż takie zakłócenia mogą mieć miejsce
w związku z występowaniem działalności usługowej na obszarze opracowania. Brak jest jednak
informacji o uciążliwym oddziaływaniu tzw. „pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem
hałasu”, a także informacji o prowadzeniu postępowań administracyjnych w tym zakresie. Nie oznacza
to, że tego typu oddziaływania nie stanowią zagrożenia dla komfortu akustycznego w środowisku
i w budynkach, i nie są lub nie mogą być przedmiotem skarg sąsiadów. Takie źródła hałasu związane
są, lub mogą być, z działalnością usługową prowadzoną w budynkach mieszkalnych lub w budynkach
usługowych na terenach zabudowy mieszkaniowej oraz na terenach mieszkaniowo-usługowych.
Podsumowując należy stwierdzić, że w stanie istniejącym warunki akustyczne w środowisku,
w obszarze projektu planu nie są korzystne na jego obrzeżach oraz wzdłuż
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, natomiast wewnątrz tego obszaru są dobre.
2.12.
Jakość wód
Wody powierzchniowe
Z uwagi na brak punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na ciekach przepływających
w granicach obszaru objętego projektem mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, oceny jakości wód
powierzchniowych dokonano w oparciu o informacje prezentujące wyniki badań jakości wód rzeki
Cybiny oraz Warty, wykonane w punktach pomiarowych zlokalizowanych w najbliższej odległości od
granic obszaru projektu planu (w latach 2010-2011 oraz 2013). Analiza jakości wód rzeki Cybiny
została przytoczona z uwagi na położenie całego obszaru projektu mpzp w zasięgu JCWP Cybina
(PLRW600017185899), natomiast informacje o jakości wód rzeki Warty zostały przedstawione z uwagi
na brak jakichkolwiek badań określających jakość wód przepływającego przez analizowany obszar
Kanału Ulgi. Niemniej, z uwagi na jego specyficzną charakterystykę, przyjęto, że informacje
określające jakość wód rzeki Warty pozwolą w przybliżeniu określić stan jakości wód Kanału Ulgi.
Monitoring największych cieków w granicach administracyjnych Poznania, obejmujących m.in.
miejski odcinek rzeki Warty oraz Cybinę, prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Poznaniu w ramach oceny jednolitych części wód (JCWP).
Jakość wód rzeki Warty monitorowana była w 2011 r. w punkcie pomiarowo kontrolnym
WARTA-POZNAŃ, MOST ŚW. ROCHA (JCWP Warta od Kopli do Cybiny, kod – PLRW60002118579).
Wyniki przeprowadzonych pomiarów pozwoliły na dokonanie oceny jakości JCWP, wykonywanej
w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu
klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla
substancji priorytetowych39. Zgodnie z uzyskanymi wynikami, wody Warty we wspomnianym punkcie
pomiarowo-kontrolnym pod względem klasy elementów biologicznych osiągnęły klasę III (potencjał
umiarkowany), pod względem klasy elementów fizykochemicznych – klasę II (potencjał dobry),
natomiast z uwagi na klasę elementów hydromorfologicznych zostały sklasyfikowane jako wody klasy
38
39
Dz. U. Nr 257 poz. 1545
22
II. Klasy poszczególnych wskaźników jakości wód, jakie podlegały pomiarom, zostały przedstawione
w poniższej tabeli.
Tabela 3. Wyniki badań potencjału ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym WARTA-POZNAŃ, MOST
ŚW. ROCHA (na podstawie wyników badań z roku 2011)
Lp
Wskaźnik jakości wody
1.
Fitoplankton (IFPL)
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Temperatura wody
Tlen rozpuszczony
BZT5
Ogólny węgiel organiczny
Przewodność w 20°C
Twardość ogólna
Odczyn
Azot amonowy
Azot Kjeldahla
Azot azotanowy
Azot ogólny
Fosforany
Fosfor ogólny
Jednostka
miary
Średnia roczna
Elementy biologiczne
indeks
obliczony indeks 0,56
Elementy fizykochemiczne
°C
10,3
mg O2/l
9,24
mg O2/l
1,96
mg C/l
8,68
µS/cm
575,1
mg CaCO3/l
242,75
pH
7,9-8,7
mg NNH4/l
0,285
mg N/l
1,731
mg NNO3/l
2,602
mg N/l
4,75
mg PO4/l
0,117
mg P/l
0,14
Klasa wskaźnika jakości
wód
III
I
I
I
I
I
I
II
I
II
II
I
I
I
Źródło: Wstępna klasyfikacja wskaźników jakości wód płynących w województwie wielkopolskim za rok 2011
(www.poznan.wios.gov.pl)
Na podstawie wyników przeprowadzonych w roku 2014 badań potencjału ekologicznego
i stanu chemicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym WARTA – POZNAŃ (JCW Warta od Kopli do
Cybiny), wody te osiągnęły II klasę pod względem elementów biologicznych, hydromorfologicznych
i fizykochemicznych, a ich stan – z uwagi na klasę elementów chemicznych – określono jako stan
poniżej dobrego.
W roku 2010, w ramach oceny stanu jednolitych części wód, monitorowana była również
jakość wód Cybiny (prawobrzeżny dopływ Warty). Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych
części wód płynących w roku 2010 wykonywana była w oparciu o rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych40. Przeprowadzona ocena wykazała, iż wody Cybiny (JCWP Cybina, kod
PLRW600017185899) w punkcie pomiarowo-kontrolnym CYBINA-POZNAŃ zostały sklasyfikowane
jako wody klasy III z uwagi na klasę elementów biologicznych. Średnie roczne wartości badanych
wskaźników wraz z ich klasyfikacją zostały przedstawione w poniższej tabeli.
Tabela 4. Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym CYBINA-POZNAŃ
(na podstawie wyników badań z roku 2010)
Lp
Jednostka miary
Średnia roczna
Klasa wskaźnika wód
1.
Temperatura wody
°C
12,0
I
2.
Odczyn
pH
8,0
I
3.
Tlen rozpuszczony
mg O2/l
7,965
Poniżej stanu dobrego
4.
BZT5
mg O2/l
5,73
5.
mg C/l
14,239
6.
Azot amonowy
mg NNH4/l
0,404
I
7.
Azot Kjeldahla
mg N/l
2,341
8.
Azot azotanowy
mg NNO3/l
2,594
9.
Azot ogólny
mg N/l
4,984
10.
Fosfor ogólny
mg P/l
0,325
11.
Przewodność w 20 °C
µS/cm
833
II
12.
Substancje rozpuszczone
mg/l
453,9
13.
Fitobentos (indeks okrzemkowy)
indeks
III
Źródło: Wyniki badań i klasyfikacja wskaźników jakości wód płynących w województwie wielkopolskim za rok 2010
(www.poznan.wios.gov.pl)
Jakość wód Cybiny na odcinku przepływającym w granicach administracyjnych miasta Poznania była
badana również w roku 2013. Klasyfikację wskaźników jakości wód Cybiny (jednocześnie całej JCWP)
w punkcie pomiarowo-kontrolnym CYBINA-POZNAŃ ul. Wiankowa zaprezentowano w poniższej tabeli.
40
Dz. U. Nr 162, poz. 1008
23
Tabela 5. Wyniki badań stanu ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym
UL. WIANKOWA (na podstawie wyników badań z roku 2013)
Lp
Średnia roczna
Klasa wskaźnika wód
Obliczony indeks
II
0,503
2.
Temperatura wody
°C
14,25
I
3.
Tlen rozpuszczony
mg O2/l
8,75
I
4.
BZT5
mg O2/l
4,625
II
5.
mg C/l
14,48
II
6.
Przewodność w 20 °C
µS/cm
707
I
7.
Substancje rozpuszczone
mg/l
297
I
8.
Twardość ogólna
Mg CaCO3/l
349,9
II
9.
Odczyn
pH
7,3-8,6
II
10.
Azot amonowy
mg NNH4/l
0,638
I
11.
Azot Kjeldahla
mg N/l
1,77
II
12.
Azot azotanowy
mg NNO3/l
1,93
I
13.
Azot ogólny
mg N/l
3,94
I
14.
Fosforany
Mg PO4/l
0,058
I
15.
Fosfor ogólny
mg P/l
0,145
I
Źródło: Klasyfikacja wskaźników jakości wód płynących w województwie wielkopolskim za rok 2013 (www.poznan.wios.gov.pl)
1.
CYBINA-POZNAŃ,
Fitobentos
Jednostka miary
indeks
Zgodnie z klasyfikacją elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych
wody Cybiny we wspomnianym punkcie pomiarowo-kontrolnym zostały zaliczone do klasy II. Stan
ekologiczny JCWP określony został jako dobry.
Wody podziemne
Analizy jakości wód podziemnych (na potrzeby niniejszego opracowania) wykonano w oparciu
o ocenę jakości wód podziemnych prowadzoną dla jednolitych części wód podziemnych (JCWPd).
Przedmiotowy obszar, podobnie jak obszar całego miasta, położony jest w granicach jednolitej części
wód podziemnych nr 62, dla której badania jakości wód wykonuje Państwowy Instytut Geologiczny
(PIG). Zakres prowadzonych badań obejmuje wskaźniki ogólne (odczyn, temperatura, przewodność
elektrolityczna, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny) oraz wskaźniki nieorganiczne (amoniak,
antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, bar, beryl, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany,
glin, kadm, kobalt, magnez, molibden, mangan, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro,
tytan, wapń, wodorowęglany, fenole, żelazo).
Z uwagi na brak lokalizacji punktów pomiarowo-kontrolnych na analizowanym terenie, dla
oceny jakości wód podziemnych przyjęto dane zebrane w roku 2013 i 2014 dla punktów pomiarowych
zlokalizowanych w granicach powiatu poznańskiego, położonego w całości w zasięgu JCWPd nr 62.
W roku 2013 zebrano informacje określające stan jakości wód podziemnych w 9 punktach41,
zlokalizowanych w granicach powiatu poznańskiego. Na podstawie uzyskanych danych, wody
podziemne sklasyfikowano jako wody III klasy (zadowalającej jakości). Wyjątek stanowiły wody
analizowane w punkcie pomiarowo-kontrolnym zlokalizowanym w miejscowości Głęboczek (nr 2566),
w którym stwierdzono obecność wód dobrej jakości (II klasy).
Zgodnie z opublikowaną przez WIOŚ w Poznaniu oceną jakości wód podziemnych w punktach
pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2014 r.
/wg badań PIG/, jakość wód na terenie powiatu poznańskiego badana była w 14 punktach, przy czym
dla 11 punktów wykonano opróbowanie dla okresu wiosennego i jesiennego. Wody najlepszej jakości,
zaliczane do klasy II, stwierdzono w punktach pomiarowo-kontrolnych w miejscowości Biskupice (nr
1258), Dakowy Suche (nr 1282), Kamionki (nr 2563) oraz Gruszczyn (nr 2564). Wody należące do III
klasy jakości stwierdzono w punktach pomiarowo kontrolnych nr 2547 (Pobiedziska), 2615 (Mosina)
oraz w opróbowanych wyłącznie w okresie wiosennym punktach zlokalizowanych na terenie
miejscowości Czachurki (nr 1, 2 oraz 3). Najgorsza jakość wód podziemnych stwierdzona została
w punkcie nr 1224, zlokalizowanym na terenie Borówca (zarówno dla opróbowania wiosennego, jak
i jesiennego). Ponadto, w punktach pomiarowo-kontrolnych nr 4, 5 i 6 (Borówiec) oraz nr 2566
(Głęboczek), stwierdzono zróżnicowanie klasy jakości wód w zależności od okresu opróbowania (od
klasy II do klasy V, w zależności od punktu i okresu pobrania próby).
41
Monitoring operacyjny wód podziemnych w 2013 roku (wg. badań PIG), www.poznan.wios.gov.pl
24
Zgodnie z informacjami prezentowanymi przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, stan
chemiczny wód JCWPd nr 62 (oceniany w latach 2011-2013) określony został jako dobry, podobnie
jak stan ilościowy (oceniany w roku 2010 i 2012)42.
Analizując jakość wód podziemnych podkreślić należy znaczenie wpływu charakterystyki
utworów izolujących poziomy wodonośne, szczególnie w odniesieniu do kształtowania jakości wód
głównych poziomów użytkowych. W przypadku większości terenów, w obrębie których głównym
poziomem użytkowym jest poziom mioceński, stopień zagrożenia zanieczyszczeniem wód podziemnych
określany jest jako bardzo niski. Czas potencjalnej migracji zanieczyszczeń w pionie przekracza w tym
przypadku 50 lat, co spowodowane jest występowaniem warstwy izolującego nadkładu słabo
przepuszczalnych glin.
3.
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
REALIZACJI PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW
CHRONIONYCH NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY
W zasięgu granic projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu nie występują tereny
o wyjątkowych walorach przyrodniczych, objęte prawną ochroną w formie parku narodowego,
rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000,
zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, pomnika przyrody, użytku ekologicznego, czy też stanowiska
dokumentacyjnego, ustanowione w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
Na omawianym obszarze nie występują również obszary chronione, podlegające ochronie
na podstawie innych przepisów odrębnych, tj. lasy, grunty rolne, główne zbiorniki wód podziemnych,
strefy ochronne ujęć wody oraz obszary ciche w aglomeracji. Z uwagi na powyższe, stwierdza się,
że na omawianym terenie nie występują istotne problemy ochrony środowiska, związane
z koniecznością zachowania obszarów podlegających ochronie prawnej.
Do obszarów podlegających ochronie, znajdujących się w najmniejszej odległości od
analizowanego obszaru (ok. 850 m od północno-zachodniej granicy projektu mpzp), należy teren
parku Cytadela, stanowiącego element współtworzący Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty
„Fortyfikacje w Poznaniu” PLH300005. Obszar ten został włączony do europejskiej sieci Natura 2000
ze względu na występowanie miejsc hibernacji nietoperzy, w tym gatunków wskazanych
w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Jak podają źródła literaturowe, w przypadku fortyfikacji
najbardziej istotnym zagrożeniem dla zachowania zimowisk nietoperzy są działania powodujące
zmianę mikroklimatu panującego w fortach, m.in. szczelne zamykanie otworów wlotowych,
zaburzających cyrkulacje powietrza, osuszanie podziemi oraz zbyt częsta obecność człowieka
w fortach w trakcie hibernacji nietoperzy. Działania te dotyczą zatem funkcjonowania samych
obiektów stanowiących miejsce zimowania nietoperzy i nie są związane ze sposobem
zagospodarowania terenów położonych poza ich bezpośrednim sąsiedztwem. Z uwagi na powyższe,
zakłada się, że realizacja ustaleń projektu mpzp obszaru „Śródka” w Poznaniu nie spowoduje
wystąpienia niekorzystnych oddziaływań na przedmiot ochrony oraz integralność wspomnianego
obszaru. Niemniej, z uwagi na obecność w granicach projektu mpzp fragmentu Kanału Ulgi,
współtworzącego korytarz ekologiczny doliny rzeki Warty, sąsiadujący z terenami wspomnianego
powyżej parku Cytadela, zasadne jest utrzymanie w możliwie maksymalnym stopniu dotychczasowego
sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów dolinnych, współtworzących strukturalny klin
zieleni i stanowiących szlak migracyjny wielu gatunków zwierząt.
Lokalizacja obszaru opracowania w obrębie terenów dolinnych rzeki Warty sprawia, że do
istotnych problemów ochrony środowiska, istotnych z punktu widzenia analizowanego projektu planu,
należy zaliczyć lokalizację części terenów w zasięgu obszaru bezpośredniego zagrożenia powodzią.
Ze względu na występujące na terenie Poznania zagrożenie powodziowe, a także stosownie do
przepisów odrębnych, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu opracował „Studium ochrony
przeciwpowodziowej rzeki Warty” (aktualizowany w 2009 r.), w którym wskazał obszary
bezpośredniego zagrożenia powodzią o prawdopodobieństwie wystąpienia p=1%. W rejonie
opracowania projektu mpzp obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią obejmują terasy zalewowe
Kanału Ulgi oraz ujściowego odcinka Cybiny, w granicach istniejących wałów przeciwpowodziowych.
Z powyższego wynika, iż większość terenów położonych w granicach projektu mpzp obszaru „Śródka”
w Poznaniu, w tym tereny funkcjonującej obecnie zabudowy, pozostają poza zasięgiem wód
powodziowych o prawdopodobieństwie wystąpienia p=1%, a istniejące zabezpieczenia
przeciwpowodziowe są wystarczające (przy założonych wartościach stanu wód).
42
www.gios.gov.pl
25
W 2013 roku, stosownie do postanowień Dyrektywy Powodziowej, opracowane
i opublikowane43 zostały mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, sporządzone
na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne44 oraz rozporządzenia z dnia 21 grudnia
2012 r. w sprawie opracowania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego45.
Mapy zagrożenia powodziowego przedstawiają obszary zagrożone powodzią o określonym
prawdopodobieństwie wystąpienia (raz na 10 lat, 100 lat oraz 500 lat) oraz miejsca przelania się wód
powodziowych przez wał powodziowy, natomiast mapy ryzyka powodziowego określają wartości
potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiają obiekty narażone na zalanie w przypadku
wystąpienia powodzi o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Tereny położone w granicach
analizowanego projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu znalazły się w zasięgu obszarów, dla
których opracowane zostały wspomniane powyżej mapy. Zgodnie z przedstawionymi na nich
informacjami, zasięg obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie
(wynosi raz na 100 lat – Q 1%) i wysokie (raz na 10 lat – Q 10%), pokrywa się w znacznej mierze
z zasięgiem terenów wskazanych uprzednio w „Studium ochrony przeciwpowodziowej rzeki Warty”.
Wyjątek stanowią tu tereny zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie nowopowstałego
Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego oraz niewielki teren położony w sąsiedztwie
Mostu Mieszka I (wskazany jako obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest
średnie). Zasięg obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi
raz na 500 lat (Q 0,2%) jest już znacznie większy i poza wspomnianymi powyżej terenami obejmuje
również tereny zabudowy zlokalizowanej w pasie terenu ograniczonym ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego, ul. Gdańską i ul. rynek Śródecki oraz tereny zlokalizowane w części południowej
(między ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz wałem przeciwpowodziowym wzdłuż Cybiny i Kanału
Ulgi).
Do istniejących problemów ochrony środowiska, istotnych z punktu widzenia projektowanego
dokumentu, należą również zagrożenia związane z hałasem komunikacyjnym, przy czym zagrożenie to
dotyczy jedynie fragmentów terenów nie osłoniętych ekranami akustycznymi, głównie wzdłuż
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Ze względu na występowanie w granicach przedmiotowego projektu mpzp zbiorowisk
roślinnych o charakterze naturalnym, szczególną uwagę zwrócić należy na utrzymanie terenów
o największych walorach przyrodniczych. Wskazane jest dążenie do utrzymania występującego
na obszarze opracowania siedliska łęgowego położonego w rejonie ul. Jana Pawła II (poniżej dworca
autobusowego), m.in. poprzez wyeliminowanie możliwości zmiany sposobu użytkowania
i zagospodarowania tego terenu, jak również maksymalnego ograniczenia ryzyka istotnych zmian
w warunkach siedliskowych.
W granicach obszaru objętego granicami projektu mpzp nie stwierdzono natomiast
występowania istotnych problemów ochrony środowiska wynikających z braku dostępu do sieci
infrastruktury technicznej. Jak wspomniano we wcześniejszych rozdziałach prognozy, tereny położone
w granicach analizowanego obszaru posiadają dostęp do sieci wodociągowej, kanalizacji
ogólnospławnej i deszczowej, gazociągu, sieci elektroenergetycznej, sieci ciepłowniczej oraz sieci
telekomunikacyjnej.
4.
4.1.
INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU
Cel opracowania projektu planu
Stosownie do zapisów art. 14 ust 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
przestrzennym, głównym celem sporządzenia miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego jest ustalenie przeznaczenia terenów oraz określenie sposobów ich
zagospodarowania i zabudowy.
Do sporządzenia projektu mpzp dla obszaru Śródka” przystąpiono z uwagi na fakt, że obszar
Śródki został wybrany jako obszar pilotażowy Miejskiego Programu Rewitalizacji, zarówno w jego
pierwszej, drugiej, jaki i trzeciej edycji46. Śródka, pomimo problemów natury przestrzennej i społecznogospodarczej, posiada duży potencjał rozwoju, tym samym posiada również duże szanse na powodzenie
i
zagospodarowaniu
43
w dniu 22 grudnia 2013 r. na Hydroportalu KZGW
Dz. U. z 2015 r. poz. 469, tekst jednolity
45
Rozporządzenie Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i gospodarki Morskiej, Ministra Administracji
i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowania map zagrożenia
powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (DZ. U. z 2013 r. poz. 104)
46
Uchwała LVII/892/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 15 października 2013 r. w sprawie Miejskiego Programu Rewitalizacji
44
dla Miasta Poznania – edycja trzecia 2013 r.
26
rewitalizacji, a jednym z niezbędnych elementów przeprowadzenia tego procesu powinno być
sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Opracowanie planu miejscowego dla Śródki służyć będzie wykorzystaniu jej potencjału oraz
zapewnieniu ciągłego i harmonijnego rozwoju tej dzielnicy pod względem społecznym, gospodarczym
i przestrzennym, zgodnego z założeniami Miejskiego Programu Rewitalizacji.
4.2.
Ustalenia projektu planu
Analizowany projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru
„Śródka” w Poznaniu składa się z części tekstowej, sporządzonej w formie projektu uchwały Rady
Miasta Poznania oraz z części graficznej – rysunku projektu planu, sporządzonego w skali 1:1000.
Część tekstowa projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu zawiera zapisy dotyczące:
przeznaczenia terenów oraz linii rozgraniczających tereny o różnym przeznaczeniu lub różnych
zasadach zagospodarowania, zasad ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasad ochrony
środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków
oraz dóbr kultury współczesnej, wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni
publicznych stanowiących tereny dróg publicznych, granic i sposobów zagospodarowania terenów lub
obiektów podlegających ochronie (ustalonych na podstawie przepisów odrębnych), szczególnych
warunków zagospodarowania terenów oraz ograniczeń w ich użytkowaniu (w tym zakazu zabudowy),
zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji oraz systemów infrastruktury
technicznej, sposobu i terminu tymczasowego zagospodarowania, urządzenia i użytkowania terenów,
a przede wszystkim parametrów i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania
terenów. Dla wszystkich terenów położonych w zasięgu granic projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu określono stawkę służąca naliczeniu opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości.
W zakresie przeznaczenia terenów projekt miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu ustala przeznaczenie pod następujące funkcje:
• tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej – oznaczone symbolami
1-10MW/U,
• tereny zabudowy usługowej:
−
tereny zabudowy usługowej – oznaczone symbolami 1-5U,
−
teren sportu i rekreacji – oznaczony symbolem US;
• tereny zieleni i wód:
−
teren zieleni izolacyjnej – oznaczony symbolem ZI,
−
teren zieleni urządzonej i infrastruktury technicznej – oznaczony symbolem ZP/IT,
−
tereny zieleni otwartej, w części obszary zagrożone powodzią – oznaczone
symbolami 1-2ZO/ZZ,
−
teren wód powierzchniowych śródlądowych – oznaczony symbolem WS;
• tereny komunikacji:
−
tereny dróg publicznych – oznaczone na rysunku planu symbolami 1-5KD-GP, KD-G,
1-2KD-L, 1-5KD-D, 1-7KD-Dxs, KD-Dxsp, KD-Dxr,
−
tereny kolei – oznaczone na rysunku planu symbolami 1-3kk,
−
teren drogi wewnętrznej – oznaczony symbolem KDW,
−
teren parkingu – oznaczony na rysunku planu symbolem KDWpp,
−
teren dworca transportu publicznego i zabudowy usługowej – oznaczony
symbolem Kptz/U;
• tereny infrastruktury technicznej elektroenergetyki – oznaczone symbolami 1-2E.
Projektowane w planie miejscowym przeznaczenie terenów w większości przypadków
kontynuuje dotychczasowe użytkowanie terenów. Dotyczy to zwłaszcza obszaru ograniczonego
ulicami: Gdańską, Bydgoską, Podwale i Prymasa Stefana Wyszyńskiego, obejmującego historyczną
i zabytkową zabudowę mieszkaniową oraz usługową Śródki. Z drugiej strony projekt wprowadza
również nowe rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne, zwłaszcza w zakresie rozwiązań
komunikacyjnych, które w sposób istotny wpłyną na funkcjonowanie zarówno obszaru Śródki, jak
również terenów położonych poza jej obszarem.
Na terenach MW/U, przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną lub
zabudowę usługową, projekt przewiduje lokalizację zabudowy śródmiejskiej, o funkcjach
mieszkaniowych wielorodzinnych albo usługowych albo mieszkaniowych wielorodzinnych
i usługowych. Tereny 1-8MW/U obejmują głównie już istniejącą zabudowę, położoną pomiędzy
27
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego a ul. Gdańską. Z kolei tereny 9MW/U i 10MW/U stanowią dwa
nowe tereny inwestycyjne, położone pomiędzy ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego a rzeką Cybiną.
Linie zabudowy na terenach 1-8MW/U zostały wyznaczone w sposób, który pozwoli
na zachowanie historycznej struktury urbanistycznej Śródki. Zapewniono ochronę wszystkich kamienic
wpisanych do rejestru zabytków oraz budynków chronionych planem miejscowym (w obu przypadkach
oznaczonych szrafem na rysunku planu). Obowiązujące linie zabudowy, wyznaczone na terenach
1MW/U, 2MW/U, 3MW/U, 4MW/U, 5MW/U i 8MW/U umożliwią uzupełnienie i domknięcie
historycznego założenia urbanistycznego od strony Kanału Ulgi, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego
oraz od strony ronda Śródka. Ponadto, przebieg linii zabudowy pozwala również na uzupełnienie
brakujących fragmentów pierzei ulic: Ostrówek, Cybińskiej, rynek Śródecki, Filipińskiej i Bydgoskiej.
Na terenach 9MW/U i 10MW/U ustalono lokalizację zabudowy śródmiejskiej o jednorodnym
charakterze, realizowanej w ramach zamierzeń budowlanych obejmujących zabudowę
i zagospodarowanie działki budowlanej, z dopuszczeniem podziału poszczególnych pól inwestycyjnych,
wyznaczonych na rysunku planu liniami zabudowy, pomiędzy oddzielne zamierzenia budowlane, przy
czym powierzchnia części takiego pola inwestycyjnego, objęta jednym zamierzeniem budowlanym
(z zastrzeżeniem pozostałych ustaleń), nie może być mniejsza niż: 950 m2 dla terenu 9MW/U
i 1000 m2 dla terenu 10MW/U.
Na terenach 1-8MW/U projekt planu ustala zabudowę maksymalnie 70% powierzchni działki
mieszkaniowej (a w przypadku działek narożnikowych nawet do 100%) oraz wymaga zachowania
minimum 5% powierzchni działki jako biologicznie czynnej. Maksymalna wysokość budynków wynosi
20 m oraz nie więcej niż cztery kondygnacje naziemne do gzymsu dachowego, z dopuszczeniem
dodatkowej kondygnacji w dachu stromym. Z kolei na terenach 9MW/U i 10MW/U ustalono 50%
maksymalnej powierzchni zabudowy działek oraz 25% minimalnej powierzchni biologicznie czynnej47.
Wysokość budynków – od najwyższego punktu połaci dachowej wraz z elementami kondygnacji
technicznej, zgodnie z liczbą kondygnacji nadziemnych określoną na rysunku planu – na terenie
9MW/U mierzoną od rzędnej 59 m n.p.m. – ustalono od 12 m do 16 m w przypadku czterech
kondygnacji nadziemnych, 10 m do 13 m w przypadku trzech kondygnacji nadziemnych oraz od 8 m
do 10 m w przypadku dwóch kondygnacji nadziemnych. Dla terenu 10MW/U w polach wyznaczonych
liniami zabudowy ustala się wysokość (mierzoną od rzędnej 59 m n.p.m.) wynoszącą od 15 m do 20 m
w przypadku pięciu kondygnacji nadziemnych, od 12 m do 16 m w przypadku czterech kondygnacji
nadziemnych oraz od 10 m do 13 m w przypadku trzech kondygnacji nadziemnych. W sposób
szczegółowy określono także możliwości stosowania dachów stromych oraz dopuszczono możliwość
podkreślenia historycznych podziałów geodezyjnych na elewacjach budynków poprzez zastosowanie
odpowiedniej geometrii i rytmu detalu architektonicznego lub zastosowania odmiennego materiału
wykończenia elewacji.
Na terenach MW/U dopuszczono lokalizację kondygnacji podziemnych, stacji
transformatorowych (o określonych parametrach) oraz lokalizacji stanowisk postojowych dla pojazdów
samochodowych w kondygnacji podziemnej lub na terenie48. Zakazano lokalizacji ogrodzeń.
Tereny U, przeznaczone pod zabudowę usługową, obejmują tereny z już istniejącym
zainwestowaniem, w tym duży kompleks zabudowań oświatowych (Zespół Szkół Specjalnych nr 105,
Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I Stopnia, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci
Niesłyszących) i sakralnych (kościół pw. Św. Kazimierza), położonych na obszarze pomiędzy
ul. Bydgoską a ul. Podwale (1U), zabudowa usługowa (dawny dom kongregacji Filipinów, dawne kino
Malta) przy ul. Filipińskiej (2U), kościół pw. św. Małgorzaty przy rynku Śródeckim (3U), Brama
Poznania ICHOT (4U) oraz obiekt handlowy przy ul. S. Małachowskiego (5U).
Projekt ustala zachowanie i ochronę wszystkich budynków usługowych wpisanych do rejestru
zabytków oraz budynków chronionych planem miejscowym (w obu przypadkach oznaczonych szrafem
na rysunku planu). Z tego względu na terenach 1U i 3U nie są przewidywane większe inwestycje
budowlane, ponieważ większość obiektów na tych terenach to budynki zabytkowe. Na pozostałych
terenach usługowych dopuszczone są większe zamierzenia budowlane, zgodnie z wyznaczonymi
w projekcie planu liniami i parametrami zabudowy. Na terenie 4U ustalono zachowanie budynku
służącego propagowaniu historii obszaru Środki i Ostrowa Tumskiego z dopuszczeniem przebudowy
i rozbudowy z uwzględnieniem linii zabudowy. Na terenie 5U dopuszczono lokalizację obiektu
handlowego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 800 m².
W zakresie parametrów kształtowania zabudowy na terenach U ustalono:
47
przy czym należy ją uwzględnić w każdym zamierzeniu budowlanym, a w przypadku działki wydzielonej pod lokalizację wolno
stojącej stacji transformatorowej nie mniejszą niż 10% powierzchni działki budowlanej
48
przy czym zakazuje się lokalizacji stanowisk postojowych w parterach budynków i w formie garażu wielopoziomowego
28
•
powierzchnię zabudowy wyznaczoną na rysunku planu liniami zabudowy, nie większą niż:
— na terenie 1U – 20% powierzchni działki budowlanej,
— na terenie 5U – 60% powierzchni działki budowlanej;
• powierzchnię biologicznie czynną nie mniejszą niż:
— na terenach 1U, 2U – 20% powierzchni działki budowlanej,
— na terenach 3U, 4U i 5U – 5% powierzchni działki budowlanej;
• wysokość budynku,:
— na terenie 1U – od 8 m do 24 m49,
— na terenach 2U i 3U – od 8 m do 20 m,
— na terenie 4U – do 17 m,
— na terenie 5U – do 16 m;
Na terenach U dopuszczono lokalizację kondygnacji podziemnych, dojść, dojazdów i stacji
transformatorowych (z wyjątkiem terenu 3U). Na terenach 4U i 5U zakazano lokalizacji ogrodzeń,
które dopuszczone zostały na terenach 1U i 2U, przy uwzględnieniu ograniczeń ustalonych
w projekcie w zakresie ich parametrów.
Teren US, przeznaczony pod usługi sportu i rekreacji, obejmuje istniejące budynki
Młodzieżowego Ośrodka Sportowego POSiR-u i Zespołu Szkół Specjalnych nr 105, a także boisko
sportowe wraz z zapleczem. W granicach terenu US znalazł się również teren zieleni urządzonej
położony pomiędzy boiskiem a ul. Gdańską. Projekt planu umożliwia zarówno zachowanie istniejących
budynków, jak i nowe inwestycje budowlane w obrębie linii zabudowy wskazanych na rysunku planu.
Ponadto, dopuszczono lokalizację obiektów małej architektury, plenerowych urządzeń sportoworekreacyjnych przeznaczonych do rekreacji, boisk sportowych, urządzeń służących utrzymaniu
porządku, w tym siatek ochronnych, placów zabaw dla dzieci oraz budynku administracyjnosocjalnego. Dopuszczono również realizację chodnika pomiędzy ul. Gdańską (2KD-D) a terenem
parkingu (KDWpp), dojść, dojazdów, stacji transformatorowych, ogrodzeń ażurowych.
Maksymalna powierzchnia zabudowy działki budowlanej wynosi 5%, natomiast minimalna
powierzchnia biologicznie czynna działki 70% (z dopuszczeniem sztucznej nawierzchni
przepuszczalnej). Nieprzekraczalna wysokość nowej zabudowy wynosi 8 m.
Na terenie ZI, przeznaczonym pod zieleń izolacyjną, ustalono zagospodarowanie zielenią
urządzoną co najmniej 50% powierzchni działki budowlanej i uzupełnienie zieleni od strony
ul. Podwale (4KD-GP). Wprowadzono zakaz lokalizacji stanowisk postojowych dla pojazdów
samochodowych, wolno stojących stacji transformatorowych. Dopuszczono lokalizację dróg pieszych
i ogrodzeń ażurowych o maksymalnej wysokości 1,80 m.
Na terenie ZP/IT, przeznaczonym pod zieleń urządzoną i infrastrukturę techniczną,
położonym w północno-wschodnim fragmencie projektu planu, ustalono zagospodarowanie zielenią
urządzoną nie mniej niż 50% powierzchni działki budowlanej, dopuszczenie lokalizacji dojazdów,
parkingu, stanowisk postojowych dla pojazdów samochodowych, dróg pieszo – jezdnych
i rowerowych. Dopuszczono lokalizację stacji transformatorowych wolno stojących małogabarytowych,
o ustalonych parametrach (maksymalna powierzchnia 15 m², maksymalna wysokość 3,50 m). Wokół
stacji, co najmniej w strefie do 2 m od ich przegród zewnętrznych, należy wprowadzić zakrzewienia
o wysokości w fazie maksymalnego wzrostu nie mniejszej niż 2 m, z zapewnieniem dojazdu do stacji
dla pojazdów obsługi technicznej oraz z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z przebiegu sieci
infrastruktury technicznej. Ustalono zakaz lokalizacji ogrodzeń, z wyjątkiem wynikających z potrzeb
zapewnienia bezpieczeństwa (ażurowych, o maksymalnej wysokości 1,80 m).
Tereny ZO/ZZ, przeznaczone pod zieleń otwartą, w części stanowiące obszar zagrożony
powodzią, stanowią tereny wyłączone z zabudowy położone pomiędzy rzeką Cybiną i Kanałem Ulgi
a wałami przeciwpowodziowymi. Na terenach tych ustalono zagospodarowanie nie mniej niż 70%
powierzchni terenu zielenią, zachowanie wału przeciwpowodziowego, z dopuszczeniem jego
przebudowy. Ustalono zakaz lokalizacji stanowisk postojowych dla pojazdów samochodowych, stacji
transformatorowych oraz ogrodzeń, z wyjątkiem wynikających z potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa
(o maksymalnej wysokości 1,80 m ). Dopuszczono lokalizację budowli hydrotechnicznych, obiektów
49
z dopuszczeniem lokalizacji na terenie 1U dominanty w formie wieży dobudowanej do budynku kościoła lub w formie wieży
jako nadbudowy budynku kościoła, o wysokości do 35 m
29
małej architektury, sieci infrastruktury technicznej oraz zbiornika retencyjnego dla wód opadowych
i roztopowych oraz chodników i ścieżek rowerowych.
Uwzględniono również przebieg przez tereny ZO/ZZ mostów, w tym:
•
mostu kolejowego dla przeprowadzenia linii kolejowej (z dopuszczeniem rozbudowy linii do
czterech torów),
•
mostu drogowego dla przeprowadzenia drogi publicznej klasy głównej (dwóch jezdni po nie
mniej niż trzy pasy ruchu każda, jednostronnego chodnika i ścieżki rowerowej po stronie
południowej oraz przystosowania drogi publicznej do prowadzenia komunikacji autobusowej
poprzez zabezpieczenie odpowiednich parametrów jezdni),
•
mostu drogowego dla przeprowadzenia drogi publicznej klasy dojazdowej (ścieżki pieszorowerowej, wymaga się zachowania stalowego przęsła mostu Biskupa Jordana,
z dopuszczeniem przebudowy nawierzchni i balustrad),
•
mostu drogowego dla przeprowadzenia drogi publicznej klasy lokalnej (jezdni i chodnika po
stronie południowej, chodnika i ścieżki rowerowej po stronie północnej, dwutorowej trasy
tramwajowej oraz przystosowania drogi publicznej do prowadzenia komunikacji autobusowej
poprzez zabezpieczenie odpowiednich parametrów jezdni).
Pod wszystkimi ww. mostami dopuszczono również lokalizację ciągu pieszego i rowerowego. Ponadto,
w projekcie mpzp wskazano także lokalizację mostu dla ruchu pieszego oraz mostu dla ruchu pieszego
i rowerowego.
Na terenie WS, obejmującym wody rzeki Cybiny oraz Kanału Ulgi, ustalono zachowanie wód
powierzchniowych śródlądowych. Ustalono zakaz lokalizacji stanowisk postojowych dla pojazdów
samochodowych, stacji transformatorowych oraz ogrodzeń, z wyjątkiem wynikających z potrzeb
zapewnienia bezpieczeństwa (o maksymalnej wysokości 1,80 m). Dopuszczono lokalizację budowli
hydrotechnicznych oraz sieci infrastruktury technicznej.
Podobnie jak w przypadku terenów ZO/ZZ, w zapisach dla terenu WS uwzględniono również
istniejące i projektowane przeprawy mostowe, przy czym tu uwzględniono dodatkowo most dla ruchu
pieszego biegnący pomiędzy budynkiem Bramy Poznania ICHOT a Śluzą Katedralną na Ostrowie
Tumskim oraz most dla ruchu pieszego i rowerowego na Cybinie.
Na terenach E, przeznaczonych pod infrastrukturę techniczną, utrzymano lokalizację
istniejących stacji transformatorowych. Na terenie 1E dopuszczono realizację sieci rozdzielczej.
Określono dopuszczalne parametry stacji. Dopuszczono lokalizację dojść i dojazdów, sieci
infrastruktury technicznej. Zakazano lokalizacji ogrodzeń, z wyjątkiem wynikających z potrzeb
zapewnienia bezpieczeństwa (ażurowych, o maksymalnej wysokości 1,80 m.
W zakresie układu komunikacyjnego projekt planu utrzymuje przebieg istniejących tras
szybkiego ruchu, stanowiących fragment II ramy komunikacyjnej, a więc ul. Jana Pawła (1KD-GP)
i ul. Podwale (4KD-GP). W granicach projektu znajduje się również rondo Śródka (2KD-GP)
i niewielki fragment ul. Warszawskiej (3KD-GP).
W północnej części projektu wyznaczono nowy teren komunikacyjnej, na którym planowana
jest realizacja drogi publicznej klasy głównej (KD-G), która stanowić będzie fragment I ramy
komunikacyjnej. Dla nowej drogi ustalono sytuowanie dwóch jezdni po nie mniej niż dwa pasy ruchu
każda, wykonanych częściowo w murach oporowych lub na estakadzie oraz jednostronnego chodnika
i ścieżki rowerowej po stronie południowej. Na przedłużeniu projektowanej drogi – na terenach
1ZO/ZZ i WS – ustalono lokalizację mostu drogowego dla przeprowadzenia drogi publicznej klasy
głównej, oznaczonego na rysunku projektu planu jako strefa mostu nr 2.
W obrębie istniejącej, zabytkowej zabudowy wyznaczono sieć dróg publicznych klasy lokalnej
i dojazdowej, współtworzących historyczny układ urbanistyczny Śródki, w tym: ul. Ostrówek
(1KD-Dxs), ul. Śródkę (1KD-Dxs), rynek Śródecki (KD-Dxsp), ul. Filipińską (1KD-Dxs),
ul. Cybińską (1KD-Dxs), ul. Św. Jacka (1KD-Dxs), ul. Bydgoską (2KD-L) i ul. Gdańską (2KD-D).
Wyznaczono tu również nowe drogi, które zapewnią dostęp do dróg publicznych nowym terenom
inwestycyjnym oraz usprawnią komunikację w obrębie Śródki. Są to następujące tereny: drogi klasy
dojazdowej 3KD-D, 4KD-D, 5KD-D, pieszo-jezdnie 2KD-Dxs, 3KD-Dxs, 4KD-Dxs, 5KD-Dxs,
6KD-Dxs i 7KD-Dxs oraz droga pieszo-rowerowa KD-Dxr.
Projekt planu wprowadza również istotne zmiany dla ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Docelowo, projekt zakłada zawężenie ulicy i obniżenie jej klasy do ulicy lokalnej (1KD-L). Jej
północne fragmenty (w tym chodnik i jezdnia) włączone zostaną w plac rynkowy – teren KD-Dxsp –
obejmujący również obecny rynek Śródecki i fragment ul. Filipińskiej. Zasięg placu wskazano
na rysunku planu szrafem. Plac rynkowy stanowić ma pieszo-jezdnię o wyodrębnionej nawierzchni
30
z płyt lub bruku z kamienia naturalnego. Dopuszczono tu lokalizację przystanku tramwajowego przez
wyodrębnienie inną nawierzchnią oraz stanowisk postojowych dla pojazdów samochodowych
w miejscach nieutrudniających ruch na placu. Projekt planu w miejscu obecnej, północnej części
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, przewiduje również lokalizację nowej zabudowy mieszkaniowousługowej, stanowiącej domknięcie kwartałów zabudowy na terenach 2MW/U, 3MW/U i 5MW/U,
a także realizację nowych dróg klasy dojazdowej 1KD-Dxs (na przedłużeniu obecnej ul. Cybińskiej),
4KD-Dxs i 5KD-Dxs.
Dla ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego wprowadzono ustalenia w zakresie sposobu i terminu
tymczasowego zagospodarowania, urządzenia i użytkowania terenów. Ustalono zachowanie
istniejącego zagospodarowania ulicy na terenach 2KD-GP, 1KD-L, 2KD-L, 1KD-Dxs, 4KD-Dxs,
5KD-Dxs, KD-Dxsp, 2MW/U, 3MW/U i 5MW/U w strefie tymczasowego zagospodarowania,
wskazanej na rysunku planu, do czasu realizacji północnego odcinka I ramy komunikacyjnej pomiędzy
ulicą Podwale i ulicą Kazimierza Pułaskiego.
W północnej części projektu planu wyznaczono tereny, przez które przebiega magistralna
trasa kolejowa nr 3 relacji Warszawa Zachodnia – Kunowice (1-3kk). Na terenach tych ustalono
lokalizację dwutorowej linii kolejowej, z dopuszczeniem rozbudowy do czterech torów. Na terenach
1kk i 3kk dopuszczono również lokalizację bocznicy kolejowej. Ustalono zakaz lokalizacji budynków,
dróg wewnętrznych, stanowisk postojowych dla pojazdów samochodowych oraz stacji
transformatorowych oraz ogrodzeń, z wyjątkiem wynikających z potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa
(ażurowych, o maksymalnej wysokości 1,80 m). Część działek położonych w obrębie terenów
kolejowych znajdują się w ewidencji terenów zamkniętych (tereny TZ), dla których nie sporządza się
planu miejscowego.
Na terenie Kptz/U, przeznaczonym pod dworzec transportu publicznego i zabudowę
usługową, utrzymano lokalizację istniejącego dworca autobusowego przy rondzie Śródka, dopuszczono
jednak jego rozbudowę o funkcję usługową, nie wymagającą jednak zapewnienia określonych
przepisami odrębnymi standardów akustycznych. Dopuszczono tu lokalizację kondygnacji
podziemnych, dojść i dojazdów, stacji transformatorowych wbudowanych w budynek o innym
przeznaczeniu lub wolno stojących (o określonych w projekcie planu parametrach). Ustalono zakaz
lokalizacji ogrodzeń, z wyjątkiem wynikających z potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa (ażurowych,
o maksymalnej wysokości 1,80 m).
Maksymalna powierzchnia zabudowy działki budowlanej wynosi 50%, natomiast minimalna
powierzchnia biologicznie czynna działki 25%. Nieprzekraczalna wysokość nowej zabudowy wynosi
20 m i nie więcej niż cztery kondygnacje nadziemne do gzymsu dachowego, z dopuszczeniem
dodatkowej kondygnacji w dachu stromym lub wycofanej w stosunku do linii elewacji frontowej.
Szerokość elewacji frontowej budynku – nie mniej niż 20 m.
Na terenie KDWpp, położonym w północnej części projektu planu pomiędzy ul. Bydgoską
a terenem sportowo-rekreacyjnym (US), ustalono lokalizację parkingu (w tym dla autobusów
turystycznych), z dopuszczeniem sytuowania parkingu lub garażu wielostanowiskowego, w tym także
wielokondygnacyjnego. W obrębie terenu wyznaczono liniami zabudowy obszar, na którym ustalono
lokalizację pawilonu dla obsługi parkingu. Dopuszczono tu również lokalizację zabudowy usługowej
(w parterze garażu wielokondygnacyjnego), z wyjątkiem usług wymagających zapewnienia komfortu
akustycznego. Maksymalna powierzchnia zabudowy działki budowlanej nie może być większa niż 30%,
(przy czym powierzchnia zabudowy pawilonu nie może być większa niż 130 m2), minimalna
powierzchnia biologicznie czynna nie może stanowić mniej niż 20%, a maksymalna wysokość budynku
nie może przekraczać 5 m w przypadku pawilonu oraz 3 kondygnacje nadziemne i nie więcej niż 10 m
– w przypadku garażu wielokondygnacyjnego. Na terenie KDWpp dopuszczono ponadto lokalizację
kondygnacji podziemnych, umożliwiono zachowanie istniejącego zbiornika retencyjnego
i przepompowni kanalizacji deszczowej, jak również dopuszczono lokalizację dojść i dojazdów, stacji
transformatorowych wbudowanych w budynek o innym przeznaczeniu oraz wolno stojących
małogabarytowych (o określonych w projekcie parametrach) oraz ogrodzeń (ażurowych,
o maksymalnej wysokości 1,80 m).
W zakresie zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów sieci infrastruktury technicznej
ustalono powiązanie sieci infrastruktury technicznej z układem zewnętrznym oraz zapewnienie
dostępu do sieci. Dopuszczono roboty budowlane w zakresie sieci infrastruktury technicznej, w tym
w szczególności sieci: wodociągowej, kanalizacyjnej, elektroenergetycznej, gazowej, ciepłowniczej,
telekomunikacyjnej, systemu monitoringu wizyjnego oraz systemu służb ratowniczych
i bezpieczeństwa publicznego. Ustalono zaopatrzenie w wodę z sieci wodociągowej oraz wprowadzono
ustalenia w zakresie sposobów zagospodarowania wód opadowych i roztopowych.
W zakresie gospodarowania wodami opadowymi i roztopowymi ustalono:
31
•
na terenach oznaczonych na rysunku planu symbolami 1MW/U, 2MW/U, 3MW/U, 4MW/U,
5MW/U, 6MW/U, 7MW/U, 8MW/U, 9MW/U, 10MW/U, 1U, 2U, 3U, 4U, 5U, 1KD-GP,
2KD-GP, 3KD-GP, 4KD-GP, 5KD-GP, KD-G, 1KD-L, 2KD-L, KDWpp i Kptz/U
odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacji deszczowej lub
ogólnospławnej, z dopuszczeniem zagospodarowania wód na terenie;
• na terenach oznaczonych na rysunku planu symbolami 1KD-D, 2KD-D, 3KD-D, 4KD-D,
5KD-D, 1KD-Dxs, 2KD-Dxs, 3KD-Dxs, 4KD-Dxs, 5KD-Dxs, 6KD-Dxs, 7KD-Dxs,
KD-Dxsp, KD-Dxr i KDW odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacji
deszczowej lub ogólnospławnej, z dopuszczeniem zagospodarowania wód na terenie;
• na terenach oznaczonych na rysunku planu symbolami US, ZI, ZP/IT, 1ZO/ZZ i 2ZO/ZZ
zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych na terenie;
Ustalono również lokalizację urządzeń podczyszczających wody opadowe i roztopowe przed
odprowadzeniem ich do rzeki.
W projekcie planu ustalono zachowanie istniejących kolektorów sanitarnych na terenach
ZI, ZP/IT, 1KD-GP, 2KD-GP, 4KD-GP i 3kk oraz zachowanie istniejących kolektorów deszczowych
na terenach 1ZO/ZZ, 1KD-GP, 2KD-GP, 4KD-GP, KD-G, 2KD-L i KDWpp.
W zakresie zasad ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego ustalono ochronę
zieleni wysokiej, a w przypadku kolizji z planowaną infrastrukturą lub zabudową, wymóg jej
przesadzenia lub wprowadzenia nowych nasadzeń na danym terenie. Wprowadzono nakaz
zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia, z uwzględnieniem
wymagań i ograniczeń wynikających z przebiegu sieci infrastruktury technicznej. Na rysunku planu,
na terenach 2MW/U, 9MW/U, 10MW/U, 3U, US, 1-2KD-L, 4KD-GP, 1KD-Dxs i Kptz/U,
wskazano lokalizację pojedynczych drzew, szpalerów lub rzędów, wskazanych do zachowania.
Ustalono zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej oraz
przedsięwzięć dopuszczonych pozostałymi ustaleniami planu. W przypadku stosowania indywidualnych
systemów grzewczych wprowadzono zakaz stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe.
Ponadto, przedmiotowy projekt planu ustala również zasady kształtowania komfortu
akustycznego w środowisku i w budynkach, poprzez:
• nakaz zapewnienia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku dla terenów oznaczonych
na rysunku planu symbolami 1MW/U, 2MW/U, 3MW/U, 4MW/U, 5MW/U, 6MW/U,
7MW/U, 8MW/U, 9MW/U, 10MW/U, 1U i 2U – jak dla terenów w strefie śródmiejskiej
miast powyżej 100 tys. mieszkańców, a w przypadku lokalizacji usług oświaty na terenie 1U –
jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
• dla budynków z pomieszczeniami wymagającymi komfortu akustycznego stosowanie zasad
akustyki architektonicznej i budowlanej,
• na terenach komunikacji stosowanie rozwiązań przeciwhałasowych, z wyłączeniem ekranów
akustycznych, przy czym na terenie 4KD-GP dopuszcza się zachowanie, przebudowę
i odbudowę istniejących ekranów akustycznych.
W zakresie ochrony przeciwpowodziowej na rysunku planu wskazano zasięg granic
szczególnego zagrożenia powodzią, dla których prawdopodobieństwo powodzi jest wysokie i wynosi
raz na 10 lat oraz dla których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz
na 100 lat. Na rysunku projektu mpzp zilustrowano także granicę obszaru, dla którego
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat oraz granicę obszaru
obejmującego tereny narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału
przeciwpowodziowego. Zgodnie z zapisami projektu mpzp, ustala się uwzględnienie
w zagospodarowaniu ograniczeń wynikających z obszaru szczególnego zagrożenia powodzią,
w szczególności lokalizację elementów zagospodarowania dopuszczonych w ustaleniach planu na tym
obszarze, pod warunkiem, że nie utrudni to ochrony przed powodzią. Ponadto, na wszystkich terenach
na których zlokalizowane są wały przeciwpowodziowe, a więc na terenach 1,2ZO/ZZ, 9MW/U, 4U,
US, 1KD-L, 5KD-D, 7KD-Dxs, KD-Dxr, KD-G, 1kk, 2kk, wprowadzono zapis o zachowaniu wałów
oraz o dopuszczeniu ich przebudowy.
W zakresie granic i sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających
ochronie, ustalonych na podstawie przepisów odrębnych, ustalono również przebieg granic terenu
i obszaru górniczego Swarzędz IGH-1.
W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej
ustalono ochronę obejmującego obszar planu zespołu urbanistyczno-architektonicznego kolebki
miasta, najstarszego przedmieścia i najstarszych dzielnic XIX-wiecznego Poznania, wpisanego do
32
rejestru zabytków decyzją nr A 239 z dnia 6.10.1982 r. oraz zachowanie wszystkich obiektów
wpisanych do rejestru zabytków, w tym:
• zespołu dawnego klasztoru Reformatów, wpisanego do rejestru zabytków decyzją z dnia
20.02.1960 r., nr A 156 wraz z zachowanym ogrodzeniem,
• kościoła p.w. Św. Kazimierza (obecnie polsko-katolicki), wpisanego do rejestru zabytków
decyzją z dnia 20.02.1960 r., nr A 155 wraz z zachowanym ogrodzeniem,
• zespołu Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niesłyszących, wpisanego do rejestru
zabytków decyzją z dnia 16.04.1966 r., nr A 011 wraz z zachowanym ogrodzeniem,
• kościoła sukursalnego p.w. Św. Małgorzaty wraz z strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej
oraz ogrodzeniem i bramą, wpisanego do rejestru zabytków decyzją z dnia 14.02.1930 r.,
nr A 168,
• dawnego domu kongregacji Filipinów, wpisanego do rejestru zabytków decyzją z dnia
10.10.1934 r., nr A 169,
• kapliczki Bożej Męki, wpisana do rejestru zabytków decyzją z dnia 15.03.1973 r. nr B 60.
Ponadto, w projekcie mpzp ustala się ochronę zabytków archeologicznych w strefach
stanowisk archeologicznych, zlokalizowanych na obszarze mpzp – osady wczesnośredniowiecznej,
osady z epoki kamienia, osady kultury łużyckiej, osady wczesnośredniowieczna i cmentarzyska
(wpisanych do rejestru zabytków decyzją z dnia 27.04.1995 r., nr A 456 – wskazanych na rysunku
planu), II osady epoki kamienia i osady późnośredniowiecznej.
Dla wszystkich zabytkowych budynków określono szczegółowo zakres ochrony oraz zakres
możliwych ingerencji budowlanych.
Projekt planu ustanowił również formę ochrony zabytków dla nowych budynków, wskazanych
na rysunku planu szrafem, wśród których znalazły się kamienice zlokalizowane m.in. przy
ul. Ostrówek, ul. Śródka, rynku Śródeckim, ul. Bydgoskiej. Dla tych budynków również określono
zasady ochrony.
Zgodnie z ustaleniami projektu planu, ochronie podlega też oryginalna, historyczna
nawierzchnia brukowa wraz z krawężnikami rynku Śródeckiego oraz ulic: Filipińskiej, Śródka, Ostrówek
i Św. Jacka.
Na rysunku planu wskazano również miejsca lokalizacji śladów pamięci (na terenach
10MW/U, 5KD-D, 2KD-GP, US i 2KD-L), dla których dopuszczono wyeksponowanie tych lokalizacji
poprzez usytuowanie obiektów małej architektury, zastosowanie innego materiału posadzki
w stosunku do otoczenia lub odbudowę w sposób niekolidujący z określonym w planie
przeznaczeniem.
4.3.
Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami
Stosownie do ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, zapisy projektu planu miejscowego muszą być zgodne z zapisami studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a rada gminy uchwala plan
miejscowy dopiero po stwierdzeniu, że nie narusza on ustaleń studium. Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy sporządza się w celu określenia polityki
przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego.
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania50
obszar projektu planu dla obszaru „Śródka” w Poznaniu położony jest w zasięgu terenów
o zróżnicowanym kierunku przeznaczenia. Obejmuje zarówno tereny przeznaczone pod zabudowę,
tereny transportu, jak i tereny o specjalnych warunkach zabudowy i zagospodarowania w kategorii
terenów zieleni i w kategorii terenów zabudowy.
Na omawianym obszarze Studium wskazuje następujące kierunki przeznaczenia terenów:
• Tereny przeznaczone pod zabudowę:
MW/U - tereny zabudowy mieszkaniowej lub zabudowy usługowej w obszarze funkcjonalnego
Śródmieścia,
• Tereny o specjalnych warunkach zabudowy i zagospodarowania, w kategorii terenów zieleni:
ZP* - parki i inne tereny zieleni urządzonej z poszerzoną funkcją rekreacyjną,
• Tereny o specjalnych warunkach zabudowy i zagospodarowania, w kategorii terenów pod
zabudowę:
US1* - tereny zabudowy sportu i rekreacji w zieleni,
50
Uchwała LXXII/1137/VI/2014 Rady Miasta Poznania z dnia 23 września 2014 r.
33
• Tereny transportu:
kdGP.2.3 – ul. Podwale i ul. Jana Pawła II, droga klasy głównej ruchu przyspieszonego,
fragment II ramy komunikacyjnej, wyznaczonej wokół szeroko rozumianego
śródmieścia,
kdGP.5 – ul. Warszawska, droga klasy głównej ruchu przyspieszonego,
kdG.1.1 – projektowana droga klasy głównej, fragment I ramy komunikacyjnej, wyznaczonej
wokół centrum miasta,
kdt.2 – istniejąca trasa tramwajowa w ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego,
kdd – Dworzec Śródka, dworzec miejski,
kk.3.1 – linia kolejowa nr 3, relacji Warszawa Zachodnia – Kunowice.
Należy podkreślić, że tereny Kanału Ulgi i rzeki Cybiny oraz tereny położone wzdłuż tych
cieków, a także teren istniejącego boiska wraz z zapleczem sportowym w północno-zachodniej części
Śródki (tereny ZP* i US1*) współtworzą strukturalne kliny zieleni, których zasięg wskazano
na rysunku Studium.
W Studium Śródka położona jest w zasięgu obszaru funkcjonalnego śródmieścia, który
wyznaczony został w obrębię historycznej, intensywnej zabudowy. Oprócz Śródki obejmuje on również
Ostrów Tumski, strefę centralną (w tym Stare Miasto), historycznie ukształtowane dzielnice: Jeżyce,
Łazarz, Wilda, Sołacz oraz wskazane tereny prawobrzeżnej Warty, w tym obszar tzw. Łaciny i Głównej.
Na obszarze funkcjonalnego śródmieścia Studium nie przewiduje lokalizacji nowych obiektów
produkcyjno-magazynowo-składowych
(z
wyjątkiem
parków
naukowo-technologicznych),
a dotychczasowe tereny o takim charakterze proponuje się do przekształceń funkcjonalnoprzestrzennych w kierunku mieszkaniowo-usługowym, z preferencją dla funkcji mieszkaniowej oraz
usług ogólnomiejskich i metropolitalnych z zakresu kultury, nauki, rekreacji.
W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego Studium określa dla Śródki szereg zasad
zagospodarowania, jakie należy uwzględnić na etapie sporządzania planu miejscowego,
a dotyczących:
• ochrony pierwotnego rozwiązania architektonicznego w odniesieniu do budynków historycznych
w zakresie gabarytów i form budynku oraz kompozycji elewacji i detali architektonicznych;
• utrzymania w miarę możliwości historycznych parcelacji, a w przypadku sytuowania budynku
na kilku dawnych działkach, wymagane jest kompozycyjne podzielenie jego elewacji
w nawiązaniu do historycznych podziałów architektonicznych lub budowlanych;
• dostosowania wizualnie nowej zabudowy do zabudowy historycznej i historycznego kontekstu
przestrzennego oraz harmonijnego wpisania się w zastany układ, z zachowaniem charakteru
i skali zabudowy,
• wyeksponowania zespołu zabudowy poklasztornej przy ulicy Bydgoskiej;
• zaakcentowania krawędzi zabudowy od strony rzeki Cybiny;
• dążenia do uspokojenia ruchu na ulicy Prymasa S. Wyszyńskiego;
• dążenia do przywrócenia pierwotnego układu urbanistycznego wraz z wytworzeniem pierzei
rynku Śródeckiego.
Rozwiązania funkcjonalne wskazane w projekcie planu dla obszaru „Śródka” w pełni nawiązują
do kierunków przeznaczenia wyznaczonych dla przedmiotowego obszaru w Studium. Ochronie
podlegają tereny współtworzące strukturalne kliny zieleni, obejmujące wody Kanału Ulgi oraz
fragment rzeki Cybiny wraz z terenami zieleni położonymi wzdłuż tych cieków oraz istniejące boisko
wraz z zapleczem sportowym. Tereny te w projekcie planu przeznaczone zostały pod tereny zieleni
i wód (tereny WS, ZO/ZZ) oraz teren usług sportu i rekreacji (US). Ustalenia w zakresie
przeznaczenia i parametrów zagospodarowania tych terenów uniemożliwiają zabudowę terenów WS
i ZO/ZZ oraz znacznie ograniczają możliwość zabudowy i zagospodarowania terenu US (max. 10%
powierzchni zabudowy, min. 70% powierzchni biologicznie czynnej, max. wysokość budynków 8 m).
Zgodnie z zapisami Studium, ustalenia w zakresie przeznaczenia, parametrów i wskaźników
kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenów MW/U i U pozwolą na ochronę
i
uzupełnienie
pierwotnego
rozwiązania
urbanistyczno-architektonicznego
Śródki
oraz
na wyeksponowanie wartościowych zespołów zabudowy, np. zabudowy poklasztornej przy ulicy
Bydgoskiej. W projekcie znalazły się liczne ustalenia w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego,
które zapewnią ochronę zabytkowych budynków i innych wartościowych obiektów budowlanych.
Ustalone na rysunku planu linie zabudowy pozwolą na uzupełnienie i zaakcentowanie krawędzi
historycznego założenia Śródki od strony rzeki Cybiny, Kanału Ulgi, a także od strony ronda Śródki.
Zgodnie z zapisami Studium, ustalone w projekcie planu rozwiązania funkcjonalnoprzestrzenne pozwolą na złagodzenia negatywnego oddziaływania ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego
34
jako istotnej bariery przestrzenno-funkcjonalnej. W tym celu wyznaczono trasę pod projektowaną
drogę klasy głównej, która będzie stanowiła domknięcie I ramy komunikacyjnej od strony północnej
(teren KD-G) oraz zawężono przekrój ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego i obniżono jej klasę do drogi
lokalnej (1KD-L), co w przyszłości pozwoli na obniżenia znaczenia w układzie komunikacyjnym całego
ciągu ulic: Solna, Wolnica, Małe Garbary, E. Estkowskiego i Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
4.4.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń
projektu planu
Brak planu miejscowego dla danego obszaru powoduje utrudnienia w określeniu zasad
kształtowania polityki przestrzennej i sposobu postępowania w sprawach przeznaczania terenów
na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy (stosownie do ustawy z dnia
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Sytuacja taka utrudnia
kształtowanie ładu przestrzennego obszaru oraz skuteczną ochronę jego środowiska przyrodniczego.
W przypadku omawianego terenu brak realizacji ustaleń projektu planu będzie miał negatywne skutki
zarówno dla samego obszaru Śródki, ale również i w większej skali – dla obszaru śródmiejskiego
Poznania oraz całego miasta.
Obszar Śródki ze względu na swój wyjątkowo duży potencjał rozwojowy wskazany został jako
obszar pilotażowy Miejskiego Programu Rewitalizacji, a sporządzenie i uchwalenie planu miejscowego
dla tego terenu stanowi jeden z zasadniczych elementów przeprowadzenia tego Programu. Brak planu
dla obszaru Śródka spowoduje zatem utrudnienie skutecznej i sprawnej realizacji Miejskiego Programu
Rewitalizacji, a tym samym utrudnienie w osiągnięciu podstawowych celów tego Programu, w tym
m.in. z jednej strony zachowania i ochrony niezwykle cennego dziedzictwa historycznego tego
miejsca, a z drugiej strony umożliwienia jego rozwoju gospodarczego, powstanie nowych miejsc
pracy, pozwalających na przywrócenie Śródce rangi i funkcji centrotwórczych oraz integracji
funkcjonalno-przestrzennej z resztą miasta. Taka sytuacja skutkować może podejmowaniem na tym
terenie działań niespójnych funkcjonalnie i przestrzennie lub wręcz wykluczających się. Poza tym, brak
realizacji projektowanego planu miejscowego pozbawi władze istotnego instrumentu wspomagającego
starania o pozyskanie środków unijnych na sfinansowanie konkretnych działań, wynikających
z realizacji ww. Programu, polegających chociażby na modernizację obiektów, renowacji budynków
zabytkowych czy realizacji elementów infrastruktury technicznej, komunikacyjnej, społecznej.
Odstąpienie od realizacji ustaleń projektowanego planu utrudni skuteczne prowadzenie polityki
przestrzennej również i w szerszej skali. Zrewitalizowanie obszaru Śródki ma niezwykłe znaczenie
w skutecznej poprawie wizerunku całego śródmieścia Poznania, co z kolei warunkuje prawidłowy
rozwój całego organizmu miejskiego. W tym kontekście Śródka stanowi jeden z obszarów, któremu
należy przywrócić rangę obszaru śródmiejskiego, centrotwórczego oraz fragment miasta, na którym ze
względu na położenie na początku Traktu Królewsko-Cesarskiego, należy odtworzyć i wyeksponować
walory historyczne i turystyczne.
Brak planu miejscowego dla danego terenu często oznacza dużo większą swobodę
w podejmowaniu decyzji przez inwestorów, co w przypadku obszaru Śródki jest bardzo
niebezpiecznym zjawiskiem. Realizacja polityki przestrzennej tylko w oparciu o decyzje
administracyjne nie gwarantuje władzom Miasta wystarczającej kontroli nad kształtem przyszłej
zabudowy. Niekontrolowane, przypadkowe zmiany wprowadzane w zagospodarowaniu w obrębie
pojedynczych nieruchomości, mogą prowadzić do zaburzenia historycznego założenia urbanistycznego
Śródki. Inwestorzy nie zawsze biorą pod uwagę ład przestrzenny otoczenia, walory historyczne,
krajobrazowe, przyrodnicze czy kompleksowe podejście do terenu z uwzględnieniem jego otoczenia jest to zadanie władz Miasta, a skuteczne wyegzekwowane może zostać tylko poprzez uchwalony
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Brak realizacji ustaleń projektu planu pozbawi
Miasto realnej szansy na poprawę wizerunku Śródki, wyeliminowania z jej krajobrazu fragmentów
zaniedbanych, zdegradowanych funkcjonalnie i przestrzennie, a eksponowanych z głównych tras
komunikacyjnych, chociażby terenu najbardziej widocznego z ronda Śródka, obecnie
zagospodarowanego tymczasowymi i substandardowymi obiektami handlowymi, znacznie
pogarszającymi fizjonomię tej części miasta.
Pozostawienie obszaru opracowania bez planu miejscowego często utrudnia również ochronę
środowiska przyrodniczego. Plan miejscowy, w powiązaniu z innymi przepisami prawa, określa
i porządkuje szereg zagadnień związanych z ochroną środowiska przyrodniczego, w tym z ochroną
i kształtowaniem zieleni, ochroną zasobów wodnych, gleb oraz innych znaczących komponentów
środowiska, gospodarką wodno-ściekową, ochroną powietrza atmosferycznego oraz ochroną przed
hałasem. Analizowany obszar, z uwagi na jego silne zurbanizowanie, podlega wielu negatywnym
35
procesom antropogenicznym. Do jego głównych obszarów problemowych w zakresie środowiska
przyrodniczego zaliczyć należy:
• emisję hałasu komunikacyjnego, zwłaszcza samochodowego, powodującego znaczne obniżenie
standardu funkcjonowania istniejących terenów mieszkaniowych i usługowych (wrażliwych
akustycznie) położonych najbliżej dużych tras komunikacyjnych (zwłaszcza ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego),
• emisję zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych i komunikacyjnych, powodujących skażenie
powietrza i środowiska gruntowo-wodnego, a w rezultacie i negatywne oddziaływania
na rośliny, zwierzęta i ludzi,
• znaczące i nieodwracalne przekształcenie w obrębie uwarunkowań siedliskowych oraz
krajobrazowych.
Niezależnie od tego, czy plan miejscowy zostanie zrealizowany czy nie, środowisko
przyrodnicze będzie nadal podlegać antropopresji na skutek funkcjonowania terenów zabudowanych,
komunikacyjnych i infrastrukturalnych. Dlatego niezwykle ważne jest sporządzenie planu, którego
ustalenia pozwolą na ograniczenie powyższych negatywnych oddziaływań źródeł antropogenicznych
oraz które zapewnią ład przestrzenny i prawidłowe kształtowanie uwarunkowań krajobrazowych.
5.
CELE
OCHRONY
ŚRODOWISKA
USTANOWIONE
NA
SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM I LOKALNYM ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
Akcesja Polski do Unii Europejskiej nałożyła na Polskę nowe obowiązki, wynikające
z Akcesja Polski do Unii Europejskiej nałożyła na Polskę nowe obowiązki, wynikające
z konieczności dostosowania prawa polskiego do regulacji unijnych. Ochrona środowiska wraz
z Traktatem z Maastricht (1991) włączona została przez Wspólnoty Europejskie do spisu ich stałych
zadań, dla których określono cele działań zapobiegawczych i regulujących. Obecnie prawo Unii
Europejskiej regulujące ochronę środowiska liczy sobie kilkaset aktów prawnych, obejmujących
dyrektywy, rozporządzenia, decyzje i zalecenia. Do priorytetów Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony
środowiska zaliczyć należy m.in. przeciwdziałanie zmianom klimatu, ochronę różnorodności
biologicznej, ograniczenie wpływu zanieczyszczenia na zdrowie, a także lepsze wykorzystanie zasobów
naturalnych.
Do dokumentów rangi międzynarodowej – wspólnotowej – formułujących cele ochrony
środowiska, istotne z punktu widzenia projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, zaliczyć
można:
• Dyrektywę Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych
(91/271/EWG), nakładającą na Państwa Członkowskie wymóg wyposażenia aglomeracji
w systemy zbierania ścieków komunalnych – cel istotny z uwagi na występowanie w obszarze
opracowania zabudowy, realizowany w projekcie mpzp poprzez wprowadzenie zapisów
regulujących prowadzenie gospodarki wodno-ściekowej na obszarze opracowania;
• Dyrektywę Rady z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością
otaczającego powietrza (96/62/WE), nakładającą na Państwa Członkowskie obowiązek
utrzymania jakości powietrza tam, gdzie jest ona dobra, oraz jej poprawie w pozostałych
przypadkach – cel szczególnie istotny w kontekście obowiązywania dla Poznania Programu
ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań, realizowany w projekcie mpzp poprzez
ustalenie zakazu stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe (również przypadku
stosowania indywidualnych systemów grzewczych, dopuszczonych zgodnie z ustaleniami
projektu planu).
Na szczeblu krajowym cele ochrony środowiska ustanawiają strategiczne dokumenty rządowe:
II Polityka Ekologiczna Państwa oraz Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą
do roku 2016. Oba te dokumenty respektują zapisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.,
mówiące o konieczności zapewnienia przez Rzeczpospolitą Polską ochrony środowiska kierując się
zasadą zrównoważonego rozwoju oraz konieczności zapewnienia przez władze publiczne
bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
II Polityka Ekologiczna Państwa
Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju,
ustanowiona w ramach Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Podstawowym
założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych
sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie
36
zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne
jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów
przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym,
ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne
traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania
zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki.
Podstawowym celem polityki jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, czyli
mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych. Wśród metod realizacji polityki
ekologicznej państwa priorytet ma stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemów
zarządzania środowiskowego, które pozwalają powiązać efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi,
zwłaszcza w przemyśle i energetyce, transporcie, rolnictwie, leśnictwie, budownictwie i gospodarce
komunalnej, zagospodarowaniu przestrzennym, turystyce, ochronie zdrowia, handlu i działalności
obronnej.
Cele szczegółowe polityki ekologicznej państwa ujęto w dwóch grupach: w sferze racjonalnego
użytkowania zasobów naturalnych (np. racjonalizację użytkowania wody, ochronę zasobów kopalin,
wzbogacenie i racjonalną eksploatację zasobów leśnych, ochronę gleb itd.) i w zakresie jakości
środowiska. Cele dotyczące jakości środowiska odnoszą się w szczególności do gospodarowania
odpadami, stosunków wodnych i jakości wód, jakości powietrza, zmiany klimatu, hałasu
i promieniowania, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, a także różnorodności biologicznej
i krajobrazowej. Wśród nich, w kontekście zakresu ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu, wymienić należy m.in.:
• racjonalizację użytkowania wody, jakość wód, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy
ustalające: sposób zagospodarowania wód opadowych i roztopowych dla poszczególnych
terenów, lokalizacje urządzeń podczyszczających wody roztopowe i opadowe przed
odprowadzeniem ich do rzeki, zaopatrzenie w wodę z sieci wodociągowej, zachowanie wód
powierzchniowych śródlądowych (na terenie WS), zapewnienie dostępu do wód
powierzchniowych na potrzeby wykonywania robót konserwacyjnych i hydrotechnicznych,
zachowanie przepustu dla rzeki Cybiny na terenie 1KD-GP (z dopuszczeniem jego
przebudowy),
• ochronę gleb, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: nakaz
wymagań i ograniczeń wynikających z przebiegu sieci infrastruktury technicznej, określenie
maksymalnej powierzchni zabudowy dla terenów, przeznaczonych pod zabudowę, określenie
minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej na działkach budowlanych/terenach;
• jakość powietrza, zmiany klimatu, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające:
zakaz stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe, w pośredni sposób także
poprzez wyznaczenie terenu zieleni izolacyjnej (ZI) oraz realizację zakazu lokalizacji
przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko,
z wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej oraz przedsięwzięć
dopuszczonych pozostałymi ustaleniami planu;
• hałas, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: nakaz zapewnienia
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku dla terenów 1-10MW/U oraz 1-2U – jak
dla terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, a w przypadku
lokalizacji usług oświaty na terenie 1U – jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym
lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, następnie stosowanie zasad akustyki
architektonicznej dla budynków z pomieszczeniami wymagającymi komfortu akustycznego,
a na terenach komunikacji – stosowanie rozwiązań przeciwhałasowych, z wyłączeniem ekranów
akustycznych, przy czym na terenie 4KD-GP dopuszczono zachowanie, przebudowę
i odbudowę istniejących ekranów akustycznych;
• różnorodność biologiczną i krajobrazową, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy
ustalające: nakaz zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia,
z uwzględnieniem wymagań i ograniczeń wynikających z przebiegu sieci infrastruktury
technicznej, ochronę zieleni wysokiej (a w przypadku kolizji z planowaną infrastrukturą lub
zabudową, wymóg jej przesadzenia lub wprowadzenia nowych nasadzeń na danym terenie),
określenie minimalnych powierzchni biologicznie czynnych jakie muszą być zachowane
w obrębie działek budowlanych lub terenów, wprowadzenie zadrzewień w miejscach
wskazanych na rysunku (na terenach 9-10MW/U, 2KD-L), zachowanie wskazanych
na rysunku planu drzew (na terenie 3U), wprowadzenie i uzupełnienie zadrzewień na terenie
37
US (w miejscu wskazanym na rysunku), uzupełnienie zieleni wysokiej na terenie ZI od strony
terenu 4KD-GP.
Ponadto, dokument wskazuje na konieczność stworzenia spójnego wewnętrznie systemu
prawa ochrony środowiska, dostosowanego do wymagań unijnych. Wymaga poddania dokumentów
programowych z dziedziny ochrony środowiska (planów, strategii, polityk, itp.) ocenie ekologicznej
skuteczności lub ocenie oddziaływania na środowisko (w formie strategicznych ocen oddziaływania
na środowisko), ocenie efektywności kosztowej, konsultacjom społecznym, ocenie zgodności
z wymogami Unii Europejskiej.
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 stanowi
załącznik do uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie przyjęcia
Polityki. Sporządzona została przez Ministerstwo Środowiska, zgodnie z wymogiem ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Omawiany dokument określa cele
średniookresowe do 2016 r. oraz wskazuje kierunki działań do wykonania w latach 2009-2012
w odniesieniu do zagadnień związanych z:
• kierunkami działań systemowych,
• ochroną zasobów naturalnych,
• poprawą jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Wśród działań systemowych dokument wymienia aspekt ekologiczny w planowaniu
przestrzennym i w jego ramach cel dotyczący podnoszenia roli planowania przestrzennego, które
powinno być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Wskazuje się na konieczność wdrażania
wytycznych, dotyczących uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań
ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wdrożenie przepisów, umożliwiających przeprowadzenie
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci
Natura 2000, uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, określenie zasad
ustalania progów tzw. chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu
środowiska, uwzględniania w planach wyników monitoringu środowiska.
Na szczeblu gminnym wyraz realizacji Polityki stanowi Program Ochrony Środowiska dla Miasta
Poznania na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku. W Programie wytypowano –
w poszczególnych obszarach działań – priorytety ekologiczne wraz z kierunkami działań, które
sformułowano na podstawie głównych zagrożeń środowiska rozpatrywanych w kontekście aktualnych
i planowanych wymogów prawnych oraz potrzeb i możliwości realizacyjnych Miasta.
Scharakteryzowano także długoterminowe ekologiczne cele strategiczne (do roku 2020). Wśród celów
strategicznych i kierunków działań polityki ekologicznej miasta wskazano m.in.:
• osiągnięcie poprawy jakości powietrza i jakości życia mieszkańców,
• zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych oraz ochronę przed powodzią i suszą,
• zmniejszenie stopnia narażenia mieszkańców na ponadnormatywny hałas,
• zapewnienie funkcjonowania zrównoważonego systemu gospodarki odpadami,
• ochronę różnorodności biologicznej oraz tworzenie sieci obszarów chronionych,
• zrównoważoną gospodarkę leśną z zachowaniem potencjału rekreacyjnego,
• utrzymanie wysokiego poziomu systemu zieleni miejskiej,
• zapewnienie właściwej opieki i ochrony zwierząt w mieście,
• ochronę złóż kopalin,
• minimalizację zagrożenia spowodowanego ruchami masowymi ziemi,
• poprawę jakości gleby i ziemi.
Część z celów znajduje swoje odzwierciedlenie w zapisach omawianego projektu mpzp. Są to
cele dotyczące:
• poprawy jakości gleby i ziemi, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: nakaz
wymagań i ograniczeń wynikających z przebiegu sieci infrastruktury technicznej, określenie
maksymalnej powierzchni zabudowy dla terenów, w obrębie których przewiduje się możliwość
lokalizacji zabudowy, określenie minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej
na działkach budowlanych/terenach;
• zrównoważonego użytkowania zasobów wodnych oraz ochrony przed powodzią i suszą,
realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: sposób zagospodarowania wód
opadowych i roztopowych dla poszczególnych terenów, lokalizację urządzeń podczyszczających
wody roztopowe i opadowe przed odprowadzeniem ich do rzeki, zaopatrzenie w wodę z sieci
38
•
•
•
wodociągowej, zachowanie wód powierzchniowych śródlądowych (na terenie WS), zapewnienie
dostępu do wód powierzchniowych na potrzeby wykonywania robót konserwacyjnych
i hydrotechnicznych, zachowanie przepustu dla rzeki Cybiny na terenie 1KD-GP
(z dopuszczeniem jego przebudowy), ustalenie granic obszarów szczególnego zagrożenia
powodzią (dla których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na
10 lat oraz dla którego prawdopodobieństwo to jest średnie i wynosi raz na 100 lat), ustalenie
granicy obszaru, dla którego prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz
na 500 lat, ustalenie granicy obszaru obejmującego tereny narażone na zalanie w przypadku
zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, uwzględnienie w zagospodarowaniu
ograniczeń wynikających z obszaru szczególnego zagrożenia powodzią – w szczególności
lokalizację elementów zagospodarowania dopuszczonych w ustaleniach planu na tym obszarze –
pod warunkiem, że nie utrudni to ochrony przed powodzią, zachowanie wału
przeciwpowodziowego (z dopuszczeniem jego przebudowy) na terenach 1,2ZO/ZZ, 9MW/U,
4U, US, 1KD-L, 5KD-D, 7KD-Dxs, KD-Dxr, KD-G, 1kk, 2kk, dopuszczenie lokalizacji
budowli hydrotechnicznych na terenie WS;
osiągnięcia poprawy jakości powietrza i jakości życia mieszkańców, realizowany w projekcie
planu poprzez zapisy ustalające: zakaz stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo
stałe, w pośredni sposób także poprzez wyznaczenie terenu zieleni izolacyjnej (ZI) oraz
realizację zakazu lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco
oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu łączności
publicznej oraz przedsięwzięć dopuszczonych pozostałymi ustaleniami planu;
zmniejszenia stopnia narażenia mieszkańców na ponadnormatywny hałas, realizowany
w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: nakaz zapewnienia dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku dla terenów 1-10MW/U oraz 1-2U – jak dla terenów w strefie
śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, a w przypadku lokalizacji usług oświaty
na terenie 1U – jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci
i młodzieży, następnie stosowanie zasad akustyki architektonicznej dla budynków
z pomieszczeniami wymagającymi komfortu akustycznego, a na terenach komunikacji
– stosowanie rozwiązań przeciwhałasowych, z wyłączeniem ekranów akustycznych, przy czym
na terenie 4KD-GP dopuszczono zachowanie, przebudowę i odbudowę istniejących ekranów
akustycznych;
ochronę różnorodności biologicznej oraz tworzenie sieci obszarów chronionych, realizowany
w projekcie mpzp poprzez zapisy ustalające: nakaz zagospodarowania zielenią wszystkich
powierzchni wolnych od utwardzenia, z uwzględnieniem wymagań i ograniczeń wynikających
z przebiegu sieci infrastruktury technicznej, ochronę zieleni wysokiej (a w przypadku kolizji
z planowaną infrastrukturą lub zabudową, wymóg jej przesadzenia lub wprowadzenia nowych
nasadzeń na danym terenie), określenie minimalnych powierzchni biologicznie czynnych jakie
muszą być zachowane w obrębie działek budowlanych lub terenów, wprowadzenie zadrzewień
w miejscach wskazanych na rysunku (na terenach 9-10MW/U, 2KD-L), zachowanie
wskazanych na rysunku planu drzew (na terenie 3U), wprowadzenie i uzupełnienie zadrzewień
na terenie US (w miejscu wskazanym na rysunku), uzupełnienie zieleni wysokiej na terenie ZI
od strony terenu 4KD-GP.
Dokumentem o charakterze strategicznym, przenoszącym założenia i cele zawarte
w tzw. Ramowej Dyrektywie Wodnej51, jest „Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza
Odry”52. Plan ten jest narzędziem planistycznym, stanowiącym pewnego rodzaju fundament przy
podejmowaniu decyzji wpływających na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania wodami
w przyszłości. W planie tym ustalono cele środowiskowe dla wód powierzchniowych oraz odstępstwa
od osiągnięcia celów środowiskowych. Przy ustalaniu celów środowiskowych dla JCWP brano pod
uwagę aktualny stan JCWP w związku z wymaganym zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną
warunkiem niepogarszania ich stanu. Dla JCWP, będących obecnie w bardzo dobrym stanie/potencjale
ekologicznym celem środowiskowym będzie utrzymanie tego stanu/potencjału. Ze względu na istotne
różnice między naturalnymi oraz silnie zmienionymi i sztucznymi częściami wód, zróżnicowano cele
środowiskowe wymagane do osiągnięcia dla poszczególnych rodzajów wód. W przypadku naturalnych
części wód celem będzie osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego, a w przypadku wód
silnie zmienionych i sztucznych – co najmniej dobrego potencjału ekologicznego. W obydwu
51
Dyrektywa 2000/60/WE Parlamenty Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327 z 22 grudnia 2000 r.)
52
M.P. Nr 40, poz. 451
39
przypadkach, w celu osiągnięcia dobrego stanu lub potencjału wymagane jest jednocześnie
utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego.
W kontekście analizowanego projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu istotne jest
uwzględnienie celów środowiskowych wyznaczonych dla JCW Cybina (PLRW600017185899).
W „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” Cybina została uznana jako naturalna
część wód o złym stanie, zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych. Analizując wpływ
realizacji ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu na osiągnięcie celów
środowiskowych dla wspomnianej JCW nie przewiduje się wystąpienia negatywnego oddziaływania
w tym zakresie. Należy natomiast podkreślić, że do projektu mpzp wprowadzono szereg zapisów,
których docelowa realizacja sprzyjać będzie osiągnięciu wskazanych celów środowiskowych. Wśród
nich wymienić należy przede wszystkim ustalenie:
• zachowania wód powierzchniowych śródlądowych na terenie WS,
• sposobu zagospodarowania wód opadowych i roztopowych dla poszczególnych terenów,
• lokalizacji urządzeń podczyszczających wody roztopowe i opadowe przed odprowadzeniem do
rzeki,
• zaopatrzenia w wodę z sieci wodociągowej.
Analizując opisane powyżej cele ochrony środowiska, istotne z punktu widzenia
projektowanego dokumentu, określone na szczeblu międzynarodowym, krajowym i lokalnym, należy
uznać, że poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów zostały one uwzględnione w projekcie planu
w sposób właściwy.
6.
6.1.
PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi
Występowanie zjawisk wpływających na kształtowanie powierzchni ziemi oraz lokalnych
warunków gruntowych związane jest nierozerwalnie z realizacją większości inwestycji budowlanych,
drogowych, jak i infrastrukturalnych. W przypadku analizowanego projektu mpzp przewiduje się
wystąpienie niekorzystnych oddziaływań na kształtowanie powierzchni ziemi i warunków gruntowych
o zróżnicowanym charakterze i zasięgu.
Analizując prognozowany wpływ realizacji nowych inwestycji budowlanych na kształtowanie
powierzchni ziemi i warunków gruntowych należy zwrócić szczególną uwagę na charakterystykę
występujących tu gruntów, a także intensywność przekształceń, jakim tereny te podlegały
na przestrzeni wieków. Zwiększenie udziału terenów zabudowanych w południowej części
omawianego obszaru, uzupełnienie zabudowy istniejącej, a także realizacja projektowanego
fragmentu I ramy komunikacyjnej, związana będzie z wystąpieniem niekorzystnych zjawisk o znacznie
mniejszej intensywności niż przeprowadzone niegdyś na tych terenach działania związane
m.in. z przełożeniem i uregulowaniem koryta rzeki, zniwelowaniem różnicy wysokości w obrębie
obecnie funkcjonujących tarasów zalewowych (wzdłuż Kanału Ulgi i Cybiny), przebudową i likwidacją
obiektów hydrotechnicznych, a także uformowaniem wałów przeciwpowodziowych. Realizacja
projektowanych inwestycji skutkować będzie wystąpieniem niekorzystnych oddziaływań o znacznie
mniejszej skali i zakresie, a ich lokalizacja nie spowoduje tak diametralnych zmian w ukształtowaniu
powierzchni terenu oraz warunkach gruntowych w granicach całego analizowanego obszaru.
Zgodnie z ustaleniami omawianego projektu mpzp, istotne zmiany w zakresie
dotychczasowego sposobu zagospodarowania i użytkowania dotyczyć będą m.in. terenów położonych
między ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, a skarpą doliny Cybiny, a także terenów położonych
w północnej części obszaru – wzdłuż istniejącej linii kolejowej Warszawa – Kunowice. W przypadku
terenów obecnie zabudowanych, obejmujących historyczną zabudowę Śródki, nie przewiduje się
wprowadzenia znaczących zmian w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i użytkowania
(projekt planu uwzględnia charakter i parametry istniejącej zabudowy, przewidując uzupełnienie
i domknięcie istniejących kwartałów), w związku z czym, skala ewentualnych oddziaływań
na powierzchnię ziemi oraz grunty będzie w tym przypadku nieporównywalnie mniejsza. Realizacji
inwestycji oddziałujących w sposób negatywny na powierzchnię ziemi i lokalne warunki gruntowe nie
przewiduje się natomiast w przypadku terenów położonych w zasięgu obszaru zagrożonego powodzią
(wyjątek stanowi realizacja projektowanego mostu).
Niemniej, realizacja części zapisów analizowanego projektu mpzp, wskazujących na lokalizację
nowych inwestycji budowlanych, komunikacyjnych i infrastrukturalnych, wymagać będzie dokonania
lokalnych zmian w dotychczasowym ukształtowaniu powierzchni ziemi oraz właściwościach podłoża.
Realizacja nowej zabudowy mieszkaniowej i usługowej wymaga przeprowadzenia szeregu działań,
związanych m.in. z wyrównaniem powierzchni, deniwelacją, wykonaniem wykopów (fundamenty
40
budynków), przemieszczeniem znacznych ilości mas ziemnych, wprowadzeniem do profilu glebowego
elementów konstrukcyjnych budynków i innych obiektów budowlanych, a także różnego rodzaju
materiałów, wpływających na zmianę dotychczasowych właściwości podłoża (m.in. jego
przepuszczalności oraz właściwości plastycznych). Do najbardziej niekorzystnych zjawisk, jakie pojawią
się w wyniku wprowadzanych zmian, należy zaliczyć trwałe uszczelnienie powierzchni ziemi oraz
usunięcie wierzchniej warstwy gleby w obrębie terenów przeznaczonych bezpośrednio pod
posadowienie projektowanych budynków. Z uwagi na głębokość zmian w profilu glebowym, skala
niekorzystnych oddziaływań będzie znacznie większa w przypadku realizacji kondygnacji podziemnych
(dopuszczonych na terenach MW/U i U). W przypadku poszerzenia zasięgu terenów wskazanych pod
zabudowę, niekorzystne oddziaływania wystąpią również na terenach sąsiednich, wykorzystywanych
na etapie prowadzenia prac budowlanych (dojazd, składowanie materiałów). Ze względu na ich
ograniczony czas trwania oraz odwracalny charakter, nie będą one jednak wpływały na modyfikację
warunków gruntowych i ukształtowania powierzchni w granicach całego obszaru projektu mpzp.
Do inwestycji, których realizacja wpłynie w sposób znaczący na lokalne ukształtowanie
powierzchni ziemi oraz warunki gruntowe, należy również projektowana droga klasy głównej (KD-G),
stanowiąca fragment I ramy komunikacyjnej. Zrealizowanie tak dużego zamierzenia inwestycyjnego
związane będzie niewątpliwie z koniecznością dokonania istotnych zmian w zakresie warunków
gruntowych i ukształtowania terenu. Zakłada się, że konieczne będzie przeprowadzenie głębokich
wykopów, przemieszczenie znacznych ilości mas ziemnych, jak również wprowadzenie materiałów
zmieniających przepuszczalność i stabilność podłoża. Przewiduje się zatem, że grunty na terenach
wskazanych pod lokalizację nowej drogi zostaną w sposób trwały pozbawione dotychczasowych
właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych.
Do inwestycji związanych z najbardziej znaczącym wpływem na lokalne kształtowanie
powierzchni ziemi i warunków gruntowych należeć będzie niewątpliwie budowa nowego mostu
drogowego w ciągu projektowanej drogi, oznaczonej symbolem KD-G. Wskazany w projekcie planu
korytarz budowy przeprawy mostowej (poniżej istniejącej linii kolejowej) przebiega przed tereny dotąd
niezagospodarowane, porośnięte spontanicznie pojawiającą się roślinnością (występującą na brzegach
i skarpach Kanału Ulgi). Realizacja tego rodzaju obiektu inżynierskiego związana będzie
m.in. z koniecznością naruszenia powierzchni terenu (prace ziemne przy wykonaniu fundamentów
i podpór), wprowadzeniem elementów konstrukcyjnych oraz odpowiednim zagęszczeniem
i wyprofilowaniem podłoża.
Wystąpienie oddziaływań o niekorzystnym charakterze prognozowane jest również
w przypadku realizacji inwestycji polegającej na rozbudowie istniejącej linii kolejowej WarszawaKunowice (lokalizacja nowych torów po południowej stronie istniejącej linii), jednakże z uwagi
na odmienny charakter koniecznych do przeprowadzenia prac (wykonanie nasypów kolejowych, brak
konieczności trwałego uszczelnienia powierzchni ziemi), skala tych oddziaływań może być nieco
mniejsza. W przypadku pozostałych dróg, wskazanych w omawianym projekcie mpzp, nie przewiduje
się wystąpienia zjawisk negatywnie wpływających na ukształtowanie powierzchni i warunki gruntowe.
Sytuacja ta wynika z wyznaczenia większości dróg po śladzie funkcjonujących obecnie ulic.
Ewentualne prace, związane z ich modernizacją i rozbudową, nie powinny wpływać w sposób istotny
na lokalne warunki gruntowe i ukształtowanie terenu.
Zmiany w ukształtowaniu terenu oraz właściwościach fizycznych i chemicznych podłoża
wystąpić mogą również w przypadku przeprowadzenia dopuszczonych w planie robót budowlanych
w zakresie sieci infrastruktury technicznej (wodociągowej, kanalizacyjnej, elektroenergetycznej,
gazowej, ciepłowniczej, telekomunikacyjnej). Prowadzenie tego rodzaju inwestycji skutkować może
powstaniem lokalnych przekształceń powierzchni ziemi i warunków gruntowych, wynikających
z konieczności dokonania wykopów, a także przemieszczenia lub wprowadzania nowych elementów
sieci infrastruktury. Umieszczenie pod powierzchnią terenu nowych, trwałych elementów, powodować
może także oddziaływania o długoterminowym charakterze, związane z umieszczeniem elementów
ograniczających przepuszczalność czy też naruszających dotychczasową strukturę gruntu. Niemniej,
przewiduje się, że z uwagi na dotychczasowy stopień przekształcenia poszczególnych terenów oraz
obecność licznych elementów sieci infrastruktury technicznej, zjawisko to nie będzie odgrywało
znaczącej roli w kształtowaniu powierzchni ziemi oraz zmianie warunków gruntowych w granicach
całego analizowanego obszaru.
Z uwagi na prawdopodobieństwo wystąpienia opisanych powyżej oddziaływań, związanych ze
zmianą sposobu zagospodarowania i użytkowania części terenów, do projektu mpzp obszaru „Śródka”
w Poznaniu wprowadzono zapisy, których pełna i docelowa realizacja pozwoli zminimalizować
i ograniczyć skalę i intensywność zjawisk, pojawiających się w wyniku realizacji projektowanych
inwestycji.
41
Z punktu widzenia ochrony powierzchni ziemi i warunków gruntowych najbardziej korzystnym
zapisem projektu mpzp jest ograniczenie możliwości wprowadzenia znaczących zmian
w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i użytkowania terenów 1-2ZO/ZZ, obejmujących
terasy zalewowe Kanału Ulgi oraz Cybiny. Uniemożliwienie lokalizacji na tych terenach stanowisk
postojowych dla pojazdów samochodowych oraz stacji transformatorowych pozwoli na ograniczenie
ryzyka pojawienia się zmian w dotychczasowych właściwościach tutejszych gruntów i zapobiegnie
możliwości znaczących przekształceń powierzchni ziemi.
Funkcje, których lokalizacja prawdopodobnie nie będzie związana z wystąpieniem istotnych,
negatywnych oddziaływań na powierzchnię i warunki gruntowe, wskazano również dla terenów
oznaczonych symbolami ZI, ZP/IT oraz US. W przypadku terenu ZI wprowadzono wymóg
zagospodarowania zielenią urządzoną nie mniej niż 50% powierzchni działki budowlanej. Identyczny
minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej został ustalony dla terenu ZP/IT, dla którego
dopuszcza się jedynie lokalizację stacji transformatorowych wolno stojących małogabarytowych
(o określonej powierzchni zabudowy i wysokości). Określenie takiego sposobu zagospodarowania
i użytkowania terenów pozwala założyć, że tereny te nie będą narażone na oddziaływania związane ze
znaczącym przekształceniem powierzchni ziemi, wynikającym z realizacji nowych inwestycji
budowlanych. Czynnikiem wpływającym korzystnie na utrzymanie dotychczasowych warunków
gruntowych będzie w tym przypadku utrzymanie dużego udziału powierzchni zagospodarowanych
zielenią oraz ograniczenie możliwości trwałego uszczelniania powierzchni. Z uwagi na powyższe,
pozytywnie ocenić należy także zapisy odnoszące się do terenu US, obejmującego istniejące obecnie
boisko sportowe oraz towarzyszące mu budynki. Zapisy projektu mpzp wymagają utrzymania
znaczącego udziału powierzchni biologicznie czynnej (minimum 70% powierzchni działki budowlanej,
z dopuszczeniem zastosowania sztucznej nawierzchni przepuszczalnej) oraz ograniczają możliwość
istotnego zwiększenia udziału zabudowy (nie więcej niż 5% powierzchni działki budowlanej).
W celu ograniczenia skali występowania negatywnych oddziaływań na ukształtowanie
powierzchni ziemi i warunki gruntowe, jakie mogą nastąpić w konsekwencji realizacji dopuszczonych
w projekcie planu zamierzeń inwestycyjnych, dla wszystkich terenów wskazanych pod zabudowę
wprowadzono zapisy ustalające jej maksymalną powierzchnię. Powierzchnia ta, w zależności od
przeznaczenia terenu, funkcji projektowanej zabudowy i istniejącego zagospodarowania, wynosi od
20 do 100% (dla działek narożnikowych na terenach 1-8MW/U) powierzchni działki budowlanej.
W celu ograniczenia ryzyka pojawienia się w obrębie większości terenów zbyt intensywnej zabudowy,
ustalono także minimalną powierzchnię działek budowlanych oraz minimalny udział powierzchni
biologicznie czynnej, jaki musi zostać utrzymany w granicach działek budowlanych (od 5 do 70%).
W tym miejscu należy również podkreślić, iż przewidziany w projekcie mpzp niewielki udział
powierzchni biologicznie czynnej w obrębie terenów 1-8MW/U wynika z charakteru, funkcji oraz
historycznej i kulturowej wartości obecnej zabudowy. Generalnie jednak, wprowadzone do projektu
mpzp zapisy określające sposób kształtowania zabudowy, pozwolą na ograniczenie możliwości
drastycznego zmniejszenia udziału powierzchni biologicznie czynnej w obrębie poszczególnych
terenów, umożliwiając tym samym zmniejszenie skali przekształceń powierzchni ziemi oraz utrzymanie
charakteru przeważającego na omawianym obszarze sposobu zagospodarowania i użytkowania
terenów.
Oddziaływania na powierzchnię ziemi związane będą również w sposób pośredni ze
zwiększeniem ilości odpadów generowanych na terenach projektowanej zabudowy, której lokalizację
przewidziano zgodnie z zapisami projektu planu. W projekcie nie znalazły się natomiast zapisy
odnoszące się w sposób bezpośredni do sposobu prowadzenia gospodarki odpadami na obszarze
opracowania. Zasady gospodarowania odpadami szczegółowo określają przepisy odrębne, w tym
ustawa o odpadach, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz akty wykonawcze do
tych ustaw, w tym. m.in. Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta Poznania53
i Regulamin utrzymania czystości i porządku w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi
na obszarze gmin wchodzących w skład Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji
Poznańskiej”54. Stąd w przedmiotowym projekcie planu brak jest ustaleń odnoszących się w sposób
szczegółowy do zagadnień związanych z gospodarką odpadami. Istotne jest natomiast wprowadzenie
do projektu mpzp ustaleń zapewniających możliwość prawidłowego prowadzenia gospodarki odpadami
53
54
Uchwała Nr LVIII/780A/2009 Rady Miasta Poznania w sprawie przyjęcia Regulaminu utrzymania czystości i porządku
na terenie miasta Poznania
Uchwała Nr VI/30/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej” z dnia
12 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia regulaminu utrzymania czystości i porządku w zakresie gospodarowania odpadami
komunalnymi na obszarze gmin wchodzących w skład Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji
Poznańskiej”
42
w granicach poszczególnych terenów, m.in. poprzez zapewnienie dostępu działek budowlanych, czy
też określenie parametrów kształtowania zabudowy, umożliwiających wyznaczenie na każdej działce
budowlanej miejsc na pojemniki służące do czasowego gromadzenia odpadów. W tym miejscu należy
zaznaczyć, że prowadzenie gospodarki odpadami we właściwy sposób pozwoli na ograniczenie
możliwości zanieczyszczenia podłoża gruntowego (w tym również zasobów wód podziemnych)
substancjami niebezpiecznymi, przedostającymi się do gruntu na skutek niewłaściwego składowania
odpadów.
Reasumując, zaproponowany w projekcie mpzp sposób zagospodarowania i użytkowania jest
w znaczniej mierze zgodny z aktualnym sposobem zainwestowania dużej części terenów położonych
w zasięgu granic opracowania. Zakłada się zatem, że w przypadku większości terenów skala
negatywnych oddziaływań na powierzchnię ziemi i warunki gruntowe będzie stosunkowo niewielka.
W największym stopniu zjawiska te dotyczyć będą terenów przeznaczonych pod lokalizację nowej
zabudowy oraz elementów układu komunikacyjnego, jednakże przestrzeganie ustaleń
wprowadzających ograniczenia w zakresie powierzchni i charakteru projektowanych inwestycji
budowlanych oraz wymagających zachowania odpowiedniego udziału powierzchni niezabudowanych
i biologicznie czynnych, pozwoli ograniczyć skalę tego zjawiska.
6.2.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne
Ze względu na specyficzne położenie przedmiotowego obszaru, a także występowanie w jego
granicach wód powierzchniowych, minimalizacja niekorzystnych oddziaływań na jakość i zasoby wód
powierzchniowych oraz podziemnych należy do jednych z najbardziej istotnych zadań projektu mpzp
(w zakresie ochrony środowiska). Obecność wód powierzchniowych oraz terenów zalewowych
wymusiła jednocześnie wprowadzenie odpowiednich zapisów i rozwiązań w zakresie zapewnienia
właściwej ochrony przeciwpowodziowej.
Zapewnienie możliwie maksymalnej ochrony przed negatywnymi oddziaływaniami
na kształtowanie zasobów i jakości wód podziemnych oraz powierzchniowych jest konieczne z uwagi
na ryzyko wystąpienia niekorzystnych oddziaływań, związanych z realizacją na obszarze planu nowej
zabudowy oraz nowych (niezwykle istotnych) elementów układu komunikacyjnego. Prowadzenie prac
budowlanych przy realizacji powyższych zamierzeń inwestycyjnych niewątpliwie wymaga ingerencji
w powierzchnię ziemi i warunki gruntowe, a co za tym idzie, oddziałuje również na kształtowanie
lokalnych warunków wodnych. Niekorzystne zjawiska powiązane są zazwyczaj ze zwiększeniem
udziału powierzchni trwale uszczelnionych, ograniczających swobodną infiltrację wód opadowych
i roztopowych do gruntu oraz przyspieszeniem tempa spływu powierzchniowego. Lokalizacja
zabudowy bez uwzględnienia lokalnych warunków gruntowo-wodnych może w konsekwencji
doprowadzić do obniżenia poziomu zalegania wód podziemnych oraz zaburzenia ich dotychczasowego
przepływu (szczególnie w przypadku realizacji kondygnacji podziemnych), wpływając negatywnie
również na kształtowanie zasobów wód powierzchniowych.
Powiększanie powierzchni zabudowanych związane jest także z pojawieniem się nowych
obiektów, stanowiących punktowe źródła emisji ścieków. Niewłaściwy sposób gromadzenia
i odprowadzania ścieków doprowadzić może w konsekwencji do skażenia gruntów oraz
zanieczyszczenia zasobów wód podziemnych i powierzchniowych substancjami niebezpiecznymi dla
środowiska, w tym substancjami biogennymi. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, iż ryzyko
wystąpienia tego rodzaju oddziaływań jest w przypadku analizowanego obszaru stosunkowo
niewielkie, gdyż funkcjonująca obecnie zabudowa posiada dostęp do sieci infrastruktury technicznej,
w tym sieci kanalizacji sanitarnej lub ogólnospławnej, częściowo również kanalizacji deszczowej.
W przypadku nieodpowiedniego zabezpieczenia powierzchni wykorzystywanych na etapie realizacji
poszczególnych obiektów lub też niewłaściwego sposób postepowania ze ściekami oraz materiałami
budowlanymi, do lokalnego zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego może dojść natomiast
na etapie realizacji projektowanej zabudowy oraz elementów układu komunikacyjnego.
Aby ograniczyć lub wyeliminować opisane powyżej niekorzystne oddziaływania na wody
powierzchniowe i podziemne, wynikające z realizacji na przedmiotowym obszarze projektowanych
inwestycji, konieczne było wprowadzenie do projektu mpzp zapisów odnoszących się w sposób
kompleksowy do zagadnień związanych z ochroną wód powierzchniowych i podziemnych.
Najbardziej istotne dla zachowania lokalnych zasobów wód powierzchniowych są ustalenia
projektu planu odnoszące się bezpośrednio do występujących na tych terenach wód powierzchniowych
– Kanału Ulgi oraz ujściowego odcinka rzeki Cybiny. Projekt wskazuje te tereny jako teren wód
powierzchniowych śródlądowych WS, dla którego ustala się zachowanie wód powierzchniowych
43
śródlądowych, z dopuszczeniem lokalizacji budowli hydrotechnicznych oraz sieci infrastruktury
technicznej.
Ze względu na szczególne uwarunkowania lokalne, wynikające z obecności wód
powierzchniowych oraz terenów zalewowych, do projektu mpzp wprowadzono także zapisy ustalające
granice obszarów szczególnego zagrożenia powodzią55, granicę obszaru, dla którego
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat oraz granicę obszaru
obejmującego tereny narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału
przeciwpowodziowego. Ustalono jednocześnie uwzględnienie w zagospodarowaniu ograniczeń
wynikających z obszaru szczególnego zagrożenia powodzią, w szczególności lokalizację elementów
zagospodarowania dopuszczonych w ustaleniach planu na tym obszarze, pod warunkiem, że nie
utrudni to ochrony przed powodzią. Zapisy projektu mpzp zapewniają jednocześnie dostęp do wód
powierzchniowych na potrzeby wykonywania robót konserwacyjnych i hydrotechnicznych oraz
wymagają zachowania wałów powodziowych (na terenach 9MW/U, 4U, US, ZO/ZZ, 1KD-L,
7KD-Dxs, KD-Dxr i 1-2kk), z dopuszczeniem ich przebudowy. Z uwagi na konieczność zapewnienia
możliwości sprawnego prowadzenia gospodarki wodnej na obszarze opracowania, w projekcie mpzp
dopuszczono lokalizację budowli hydrotechnicznych oraz zbiornika retencyjnego dla wód opadowych
i roztopowych (na terenach ZO/ZZ) oraz ustalono zachowanie przepustu dla rzeki Cybiny (na terenie
1KD-GP), z dopuszczeniem jego przebudowy i rozbudowy.
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia negatywnych oddziaływań, wynikających z rozwoju
terenów zabudowy oraz lokalizacji nowych elementów układu komunikacyjnego, konieczne było
również wprowadzenie do projektu mpzp szczegółowych ustaleń m.in. sposobu zagospodarowania
wód opadowych i roztopowych, czy też możliwości trwałego uszczelnienia powierzchni w obrębie
poszczególnych terenów wskazanych pod zabudowę. Zminimalizowaniu zagrożeń związanych
z istotnym ograniczeniem zasilania zasobów wód podziemnych służyć będzie natomiast realizacja
zapisów odnoszących się do intensywności i sposobu zagospodarowania poszczególnych terenów,
a także sposobu zaopatrzenia w wodę pitną.
Określenie docelowego sposobu zagospodarowania wód opadowych i roztopowych jest
niezwykle istotne, gdyż podjęcie odpowiednich działań powala nie tylko ograniczyć ryzyko lokalnego
obniżenia poziomu występowania wód podziemnych (wpływających jednocześnie na poziom wód
powierzchniowych), ale również pozwala uniknąć zanieczyszczenia zasobów wód podziemnych
szkodliwymi dla środowiska substancjami, przenikającymi do gruntu z zanieczyszczonych powierzchni.
Z uwagi na powyższe, wśród najbardziej korzystnych – dla kształtowania lokalnych zasobów wód –
zapisów, należy wskazać wprowadzenie dla terenów ZI, ZP/IT, 1-2ZO/ZZ i US zapisu ustalającego
zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych na terenie. Zagospodarowanie wód opadowych
i roztopowych w granicach terenów, dla których ogranicza się możliwość zabudowy oraz ustala się
konieczność zagospodarowania zielenią znacznych powierzchni, umożliwi zatrzymanie wód,
spowolnienie tempa spływu do odbiornika oraz ich naturalne oczyszczenie m. in. poprzez spływ przez
powierzchnie zadarnione.
Odmienne rozwiązania wprowadzono w odniesieniu do terenów zabudowy oraz terenów
komunikacyjnych o największym znaczeniu. Obecność powierzchni trwale uszczelnionych, narażonych
na zanieczyszczenie, w sposób znaczący ogranicza możliwość zagospodarowania wód opadowych
i roztopowych w granicach terenu w sposób nie zagrażający utrzymaniu jakości wód podziemnych.
W przypadku terenów wskazanych w projekcie mpzp pod lokalizację zabudowy – 1-10MW/U, 1-5U,
1-5KD-GP, KD-G, 1-2KD-L, KDWpp i Kptz/U – wody opadowe i roztopowe muszą być
odprowadzane do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej. Brak dopuszczenia możliwości ich
zagospodarowania na terenie działki budowlanej wynika ze znacznej powierzchni zabudowy
(sięgającej w niektórych przypadkach 100% powierzchni działki budowlanej) oraz niewielkiego udziału
powierzchni biologicznie czynnej, umożliwiającej swobodną infiltrację wód.
Dla terenów dróg publicznych, oznaczonych symbolami 1-5KD-D, 1-7KD-Dxs, KD-Dxsp,
KD-Dxr, drogi wewnętrznej KDW oraz terenów kolei 1-3kk, ustala się odprowadzenie wód
opadowych i roztopowych do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej, z dopuszczeniem ich
zagospodarowanie na terenie. Ewentualna możliwość zagospodarowania wód w granicach terenów
komunikacyjnych może być rozwiązaniem korzystnym wyłącznie w przypadku dróg charakteryzujących
się niewielkim natężeniem ruchu (minimalna ilość zanieczyszczeń generowanych w ich obszarze nie
będzie stanowić zagrożenia dla utrzymania jakości lokalnych zasobów wód podziemnych).
Odprowadzanie do kanalizacji deszczowej (lub ogólnospławnej) wód opadowych i roztopowych
55
dla których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat oraz dla których
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat
44
spływających z terenów komunikacyjnych uznaje się za rozwiązanie najbardziej korzystne
w przypadku większości dróg o nawierzchni bitumicznej, gdyż wody opadowe i roztopowe spływające
z tych terenów charakteryzują się najczęściej zwiększonymi stężeniami substancji ropopochodnych,
czy też obecnością zawiesin. Z tego też względu, dla terenów dróg 1-5KD-GP, KD-G, 1-2KD-L,
KDWpp i Kptz/U ustalono konieczność odprowadzania wód opadowych i roztopowych do sieci
kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej. Wśród zapisów, których przestrzeganie będzie miało
bezpośredni wpływ na wyeliminowanie ryzyka zanieczyszczenia wód powierzchniowych, należy
wymienić natomiast ustalenie lokalizacji urządzeń podczyszczających wody opadowe i roztopowe
przed odprowadzeniem ich do rzeki.
Generalnie, należy zauważyć, że wprowadzenie do projektu mpzp różnych rozwiązań
w zakresie zagospodarowania wód opadowych i roztopowych ocenia się pozytywnie, przede wszystkim
z uwagi na zróżnicowanie sposobu zagospodarowania i użytkowania poszczególnych terenów oraz
występowanie różnic w lokalnych warunkach gruntowo-wodnych.
Aby zapewnić możliwość odbioru znacznych ilości ścieków generowanych w obrębie zabudowy
oraz wód opadowych i roztopowych, spływających z powierzchni obszaru objętego granicami projektu
mpzp, wprowadzono zapisy ustalające zachowanie istniejących kolektorów ogólnospławnych,
przebiegających przez tereny ZI, ZP/IT, 1-2KD-GP, 4KD-GP i 3kk oraz istniejących kolektorów
deszczowych na terenach 1ZO/ZZ, 1-2KD-GP, 4KD-GP, KD-G, 2KD-L i KDWpp. Ponadto, zgodnie
z zapisami projektu planu, ustala się zachowanie istniejącego zbiornika retencyjnego i przepompowni
kanalizacji ogólnospławnej na terenie 7KD-Dxs oraz kanalizacji deszczowej na terenie KDWpp. Dla
sprawnego prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej bardzo ważne jest jednocześnie ustalenie
powiązanie sieci infrastruktury technicznej z układem zewnętrznym oraz zapewnienie dostępu do sieci.
Jak wspomniano w pierwszej części rozdziału, dla kształtowania lokalnych zasobów wód
podziemnych (i pośrednio wód powierzchniowych) istotne jest ograniczenie możliwości drastycznego
zwiększenia udziału terenów o powierzchni trwale uszczelnionej (m.in. na skutek lokalizacji
zabudowy). Aby zapobiec tego rodzaju sytuacjom, dla wszystkich terenów wskazanych pod zabudowę,
wprowadzono zapisy w zakresie szczegółowych parametrów i wskaźników kształtowania zabudowy.
Przede wszystkim określono maksymalną powierzchnię zabudowy, jaka może być lokalizowana
w obrębie poszczególnych terenów (MW/U, U, US) oraz określono minimalny udział powierzchni
biologicznie czynnej, jaka musi zostać utrzymany w granicach działki budowlanej lub terenu.
Możliwość wprowadzenia zabudowy o powierzchni równej 100% powierzchni działki została
dopuszczona jedynie w pojedynczych przypadkach, obejmujących działki narożnikowe na terenach
1-8MW/U (tereny zabudowy śródmiejskiej). W większości przypadków, realizacja ustaleń projektu
mpzp pozwoli jednak uniknąć sytuacji, w której na skutek znacznego zwiększenia udziału terenów
trwale uszczelnionych, wystąpiłoby zjawisko znacznego ograniczenia stopnia zasilania wód
podziemnych i powierzchniowych wodami opadowymi i roztopowymi, skutkującego obniżeniem
poziomu występowania zwierciadła wód gruntowych. Z uwagi na obszar i charakter zlewni
występujących na obszarze projektu mpzp wód powierzchniowych, nie przewiduje się natomiast
wystąpienia zauważalnych zmian w zakresie wielkości przepływu oraz poziomu lustra wody.
Wśród ustaleń projektu mpzp, których realizacja wpłynie korzystnie na utrzymanie
dotychczasowego stopnia zasilania wód podziemnych na skutek infiltracji wód opadowych
i roztopowych, wymienić należy również zapisy ustalające utrzymanie dużej części terenów
zagospodarowanych obecnie zielenią. Ograniczenie możliwości lokalizacji obiektów na terenie ZP/IT
oraz ustalenie konieczności zachowania dużego udziału powierzchni zagospodarowanej zielenią
(minimum 70% na terenach 1-2ZO/ZZ i 50% na terenach ZP/IT oraz ZI), zapewni warunki
swobodnego przenikania wód opadowych i roztopowych do głębszych warstw gruntu, a tym samym
zasilania lokalnych zasobów wód podziemnych.
W pewnym stopniu ochronie lokalnych zasobów wód podziemnych służyć będzie realizacja
zapisu ustalającego zaopatrzenie w wodę pitną z sieci wodociągowej (dla wszystkich terenów
w granicach projektu mpzp). Dostarczenie wody pitnej z miejskiej sieci wodociągowej wyeliminuje
ryzyko eksploatacji zasobów wód podziemnych na skutek ewentualnego użytkowania indywidualnych
studni ujmujących wody podziemne.
Reasumując, ustalenia projektu mpzp przewidują możliwość wprowadzenia nowych inwestycji,
których realizacja może przyczynić się do wystąpienia niekorzystnych oddziaływań na wody
podziemne, zakłada się natomiast, że docelowa realizacja zapisów regulujących sposób
zagospodarowania poszczególnych terenów oraz zasady prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej,
pozwoli na zminimalizowanie skali niekorzystnych oddziaływań w możliwie maksymalnym stopniu.
Charakter oraz zakres przyjętych rozwiązań pozwala również założyć, że realizacja nowych inwestycji
45
na obszarze projektu planu nie spowoduje wystąpienia negatywnych oddziaływań w odniesieniu do
wód powierzchniowych w obrębie całej JCW.
6.3.
Oddziaływanie na zasoby naturalne
Z uwagi na brak stwierdzenia obecności w granicach analizowanego obszaru
udokumentowanych i zarejestrowanych złóż zasobów mineralnych, jak również charakter ustaleń
projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, nie
przewiduje się wystąpienia oddziaływań wpływających negatywnie na kształtowanie zasobów
naturalnych, wynikających z realizacji ustaleń przedmiotowego projektu planu. Jednocześnie należy
podkreślić, iż do projektu mpzp wprowadzono zapis ustalający granice terenu i obszaru górniczego
Swarzędz IGH-1.
6.4.
Oddziaływanie na różnorodność biologiczną
Rozpatrując potencjalny wpływ realizacji ustaleń projektu mpzp na kształtowanie
różnorodności biologicznej, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na dotychczasową
bioróżnorodność, jaką charakteryzuje się obszar opracowania, a także proponowany sposób
zagospodarowania terenów, mających najistotniejsze znaczenie z przyrodniczego punktu widzenia.
W przypadku przedmiotowego obszaru, na kształtowanie lokalnej różnorodności biologicznej
największy wpływ ma obecność niezabudowanych terenów zalewowych, położonych wzdłuż Kanału
Ulgi oraz ujściowego odcinka rzeki Cybiny, jak również obecność samych cieków wodnych.
W mniejszym stopniu na tutejszą różnorodność wpływa obecność terenów zieleni urządzonej, a także
zieleni towarzyszącej istniejącej zabudowie mieszkaniowej i usługowej. Do najważniejszych zadań
projektu mpzp należało więc wprowadzenie takich zapisów, których realizacja pozwoliłaby w sposób
maksymalny ograniczyć ryzyko dokonania znacznych ingerencji w dotychczasowy sposób
zagospodarowania i użytkowania tych terenów.
Biorąc pod uwagę powyższe, w przedmiotowym projekcie mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu uwzględniono konieczność utrzymania dotychczasowej funkcji terenów zieleni,
obejmujących tereny zalewowe zlokalizowane wzdłuż Kanału Ulgi oraz w dolinie Cybiny. Zostały one
określone w projekcie planu jako tereny zieleni otwartej (obszar zagrożony powodzią) i oznaczone
na rysunku planu symbolami 1-2ZO/ZZ. Dla terenów tych wprowadzono zakaz lokalizacji stanowisk
postojowych dla pojazdów samochodowych oraz stacji transformatorowych, a przede wszystkim
ustalono wymóg zagospodarowania zielenią nie mniej niż 70% powierzchni terenu. Maksymalne
ograniczenie możliwości poważnych ingerencji w granicach wspomnianych terenów pozwoli
na utrzymanie występującej tu dotychczas roślinności oraz miejsc bytowania, żerowania i rozrodu
przedstawicieli lokalnej fauny. Jest to szczególnie ważne w kontekście charakteru występującej tu
dotychczas roślinności, w tym roślinności wysokiej, wpływającej niewątpliwie na zwiększenie
różnorodności gatunkowej występujących tutaj zwierząt.
Dla utrzymania różnorodności biologicznej w granicach obszaru opracowania bardzo istotne
jest także wskazanie w projekcie mpzp zasięgu terenu wód powierzchniowych śródlądowych,
oznaczonego na rysunku symbolem WS, obejmującego wody Kanału Ulgi oraz Cybiny. Przestrzeganie
zapisu ustalającego zachowanie wód powierzchniowych śródlądowych (z uwzględnieniem pozostałych
zapisów projektu mpzp) pozwoli utrzymać występujące tu siedliska wodne, nadwodne, a także
związane z okresowym zalewaniem części terenów. Ewentualne istotne zmiany w warunkach
siedliskowych tych terenów skutkowałyby w przyszłości zanikaniem siedlisk i populacji, związanych
w sposób nierozerwalny z obecnością wód powierzchniowych.
Analizując charakter ustaleń projektu mpzp przyjętych dla terenów zalewowych (oznaczonych
jako 1-2ZO/ZZ) należy jednak wspomnieć o inwestycjach, jakie zostaną zrealizowane na obszarze
projektu mpzp w związku z lokalizacją nowej drogi KD-G oraz ewentualnym poszerzeniem istniejącej
linii kolejowej. W przypadku wspomnianych inwestycji konieczne będzie zrealizowanie nowej
przeprawy mostowej w ciągu projektowanej ulicy KD-G oraz poszerzenie istniejącego mostu
kolejowego. Działania te związane będą z istotną ingerencją w powierzchnię i warunki gruntowe
w zasięgu części terenu 1ZO/ZZ (w północnej części analizowanego obszaru), co skutkować będzie
również lokalnym zmniejszeniem powierzchni dostępnej dla roślin i zwierząt. Zniszczeniu ulegną
fragmenty siedlisk występujących na terenach przeznaczonych bezpośrednio pod posadowienie
elementów konstrukcyjnych mostów. Na stosunkowo niewielkim odcinku najprawdopodobniej
zawężony zostanie również pas terenu (tarasu zalewowego) położony między Kanałem Ulgi,
a fragmentem wału przeciwpowodziowego. Niemniej, analizując zasięg negatywnych oddziaływań,
46
jakie wystąpiły w przypadku realizacji istniejących już przepraw mostowych, można założyć,
iż negatywne oddziaływania nie wpłyną na kształtowanie różnorodności biologicznej całego
analizowanego obszaru oraz nie spowodują powstania barier przestrzennych, uniemożliwiających
migrację zwierząt wzdłuż korytarza ekologicznego, jakim jest dolina Warty.
Z wystąpieniem zjawisk wpływających w sposób niekorzystny na kształtowanie lokalnej
różnorodności biologicznej związana będzie także realizacja ustaleń dotyczących wskazania nowych
terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej. Analizując potencjalne skutki
realizacji inwestycji dopuszczonych w granicach terenów wskazanych w projekcie planu pod
zabudowę, przede wszystkim przewiduje się możliwość wystąpienia lokalnego uszczuplenia
bioróżnorodności na skutek usunięcia pokrywy roślinnej, zniszczenia wierzchniej warstwy gleby oraz
trwałego uszczelnienia części powierzchni na terenach przeznaczonych bezpośrednio pod lokalizację
budynków oraz innych obiektów budowlanych. Najbardziej istotny wpływ lokalizacji zabudowy
na kształtowanie lokalnej różnorodności biologicznej dotyczyć będzie terenów 9-10MW/U,
obejmujących powierzchnie porośnięte obecnie spontanicznie pojawiającą się roślinnością niską, której
towarzyszą stosunkowo duże skupiska drzew i krzewów. Zmiana sposobu zagospodarowania
i użytkowania tych terenów z pewnością doprowadzi do uszczuplenia powierzchni biologicznie czynnej
oraz zniszczenia występującej tu obecnie roślinności, stanowiącej atrakcyjne miejsce występowania
licznych gatunków rodzimej fauny. Ze względu na znacznie mniejszy udział powierzchni dotąd
niezabudowanych, a także obecność siedlisk typowych dla terenów antropogenicznie
przekształconych, znacznie mniejszy wpływ na kształtowanie lokalnej bioróżnorodności będą miały
inwestycje związane z uzupełnieniem istniejącej zabudowy, zlokalizowanej na obszarze położonym
powyżej ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego (tereny oznaczone symbolami 1-8MW/U).
W przypadku większości inwestycji związanych z budową, rozbudową i modernizacją sieci
infrastruktury technicznej oraz elementów układu komunikacyjnego, niekorzystne oddziaływania
na kształtowanie lokalnej różnorodności biologicznej będą miały charakter krótkotrwały i w dużym
stopniu odwracalny (niewielki stopień uszczelnienia powierzchni terenu, infrastruktura podziemna).
Zmian w lokalnej bioróżnorodności należy spodziewać się natomiast w przypadku realizacji,
wspomnianej w pierwszej części rozdziału, drogi klasy głównej (KD-G) oraz rozbudowy istniejącej linii
kolejowej (możliwa rozbudowa do czterech torów). Projektowane inwestycje wskazane zostały
na terenach obecnie niezagospodarowanych, porośniętych zielenią, w tym liczną zielenią wysoką. Ich
realizacja związana będzie zatem z koniecznością usunięcia istniejących zadrzewień i zakrzewień,
a także trwałym uszczelnieniem powierzchni terenu, co z kolei skutkować będzie trwałym
zmniejszeniem powierzchni dostępnych dla roślin i zwierząt. Pomimo, iż projektowane inwestycje
stanowić będą przyczynę znacząco negatywnych oddziaływań na lokalną bioróżnorodność, nie
przewiduje się jednak ich istotnego wpływu na kształtowanie różnorodności biologicznej w granicach
całego obszaru projektu planu. Sytuacja ta wynika przede wszystkim ze stosunkowo niewielkiej
różnorodności występujących tu siedlisk oraz obecności znaczących barier przestrzennych,
ograniczających możliwość swobodnej migracji większych gatunków zwierząt.
Ze
względu
na
prawdopodobieństwo
wystąpienia
niekorzystnych
oddziaływań
na kształtowanie różnorodności biologicznej, wynikających z realizacji inwestycji przewidzianych
w projekcie mpzp, konieczne było wprowadzenie rozwiązań, zmniejszających skalę strat, jakie mogą
pojawić się w środowisku na skutek zmiany dotychczasowego sposobu zagospodarowania
i użytkowania części terenów. Wśród takich ustaleń, należy przede wszystkim wskazać ograniczenie
maksymalnej powierzchni zabudowy działek budowlanych (głównie w obrębie nowo wyznaczanych
terenów zabudowy) oraz wyznaczenie minimalnych udziałów powierzchni biologicznie czynnej, jakie
muszą zostać zachowane na terenach przeznaczonych pod zabudowę. Zgodnie z zapisami projektu,
ustalono również nakaz zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni terenu wolnych od
utwardzenia (na całym obszarze projektu mpzp, z uwzględnieniem wymogów i ograniczeń
wynikających z lokalizacji przebiegu sieci infrastruktury technicznej), ochronę zieleni wysokiej
(w przypadku kolizji z planowaną infrastrukturą lub zabudową wymóg jej przesadzenia lub
wprowadzenia nowych nasadzeń na danym terenie), a także wprowadzenia zadrzewień w miejscach
wskazanych na rysunku planu. Realizacja wspomnianych zapisów ograniczy możliwość całkowitego
zabudowywania działek budowlanych w obrębie nowych terenów zabudowy oraz wymusi
pozostawienie części powierzchni dostępnej dla przedstawicieli lokalnej flory i fauny. Podkreślenia
wymaga również fakt, iż różnorodność biologiczna na terenach funkcjonującej obecnie zabudowy
została ukształtowana przede wszystkim na skutek ich dotychczasowego sposobu zagospodarowania
i użytkowania, a docelowe zwiększenie udziału powierzchni zabudowy nie powinno stanowić
zagrożenia dla utrzymania różnorodności gatunkowej tutejszych przedstawicieli świata roślin
i zwierząt. W przypadku większości terenów wskazanych pod zabudowę (1-8MW/U), straty
47
w istniejącej zieleni, stanowiącej miejsce występowania pospolitych gatunków zwierząt
przystosowanych do życia w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka, zostaną najprawdopodobniej
zrekompensowane przez nowe nasadzenia roślin ozdobnych, wprowadzane po zakończeniu etapu
realizacji poszczególnych (projektowanych) inwestycji.
Aby ograniczyć negatywny wpływ na kształtowanie lokalnej bioróżnorodności, związany
z lokalizacją zabudowy na terenach 9-10MW/U, dla terenów tych ustalono wyższy udział powierzchni
biologicznie czynnej (nie mniej niż 25% powierzchni działki budowlanej, przy czym należy ją
uwzględnić w każdym zamierzeniu budowlanym) oraz wskazano na konieczność wprowadzenia
zadrzewień w miejscach wskazanych na rysunku planu. Działania te z pewnością nie pozwolą
na utrzymanie występujących tu dotychczas siedlisk, niemniej umożliwią w przyszłości utrzymanie
miejsc występowania pospolitych gatunków roślin i zwierząt, spotykanych licznie na terenach miejskiej
zabudowy.
Wśród rozwiązań wpływających korzystnie na utrzymanie lokalnej bioróżnorodności wskazać
można także ustalenia projektu mpzp dotyczące terenów oznaczonych na rysunku symbolami US, ZI
i ZP/IT. Uwzględnienie dotychczasowego sposobu użytkowania terenów o funkcji sportowej (US),
wykluczającego możliwość wprowadzenia znacznej powierzchniowo zabudowy, a także wprowadzenie
dla terenów ZI i ZP/IT zapisów wymagających zagospodarowania zielenią urządzoną nie mniej niż
50% powierzchni działki budowlanej, sprzyjać będzie utrzymaniu dotychczasowych miejsc
występowania roślinności i zwierząt, reprezentujących gatunki typowe dla obszarów antropogenicznie
przekształconych.
Reasumując, ze względu dotychczasowy sposób zagospodarowania i użytkowania dużej części
terenów zlokalizowanych w granicach projektu mpzp, a także zaproponowaną funkcję i sposób
zagospodarowania terenów o największych walorach przyrodniczych (tereny ZO/ZZ, WS), nie
przewiduje się wystąpienia oddziaływań wpływających w sposób znaczący na kształtowanie lokalnej
różnorodności biologicznej. Część z przewidzianych w projekcie zamierzeń inwestycyjnych niewątpliwie
stanowić będzie przyczynę wystąpienia niekorzystnych oddziaływań o lokalnym zasięgu, niemniej ich
pojawienie się nie powinno doprowadzić w konsekwencji do uszczuplenia różnorodności gatunkowej
występujących tu organizmów żywych.
6.5.
Oddziaływanie na szatę roślinną
Analizowany w prognozie projekt mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu przewiduje
możliwość wprowadzenia nowego sposobu zagospodarowania i użytkowania części terenów
położonych w zasięgu jego granic. Jak już wcześniej wspomniano, nowe inwestycje obejmować będą
przede wszystkim lokalizację zabudowy na niezagospodarowanych dotąd terenach położonych
w południowej części projektu mpzp, realizację projektowanego fragmentu I ramy komunikacyjnej
i związanej z jej przebiegiem przeprawy mostowej, a także rozbudowę istniejącej linii kolejowej.
W projekcie przewiduje się także uzupełnienie istniejących kwartałów zabudowy oraz domknięcie
pierzei zabudowy, zlokalizowanej powyżej ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Zrealizowanie
wspomnianych inwestycji związane będzie z wystąpieniem oddziaływań wpływających negatywnie
na lokalną szatę roślinną. Skala i zasięg tych oddziaływań będą jednak zróżnicowane i zależne
bezpośrednio od charakteru oraz lokalizacji konkretnej inwestycji.
Oddziaływania,
których
bezpośrednią
przyczyną
będzie
realizacja
zabudowy
na niezagospodarowanych dotąd terenach, związane będą przede wszystkim z usunięciem pokrywy
roślinnej z powierzchni przeznaczonych bezpośrednio pod lokalizację budynków, a także zniszczeniem
roślinności na terenach wykorzystywanych na etapie realizacji inwestycji (składowanie materiałów
budowlanych itd.). Długofalowe oddziaływania o niekorzystnym charakterze związane będą również
z ograniczeniem powierzchni potencjalnie dostępnych dla roślinności, wynikającym z trwałego
uszczelnienia terenów (o powierzchni zazwyczaj odpowiadającej powierzchni zabudowy). Przewiduje
się, że tego rodzaju oddziaływania w największym stopniu dotyczyć będą terenów oznaczonych
na rysunku planu symbolami 9-10MW/U, obejmujących niezabudowane obecnie powierzchnie,
porośnięte w znacznej mierze roślinnością wysoką oraz towarzyszącą jej roślinnością niską.
W przypadku realizacji zabudowy stanowiącej uzupełnienie istniejących kwartałów
(m.in. na terenach 5MW/U, 8MW/U) przewidywany, niekorzystny wpływ na szatę roślinną będzie
znacznie mniejszy, a długofalowe skutki wprowadzenia na te tereny zabudowy najprawdopodobniej
nie wpłyną na obniżenie walorów szaty roślinnej całego analizowanego obszaru. Sytuacja ta wynika
przede wszystkim z charakteru występującej tu roślinności, obejmującej głównie gatunki adaptujące
się do warunków typowych dla siedlisk antropogenicznie przekształconych. Wyjątek stanowi tu
48
realizacja nowej zabudowy w granicach terenu oznaczonego symbolem 2MW/U, w obrębie którego
występują obecnie znaczne powierzchnie porośnięte zielenią, w tym zielenią wysoką.
Istotnych, lokalnych zmian w szacie roślinnej spodziewać się należy w przypadku realizacji
nowego elementu układu komunikacyjnego o dużym znaczeniu – drogi klasy głównej KD-G. Ze
względu na znaczną powierzchnię projektowanej inwestycji (pas terenów wzdłuż istniejącej linii
kolejowej), a także charakter koniecznych do przeprowadzenia prac, przewiduje się, że uszczuplenie
powierzchni zajmowanej przez zieleń będzie w tym przypadku znaczące. Rosnące tu drzewa i krzewy,
wraz z towarzyszącą im roślinnością niską (reprezentowaną przez pospolicie spotykane gatunki),
zostaną usunięte z powierzchni przeznaczonych pod lokalizację poszczególnych elementów pasa
drogowego, które docelowo zostaną trwale uszczelnione (zastosowanie nawierzchni bitumicznych
itd.). Część z nich wymagać będzie usunięcia również w przypadku poszerzenia istniejącej linii
kolejowej, przebiegającej wzdłuż północnej granicy obszaru opracowania. Czasowe i lokalne usunięcie
pokrywy roślinnej nastąpi również w obrębie tymczasowych dróg umożliwiających dojazd na budowę
oraz w miejscach przeznaczonych pod zaplecze techniczne. Zaznaczyć należy jednak, że część
negatywnych oddziaływań będzie występować jedynie na etapie prac prowadzonych przy realizacji
inwestycji i powinna ustąpić po ich zakończeniu.
Niekorzystne oddziaływania na lokalną szatę roślinną wystąpią również w przypadku realizacji
przeprawy mostowej w ciągu drogi KD-G oraz poszerzenia istniejącego mostu kolejowego (w związku
z rozbudową linii kolejowej do czterech torów). W przypadku realizacji podpór lub poszerzenia
istniejących nasypów, konieczne będzie usunięcie zieleni porastającej tereny zalewowe Kanału Ulgi,
jak również część zieleni rosnącej w obrębie skarpy i wału przeciwpowodziowego. Z uwagi na brak
szczegółowych informacji w zakresie projektu budowlanego wspomnianych obiektów oraz powierzchni
jaką obiekty te zajmą, niezwykle trudno jest określić (na obecnym etapie projektowania) przybliżoną
wielkość powierzchni, jaka zostanie trwale pozbawiona szaty roślinnej. Można jednak założyć,
że z uwagi na ograniczony zasięg projektowanej inwestycji, oddziaływania te nie wpłyną
na kształtowanie szaty roślinnej na całym obszarze projektu mpzp.
Ze względu na prognozowane wystąpienie opisanych powyżej niekorzystnych oddziaływań,
konieczne było wprowadzenie do projektu mpzp zapisów, których realizacja pozwoli w maksymalnie
możliwy sposób ograniczyć skalę tego rodzaju zjawisk oraz pozwoli na utrzymanie roślinności
porastającej najcenniejsze z przyrodniczego punktu widzenia tereny.
Do najważniejszych ustaleń należy określenie docelowego sposobu zagospodarowania
i użytkowania terenów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie Kanału Ulgi oraz rzeki Cybiny,
w obrębie których występują zbiorowiska roślinne o największej wartości przyrodniczej. Ustalenie dla
tych terenów funkcji uwzględniającej dotychczasowy sposób zagospodarowania – tereny zieleni
otwartej, obszar bezpośredniego zagrożenia powodzią (1-2ZO/ZZ) – oraz wprowadzenie zakazu
stanowisk postojowych dla pojazdów samochodowych i stacji transformatorowych, w sposób istotny
ograniczy ryzyko zniszczenia tutejszej szaty roślinnej. Ze względu na wartość przyrodniczą terenów
ZO/ZZ, a także konieczność zapewnienia ochrony przed powodzią, na terenach tych zrealizowane
zostaną nieliczne inwestycje, których oddziaływanie będzie miało niekorzystny wpływ na tutejszą florę
(budowa przeprawy mostowej, dopuszczenie przebudowy wału przeciwpowodziowego, dopuszczenie
lokalizacji budowli hydrotechnicznych itd.). Przewiduje się jednak, że zasięg koniecznych do
przeprowadzenia prac nie wpłynie na zachowanie najcenniejszych elementów lokalnej szaty roślinnej,
obejmujących m.in. fragment lasu łęgowego w dolinie Cybiny (poniżej ul. Jana Pawła II). Czynnikiem
minimalizującym ryzyko zniszczenia występującej tu zieleni będzie także przestrzeganie zapisu
ustalającego zagospodarowanie nie mniej niż 70% powierzchni terenu zielenią.
Ograniczenie możliwości wprowadzenia istotnych zmian dotyczy także terenu wód
śródlądowych WS (obejmującego fragment Kanału Ulgi oraz ujściowy odcinek Cybiny), stanowiącego
miejsce występowania kilku gatunków roślin wodnych. Zawężenie zakresu możliwych do realizacji
inwestycji ograniczy w tym przypadku ryzyko uszczuplenia lokalnej flory na skutek zmian warunków
siedliskowych, zagrażających utrzymaniu różnorodności gatunkowej występujących tu roślin.
Dla kształtowania lokalnej szaty roślinnej istotne było również wprowadzenie odpowiednich
zapisów odnoszących się do terenów wskazanych pod zabudowę. W przypadku braku wprowadzenia
szczegółowych ustaleń odnoszących się do sposobu kształtowania zieleni w obrębie istniejącej
i projektowanej zabudowy (o charakterze śródmiejskim) mogłoby dojść do całkowitego uszczelnienia
powierzchni w obrębie działek budowlanych oraz wyeliminowania niewielkich skupisk zieleni
towarzyszącej zabudowie. Aby zminimalizować skalę negatywnych zmian związanych z poszerzeniem
zabudowy, w projekcie mpzp ustalono minimalne udziały powierzchni biologicznie czynnej, jakie
muszą być zachowane w obrębie poszczególnych terenów MW/U i U. Ich wielkość waha się
w zależności od terenu od 5 do 25% powierzchni działki budowlanej. Wyjątek stanowią narożnikowe
49
działki budowlane na terenach 1-8MW/U, dla których dopuszcza się całkowitą zabudowę działki.
Niemniej, przestrzeganie ustaleń dotyczących minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej,
w powiązaniu z wprowadzonymi dla całego obszaru projektu mpzp zapisami ustalającymi nakaz
zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia oraz ochronę zieleni
wysokiej (w przypadku kolizji z planowaną infrastrukturą lub zabudową wymóg jej przesadzenia lub
wprowadzenia nowych nasadzeń na danym terenie), pozwoli ograniczyć skalę niekorzystnych
oddziaływań na kształtowanie lokalnej szaty roślinnej.
Szczególnie ważne jest wprowadzenie bardziej restrykcyjnych ustaleń odnoszących się dla
nowoprojektowanych terenów zabudowy 9-10MW/U, obejmujących tereny porośnięte obecnie
spontanicznie pojawiającą się roślinnością. Ustalenie maksymalnej powierzchni zabudowy na poziomie
nie przekraczającym 50% powierzchni działki budowlanej oraz minimalnego udziału powierzchni
biologicznie czynnej, wynoszącego nie mniej niż 25% powierzchni działki (przy czym należy ją
uwzględnić w każdym zamierzeniu budowlanym), pozwoli na docelowe utrzymanie większych
powierzchni zagospodarowanych zielenią. Niemniej, przewiduje się, że wprowadzana zieleń będzie
miała odmienny charakter (wprowadzanie zieleni ozdobnej, stosowanej pospolicie na terenach
zabudowy) i z uwagi na swój prawdopodobny skład gatunkowy, nie będzie stanowiła rekompensaty
strat, jakie poniesione zostaną w przypadku lokalizacji nowej zabudowy.
Należy również pamiętać, że realizacja na tym terenie inwestycji w sposób nie uwzględniający
lokalnych warunków gruntowo-wodnych, a także powiązań z terenami o znacznie większej wartości
przyrodniczej, położonymi w bezpośrednim sąsiedztwie, może skutkować wystąpieniem
niekorzystnych oddziaływań na kształtowanie szaty roślinnej terenów sąsiednich. Szczegółowe
wytyczne, dotyczące sposobu realizacji inwestycji budowlanych, a także rozwiązań minimalizujących
niekorzystny wpływ na lokalne warunki siedliskowe, pozostają poza zakresem ustaleń miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego, niemniej konieczne będzie uwzględnienie – na etapie
projektowania i realizacji poszczególnych zamierzeń budowlanych – specyficznych warunków
siedliskowych, panujących na terenach sąsiadujących z projektowanymi obiektami. Podobna sytuacja
dotyczyć będzie terenu Kptz/U (istniejący dworzec autobusowy), dla którego przewidziano
w projekcie mpzp możliwość zwiększenia udziału zabudowy do 50% powierzchni działki budowlanej,
przy minimalnym udziale powierzchni biologicznie czynnej wynoszącym 25%.
Nieco inny charakter mają ustalenia projektu mpzp wprowadzone dla terenu US, który
z uwagi na specyficzną funkcję, charakteryzuje się niewielkim udziałem powierzchni trwale
uszczelnionej. Aby zapobiec w przyszłości znaczącemu wzrostowi powierzchni zabudowy na tym
terenie, w projekcie mpzp ustalono jej maksymalną powierzchnię (5% powierzchni działki,
a w przypadku działki wydzielonej pod lokalizację wolno stojącej stacji transformatorowej – 30%) oraz
określono minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej (nie mniej niż 70% powierzchni działki
budowlanej). Należy jednak podkreślić, że w przypadku zastosowania sztucznej nawierzchni
przepuszczalnej (dopuszczonej zapisami planu), ustalenie znacznego udziału powierzchni biologicznie
czynnej nie będzie miało znaczenia dla kształtowania lokalnej szaty roślinnej. Tego rodzaju zapisy
mają natomiast wpływ na kształtowanie zieleni w obrębie terenów ZP/IT oraz ZI, zlokalizowanych
w północno-wschodniej i wschodniej części analizowanego obszaru. Przestrzeganie wymogów
zagospodarowania zielenią znacznych powierzchni (50% powierzchni działki budowlanej),
w połączeniu z realizacją pozostałych zapisów odnoszących się do kształtowania zieleni (w tym
uzupełnienia zieleni wysokiej od strony terenu 4KD-GP), wpłyną na utrzymanie i uzupełnienie
znacznych powierzchni porośniętych zielenią.
Korzystnie należy również postrzegać pozostałe ustalenia projektu mpzp, odnoszące się do
kształtowania zieleni w ujęciu lokalnym (odnoszące się do pojedynczych terenów zabudowy
i komunikacji). Realizacja tych ustaleń nie będzie wpływała na kształtowanie charakteru szaty
roślinnej całego omawianego obszaru, jednakże w ujęciu lokalnym, będzie pełniła niezwykle istotną
rolę w zachowaniu niewielkich skupisk i elementów zieleni, zapobiegając całkowitemu wykluczeniu
obecności zieleni na terenach intensywnie zabudowanych. Wśród tego rodzaju rozwiązań należy
wymienić ustalenie zachowania wskazanych na rysunku planu drzew na terenie 3U, dopuszczenie
zachowania wskazanego na rysunku planu drzewa jako elementu wnętrza urbanistycznego na terenie
2MW/U, wprowadzenie zadrzewień w miejscach wskazanych na rysunku planu na terenach
9-10MW/U, US, 1-2KD-L, a także dopuszczenie wprowadzenia zadrzewień na terenie 2KD-D.
50
6.6.
Oddziaływanie na zwierzęta
Realizacja ustaleń omawianego w prognozie projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu
skutkować będzie wystąpieniem oddziaływań na przedstawicieli lokalnej fauny o zróżnicowanym
charakterze i zasięgu.
Zjawiska o negatywnym charakterze pojawią się głównie w obrębie terenów, dla których
projekt planu przewiduje wprowadzenie nowego sposobu zagospodarowania i użytkowania. Ich
niekorzystny wpływ związany będzie przede wszystkim z uszczupleniem powierzchni biologicznie
czynnej, usunięciem dotychczasowej pokrywy roślinnej w obrębie powierzchni przeznaczonych pod
posadowienie budynków i realizację elementów układu komunikacyjnego, jak również (w pewnym
stopniu) z ograniczeniem dostępności do bazy pokarmowej. Czasowy oraz ograniczony przestrzennie
niekorzystny wpływ na organizmy żywe, w tym na zwierzęta, wystąpi także na etapie realizacji
poszczególnych inwestycji, wymagających prowadzenia intensywnych prac budowlanych
z wykorzystaniem ciężkiego sprzętu. Działania te wiązać się będą z generowaniem hałasu przez silniki
pracujących maszyn oraz zniszczeniem pokrywy roślinnej w obrębie części terenu (tymczasowe drogi
dojazdowe), co skutkować będzie czasowym wycofywaniem się z tych terenów poszczególnych
gatunków zwierząt. Przewiduje się jednak, że niekorzystne oddziaływania ustąpią po zakończeniu prac
budowlanych i nie będą wpływać w sposób długofalowy na kształtowanie charakteru lokalnej fauny.
Do inwestycji, których realizacja związana będzie z najbardziej negatywnymi oddziaływaniami
na kształtowanie zasobności tutejszej fauny, należy (podobnie jak w przypadku oddziaływań
na szatę roślinną) realizacja projektowanej zabudowy na terenach 9-10MW/U w południowej części
omawianego obszaru oraz budowa nowego elementu układu komunikacyjnego – fragmentu I ramy
komunikacyjnej, drogi oznaczonej symbolem KD-G. W przypadku terenów 9-10MW/U negatywne
skutki związane będą z usunięciem dotychczasowych siedlisk i miejsc żerowania występujących tu
zwierząt i wprowadzeniem zabudowy o znacznej kubaturze, której najprawdopodobniej towarzyszyć
będą powierzchnie zagospodarowane zielenią urządzoną. Prognozuje się, że działania te skutkować
będą zanikaniem gatunków zwierząt przystosowanych do życia na terenach o znacznie mniej
intensywnym zagospodarowaniu (zadrzewione, mało uczęszczane tereny położone w pobliżu rzeki)
i wypieraniem ich przez gatunki przystosowane do życia w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy.
Przewiduje się, że największe zmiany w składzie gatunkowym dotyczyć będą lokalnej ornitofauny oraz
bezkręgowców.
W przypadku realizacji nowej, istotnej inwestycji drogowej (drogi KD-G) oraz związanej
z jej funkcjonowaniem przeprawy mostowej (w zasięgu wskazanej na rysunku planu strefy lokalizacji
mostu oznaczonej nr 2), zniszczeniu ulegnie roślinność porastająca tereny przeznaczone bezpośrednio
pod lokalizację projektowanych inwestycji. W przypadku lokalizacji elementów pasa drogowego
na terenie KD-G, zmiany obejmować będą konieczność trwałego uszczelnienia powierzchni
porośniętych obecnie roślinnością (w tym drzewami i krzewami). Działania te doprowadzą zatem do
trwałego uszczuplenia powierzchni życiowej występujących tu zwierząt oraz lokalnego ograniczenia
dostępności do bazy pokarmowej. Realizacja drogi tej klasy (droga główna o dużym natężeniu ruchu)
spowoduje ponadto pojawienie się nowej, bardzo istotnej bariery przestrzennej, ograniczającej
możliwość swobodnej migracji zwierząt. Możliwość swobodnego przemieszczania się zwierząt
w rejonie północnej części obszaru opracowania, jest już obecnie ograniczona ze względu
na funkcjonowanie linii kolejowej relacji Warszawa – Kunowice, niemniej, przewidywany poziom
natężenia ruchu kołowego na projektowanym terenie KD-G stanowić będzie znacznie większe
zagrożenie dla migrujących zwierząt.
Ze znacznie mniejszym uszczupleniem powierzchni dostępnej dla zwierząt wiązać się będzie
natomiast planowana realizacja mostu drogowego w ciągu projektowanego fragmentu I ramy
komunikacyjnej (KD-G), przecinającego tereny WS i 1ZO/ZZ. Budowa tego typu obiektu wymagać
będzie zajęcia części porośniętych zielenią powierzchni, w obrębie których posadowione zostaną
podpory oraz inne elementy mostu (o wielkości zależnej od przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych
i technologicznych). Poza ograniczeniem dostępności do siedlisk i miejsc żerowania występujących tu
gatunków zwierząt, realizacja nowej przeprawy mostowej wiązać się może również z niewielkim
ograniczeniem możliwości migracji poszczególnych gatunków wzdłuż Kanału Ulgi (pojawienie się
nowej bariery przestrzennej). Dokładne określenie skutków realizacji tej inwestycji będzie jednak
możliwe dopiero w przypadku uzyskania szczegółowych informacji określających charakterystykę oraz
podstawowe parametry planowanego przedsięwzięcia. Skala i natężenie negatywnego oddziaływania
zależeć będzie od rozwiązań przyjętych ostatecznie w projekcie konstrukcyjnym, niemniej, analizując
możliwy maksymalny zasięg projektowanej inwestycji (zgodnie z ustaleniami projektu mpzp) można
przypuszczać, że niekorzystne oddziaływania na kształtowanie różnorodności fauny będą miały w tym
51
przypadku charakter lokalny. Należy również zauważyć, że projektowany most drogowy, zlokalizowany
będzie w bezpośrednim sąsiedztwie istniejącego obecnie mostu kolejowego (dla którego umożliwia się
rozbudowę), co w pewnym stopniu powinno ograniczyć zasięg niekorzystnych oddziaływań.
W przypadku realizacji pozostałych, przewidzianych w projekcie mpzp inwestycji, nie
przewiduje się wystąpienia oddziaływań wpływających w sposób znacząco negatywny
na kształtowanie różnorodności fauny. Zwiększenie intensywności zabudowy na terenach położonych
powyżej ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego (głównie na skutek uzupełnienia zabudowy istniejącej),
a także zwiększenie powierzchni i kubatury zabudowy w obrębie funkcjonującego dworca
autobusowego (Kptz/U), najprawdopodobniej nie będzie stanowiło zagrożenia dla utrzymania
różnorodności gatunkowej występujących tu zwierząt, reprezentowanych przez gatunki stosunkowo
łatwo adaptujące się do warunków typowych dla terenów antropogenicznie przekształconych.
Analizując prognozowany wpływ realizacji ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu, w sposób szczególny podkreślić należy wagę zapisów odnoszących się do terenów
o największej wartości przyrodniczej, stanowiących w dużym stopniu o różnorodności gatunkowej
przedstawicieli fauny, występujących w granicach obszaru opracowania. Utrzymanie dotychczasowej
funkcji i sposobu zagospodarowania terenu WS (Kanał Ulgi oraz ujściowy odcinek Cybiny), a także
przylegających do wód powierzchniowych terenów porośniętych zielenią nieurządzoną 1-2ZO/ZZ,
pozwoli na wyeliminowanie ryzyka zniszczenia najcenniejszych siedlisk, występujących w granicach
projektu planu. Przestrzeganie zapisów ustalających zachowanie wód powierzchniowych
(warunkujących obecność zwierząt związanych z siedliskami wodnymi i nadwodnymi) oraz
zagospodarowanie nie mniej niż 70% powierzchni terenów ZO/ZZ zielenią, w połączeniu
z ograniczeniem katalogu możliwych do zrealizowania na tych terenach inwestycji, pozwoli również
na zachowanie ciągłości terenów zieleni współtworzących korytarze ekologiczne o znaczeniu lokalnym
i krajowym. Sytuacji tej sprzyjać będzie jednocześnie przestrzeganie zakazu lokalizacji ogrodzeń,
wprowadzonego dla terenów ZO/ZZ i WS (z wyjątkiem wynikających z potrzeb zapewnienia
bezpieczeństwa) oraz terenów MW/U. Należy podkreślić, że zachowanie łączności między terenami
o dużej wartości przyrodniczej jest niezwykle istotne w kontekście utrzymania różnorodności
biologicznej, w tym różnorodności gatunkowej przedstawicieli tutejszej fauny.
Utrzymaniu miejsc występowania gatunków zwierząt spotykanych pospolicie na terenach
śródmiejskich, charakteryzujących się znacznym stopniem przekształcenia poszczególnych
komponentów środowiska, sprzyjać będzie natomiast realizacja zapisów dotyczących sposobu
zagospodarowania terenów ZP/IT, ZI i US, jak również realizacja szeregu ustaleń w zakresie
sposobu kształtowania zabudowy oraz towarzyszącej jej zieleni na całym analizowanym obszarze.
Opisane szerzej w poprzednim rozdziale zapisy projektu mpzp, ustalające zachowanie odpowiednich
powierzchni biologicznie czynnej (m.in. na terenach MW/U i U), nakazujące zagospodarowanie
zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia, wymagające ochrony zieleni wysokiej oraz
określające miejsca, w obrębie których wymaga się wprowadzenia, uzupełnienia lub zachowania
zadrzewień, w większości przypadków pozwolą na zminimalizowanie strat, poniesionych w wyniku
wprowadzania nowych elementów zagospodarowania. Utrzymanie – w możliwie dużej ilości
przypadków – istniejącej zieleni wysokiej (szczególnie w obrębie terenów intensywnej zabudowy),
wprowadzanie i uzupełnianie zadrzewień w miejscach wskazanych na rysunku planu (m.in. na
terenach 9-10MW/U, US), jak również zapewnienie obecności nawet stosunkowo niewielkich
powierzchni biologicznie czynnych zagospodarowanych zielenią, sprzyjać będzie utrzymaniu
występujących tu populacji pospolitych gatunków ptaków oraz licznych przedstawicieli bezkręgowców.
Istotną rolę spełniać będą również elementy zieleni wprowadzane w granicach terenów
komunikacyjnych.
Reasumując, realizacja ustaleń omawianego w prognozie projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu, związana będzie z wystąpieniem niekorzystnych oddziaływań na przedstawicieli lokalnej
fauny, jednakże ich skala oraz zasięg nie powinny wpłynąć na kształtowanie różnorodności
gatunkowej całego analizowanego obszaru. Ograniczeniu niekorzystnych zmian w tym zakresie
sprzyjać będzie również realizacja szeregu zapisów projektu mpzp dotyczących sposobu kształtowania
zieleni w granicach poszczególnych terenów.
6.7.
Oddziaływanie na ludzi
Realizacja inwestycji przewidzianych w projekcie mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu
skutkować będzie pojawieniem się czynników wpływających w zróżnicowany sposób na mieszkańców
analizowanego obszaru.
52
Niekorzystne oddziaływania związane będą ze zjawiskami występującymi przede wszystkim
na etapie realizacji poszczególnych inwestycji, obejmującymi m.in. czasowy i lokalny wzrost zapylenia
(na skutek wykonywania prac ziemnych i budowlanych) oraz wzrost hałasu (związany z pracą sprzętu
budowlanego oraz zwiększeniem natężenia ruchu ciężkich pojazdów na terenach inwestycyjnych).
Należy jednak zauważyć, że zjawiska te będą miały charakter tymczasowy i odwracalny, a ich zasięg
– w większości przypadków – ograniczał się będzie raczej do pojedynczych działek budowlanych i ich
najbliższego sąsiedztwa. Po zakończeniu realizacji poszczególnych inwestycji oddziaływania te ustaną
i nie będą przyczyną pojawiania się dyskomfortu w odczuciu mieszkańców terenów sąsiednich.
Analiza ustaleń przedmiotowego projektu mpzp pozwala natomiast założyć, iż realizacja jego
zapisów zasadniczo nie będzie związana z długofalowym, niekorzystnym oddziaływaniem
na mieszkańców analizowanego obszaru, jak i obszarów bezpośrednio z nim sąsiadujących.
Zwiększenie udziału powierzchni terenów wskazanych pod zabudowę, poprzez wyznaczenie nowych
terenów zabudowy 9-10MW/U oraz umożliwienie uzupełnienia zabudowy funkcjonującej w obrębie
terenów 1-8MW/U (powyżej ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego) nie powinno przyczynić się do
pogorszenia komfortu życia mieszkańców tych terenów. Wśród czynników ograniczających ryzyko
pogorszenia dotychczasowych warunków życia mieszkańców analizowanego obszaru (na skutek
rozwoju zabudowy) wymienić należy przede wszystkim uniemożliwienie lokalizacji nowej zabudowy
o funkcjach kolidujących z dominującą zabudową mieszkaniową wielorodzinną lub usługową. Bardzo
istotne jest również określenie sposobu obsługi komunikacyjnej poszczególnych terenów, wskazanie
wymogów parkingowych, jakie muszą zostać spełnione w odniesieniu do nowych i rozbudowywanych
obiektów (na terenach MW/U, U, US oraz Kptz/U), a także zapewnienie utrzymania połączeń
pieszych między poszczególnymi terenami, poprzez wskazanie stref pasaży, przejść i przejazdów
bramowych.
Realizacja ustaleń przedmiotowego projektu mpzp związana będzie również z wystąpieniem
zjawisk mających korzystny wpływ na mieszkańców analizowanego obszaru. Docelowa realizacja
zapisów projektu mpzp spowoduje uporządkowanie funkcji i sposobu zagospodarowania terenów
znajdujących się w granicach obszaru opracowania, a przede wszystkim terenów istniejącej zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej i usługowej. Umożliwienie – w ramach uzupełnienia istniejącej
zabudowy na terenach 1-8MW/U – lokalizacji nowych budynków, o charakterystyce nawiązującej do
historycznej zabudowy Śródki, pozwoli na uzupełnienie pierzei zabudowy oraz likwidację
substandardowych, parterowych obiektów (m.in. garaży i innych obiektów), co z kolei w sposób
korzystny przyczyni się do podniesienia walorów przestrzeni w tej części miasta. Założyć można
również, iż realizacja nowych budynków sprzyjać będzie zwiększeniu zainteresowania rewitalizacją
części zaniedbanych kamienic.
Podniesieniu komfortu życia mieszkańców Śródki sprzyjać będzie także szeroko pojęty rozwój
funkcji usługowych, kulturalnych oraz turystycznych, który w połączeniu z działaniami dotyczącymi
uporządkowania i przywrócenia walorów architektonicznych tutejszej zabudowy, przyczyni się
najprawdopodobniej do przywrócenia prestiżu tej części miasta.
Zwiększeniu komfortu mieszkańców terenów położonych w rejonie ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego w pewnym stopniu sprzyjać będzie także realizacja docelowych rozwiązań, dotyczących
wytworzenia placu rynkowego na terenie KD-Dxsp (rynek Śródecki) oraz przede wszystkim
zmniejszenia natężenia ruchu pojazdów samochodowych w obrębie ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego, która zgodnie z ustaleniami projektu mpzp, ma mieć charakter drogi lokalnej
po realizacji północnego odcinka I ramy komunikacyjnej miasta Poznania na terenie KD-G.
Wytworzenie przyjaznej dla mieszkańców przestrzeni oraz zmniejszenie natężenia ruchu
samochodowego w obrębie ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego z pewnością przyczyni się do poprawy
komfortu zamieszkania w tym rejonie.
Korzystnie należy oceniać również utrzymanie w projekcie mpzp istniejących terenów zieleni
otwartej, położonych wzdłuż Kanału Ulgi i Cybiny (1-2ZO/ZZ), a także terenu sportu i rekreacji (US),
zlokalizowanego w północnej części przedmiotowego obszaru. Odpowiednie zagospodarowanie tych
terenów powinno sprzyjać w przyszłości zwiększeniu ich wykorzystania na cele zaspokojenia potrzeb
indywidualnej rekreacji i sportu mieszkańców całego analizowanego obszaru.
W celu zapewnienia wyższej jakości życia oraz bezpieczeństwa mieszkańców analizowanego
obszaru, niezbędne było także podjęcie działań pozwalających na zachowanie i właściwą ochronę
elementów środowiska przyrodniczego. Działania te są niezwykle ważne z punktu widzenia ochrony
zdrowia mieszkańców miasta, gdyż rosnące zanieczyszczenie poszczególnych komponentów
środowiska (zwłaszcza powietrza i klimatu akustycznego) pogarsza warunki życia, a długotrwałe
narażenie na działanie szkodliwych substancji może być czynnikiem wpływającym na wzrost
zachorowań i umieralności, na skutek wywoływanych chorób. W związku z powyższym, konieczne było
53
wprowadzanie takich ustaleń, których realizacja pozwoliłaby na zmniejszenie ryzyka zanieczyszczenia
środowiska, a co za tym idzie pogorszenia jakości życia mieszkańców przedmiotowego terenu. Z uwagi
na to, do analizowanego projektu planu wprowadzono zapisy dotyczące między innymi:
• ochrony i kształtowania jakości powietrza atmosferycznego;
• uregulowania zasad prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej;
• ochrony i kształtowania zieleni;
• zasad kształtowania komfortu akustycznego.
Bezpośredni i korzystny wpływ na utrzymanie lub poprawę komfortu życia w obszarze
przedmiotowego planu będzie miała realizacja zapisów w zakresie modernizacji, rozbudowy i budowy
sieci infrastruktury technicznej, ustalających m.in. powiązanie sieci infrastruktury technicznej
z układem zewnętrznym oraz zapewnienie dostępu do sieci. W projekcie mpzp znalazły się również
zapisy dopuszczające prowadzenie robót budowlanych w zakresie sieci technicznej (w tym sieci
wodociągowej, kanalizacyjnej, elektroenergetycznej, gazowej, ciepłowniczej i telekomunikacyjnej) oraz
w zakresie systemu monitoringu wizyjnego oraz systemu służb ratowniczych i bezpieczeństwa
publicznego.
Reasumując, realizacja inwestycji przewidzianych w projekcie mpzp może w pewnym stopniu
niekorzystnie wpływać na mieszkańców analizowanego obszaru na etapie realizacji poszczególnych
inwestycji, jednak docelowa i pełna realizacja wszystkich ustaleń projektu mpzp, przy jednoczesnym
przestrzeganiu obowiązujących przepisów m.in. w zakresie ochrony środowiska, pozwoli na utrzymanie
lub niekiedy podniesienie komfortu i jakości życia mieszkańców obszaru objętego projektem mpzp dla
obszaru „Śródka” w Poznaniu.
6.8.
Oddziaływanie na krajobraz
W przypadku analizowanego projektu planu szczególnie istotne było wprowadzenie ustaleń
umożliwiających zachowanie i wyeksponowanie dotychczasowych walorów krajobrazowych Śródki,
wynikających z jej położenia w śródmiejskiej części miasta – w obrębie historycznego układu
urbanistyczno-architektonicznego, obecności licznych, cennych kulturowo obiektów zabytkowych oraz
obecności terenów cennych przyrodniczo, związanych z dolinami rzeki Warty i Cybiny. Istotne było
również wprowadzenie rozwiązań, które pozwolą na poprawę zagospodarowania tych fragmentów
Śródki, które obecnie charakteryzują się niską jakością przestrzeni.
Realizacja wszystkich ustaleń mpzp dla obszaru „Śródka” spowoduje znaczące oddziaływania
na krajobraz, zwłaszcza w jej niektórych fragmentach. Szczególne znaczenie będzie miała realizacja
tych ustaleń, które umożliwią wprowadzenie nowych, istotnych przestrzennie inwestycji. Obejmować
będą one przede wszystkim:
• realizację nowej zabudowy śródmiejskiej na terenach położonych poniżej ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego (9-10MW/U, Kptz/U),
• uzupełnienie istniejących kwartałów zabudowy na terenach położonych między ul. Prymasa
Stefana Wyszyńskiego a ul. Gdańską (1-8MW/U) oraz z tym związane znaczące
przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne w obrębie ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego
(1KD-L, KD-Dxsp),
• realizację nowej drogi klasy głównej, stanowiącej fragment I ramy komunikacyjnej (KD-G) oraz
nowej przeprawy mostowej w ciągu projektowanej drogi.
Realizacja nowej zabudowy na terenach 9-10MW/U, położonych między ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego a wałem przeciwpowodziowym w dolinie Cybiny, wpłynie w sposób znaczący
na kształtowanie krajobrazu w tej części obszaru opracowania. W miejscu obecnie niezabudowanych,
porośniętych zielenią, powierzchni pojawią się obiekty o znacznej kubaturze, zmieniające diametralnie
dotychczasową panoramę tych terenów, zwłaszcza z perspektywy mostu Mieszka I i ul. Prymasa
Stefana Wyszyńskiego. Dodatkowo, projekt planu umożliwia lokalizację nowej zabudowy usługowej
w bezpośrednim sąsiedztwie dworca autobusowego na terenie Kptz/U, co również przyczyni się do
zmiany krajobrazu w południowej części Śródki. Zarówno na terenach 9-10MW/U, jak i na terenie
Kptz/U w południowej części wyznaczono obowiązujące linie zabudowy, co pozwoli na domknięcie
układu urbanistycznego Śródki od strony południowej. Przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne
prowadzone na terenach 9-10MW/U i Kptz/U przyczynią się do uporządkowanego i prawidłowego
zagospodarowania południowej, dotąd chaotycznej części Śródki oraz, co szczególnie istotne, do
domknięcia historycznego układu urbanistycznego Śródki od strony rzeki Cybiny.
Pozytywnie na kształtowanie lokalnych walorów krajobrazowych wpłynie również uzupełnienie
zabudowy na terenach 1-8MW/U, położonych pomiędzy ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego
a ul. Gdańską. Lokalizacja nowej zabudowy na terenach 1MW/U, 2MW/U, 3MW/U, 4MW/U,
54
5MW/U i 8MW/U zgodnie z obowiązującymi liniami zabudowy umożliwi uzupełnienie i domknięcie
historycznego założenia urbanistycznego Śródki od strony Kanału Ulgi, ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego oraz od strony ronda Śródka. Ponadto, przebieg linii zabudowy w tej części obszaru
pozwala również na uzupełnienie brakujących fragmentów pierzei ulic: Ostrówek, Cybińskiej, rynek
Śródecki, Filipińskiej i Bydgoskiej. W największym stopniu zmiany uwarunkowań krajobrazowych
widoczne będą na terenie 2MW/U i części terenu 3MW/U. Zgodnie z założeniami projektu mpzp,
na dotychczas niezabudowanym terenie, na którym obecnie funkcjonują tymczasowe budynki
usługowe (pawilony handlowe), pojawi się nowa zabudowa śródmiejska, nawiązująca swym
przeznaczeniem, charakterem i parametrami do historycznej zabudowy. Usunięte zostanie chaotyczne,
tymczasowe zainwestowanie, o niskich walorach estetycznych, szczególnie negatywnie wpływające
na odbiór wizualny Śródki. Wprowadzony zostanie nowy, kompleksowy układ zabudowy, domykający
historyczne założenie historycznej dzielnicy. Realizacja powyższych inwestycji pozwoli
na wyeksponowanie szczególnej wartości historycznej zabudowy Śródki.
Do jednych z najważniejszych założeń projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu należy
niewątpliwie docelowe ograniczenie negatywnego oddziaływania bariery przestrzennej, jaką obecnie
stanowi ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego. W tym celu wprowadzono rozwiązania funkcjonalnoprzestrzenne, których realizacja wpłynie w sposób znaczący na sposób funkcjonowania tej części
Śródki oraz zmianę jej uwarunkowań krajobrazowych. Obejmują one: przesuniecie dotychczasowej
linii zabudowy w kierunku południowym, odtworzenie przestrzeni rynku Śródeckiego (KD-Dxsp)
poprzez odpowiednie kreowanie pierzei zabudowy oraz zawężenie i obniżenie klasy ul. Prymasa
Stefana Wyszyńskiego do ulicy lokalnej (1KD-L). Pozwoli to na zminimalizowanie jej negatywnego
wpływu na funkcjonowanie Śródki i znaczną poprawę uwarunkowań krajobrazowych historycznej
dzielnicy.
Docelowe zmniejszenie rangi ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, umożliwiające stworzenie lub
przywrócenie połączeń między północną i południową częścią Śródki, uwarunkowane jest realizacją
projektowanego fragmentu I ramy komunikacyjnej (KD-G), która z kolei wpłynie w sposób istotny
na kształtowanie walorów przestrzennych terenów zlokalizowanych w północnej części obszaru
projektu planu. Zasięg przestrzenny oraz charakter zmian, jakie muszą zostać przeprowadzone w celu
zapewnienia właściwego sposobu funkcjonowania i użytkowania tego rodzaju inwestycji, związany
będzie z koniecznością usunięcia elementów współtworzących dotychczas lokalny krajobraz. Realizacja
elementów pasa drogowego oraz towarzyszącej szlakom komunikacyjnym infrastruktury związana
będzie przede wszystkim z koniecznością usunięcia występującej tu dotychczas zieleni (w tym zieleni
wysokiej), wyrównaniem powierzchni terenu, a także wprowadzeniem elementów wpływających
na odbiór przestrzeni. Docelowa realizacja projektowanego fragmentu I ramy komunikacyjnej
spowoduje zatem diametralną zmianę w zakresie funkcji oraz walorów krajobrazowych tej części
obszaru opracowania.
Ustalenia projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu w sposób korzystny odnoszą się do
utrzymania walorów krajobrazowych terenów położonych w dolinach rzek Warty i Cybiny.
Ograniczenie możliwości wprowadzania istotnych zmian w granicach terenów WS i ZO/ZZ służyć
będzie zachowaniu jednych z najcenniejszych elementów lokalnego krajobrazu, definiujących niejako
charakter tej części miasta. Wyjątek stanowi tu przewidziana, zgodnie z zapisami projektu mpzp,
lokalizacja nowej przeprawy mostowej w ciągu projektowanej drogi KD-G, zapewniającej połączenie
komunikacyjne obszaru Śródki z Ostrowem Tumskim. Lokalizacja tego typu inwestycji niewątpliwie
w sposób istotny będzie ingerować w krajobraz terenów doliny Warty, jednakże jednoznaczne
określenie skali tego oddziaływania, bez znajomości szczegółów dotyczących konstrukcji mostu oraz
jego parametrów, nie jest możliwe na obecnym etapie projektowania. Zaznaczyć należy,
że w przypadku możliwie najbardziej korzystnego wkomponowania tego obiektu w otaczający
krajobraz, jak również zastosowania elementów i detali nawiązujących w pewnym stopniu do
zlokalizowanych w sąsiedztwie obiektów, można w sposób znaczący ograniczyć skalę niekorzystnego
oddziaływania na walory krajobrazowe doliny rzecznej. W tym miejscu podkreślić należy również,
iż projektowany most zlokalizowany będzie w bezpośrednim sąsiedztwie istniejącego mostu
kolejowego (którego poszerzenie dopuszcza projekt mpzp), stanowiącego element ingerujący
w panoramę doliny Warty.
Projekt planu zawiera szereg ustaleń służących wyeliminowaniu lub ograniczeniu negatywnego
oddziaływania realizacji ustaleń planu na uwarunkowania krajobrazowe. Uwzględniając konieczność
ochrony oraz wyeksponowania walorów architektonicznych i historycznych funkcjonującej na obszarze
opracowania zabudowy, do projektu mpzp wprowadzono szereg szczegółowych zapisów, regulujących
kwestie związane z charakterem i parametrami zabudowy, jaka może zostać zrealizowana w obrębie
poszczególnych terenów. Poza ustaleniami dotyczącymi powierzchni zabudowy, wysokości budynków
55
i możliwej liczby kondygnacji, dla całego obszaru projektu planu ustala się dostosowanie proporcji
i wysokości nowej zabudowy do budynków znajdujących się na sąsiednich działkach budowlanych
(w obrębie danego terenu) poprzez kontynuację zabudowy kalenicowej, linii gzymsu wieńczącego
i kątów nachylenia połaci dachowych, a także zastosowanie detali architektonicznych. Z punktu
widzenia kształtowania pierzei zabudowy niezwykle istotne jest także lokalizowanie zabudowy zgodnie
z liniami zabudowy, wyznaczonymi na rysunku planu oraz przestrzeganie zapisów dotyczących
możliwości wycofania elewacji frontowej budynków oraz stosowania detali architektonicznych.
Poza zapisami odnoszącymi się bezpośrednio do sposobu kształtowania zabudowy,
do projektu planu wprowadzono również zapisy ograniczające możliwość lokalizowania elementów
dysharmonizujących przestrzeń. W tym zakresie ustalono m.in. zakaz lokalizacji: wolno stojących
garaży i budynków gospodarczych, ogrodzeń z betonowych elementów prefabrykowanych, ogrodzeń
na terenach 1-10MW/U, 4-5U, ZO/ZZ, WS i ZP/IT, klimatyzatorów i wentylatorów na połaciach
dachowych oraz elewacjach budynków zlokalizowanych od strony dróg publicznych (z wyjątkiem
terenu 5U), żaluzji i rolet zewnętrznych (z wyjątkiem ozdobnych krat w oknach wystawowych parteru
oraz z wyjątkiem terenu 5U), a także urządzeń reklamowych (za wyjątkiem dopuszczonych zapisami
planu). Szczegółowo uregulowano również zasady umieszczania szyldów, zakazując jednocześnie
lokalizacji szyldów i tablic informacyjnych z wykorzystaniem ekranów plazmowych lub typu LED,
podświetlanych kasetonów lub wyświetlanych obrazów ruchomych, jak również przesłaniających
otwory okienne, drzwiowe oraz detale architektoniczne.
6.9.
Oddziaływanie na klimat akustyczny
Analizowany projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru
„Śródka” w Poznaniu obejmuje tereny śródmiejskie, z potencjalnymi źródłami hałasu
komunikacyjnego: samochodowego i tramwajowego oraz kolejowego. Obecne oddziaływanie tych
źródeł na środowisko w obszarze objętym granicami opracowania projektu planu opisano szczegółowo
w rozdz. 2.11.
Obszar opracowania znajduje się aktualnie – podobnie jak wcześniej, przed podjęciem prac
nad projektem planu – w granicach obszaru funkcjonalnego śródmieścia, wyznaczonego w Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta Poznania56, które Rada Miasta Poznania
uchwaliła we wrześniu 2014 r.
Ustalenia projektu planu zawierają zapisy dotyczące m.in.: przeznaczenia terenów o różnym
przeznaczeniu lub różnych zasadach zagospodarowania, w tym terenów wymagających zapewnienia
odpowiednich standardów akustycznych w środowisku, oraz zasad ochrony środowiska, w tym zasad
kształtowania komfortu akustycznego w środowisku i w budynkach, tudzież np. zasad ochrony
i kształtowania ładu przestrzennego, a także dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej. Projekt planu określa również m.in. wymagania wynikające z potrzeb kształtowania
przestrzeni publicznych, stanowiących tereny dróg publicznych, szczególnych warunków
zagospodarowania tych terenów oraz ograniczeń w ich użytkowaniu, jak również zasad ich
modernizacji, rozbudowy i budowy.
Projekt planu dla obszaru „Śródka” w Poznaniu ustala na analizowanym obszarze m.in.
lokalizację terenów podlegających ochronie akustycznej w środowisku – na podstawie przepisów
ustawy Prawo ochrony środowiska57, a także przepisów wykonawczych, tj. rozporządzenia w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku58, które definiuje wymagane standardy akustyczne
w środowisku. W granicach opracowania projektu planu następujące tereny podlegają ochronie
akustycznej w środowisku: tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej, oznaczone
na rysunku planu symbolami 1-10MW/U oraz tereny zabudowy usługowej – obecnie usług oświaty
i kultury (które szczegółowo wymieniono w rozdz. 2.11), oznaczone na rysunku planu symbolami
1-2U. Pozostałe tereny 3-5U nie podlegają ochronie akustycznej w środowisku. Projekt planu ustala
dla wszystkich tych terenów nakaz zapewnienia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku – jak
dla terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców.
W przypadku lokalizacji usług oświaty na terenie 1U, projekt planu ustala wyższe wymagania
akustyczne w środowisku – jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem
56
57
58
(Dz. U. z 2014 r., poz. 112, tekst jednolity)
56
dzieci i młodzieży. Ustalenie to jest związane z faktem zapewnienia obecnie wysokiego komfortu
akustycznego w środowisku dla tego terenu, w wyniku realizacji rozwiązań przeciwhałasowych
– na podstawie wydanej przez Wojewodę Wielkopolskiego w roku 2008 – decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia59.
W związku z powyższym, dla terenów oznaczonych na rysunku planu symbolami: 1MW/U,
2MW/U, 3MW/U, 4MW/U, 5MW/U, 6MW/U, 7MW/U, 8MW/U, 9MW/U, 10MW/U, 1U i 2U
– dopuszczalny wymagany poziom hałasu komunikacyjnego w środowisku to: np. L*DWN = 70 dB
i L*N = 65 dB, odpowiednio w porze dzienno-wieczorno-nocnej i porze nocnej, czyli jak dla terenów
w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, a w przypadku lokalizacji usług oświaty
na terenie 1U – dopuszczalny wymagany poziom hałasu komunikacyjnego w środowisku to:
np. L*DWN = 64 dB i L*N = 59 dB, czyli jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym
pobytem dzieci i młodzieży.
Z przedstawionych w rozdz. 2.11 – na podstawie aktualnej Mapy akustycznej miasta Poznania
201260 – zasięgów oddziaływania analizowanych źródeł hałasu komunikacyjnego wynika, że obecnie
niekorzystne warunki akustyczne w środowisku, wymagane dla terenów w strefie śródmiejskiej miast
powyżej 100 tys. mieszkańców (L*DWN = 70 dB i L*N = 65 dB), występują jedynie wzdłuż
ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego (załącznik nr 4) – zarówno w porze dzienno-wieczorno-nocnej,
jak i w porze nocnej – na granicach sąsiadujących terenów zabudowy oraz wzdłuż projektowanych linii
zabudowy. Przewiduje się jednak, że nastąpi poprawa warunków akustycznych wzdłuż tej ulicy
w przyszłości – w związku z realizacją północnego odcinka I ramy komunikacyjnej miasta Poznania,
której planowany przebieg (we fragmencie) wyznaczono w granicach niniejszego projektu planu
(KD-G). Dostępne prognozy ruchu wykazują61, że projektowany północny odcinek I ramy
komunikacyjnej przejmie ok. 2/3 natężenia ruchu pojazdów z ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Oznacza to, na podstawie wyników przeprowadzonych własnych szacunkowych obliczeń
akustycznych62, że poziom hałasu samochodowego od ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego zmniejszy
się nawet o ok. 5 dB, przez co na granicach otaczających terenów zabudowy, w tym również
planowanej nowej – po południowej stronie tej ulicy – zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej,
możliwe będzie uzyskanie wymaganych dopuszczalnych standardów akustycznych w środowisku.
Będzie to możliwe tym bardziej, że dla terenów komunikacji ustalono stosowanie rozwiązań
przeciwhałasowych (z wyłączeniem jednak ekranów akustycznych).
Należy zaznaczyć przy tym, że przeniesienie części potoku ruchu pojazdów samochodowych
z ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, którą zredukowano do drogi klasy lokalnej (KD-L), na północny
odcinek I ramy komunikacyjnej miasta Poznania (KD-G), której przebieg zaplanowano w północnej
część obszaru opracowania – poniżej trasy linii kolejowej nr 3 (E20), nie spowoduje zagrożeń
akustycznych w środowisku – na podstawie wyników własnych przeprowadzonych szacunkowych
obliczeń akustycznych63 – dla znajdujących się w tej części opracowania terenów zabudowy
wymagających zapewnienia odpowiednich standardów akustycznych w środowisku, w tym przede
wszystkim obiektów i terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci
i młodzieży.
Przyjęto, że pozostałe źródła hałasu komunikacyjnego – tramwajowego i kolejowego,
analizowane w rozdz. 2.11 (załączniki nr 5 i 6), nie będą stanowiły zagrożenia dla kształtowania
warunków akustycznych w środowisku, a emisja z tych źródeł hałasu będzie utrzymywała się
na poziomie znacznie niższym, niż dominujący mimo wszystko hałas samochodowy, nie wpływając
na całkowite podwyższenie wartości akustycznych w środowisku. Nie oznacza to jednak,
że pojedyncze przejazdy tramwajów i pociągów nie będą słyszalne.
Ponadto, obszar projektu planu nie znajduje się w obszarze oddziaływania hałasu lotniczego,
z lotniska wojskowego Poznań-Krzesiny oraz lotniska cywilnego Poznań-Ławica.
59
60
61
62
63
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie ul. Zawady
w Poznaniu – II etap realizacji, odcinek od Ronda Śródka do skrzyżowania ul. Prymasa Hlonda z ul. Główną włącznie, wydana
przez Wojewodę Wielkopolskiego dnia 17 czerwca 2008 r., pismo znak: SR.VII-6.66191-2/08
prognozy ruchu pojazdów na lata 2013, 2025 i 2035 – dla ul. prym. S. Wyszyńskiego oraz planowanego północnego odcinka
I ramy komunikacyjnej miasta Poznania, ZDM, 2011
własne szacunkowe obliczenia akustyczne zasięgów oddziaływania hałasu samochodowego od ul. prym. S. Wyszyńskiego,
w latach 2013-25
własne szacunkowe obliczenia akustyczne zasięgów oddziaływania hałasu samochodowego od planowanego północnego
odcinka I ramy komunikacyjnej miasta Poznania, w latach 2025-35
57
Mimo, że wymagane standardy akustyczne w środowisku będą osiągalne, to jednak wzdłuż
budynków mieszkalnych i innych, przeznaczonych na pobyt ludzi, wartości poziomów hałasu będą
przekraczały wartości gwarantujące uzyskanie wymaganych warunków akustycznych wewnątrz
pomieszczeń, przy zamkniętych oknach i zastosowaniu standardowych materiałów budowlanych
przegród zewnętrznych, w tym okien.
W związku z powyższym, projekt planu ustala też stosowanie zasad akustyki architektonicznej
i budowlanej dla budynków z pomieszczeniami, wymagającymi zapewnienia komfortu akustycznego
wewnątrz, przy zamkniętych oknach. Ustalenie to przeznaczone jest dla budynków z pomieszczeniami
przeznaczonymi na pobyt ludzi, czyli przede wszystkim dla budynków mieszkalnych, które znajdują się
lub są planowane w granicach opracowania projektu planu. Stosowanie zasad akustyki
architektonicznej i budowlanej powinno dotyczyć budynków, które znajdą się nawet poza obszarami
ponadnormatywnych oddziaływań akustycznych w środowisku, zdefiniowanych w obowiązującym
rozporządzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku64. Ustalenie to powinno być
stosowane wszędzie tam, gdzie poziomy hałasu w środowisku, na zewnątrz pomieszczenia, są wyższe
niż poziomy: L*Aeq D = 60 dB (wyznaczone w czasie 8-miu najniekorzystniejszych, kolejno po sobie
następujących godzin pory dziennej) oraz L*Aeq N = 50 dB (wyznaczone w czasie najmniej korzystnej
półgodziny pory nocnej), które gwarantują wymagany komfort akustyczny wewnątrz pomieszczeń
zamkniętych, przy zastosowaniu przegród zewnętrznych o standardowych parametrach izolacyjności
akustycznej (według wymagań polskich norm, stosowanych w dziedzinie akustyki budowlanej).
Ustalenie to ma na celu zwrócenie uwagi na już występujące wysokie poziomy hałasu
– mimo, że nie przekraczają dopuszczalnych standardów akustycznych w środowisku – bądź
potencjalne zagrożenie hałasem komunikacyjnym w przyszłości. Taka sytuacja może wystąpić
w przypadku ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, gdy realizacja północnego odcinka I ramy
komunikacyjnej miasta Poznania nie nastąpi w planowanym czasie. Ustalenie to ma
na celu zwrócenie także wagi na problemy, które mogą wiązać się z zastosowaniem akustycznych
przegród zewnętrznych w budynkach, w tym przede wszystkim okien o wymaganej podwyższonej
izolacyjności akustycznej, oraz konieczność zapewnienia wówczas wymiany powietrza z otoczeniem.
Zagadnienie to wiąże się również z odpowiednim projektowaniem rozkładu pomieszczeń w budynkach
przeznaczonych na pobyt ludzi, mimo zastosowania rozwiązań budowlanych o wymaganej
izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych, jak również z właściwym zaprojektowaniem
rozwiązań zapewniających skuteczną wymianę powietrza z otoczeniem.
Obowiązujące przepisy rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie65 (DZIAŁ IX, § 325, ust. 2), które dopuszczają lokalizację
budynków z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi w strefach ponadnormatywnych
oddziaływań źródeł hałasu – mówią m.in.: „Budynki z pomieszczeniami wymagającymi ochrony przed
zewnętrznym hałasem i drganiami należy chronić przed tymi uciążliwościami poprzez … racjonalne
rozmieszczenie pomieszczeń w budynku i zapewnienie wymaganej izolacyjności przegród
zewnętrznych.”.
Ponadto, w ustaleniach projektu planu sformułowanych w zakresie kształtowania komfortu
akustycznego w środowisku i w budynkach ustalono także, że na terenach komunikacji należy
stosować rozwiązania przeciwhałasowe, z wyłączeniem jednak ekranów akustycznych, przy czym
na terenie 4KD-GP – czyli wzdłuż ul. Podwale – dopuszcza się zachowanie, przebudowę i odbudowę
istniejących ekranów akustycznych.
Ustalenie to pozwoli na realizowanie rozwiązań przeciwhałasowych ograniczających uciążliwy
i niepożądany hałas komunikacyjny, nie tylko samochodowy, ale także hałas tramwajowy i kolejowy.
Pozwoli także na zastosowanie skutecznych rozwiązań na ulicach zlokalizowanych wewnątrz obszaru
opracowania, w tym przede wszystkim na ul. Bydgoskiej, dla której prognozy wskazują
na znaczny, ponad dwukrotny, wzrost liczby pojazdów w perspektywie. Z kolei, wybudowane
w związku z przebudową ul. Podwale ekrany akustyczne pozostaną i będą mogły być odbudowywane.
Umożliwi to uzyskiwanie lepszych warunków akustycznych w środowisku – na terenie 1U oraz
na terenach zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej rozmieszczonej po północno-wschodniej stronie
ronda Śródka, niż wymagane dla terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys.
mieszkańców, zgodnie w przepisem ustawy Prawo ochrony środowiska66 mówiącym, że (art. 112):
64
65
66
(Dz. U. z 2014 r., poz. 112)
Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690, ze zmianami)
58
„Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska,
w szczególności poprzez: 1) utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej
na tym poziomie; 2) zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on
dotrzymany.”.
Poza tym, nie przewiduje się występowania wewnątrz obszaru projektu planu źródeł innych
zagrożeń akustycznych: komunikacyjnych, z wyłączeniem przejazdów samochodów osobowych
mieszkańców (poza ul. Bydgoską), oraz przemysłowych – związanych z działalnością usługową,
chociaż takie zakłócenia mogą mieć miejsce w związku z występowaniem tego typu działalności
na obszarze opracowania.
Przyjęto również, że klimatyzatory i wentylatory umieszczane na wewnętrznych elewacjach
budynków – bowiem zakazano ich lokalizacji na elewacjach budynków od strony dróg publicznych oraz
na połaciach dachowych, z wyjątkiem terenu 5U – nie będą źródłem hałasu przekraczającego
dopuszczalne standardy akustyczne w środowisku, które dla terenów w strefie śródmiejskiej miast
powyżej 100 tys. mieszkańców dla tzw. „pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu”
wynoszą np.: L*DWN = 55 dB, w przedziale czasu odniesienia równym wszystkim dobom w roku, oraz
L*N = 45 dB, w przedziale czasu odniesienia równym wszystkim porom nocy.
Poza omówionymi wyżej zagrożeniami dla komfortu akustycznych, przewiduje się, że mogą
występować uciążliwości charakterystyczne dla okresu budowy. Niekorzystne oddziaływania będą
wynikały przede wszystkim z realizacji poszczególnych inwestycji na terenach przeznaczonych pod
nową zabudowę, w tym przede wszystkim na terenach 9-10MW/U, obecnie jeszcze
niezabudowanych. Uciążliwości te będą związane z pracą sprzętu budowlanego i wzrostem natężenia
ruchu ciężkich pojazdów na terenach inwestycyjnych. Należy jednak zauważyć, że hałas taki będzie
miał charakter tymczasowy i odwracalny. Po zakończeniu realizacji poszczególnych inwestycji
niekorzystne oddziaływania akustyczne (i nie tylko) ustaną i nie będą przyczyną pojawiania się
dyskomfortu w odczuciu mieszkańców terenów sąsiednich.
Podsumowując należy stwierdzić, że w stanie istniejącym warunki akustyczne w środowisku,
w obszarze projektu planu, będą korzystne zarówno na jego obrzeżach, jak i wewnątrz obszaru,
spełniając wymagania akustyczne dla strefy śródmiejskiej, a także – dzięki zrealizowanym wcześniej
ekranom akustycznym – wyższe wymagania dla funkcjonujących w obszarze planu usług oświaty,
zlokalizowanych na terenie 1U.
6.10.
Oddziaływanie na powietrze
Przewiduje się, iż docelowa i pełna realizacja ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu nie będzie przyczyną pojawienia się w granicach przedmiotowego obszaru nowych,
istotnych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza, których funkcjonowanie mogłoby doprowadzić do
znaczącego pogorszenia się lokalnej jakości powietrza atmosferycznego.
Do największych zmian w sposobie zagospodarowania i użytkowania terenów położonych
w zasięgu granic projektu mpzp należy – jak już wcześniej wielokrotnie wspomniano – wskazanie
nowych terenów przeznaczonych pod zabudowę (przede wszystkim 9-10MW/U), uzupełnienie
istniejącej zabudowy śródmiejskiej (1-8MW/U) oraz wyznaczenie terenu drogi klasy głównej KD-G,
obejmującej projektowany fragment I ramy komunikacyjnej (wraz z nową przeprawą mostową).
Niemniej, zgodnie z zapisami projektu planu, dominującą funkcję w dalszym ciągu stanowić będą
tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej (MW/U), której towarzyszyć będą
tereny o funkcji usługowej (w znacznej mierze związane z usługami szkolnictwa), teren sportu
i rekreacji (US) oraz tereny zieleni otwartej, sąsiadujące z Kanałem Ulgi oraz ujściowym odcinkiem
rzeki Cybiny (ZO/ZZ).
W większości przypadków realizacja nowej zabudowy o funkcji mieszkaniowej wielorodzinnej
i usługowej skutkować może lokalnym zwiększeniem liczby źródeł emisji zanieczyszczeń gazowych
i pyłowych, wynikającym z uruchomienia nowych, indywidualnych instalacji grzewczych,
wykorzystywanych w celu dostarczenia ciepła do poszczególnych budynków. Wzrost poziomu emisji
zanieczyszczeń nastąpić może również na skutek lokalnego zwiększenia natężenia ruchu pojazdów,
obsługujących nowopowstającą zabudowę. Przewiduje się natomiast, że z uwagi na dostępność do
istniejącej sieci cieplnej oraz gazowej, ryzyko zwiększenia liczby emitorów zanieczyszczeń w postaci
instalacji grzewczych, będzie w analizowanym przypadku znikome. Dostępność do tego rodzaju
infrastruktury pozwala założyć, iż większość instalacji grzewczych będzie wykorzystywać paliwa
59
gazowe, charakteryzujące się niskimi wskaźnikami emisji lub też będzie zaopatrywana w ciepło za
pośrednictwem miejskiej sieci ciepłowniczej.
Nieco inne zagrożenia niesie za sobą wyznaczenie w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego terenów o funkcji usługowej (U), które niekiedy związane są z funkcjonowaniem
instalacji oddziałujących w sposób negatywny na środowisko, w tym na powietrze atmosferyczne.
W przypadku omawianego obszaru, tereny usługowe obejmują w dużej mierze istniejące obiekty
(szkoły, kościół, ICHOT, dworzec autobusowy), w odniesieniu do których nie przewiduje się
wprowadzania usług stanowiących istotne źródło emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do
powietrza.
W większości przypadków nie przewiduje się również możliwości wystąpienia istotnych
zagrożeń dla utrzymania jakości powietrza, wynikających z realizacji nowych elementów układu
komunikacyjnego. Większość wskazanych w projekcie dróg przebiega po śladzie istniejących obecnie
dróg, a nowe inwestycje, jakie zostały dopuszczone w granicach tych terenów, obejmować będą
najprawdopodobniej przebudowę, rozbudowę lub modernizację elementów lokalnego układu
komunikacyjnego. Do nowo projektowanych szlaków komunikacyjnych należą m.in. drogi oznaczone
na rysunku symbolami 3-5KD-D, 6-7KD-Dxs i KD-Dxr, których realizacja umożliwi właściwą
obsługę projektowanej zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i usługowej (9-10MW/U, 2MW/U
itd.). Ze względu na klasę wspomnianych dróg, przewiduje się, że odbywający się tędy ruch kołowy
będzie charakteryzował się niewielkim natężeniem, a poziom związanej z nim emisji zanieczyszczeń
nie będzie stanowił zagrożenia dla utrzymania lokalnej jakości powietrza atmosferycznego.
Jedynym, nowo projektowanym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych o znacznym
poziomie będzie droga KD-G, obejmująca fragment I ramy komunikacyjnej. Ze względu
na klasę oraz parametry projektowanej drogi, przewiduje się, że przejmie ona znaczną część potoku
pojazdów przemieszczających się obecnie ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego i docelowo
charakteryzować się będzie bardzo dużym natężeniem ruchu. W chwili obecnej trudno jednoznacznie
określić prognozowany poziom emisji zanieczyszczeń, niemniej, mając na uwadze informacje zawarte
w dokumentacjach i opracowaniach sporządzanych na potrzeby realizacji inwestycji drogowych
o zbliżonych parametrach (raporty oddziaływania na środowisko, karty informacyjne przedsięwzięć),
można założyć, iż poziom emisji zanieczyszczeń nie będzie przekraczał dopuszczalnych norm poza
granicami pasa drogowego, wyznaczonego na rysunku planu liniami rozgraniczającymi.
Na ograniczenie ryzyka wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń niewątpliwie
będzie wpływał także fakt, iż w ostatnich latach notuje się zwiększanie udziału pojazdów spełniających
wyższe normy emisji EURO67 oraz stopniowe wycofywanie z użytku pojazdów nie spełniających tych
norm. Należy jednocześnie podkreślić, że realizacja projektowanego fragmentu I ramy komunikacyjnej
spowoduje docelowe przeniesienie głównego potoku ruchu z ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego,
co w konsekwencji przyczyni się do zmniejszenia poziomu emisji i stężeń zanieczyszczeń
komunikacyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie zwartej zabudowy śródmiejskiej i przeniesienia ruchu
o największym natężeniu na obszar sąsiadujący z terenami wolnymi od intensywnej zabudowy,
stwarzającymi znacznie lepsze warunki przewietrzania i mieszania się mas powietrza.
Lokalnego i ograniczonego czasowo wzrostu emisji zanieczyszczeń spodziewać się można
na etapie realizacji poszczególnych inwestycji budowlanych. We wspomnianym przypadku źródłami
emisji będą prace ziemne, których prowadzenie związane jest z generowaniem znacznych ilości pyłu,
a także prace prowadzone przy użyciu sprzętu budowlanego, napędzanego silnikami spalinowymi.
Przewiduje się jednak, że ilość zanieczyszczeń generowanych w trakcie prowadzenia prac
budowlanych nie będzie miała istotnego wpływu na kształtowanie jakości powietrza atmosferycznego,
głównie z uwagi na ograniczoną powierzchnię, ograniczony czas przeprowadzania robót budowlanych
oraz niewielkie odległości unoszenia cząstek pyłowych.
Pomimo opisanego powyżej, stosunkowo niewielkiego ryzyka pojawienia się na analizowanym
obszarze obiektów, których funkcjonowanie mogłoby wpłynąć na pogorszenie lokalnych warunków
aerosanitarnych, do projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu wprowadzono zapisy, których
realizacja ma na celu zminimalizowanie lub wyeliminowanie niekorzystnych oddziaływań
na kształtowanie lokalnej jakości powietrza atmosferycznego, jakie mogą pojawić się w wyniku
realizacji jego ustaleń. Do najważniejszych ustaleń w tym zakresie należy wprowadzenie zakazu
stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe. Zapis ten dotyczy indywidualnych systemów
grzewczych, których stosowanie dopuszczają zapisy omawianego projektu planu. Jego przestrzeganie
pozwoli w możliwie maksymalny sposób ograniczyć emisję zanieczyszczeń powstających w obrębie
67
norma emisji EURO I (91/441/EC), EURO II (94/12/EC, 96/69/EC), EURO III i EURO IV (wprowadzona Dyrektywą 98/69/EC)
oraz EURO V (2007/715/EC)
60
indywidualnych systemów grzewczych (w szczególności zanieczyszczeń pyłowych). Jest to szczególnie
istotne z uwagi na konieczność wyeliminowania niekorzystnych (z punktu widzenia ochrony
środowiska i ochrony zdrowia) zjawisk, związanych z przekraczaniem dopuszczalnych stężeń pyłu
zawieszonego w powietrzu, w szczególności w obrębie terenów ścisłej zabudowy śródmiejskiej.
Wprowadzenie tego rodzaju zakazu nawiązuje ponadto do ustaleń zawartych w Aktualizacji Programu
ochrony powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa Miasto Poznań) w woj. Wielkopolskim68 oraz
Programie ochrony powietrza w zakresie benzo-alfa-pirenu dla stref: Aglomeracja Poznańska, Miasto
Leszno, strefy gnieźnieńsko-wrzesińskiej oraz strefy pilsko-złotowskiej w woj. Wielkopolskim69.
W sposób pośredni, na ograniczenie ryzyka pojawienia się obiektów, których funkcjonowanie mogłoby
spowodować lokalne przekroczenia obowiązujących standardów jakości powietrza atmosferycznego
(szczególnie w obrębie terenów U), wpływać będzie realizacja zakazu lokalizacji przedsięwzięć
mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem inwestycji celu
publicznego z zakresu łączności publicznej oraz przedsięwzięć dopuszczonych pozostałymi ustaleniami
planu.
Wśród zapisów, których realizacja w sposób pośredni wpływać będzie na lokalną jakość
powietrza atmosferycznego, wymienić należy również ustalenia z zakresu ochrony i kształtowania
zieleni. Najbardziej istotne jest w tym przypadku utrzymanie terenów zieleni sąsiadujących z Kanałem
Ulgi oraz rzeką Cybiną (1-2ZO/ZZ), wskazanie zasięgu terenu zieleni izolacyjnej (ZI) oraz terenu
zieleni urządzonej i infrastruktury technicznej (ZP/IT), dla których ustala się wymóg
zagospodarowania zielenią znacznych powierzchni. Zgodnie z ustaleniami projektu planu konieczne
jest także utrzymanie na terenach przeznaczonych pod zabudowę minimalnego udziału powierzchni
biologicznie czynnej. Zachowanie większych enklaw zieleni, w połączeniu z realizacją zapisów
ustalających zagospodarowanie zielenią wszystkich powierzchni terenu wolnych od utwardzenia
(na całym obszarze projektu mpzp, z uwzględnieniem ograniczeń), sprzyjać będzie utrzymaniu lokalnej
jakości powietrza atmosferycznego, gdyż obecność różnorodnej zieleni – a w szczególności roślinności
wysokiej – wpływa na zmniejszenie udziału dwutlenku węgla w powietrzu atmosferycznym oraz
ograniczenie zasięgu przenoszenia zanieczyszczeń pyłowych. Szczególną rolę w tym zakresie pełnić
będzie teren ZI, sąsiadujący z drogą stanowiącą istotne, liniowe źródło emisji zanieczyszczeń
gazowych i pyłowych (droga 4KD-GP). Nawiązując do ważnej roli, jaką w kontekście kształtowania
jakości powietrza atmosferycznego pełni zieleń wysoka, wspomnieć należy także o wprowadzeniu do
projektu mpzp zapisów ustalających ochronę zieleni wysokiej (dopuszczających jej usunięcie
w określonych przypadkach), czy też wprowadzanie oraz uzupełnianie zadrzewień w miejscach
wskazanych na rysunku planu (m.in. 9-10MW/U, 2KD-L). Z punktu widzenia ograniczenia
rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń pyłowych, generowanych w obrębie szlaków komunikacyjnych,
podkreślenia wymaga również wprowadzenie zapisów ustalających wprowadzenie zieleni
w ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego (w strefie wskazanej na rysunku) oraz wymagających
zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia.
6.11.
Oddziaływanie na klimat
Diametralne zmiany w sposobie zagospodarowania i użytkowania terenów, jakie wprowadzane
są niekiedy w efekcie realizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, skutkować
mogą wystąpieniem niekorzystnych oddziaływań na lokalne warunki klimatyczne, szczególnie
w przypadku terenów o specyficznym mikroklimacie. Wśród najważniejszych czynników, których
pojawienie się stanowi przyczynę znaczących zmian lokalnego klimatu, wymienić można między
innymi: zwiększanie zasięgu powierzchni trwale zabudowanych, zmniejszanie udziału powierzchni
biologicznie czynnej w obrębie terenów przeznaczonych pod zabudowę, zmniejszanie powierzchni
zadrzewionych, wprowadzanie znaczących zmian w obrębie wód powierzchniowych (pojawianie się
sztucznych zbiorników wodnych, kanalizowanie dużych cieków wodnych itd.), zwiększanie liczby źródeł
(punktowych, liniowych i powierzchniowych) emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza,
umożliwienie stosowania w instalacjach grzewczych paliw o wysokich wskaźnikach spalania (w nowo
projektowanej zabudowie), czy też projektowanie układu komunikacyjnego w sposób
nieuwzględniający konieczności redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza, w szczególności
na terenach intensywnie zabudowanych.
68
69
Uchwała Nr XXIX/561/12 Sejmiku województwa wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia
15.01.2013 r., poz. 508)
Uchwała Nr XXIX/566/12 Sejmiku województwa wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia
15.01. 2013 r., poz. 509)
61
W przypadku obszaru objętego granicami projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu,
zmiany w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i użytkowania dotyczyć będą jedynie części
terenów i najprawdopodobniej nie będą wpływać w sposób znaczący na kształtowanie warunków
mikroklimatycznych całego analizowanego obszaru. Jak już wcześniej wielokrotnie zaznaczono, do
głównych zmian jakie wprowadza analizowany projekt planu należy wskazanie nowych terenów
zabudowy w południowej części przedmiotowego obszaru (9-10MW/U), uzupełnienie istniejącej
zabudowy na terenach 1-8MW/U, a także wskazanie przebiegu projektowanego fragmentu I ramy
komunikacyjnej (drogi KD-G) wraz z nową przeprawą mostową. Przewiduje się, że realizacja
pozostałych inwestycji, jakie umożliwia analizowany projekt planu, nie będzie miała większego wpływu
na modyfikacje lokalnych warunków klimatycznych.
Niekorzystne oddziaływania, jakie mogą wystąpić na skutek realizacji zapisów projektu mpzp,
związane będą przede wszystkim z pojawieniem się nowej zabudowy poniżej ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego, na terenach porośniętych spontanicznie pojawiającą się zielenią (w tym zielenią
wysoką) oraz ewentualnym zwiększeniem powierzchni zabudowy na terenie dworca autobusowego
(Kptz/U). Związane będą one głównie z ograniczeniem możliwości przewietrzania terenu na skutek
realizacji obiektów o znacznej kubaturze, ograniczeniem udziału powierzchni porośniętych zielenią
(sprzyjających korzystnej cyrkulacji oraz napływowi niezanieczyszczonych mas powietrza) oraz
zwiększeniem liczby źródeł emisji zanieczyszczeń, wynikającej m.in. z pojawienia się nowych dróg
obsługujących zabudowę. Sytuacja ta dotyczyć będzie także (w znacznie mniejszym stopniu)
inwestycji obejmujących realizację nowych budynków w ramach uzupełnienia zabudowy na terenach
1-8MW/U. Mniejsza skala prognozowanych zjawisk o niekorzystnym charakterze wynika w tym
przypadku z dotychczasowego stopnia przekształcenia tych terenów (obecność zabudowy
i obsługujących ją dróg), a co za tym idzie, znacznie mniejszej ingerencji w dotychczasowy sposób
zagospodarowania i użytkowania terenów 1-8MW/U, wynikającej z realizacji zapisów projektu mpzp.
Do projektu mpzp wprowadzono szereg rozwiązań, których realizacja pozwoli
na zminimalizowanie niekorzystnego wpływu realizacji części inwestycji na kształtowanie lokalnego
mikroklimatu. Przede wszystkim, dla terenów wskazanych pod zabudowę określono przebieg linii
zabudowy (obowiązujących i nieprzekraczalnych), maksymalną powierzchnię zabudowy oraz
minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej, jaki musi zostać zachowany w obrębie działek
budowlanych (lub terenów). Przestrzeganie tych zapisów, w połączeniu z realizacją wymogu
zagospodarowania zielenią wszystkich wolnych od utwardzenia powierzchni oraz realizacją zapisów
ustalających
ochronę
zieleni
wysokiej,
umożliwi
utrzymanie
niewielkich
powierzchni
zagospodarowanych zielenią, wpływających pozytywnie na kształtowanie mikroklimatu w obrębie
poszczególnych kwartałów zabudowy. Pozytywnie oceniać można również wprowadzenie zapisów
odnoszących się do wskazania docelowej lokalizacji placu rynkowego (KD-Dxsp), wskazania
lokalizacji stref pasaży, przejść i przejazdów bramowych, a także zakazu lokalizacji ogrodzeń (w tym
w szczególności z betonowych elementów prefabrykowanych). Ich przestrzeganie w niewielkim
stopniu sprzyjać będzie możliwości przewietrzania kwartałów zabudowy, co z kolei ograniczy zjawisko
stagnacji mas powietrza i kumulowania zanieczyszczeń w obrębie terenów intensywnie
zainwestowanych.
W pewnym stopniu wpływ na lokalne warunki klimatyczne będzie miała realizacja istotnego
(z punktu widzenia całego miasta) elementu układu komunikacyjnego – projektowanego fragmentu
I ramy komunikacyjnej, oznaczonego symbolem KD-G. Realizacja tej inwestycji spowoduje pojawienie
się nowego, liniowego źródła emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, którego funkcjonowanie
spowodować może lokalne podwyższenie stężeń zanieczyszczeń, wpływając jednocześnie
na zwiększenie ryzyka występowania niekorzystnych zjawisk. Należy jednocześnie podkreślić,
że realizacja projektowanego fragmentu I ramy komunikacyjnej spowoduje docelowe przeniesienie
głównego potoku ruchu z ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, co w konsekwencji przyczyni się do
zmniejszenia poziomu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie zwartej
zabudowy śródmiejskiej i przeniesienia ruchu o największym natężeniu na obszar sąsiadujący
z terenami wolnymi od intensywnej zabudowy, stwarzającymi znacznie lepsze warunki przewietrzania
i mieszania się mas powietrza.
Do najbardziej istotnych ustaleń projektu mpzp, mających wpływ na kształtowanie lokalnych
warunków klimatycznych, należy natomiast utrzymanie dotychczasowego sposobu zagospodarowania
i użytkowania występujących w granicach obszaru opracowania terenów zagospodarowanych zielenią
nieurządzoną – oznaczonych na rysunku projektu mpzp symbolami 1-2ZO/ZZ (tereny zieleni
otwartej, w części obszar zagrożony powodzią). Tereny te obejmują porośnięte zielenią tarasy
zalewowe, przylegające do Kanału Ulgi oraz rzeki Cybiny. Sposób ich dotychczasowego
zagospodarowania i użytkowania wpływa w sposób niezwykle korzystny na kształtowanie lokalnego
62
mikroklimatu, szczególnie w kontekście ich położenia na obszarze śródmiejskim. Obecność dużych
powierzchni porośniętych zielenią, w tym zielenią wysoką, wpływa korzystnie na zmniejszenie udziału
CO2 w powietrzu atmosferycznym oraz stężeń zanieczyszczeń pyłowych, których obecność wpływa
na zwiększenie częstotliwości i intensywności niekorzystnych zjawisk klimatycznych (cząstki pyłowe
stanowią jadra kondensacji). W przypadku terenów porośniętych zielenią wysoką (np. niewielkiego
terenu w dolinie Cybiny) obserwuje się natomiast zwiększenie wilgotności powietrza oraz ograniczenie
nasłonecznienia części powierzchni, co z kolei wpływa na lokalne obniżenie temperatury powietrza.
Uniemożliwienie wprowadzania na te tereny zabudowy oraz wyeliminowanie ryzyka znacznego
zmniejszenia udziału powierzchni zagospodarowanych zielenią jest szczególnie istotne w kontekście
specyficznych warunków mikroklimatycznych, jakie występują w obrębie terenów dolinnych,
np. większa częstotliwość zamgleń, zwiększona wilgotność itd.
Niezwykle istotnym zapisem projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, którego
przestrzeganie będzie miało wpływ na kształtowanie lokalnych warunków mikroklimatycznych, jest
wprowadzenie zakazu stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwa stałe. Egzekwowanie tego
zapisu wpłynie w sposób bezpośredni na wyeliminowanie możliwości pojawienia się na obszarze
projektu planu nowych źródeł emisji niskiej, których funkcjonowanie mogłoby skutkować wzrostem
emisji zanieczyszczeń powietrza (szczególnie w zakresie emisji pyłów), a tym samym w sposób
pośredni niekorzystnie oddziaływać na kształtowanie lokalnego klimatu. Wagę tego rodzaju ustaleń
należy pokreślić szczególnie w przypadku terenów zabudowy śródmiejskiej, która ze względu na swoje
parametry (intensywność, wysokość itd.), przyczynia się w sposób istotny do zwiększenia
częstotliwości występowania zjawisk o negatywnym charakterze (np. miejska wyspa ciepła).
Korzystnie należy oceniać również wprowadzenie do projektu mpzp szeregu zapisów
dotyczących ochrony i kształtowania zieleni na całym analizowanym obszarze. Do najważniejszych
z nich zaliczyć należy: ustalenie wymogu zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni wolnych
od utwardzenia oraz wprowadzenie szeregu zapisów odnoszących się do utrzymania, uzupełnienia lub
wprowadzenia zieleni i zadrzewień w obrębie poszczególnych terenów (wskazane na rysunku rzędy,
szpalery i pojedyncze drzewa). Pozytywny wpływ obecności zieleni przewiduje się szczególnie
w przypadku terenów ZI oraz ZP/IT, dla których ustala się wymóg zagospodarowania zielenią
urządzoną znacznych powierzchni (nie mniej niż 50% powierzchni działki budowlanej). Jest to
szczególnie ważne w przypadku terenu zieleni izolacyjnej ZI, dla którego ustala się uzupełnienie
zieleni wysokiej od strony terenu 4KD-GP.
Reasumując, prognozuje się, iż realizacja ustaleń analizowanego projektu mpzp dla obszaru
„Śródka” w Poznaniu nie będzie stanowiła przyczyny pojawienia się jego w granicach czynników
wpływających w sposób znacząco negatywny na lokalne warunki klimatyczne, pomimo wprowadzenia
nowego sposobu zagospodarowania i użytkowania części terenów.
6.12.
Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe
Ze względu na specyfikę, położenie oraz wyjątkową wartość historyczną terenów znajdujących
się w zasięgu granic projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, do analizowanego projektu
planu wprowadzono szereg zapisów w zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków,
których przestrzeganie zapewni właściwą ochronę zlokalizowanych na tych terenach obiektów.
Do najważniejszych zapisów w tym zakresie należy ustalenie ochrony zespołu urbanistycznoarchitektonicznego kolebki miasta, najstarszego przedmieścia i najstarszych dzielnic XIX-wiecznego
Poznania (obejmującego obszar planu) oraz zachowania wskazanych na rysunku planu obiektów
wpisanych do rejestru zabytków – zespołu dawnego klasztoru Reformatów (wraz z zachowanym
ogrodzeniem), kościoła p.w. Św. Kazimierza (wraz z zachowanym ogrodzeniem), zespołu Ośrodka
Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niesłyszących (wraz z zachowanym ogrodzeniem), kościoła
sukursalnego p.w. Św. Małgorzaty (wraz ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej oraz ogrodzeniem
i bramą) oraz dawnego domu kongregacji Filipinów oraz kapliczki Bożej Męki. Ponadto, w odniesieniu
do wspomnianych powyżej budynków (wpisanych do rejestru zabytków), zapisy projektu mpzp
wymagają zachowania bryły, kompozycji i artykulacji elewacji, kształtu i kąta nachylenia oraz rodzaju
pokrycia połaci dachowych, charakterystycznych otworów okiennych i drzwiowych, jak również
zachowania pełnego wystroju architektonicznego oraz stolarki drzwiowej i okiennej. Zgodnie
z zapisami projektu mpzp, dopuszczono jedynie zmianę sposobu użytkowania budynków (zgodnie
z przeznaczeniem w planie) oraz nadbudowę części budynków stanowiących m.in. oficyny – do
wysokości określonych w planie. Całkowicie zakazano natomiast lokalizacji stacji bazowych telefonii
komórkowej oraz instalacji teletechnicznych na dachach oraz elewacjach budynków wpisanych do
rejestru zabytków.
63
Dla zachowania i ochrony walorów architektonicznych istniejącej zabudowy, na rysunku
projektu planu wskazano również budynki chronione planem, dla których ustalono jednocześnie
zachowanie ukształtowania bryły, artykulacji elewacji oraz kąta nachylenia połaci dachowych.
Podobnie jak w przypadku budynków wpisanych do rejestru zabytków, dopuszczono zmianę sposobu
użytkowania (zgodnie z przeznaczeniem w planie) oraz nadbudowę części budynków stanowiących
m.in. oficyny. Czynnikiem sprzyjającym utrzymaniu szczególnych walorów historycznych
i architektonicznych istniejącej zabudowy będzie również przestrzeganie zapisu ustalającego
zachowanie oryginalnej, historycznej nawierzchni brukowej rynku Śródeckiego oraz ul. Filipińskiej,
ul. Śródka, ul. Ostrówek i ul. Św. Jacka.
W projekcie mpzp zapewniono także odpowiednią ochronę dla zlokalizowanych
na przedmiotowym obszarze stanowisk archeologicznych, stanowiących m.in. o bardzo bogatej historii
obszaru Śródki. W tym zakresie ustala się zachowanie zlokalizowanej na tych terenach osady
wczesnośredniowiecznej,
osady
z
epoki
kamienia,
osady
kultury
łużyckiej,
osady
wczesnośredniowiecznej i cmentarzyska (wpisanych do rejestru zabytków), II osady epoki kamienia
oraz osady późnośredniowiecznej.
Projekt mpzp odnosi się także do miejsc lokalizacji śladów pamięci (wskazanych na rysunku
planu), dopuszczając wyeksponowanie ich lokalizacji poprzez sytuowanie obiektów małej architektury,
zastosowanie innego materiału posadzki (w stosunku do otoczenia) lub też odbudowę w sposób nie
kolidujący z określonym w planie przeznaczeniem.
Reasumując, charakter oraz szczegółowy zakres ustaleń dotyczących ochrony elementów
dziedzictwa kulturowego i zabytków pozwala założyć, że ich realizacja zapewni skuteczną ochronę
istniejącym zabytkom oraz innym obiektom i obszarom cennym kulturowo.
6.13.
Oddziaływanie na dobra materialne
Nie przewiduje się wystąpienia znacząco negatywnych oddziaływań na dobra materialne,
wynikających z realizacji ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu. Realizacja nowych
inwestycji, obejmujących lokalizację nowej zabudowy o korzystnych walorach estetycznych,
wpisujących się w sposób możliwie maksymalny w układ i charakter zabudowy istniejącej, a także
rozbudowa i przebudowa sieci infrastruktury technicznej oraz realizacja istotnego z punktu widzenia
całego miasta elementu układu komunikacyjnego, przyczyni się natomiast do wzrostu ilości dóbr
materialnych, zlokalizowanych w granicach przedmiotowego obszaru.
Poza pozytywnymi oddziaływaniami, związanymi w sposób bezpośredni z pojawieniem się
w granicach obszaru opracowania nowych obiektów i elementów układu komunikacyjnego, wskazać
należy również wystąpienie korzystnych zjawisk związanych z podniesieniem atrakcyjności i wartości
obiektów sąsiadujących bezpośrednio z projektowanymi inwestycjami. Sytuacja ta dotyczyć będzie
przede wszystkim istniejącej zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, w sąsiedztwie której
funkcjonują obecnie obiekty substandardowe, wpływające negatywnie na odbiór przestrzeni. Ich
docelowe wyeliminowanie oraz wprowadzenie zabudowy uzupełniającej (np. na terenie 1MW/U)
o wysokich walorach estetycznych, przyczyni się do podniesienia wartości i atrakcyjności całych
kwartałów zabudowy. Korzystny wpływ na wartość dóbr materialnych będzie miała również realizacja
zapisów projektu planu odnoszących się do kształtowania przestrzeni i eliminowania elementów
dysharmonizujących, wpływających negatywnie m.in. na ekspozycję wyjątkowych walorów
historycznych zlokalizowanych na przedmiotowym obszarze obiektów.
Korzystne oddziaływania na dobra materialne związane będą również z pełnym i docelowym
przestrzeganiem zapisów projektu mpzp w zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego
i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Utrzymanie oraz przywrócenie wartości kulturowej
i historycznej zlokalizowanych na analizowanym obszarze obiektów, stanowiących jednocześnie
elementy składowe całego zespołu urbanistyczno-architektonicznego, wpłynie niezwykle korzystnie
na zwiększenie wartości i atrakcyjności wszystkich terenów położonych w zasięgu granic projektu
mpzp.
Możliwość wystąpienia oddziaływań o negatywnym charakterze przewiduje się jedynie
na etapie realizacji poszczególnych inwestycji, których lokalizacja została przewidziana zgodnie
z ustaleniami projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu. Ich wystąpienie związane będzie
z koniecznością przeprowadzenia intensywnych prac budowlanych, skutkujących niekiedy
uszkodzeniem nawierzchni w obrębie istniejących dróg, czy też zwiększeniem zapylenia i hałasu
na obszarach sąsiadujących z placami budowy. Przewiduje się, że tego rodzaju zjawiska
w największym nasileniu wystąpią w przypadku realizacji projektowanej drogi KD-G oraz nowej
zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i usługowej na terenach 2MW/U, 3MW/U i 9-10MW-U.
64
Niemniej, z uwagi na ich lokalny i ograniczony czasowo charakter, nie będą miały one znaczącego
wpływu na dobra materialne zlokalizowane na całym analizowanym obszarze.
6.14.
Oddziaływanie na obszary chronione, w tym obszary Natura 2000
Jak wspomniano we wcześniejszych rozdziałach prognozy, w granicach projektu mpzp dla
obszaru „Śródka” w Poznaniu nie występują obszary objęte ochroną prawną w rozumieniu ustawy
o ochronie przyrody, w tym obszary włączone do europejskiej sieci Natura 2000.
Obszarem włączonym do sieci Natura 2000, znajdującym się w najbliższej odległości od
terenów objętych granicami projektu mpzp, są tereny parku Cytadela (oddalone o ok. 850 m od
północno-zachodniej granicy projektu mpzp). Park Cytadela jest największym obszarowo elementem
OZW PLH300005 „Fortyfikacje w Poznaniu” (o łącznej powierzchni 97,2 ha), stanowiącym
jednocześnie bardzo istotny element systemu zieleni miejskiej (teren ten stanowi punkt łączący
poznańskie kliny zieleni). W przeszłości teren ten pełnił niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu
systemu fortyfikacji miasta – zrealizowany w latach 1829-1872 Fort Winiary był największym
elementem pierścienia fortyfikacji.
Obszar Cytadeli, wraz z obszarami 18 fortów, został włączony do międzynarodowej sieci
obszarów specjalnej ochrony Natura 2000, głównie ze względu na występowanie na ich terenie
stanowisk zimowania cennych gatunków nietoperzy. W poznańskich fortyfikacjach najczęściej
występują nietoperze z gatunków: nocek Natterera (Myotis nattereri), mopek (Barbastella
barbastelus), nocek duży (Myotis myotis), nocek rudy (Myotis daubentonii) oraz gacek brunatny
(Plecotus auritus). W obiektach fortyfikacyjnych zlokalizowanych na terenie parku Cytadela
stwierdzono obecność nocka dużego (Myotis myotis), nocka rudego (Myotis daubentonii), nocka
Nattarera (Myotis nattareri), nocka wąsatka (Myotis mystacinus), mroczka późnego (Eptesicus
serotinus), gacka brunatnego (Plecotus auritus), gacka szarego (Plecotus austriacus) oraz mopka
(Barbastella barbastellus).
Analizując prognozowany wpływ realizacji ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu na przedmiot ochrony i integralność terenów zlokalizowanych w zasięgu granic OZW
PLH300005 „Fortyfikacje w Poznaniu”, przede wszystkim uwzględniono informacje dotyczące
czynników stanowiących potencjalne zagrożenie dla utrzymania zimowisk nietoperzy. Wśród nich
wymienia się przede wszystkim zmiany mikroklimatu w obrębie miejsc hibernacji oraz płoszenie
zwierząt w okresie zimowym, a więc działania odnoszące się bezpośrednio do samych obiektów
stanowiących miejsca hibernacji nietoperzy. Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić,
iż realizacja ustaleń projektu mpzp nie będzie stanowić potencjalnej przyczyny wystąpienia
oddziaływań na przedmiot ochrony obszaru „Fortyfikacje w Poznaniu” o niekorzystnym charakterze.
Czynnikiem wpływającym w sposób bardzo istotny na wyeliminowanie ryzyka wystąpienia
negatywnych oddziaływań jest w tym przypadku również stosunkowa duża odległość od obszaru
podlegającego ochronie (ok. 850 m).
Podkreślenia wymaga również charakter ustaleń projektu mpzp, odnoszących się do
najważniejszych z przyrodniczego punktu widzenia terenów, pozostających w łączności z terenami
podlegającymi ochronie, zlokalizowanymi poza granicami obszaru opracowania (w tym obszarami
włączonymi do sieci Natura 2000). Wymienić tu należy przede wszystkim ustalenia dotyczące sposobu
zagospodarowania i użytkowania terenów WS i 1-2ZO/ZZ, ochrony zieleni wysokiej, a także
wymogów dotyczących utrzymania i kształtowania elementów zieleni na całym obszarze projektu
mpzp. Utrzymanie dotychczasowej funkcji terenów obejmujących fragment doliny Warty (korytarz
ekologiczny rangi krajowej) oraz doliny Cybiny (korytarz ekologiczny rangi regionalnej), pozwoli
na zachowanie łączności między terenami o dużej wartości przyrodniczej oraz zapobiegnie pojawianiu
się istotnych ograniczeń, wpływających znacząco negatywnie na zapewnienie możliwości migracji
przedstawicieli rodzimej fauny (w tym nietoperzy.)
Reasumując, ze względu na charakter zmian w dotychczasowym sposobie użytkowania
terenów oraz stosunkowo dużą odległość od obszarów objętych ochroną, realizacja ustaleń planu dla
terenów znajdujących się w granicach projektu mpzp obszaru „Śródka” w Poznaniu nie wpłynie
negatywnie na zachowanie cennych przyrodniczo walorów obszaru Cytadeli oraz innych fortów,
stanowiących obszar specjalnej ochrony Natura 2000 („Fortyfikacje w Poznaniu” PLH 300005).
Zaplanowane inwestycje nie spowodują powstania czynników wpływających negatywnie
na zachowanie cennych siedlisk nietoperzy oraz mogących pogorszyć środowisko tych terenów jako
całości.
65
6.15.
Oddziaływanie transgraniczne
Ze względu na położenie geograficzne Poznania (znaczne oddalenie od terenów
przygranicznych państwa) stwierdzić należy, że realizacja ustaleń omawianego projektu mpzp dla
obszaru „Śródka” w Poznaniu nie spowoduje oddziaływania na środowisko w kontekście
transgranicznym, w rozumieniu Konwencji z Espoo z 25 lutego 1991 r.
7.
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW
REALIZACJI POSTANOWIEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Do najważniejszych skutków realizacji ustaleń analizowanego projektu mpzp należeć będzie
uporządkowanie i określenie docelowej funkcji wszystkich terenów znajdujących się w granicach
przedmiotowego obszaru, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności ochrony występujących tu
terenów i obiektów o wyjątkowej wartości historycznej, a także siedlisk o dużej wartości przyrodniczej
(zlokalizowanych w sąsiedztwie ujściowego odcinka rzeki Cybiny). W wyniku realizacji ustaleń projektu
mpzp możliwe będzie również wprowadzenie nowej zabudowy w południowej części analizowanego
obszaru, uzupełnienie istniejących kwartałów zabudowy w części północnej (z zachowaniem
parametrów i wskaźników kształtowania zabudowy, nawiązujących do zabudowy istniejącej), jak
również zrealizowanie nowego, istotnego elementu układu komunikacyjnego (drogi KD-G – fragmentu
I ramy komunikacyjnej).
W kontekście wpływu realizacji ustaleń omawianego w prognozie projektu planu
na poszczególne komponenty środowiska, istotne będzie zatem monitorowanie:
• realizacji ustaleń nakazujących utrzymanie minimalnego udziału powierzchni biologicznie
czynnej w obrębie działek budowlanych lub terenów,
• realizacji ustaleń w zakresie zachowania określonych parametrów zabudowy na terenach,
na których dopuszczono jej realizację,
• zapewnienia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku na terenach wymagających
ochrony akustycznej (pomiar hałasu na terenach narażonych na jego oddziaływanie),
• przestrzegania zakazu stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe,
• respektowania zakazu lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco
oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu łączności
publicznej oraz przedsięwzięć dopuszczonych pozostałymi ustaleniami planu.
Analiza skutków realizacji postanowień mpzp wykonana będzie m.in. w ramach analizy zmian
w zagospodarowaniu przestrzennym miasta Poznania, przeprowadzanej na podstawie ustawy z dnia
23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym70. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy
prezydent miasta ma obowiązek co najmniej raz w czasie kadencji przeprowadzić analizę zmian
w zagospodarowaniu przestrzennym gminy w celu oceny aktualności planów miejscowych oraz
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Analiza dotyczy również
kontroli realizacji ustaleń planów miejscowych w zakresie ochrony i kształtowania środowiska.
Skutki realizacji postanowień planu podlegać będą również bieżącym pomiarom, ocenom oraz
analizom wpływu na środowisko wielu czynników, prowadzonym m.in. w ramach Państwowego
Monitoringu Środowiska71 przez zobligowane do tego instytucje i służby. Stosownie do art. 10 ust. 2
Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny
wpływu niektórych planów i programów na środowisko dla monitoringu znaczącego wpływu
na środowisko realizacji planów możliwe jest wykorzystanie istniejącego systemu monitoringu, w celu
uniknięcia jego powielania.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Państwowy Instytut Geologiczny,
a także Prezydent Miasta Poznania, pełniący jednocześnie obowiązki starosty powiatu grodzkiego,
prowadzą monitoring poszczególnych komponentów środowiska, w tym jakości powietrza, jakości
wód, jakości gleby i ziemi, hałasu i pól elektromagnetycznych, w zakresie określonym w ustawie z dnia
27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne.
Zakres i częstotliwość monitoringu, obejmującego pomiary stężeń zanieczyszczeń powietrza
atmosferycznego, badania poszczególnych wskaźników zanieczyszczenia wód podziemnych
i powierzchniowych, a także pomiary poziomów hałasu na terenach zlokalizowanych na analizowanym
obszarze, będą zatem dostosowane do zakresu i częstotliwości monitoringu prowadzonego w ramach
70
71
Dz. U. z 2015 r., poz. 199, tekst jednolity
utworzonemu ustawą z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
66
programów Państwowego Monitoringu Środowiska. Pomiary i badania prowadzone w celu określenia
stanu poszczególnych komponentów środowiska prowadzone będą natomiast zgodnie z metodyką
i wymogami określonymi w poszczególnych rozporządzeniach72, a także specjalistycznych
opracowaniach – określających metodyki referencyjne, odnoszące się do sposobu analizowania stanu
jakości poszczególnych komponentów środowiska. Stosowanie właściwych metodyk prowadzenia
badań i pomiarów jest niezwykle istotne ze względu na ograniczenie możliwości wystąpienia błędów
w ostatecznej ocenie jakości poszczególnych komponentów środowiska. Z uwagi na różnorodność
zagadnień dotyczących metody i wymogów jakie wskazane są w przypadku prowadzenia monitoringu
poszczególnych komponentów środowiska, w niniejszym opracowaniu nie przytoczono ich brzmienia.
Precyzyjne określenie częstotliwości monitoringu, prowadzonego w ramach uzupełnienia
pomiarów prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, a także podanie jego
zakresu nie jest możliwe na obecnym etapie projektowania, niemniej wskazuje się, iż w celu
szczegółowego określenia wpływu realizacji ustaleń mpzp najbardziej korzystne byłoby prowadzenie
badań monitorujących stan poszczególnych komponentów środowiska raz w roku. Należy również
zauważyć, iż zakres i częstotliwość prowadzonego monitoringu powinien być dostosowany do stopnia
zaawansowania realizacji poszczególnych ustaleń projektu mpzp, dotyczących lokalizacji nowych
inwestycji (budowlanych, komunikacyjnych itd.).
8.
ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE
MPZP
Możliwość wprowadzenia bardziej zróżnicowanego sposobu zagospodarowania i użytkowania
terenów znajdujących się w zasięgu granic projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu została
znacząco ograniczona z uwagi na zapisy obowiązującego „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”, które określa kierunki przeznaczenia terenów
znajdujących się na przedmiotowym obszarze. Wprowadzenie rozwiązań alternatywnych zostało
również ograniczone z uwagi na znaczny udział terenów już trwale zainwestowanych, obecność
obszarów i obiektów objętych ochroną konserwatorską, jak również położenie części terenów
w zasięgu obszaru zagrożonego powodzią.
Niemniej, na etapie prowadzenia prac planistycznych rozpatrywano różne rozwiązania
dotyczące sposobu kształtowania przestrzeni w obrębie poszczególnych części przedmiotowego
obszaru. Analizowane warianty dotyczyły m.in. określenia docelowej funkcji zabudowy śródmiejskiej
w historycznej (północnej) części Śródki, a także nowo projektowanej zabudowy w części południowej.
Ze względu na konieczność ograniczenia zjawiska wyludniania się tej części miasta rozważano
przeznaczenie tych terenów wyłącznie pod lokalizację zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej,
jednakże z uwagi na śródmiejski charakter dzielnicy oraz jej położenie na początku Traktu KrólewskoCesarskiego (w sąsiedztwie Bramy Poznania), za najbardziej optymalny uznano wariant zakładający
wielofunkcyjne przeznaczenie terenów pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną lub usługową
(umożliwiający m.in. adaptację historycznych kamienic na obiekty hotelarskie).
W odniesieniu do terenów zabudowy zlokalizowanych w południowej części Śródki rozważano
również odmienne sposoby kształtowania kwartałów zabudowy. Przede wszystkim analizowano
możliwość zapewnienia obsługi komunikacyjnej przy jednoczesnym ograniczeniu powierzchni i ilości
terenów wskazanych na cele komunikacyjne. Ostatecznie wybrano wariant uwzględniający zarówno
funkcjonalność układu komunikacyjnego, jak i możliwość wykształcenia dodatkowej drogi o przebiegu
nawiązującym do historycznej ulicy Katarzynki, łączącej rynek Śródecki z terenem dawnego młyna nad
Cybiną.
Wśród najbardziej istotnych rozwiązań alternatywnych, których wprowadzenie rozpatrywano
w okresie prowadzenia prac nad sporządzeniem projektu mpzp, należy natomiast wskazać rozwiązania
dotyczące przebiegu ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego wraz z linia tramwajową. Analizie podlegała
korekta przebiegu wspomnianej ulicy, zaproponowana zgodnie z rozwiązaniem konkursowym dla
południowej części Śródki. Wspomniane rozwiązania, z uwagi na stan prawny nieruchomości objętych
proponowanym przebiegiem ulicy, potrzebę zachowania funkcjonalności i korzystnych parametrów
trasy tramwajowej (jako alternatywy dla transportu indywidualnego), a także uzyskane opinie
eksperckie, nie zostały ostatecznie przyjęte.
72
w tym m.in. w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia
monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2011 Nr 258, poz. 1550), rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia
pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową,
lotniskiem lub portem (Dz. U. 2011 Nr 288 poz.1697)
67
Ewentualne wprowadzenie wskazanych powyżej rozwiązań alternatywnych w większości
przypadków nie spowodowałoby istotnych zmian w zasięgu i charakterze oddziaływań na środowisko,
których wystąpienie przewidziano w przypadku realizacji rozwiązań przyjętych w ostatecznej wersji
ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu. Prognozuje się, że wskazanie możliwości
lokalizacji o funkcji usługowej na terenach zabudowy śródmiejskiej oraz określenie sposobu przebiegu
terenów komunikacyjnych w części południowej nie będzie stanowić przyczyny wystąpienia
oddziaływań o znacząco większym i bardziej niekorzystnym charakterze niż rozwiązania przyjęte
ostatecznie w projekcie mpzp dla obszaru „Śródki” w Poznaniu.
Jedynym
rozwiązaniem
alternatywnym,
którego
realizacja
związana
byłaby
najprawdopodobniej ze zmianami w zakresie zasięgu oraz skali oddziaływania na kształtowanie
lokalnego klimatu akustycznego, było skorygowanie przebiegu ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Takie rozwiązanie skutkowałoby zmniejszeniem negatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego
na tereny zabudowy zlokalizowane obecnie w bezpośrednim sąsiedztwie wspomnianej ulicy, przy
jednoczesnym zwiększeniu narażenia na niekorzystne warunki akustyczne przyszłych użytkowników
zabudowy projektowanej w południowej części.
Reasumując, ustalenia wprowadzone ostatecznie do analizowanego projektu mpzp ocenia się
pozytywnie z punktu widzenia ochrony środowiska. Przyjęte rozwiązania dotyczące przeznaczenia
i
zagospodarowania
przestrzennego
poszczególnych
terenów
są
zasadniczo
zgodne
z uwarunkowaniami przyrodniczymi oraz zapisami Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Ponadto, projekt uwzględnia uwarunkowania
środowiska przyrodniczego i kulturowego, podkreślając jednocześnie konieczność kształtowania ładu
przestrzennego na omawianym obszarze oraz ochrony walorów przyrodniczych fragmentów dolin
rzecznych.
9.
STRESZCZENIE I WNIOSKI
Prognoza oddziaływania
na środowisko dotyczy projektu
miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu. Projekt planu opracowywany jest
na podstawie uchwały Nr XVI/128/V/2007 Rady Miasta Poznania z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru
„Śródka” w Poznaniu. Obszar objęty granicami projektu mpzp obejmuje tereny położone pomiędzy
linią kolejową Warszawa – Kunowice, pętlą tramwajową Zawady, ul. Podwale, ul. Jana Pawła II oraz
rzeką Cybiną i Kanałem Ulgi. Tereny te stanowią jednocześnie historyczną dzielnicę Poznania –
Śródkę. Szczegółowy przebieg granic obszaru, dla którego sporządzono projekt mpzp, przedstawiono
na załączniku do niniejszego opracowania (załącznik nr 1). Powierzchnia obszaru objętego
sporządzeniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynosi ok. 30 ha.
Przedmiotowy obszar obejmuje tereny zlokalizowane w śródmiejskiej części miasta, znajdujące
się w strefie ochrony konserwatorskiej (chroniony układ urbanistyczno-architektoniczny). Stopień
zainwestowania poszczególnych terenów położonych w granicach obszaru opracowania, jak również
funkcja istniejących obiektów, jest zróżnicowana. W części centralnej, na obszarze między ul. Prymasa
Stefana Wyszyńskiego a ul. Gdańską dominuje zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (z usługami
w parterach budynków), której towarzyszą obiekty usługowe – Interaktywne Centrum Historii Ostrowa
Tumskiego oraz sakralne – kościół p.w. Św. Małgorzaty. W części wschodniej, między ul. Bydgoską
a ul. Podwale dominuje zabudowa o funkcji usługowej, reprezentowana przez obiekty o funkcji usług
oświaty – Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Józefa Sikorskiego (ul. Bydgoska 4a), Zespół Szkół
nr 105 im. Juliana Tuwima oraz Poznańską Ogólnokształcącą Szkołę Muzyczną I Stopnia nr 2
im. T. Szeligowskiego (ul. Bydgoska 4), jak również zabytkowy kościół p.w. Św. Kazimierza. Zabudowę
usługową na obszarze projektu mpzp uzupełnia dworzec autobusowy w sąsiedztwie ronda Śródka,
obiekt handlowy o znacznej powierzchni („Biedronka”), a także szereg innych, niewielkich pawilonów
handlowych. Znaczną część obszaru opracowania zajmują tereny komunikacyjne, w tym drogi
o dużym znaczeniu w kontekście układu komunikacyjnego całego miasta – ul. Prymasa Stefana
Wyszyńskiego, ul. Podwale, fragment ul. Jana Pawła II i ul. Warszawskiej oraz rondo Śródka. Wzdłuż
północnej granicy projektu mpzp przebiega linia kolejowa relacji Warszawa – Kunowice.
Przedmiotowy obszar charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem zarówno pod względem
rzeźby terenu, warunków gruntowo-wodnych, jak i charakteru występujących tu siedlisk.
Różnorodność ukształtowania powierzchni w granicach analizowanego obszaru, wynika przede
wszystkim z obecności terenów dolinnych oraz terenów podlegających silnym przekształceniom
antropogenicznym, natomiast zróżnicowanie występujących tu siedlisk związane jest przede wszystkim
68
z obecnością wód powierzchniowych (Kanału Ulgi oraz Cybiny) oraz sposobem dotychczasowego
sposobu zagospodarowania i użytkowania73.
Na terenach trwale zainwestowanych (zabudowa w obrębie obszaru ograniczonego ulicami:
Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Podwale, Bydgoską, Gdańską i Cybińską) przekształceniom uległy
niemal wszystkie elementy środowiska naturalnego, obejmujące m.in. rzeźbę terenu, powierzchnię
ziemi, warunki gruntowe (grunty nasypowe) oraz gleby. Dotychczasowe przekształcenia wpłynęły
także na kształtowanie różnorodności i charakteru flory i fauny na obszarach trwale zabudowanych.
Dużą część terenów położonych w granicach analizowanego obszaru stanowią natomiast tereny wolne
od zabudowy i znacznych przekształceń, które zachowały swoje szczególne walory przyrodnicze
i krajobrazowe. Obejmują one przede wszystkim tereny położone w dolinie Cybiny oraz terasy
zalewowe Kanału Ulgi, które z uwagi na brak trwałego zainwestowania oraz narażenie na zalewanie
wodami powodziowymi, charakteryzują się znacznym bogactwem florystycznym i faunistycznym,
wpływającym na kształtowanie różnorodności biologicznej całego obszaru opracowania. W niniejszym
opracowaniu wskazano także na istotny wpływ obecności wód powierzchniowych i terenów dolinnych
na kształtowanie lokalnych warunków mikroklimatycznych.
Opierając się na danych publikowanych dla obszaru całego miasta przeanalizowano jakość
wód powierzchniowych i podziemnych oraz powietrza atmosferycznego, zwracając jednocześnie
uwagę na odnotowywane w granicach Poznania przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu. Klimat
akustyczny na obszarze opracowania określony został natomiast głównie w oparciu o analizę danych
przedstawionych na Mapie akustycznej miasta Poznania 2012. Wykazała ona, iż w stanie istniejącym
warunki akustyczne w środowisku, w obszarze projektu planu nie są korzystne na jego obrzeżach oraz
wzdłuż ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, natomiast wewnątrz tego obszaru są dobre.
W granicach obszaru projektu planu zidentyfikowano różne problemy ochrony środowiska,
istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu. W prognozie wskazano głównie na problemy
związane z lokalizacji części terenów w zasięgu obszarów szczególnego zagrożenia powodzią oraz
zagrożenia związane z hałasem komunikacyjnym. Nie stwierdzono natomiast występowania istotnych
problemów ochrony środowiska, wynikających z braku dostępu do sieci infrastruktury technicznej,
a także występowania terenów podlegających ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie
przyrody74.
Do sporządzenia projektu mpzp dla obszaru Śródka” przystąpiono z uwagi na fakt, że obszar
Śródki został wybrany jako obszar pilotażowy Miejskiego Programu Rewitalizacji, zarówno w jego
pierwszej, drugiej, jaki i trzeciej edycji75. Obszar ten, pomimo problemów natury przestrzennej
i społeczno-gospodarczej, posiada duży potencjał rozwoju. Sporządzenie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego będzie zatem jednym z niezbędnych elementów dla skutecznego
przeprowadzenia tego procesu, gdyż zgodnie z założeniami Miejskiego Programu Rewitalizacji,
umożliwi wykorzystanie potencjału Śródki oraz zapewnieni ciągły i harmonijny rozwój tej dzielnicy pod
względem społecznym, gospodarczym i przestrzennym.
Projektowane w planie miejscowym przeznaczenie terenów w większości przypadków
kontynuuje dotychczasowe użytkowanie terenów. Dotyczy to zwłaszcza obszaru ograniczonego
ulicami: Gdańską, Bydgoską, Podwale i Prymasa Stefana Wyszyńskiego, obejmującego historyczną
i zabytkową zabudowę mieszkaniową oraz usługową Śródki. Omawiany projekt mpzp dla terenów tych
przewiduje utrzymanie historycznego układu zabudowy, dopuszczając wprowadzenie zabudowy
uzupełniającej w obrębie poszczególnych terenów MW/U, której realizacja przyczyni się do
wyartykułowania i uzupełnienia poszczególnych pierzei zabudowy. Znaczących zmian w zakresie
dotychczasowego sposobu zagospodarowania i użytkowania nie przewiduje się natomiast
w odniesieniu do terenów zieleni położonych wzdłuż Kanału Ulgi oraz ujściowego fragmentu rzeki
Cybiny (1-2ZO/ZZ), jak również funkcjonujących obecnie terenów o funkcji usługowej (w tym usług
oświaty, usług sakralnych czy też usług sportu i rekreacji).
Z drugiej strony projekt wprowadza również nowe rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne,
zwłaszcza w zakresie rozwiązań komunikacyjnych, które w sposób istotny wpłyną na funkcjonowanie
zarówno obszaru Śródki, jak również terenów położonych poza jej obszarem. W tym zakresie za
najbardziej istotne należy uznać zapisy przedmiotowego projektu planu wskazujące przebieg
projektowanego fragmentu I ramy komunikacyjnej (KD-G) na terenach położonych wzdłuż istniejącej
linii kolejowej (oraz nowej przeprawy mostowej w ciągu projektowanej drogi). Docelowa realizacja tej
73
74
75
szczegółowa charakterystyka poszczególnych elementów środowiska została przedstawiona w drugiej części niniejszej
prognozy.
Dz. U. z 2013 r., poz. 627 tekst jednolity,
Uchwała LVII/892/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 15 października 2013 r. w sprawie Miejskiego Programu Rewitalizacji
dla Miasta Poznania – edycja trzecia 2013 r.
69
inwestycji związana będzie jednocześnie z obniżeniem klasy ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego do
klasy drogi lokalnej (1KD-L).
Wśród najistotniejszych zmian w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i użytkowania
terenów, jakie przewidziano w przedmiotowym projekcie mpzp, wymienić należy również wskazanie
nowych terenów inwestycyjnych, położonych między ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego a terenami
zieleni w dolinie rzeki Cybiny (9-10MW/U). Tereny te wskazane zostały pod lokalizację zabudowy
śródmiejskiej o jednorodnym charakterze, harmonizującej z otoczeniem oraz nawiązującej do
zabudowy zlokalizowanej powyżej ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Zapisy projektu mpzp dla obszaru „Śródka” w Poznaniu są również zgodne z zapisami Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, które w przypadku
obszaru objętego granicami projektu planu wskazuje zarówno tereny przeznaczone pod zabudowę
(MW/U) i tereny transportu (kdGP.2.3, kdGP.5, kd.G.1.1., kdt.2, kdd i kk.3.1.), jak i tereny
o specjalnych warunkach zabudowy i zagospodarowania w kategorii terenów zieleni i w kategorii
terenów zabudowy (ZP*, US1*).
Generalnie, zakłada się, że docelowa realizacja ustaleń projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu przyczyni się do trwałego uporządkowania funkcji zlokalizowanych na tym obszarze
terenów, podniesienia walorów estetycznych zlokalizowanej tu zabudowy oraz wyeksponowania
szczególnych walorów obiektów o znacznej wartości historycznej i kulturowej. Niemniej, część
z inwestycji, których realizację umożliwiają zapisy analizowanego projektu, związana będzie
niewątpliwie z wystąpieniem niekorzystnych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska.
W prognozie wskazano przede wszystkim na znaczenie oddziaływań związanych z realizacją nowej
zabudowy (głównie na terenach 9-10MW/U) oraz rozbudową układu komunikacyjnego (droga
KD-G). W największej skali oddziaływania te będą dotyczyć powierzchni ziemi, warunków gruntowych
oraz szaty roślinnej, gdyż przewidziane w projekcie inwestycje związane będą z koniecznością
trwałego uszczelnienia powierzchni ziemi, zniszczenia wierzchniej warstwy gleby oraz usunięciem
dotychczasowej pokrywy roślinnej w obrębie terenów inwestycyjnych. W odniesieniu do pozostałych
elementów środowiska, niekorzystne oddziaływania wystąpią, jednakże ich skala oraz zasięg nie
spowoduje najprawdopodobniej istotnych zmian w środowisku. Analizując wpływ realizacji ustaleń
projektu mpzp na środowisko podkreślić należy natomiast rozwiązania dotyczące sposobu
zagospodarowania i użytkowania terenów o największym znaczeniu i walorach przyrodniczych –
terenów wód powierzchniowych (Kanału Ulgi oraz rzeki Cybiny) oraz porośniętych zielenią terenów
zlokalizowanych w zasięgu terenów dolinnych. Ograniczenie możliwości wprowadzenia znaczących
(niekorzystnych) zmian w granicach tych terenów należy do jednych z najbardziej istotnych zadań
przedmiotowego projektu mpzp.
Niemniej, ze względu na opisane w prognozie prawdopodobieństwo wystąpienia
niekorzystnych oddziaływań o zróżnicowanym charakterze, intensywności oraz zasięgu przestrzennym,
do projektu mpzp wprowadzono szereg zapisów, których realizacja w sposób znaczący zminimalizuje
ryzyko wystąpienia negatywnych skutków w środowisku. Do najważniejszych z nich należą zapisy
ustalające:
• maksymalną powierzchnię zabudowy na terenach, na których umożliwiono realizację
zabudowy,
• minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej, jaki musi zostać zachowany
w obrębie działek budowlanych lub terenów,
• zakaz lokalizacji budynków na terenach 1-2ZO/ZZ i ZI,
• nakaz zagospodarowania zielenią wszystkich powierzchni wolnych od utwardzenia,
• ochronę zieleni wysokiej, a w przypadku kolizji z planowaną infrastrukturą lub zabudową,
wymóg jej przesadzenia lub wprowadzenia nowych nasadzeń na danym terenie,
• wprowadzenie zieleni w miejscach wskazanych na rysunku,
• zachowanie wód powierzchniowych śródlądowych (na terenie WS),
• sposób zagospodarowania wód opadowych i roztopowych w granicach poszczególnych
terenów,
• lokalizację urządzeń podczyszczających wody roztopowe i opadowe przed wprowadzeniem
ich do rzeki,
• zaopatrzenie w wodę z sieci wodociągowej,
• zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej oraz
przedsięwzięć dopuszczonych pozostałymi ustaleniami planu,
• zakaz stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe.
70
Z uwagi na obecność w granicach analizowanego obszaru znacznych powierzchni terenów
wymagających ochrony akustycznej, niezwykle ważne było również wprowadzenie zapisów
umożliwiających zapewnienie właściwego klimatu akustycznego.
Wpływ realizacji i przestrzegania zapisów projektu mpzp na ograniczenie potencjalnych
oddziaływań o negatywnym charakterze, został opisany w sposób szczegółowy w szóstym rozdziale
niniejszej prognozy, niemniej, wśród najbardziej istotnych zapisów wskazać należy określenie
maksymalnej powierzchni zabudowy, określenie minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej,
określenie sposobu prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej, wprowadzenie ustaleń w zakresie
kształtowania klimatu akustycznego oraz wprowadzenie szeregu zapisów w zakresie sposobu
kształtowania zieleni na obszarze projektu mpzp.
Wprowadzone do projektu mpzp ustalenia z zakresu ochrony środowiska i przyrody uznaje się
za wystarczające. Przewiduje się, że ich realizacja pozwoli na zminimalizowanie skali negatywnych
oddziaływań związanych z realizacją nowych inwestycji budowlanych i infrastrukturalnych oraz
zapobiegnie możliwości wystąpienia znacząco negatywnych zmian w zakresie jakości poszczególnych
komponentów środowiska (na analizowanym obszarze). Warunkiem zachowania dotychczasowego
stanu i prawidłowego funkcjonowania środowiska w obrębie terenów zlokalizowanych w granicach
obszaru opracowania będzie precyzyjne wyegzekwowanie ustaleń projektu mpzp i restrykcyjne
przestrzeganie przepisów i wymogów ochrony środowiska, wynikających z obowiązujących przepisów
prawa. Analiza rozwiązań przyjętych w projekcie mpzp pozwala także założyć, iż pełna i docelowa ich
realizacja nie spowoduje wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań w odniesieniu do
przedmiotu ochrony Obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty PLH300005 „Fortyfikacje w Poznaniu”
oraz jego integralności.
W niniejszej prognozie przedstawiono także propozycje dotyczące zakresu monitoringu
realizacji ustaleń projektu mpzp, wskazując jednocześnie na trudności z określeniem częstotliwości
jego przeprowadzania, wynikające z charakteru miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego. Analizie poddano również rozwiązania alternatywne, rozważane na etapie
prowadzenia prac planistycznych w zakresie opracowania projektu mpzp dla obszaru „Śródka”
w Poznaniu oraz wskazano argumenty wskazujące na zasadność rozwiązań przyjętych ostatecznie
w przedmiotowym projekcie planu – szczególnie w kontekście konieczności uwzględnienia
różnorodnych czynników ograniczających docelowy sposób zagospodarowania i użytkowania
poszczególnych terenów.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że zapisy przedmiotowego projektu miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego dla obszaru „Śródka” w Poznaniu, poza ustaleniami wspomnianego
wcześniej Studium, uwzględniają jednocześnie cele ochrony środowiska ustalone na szczeblu
międzynarodowym, krajowym i lokalnym (opisane szerzej w czwartej i piątej części prognozy) – w tym
cele wskazane w II Polityce Ekologicznej Państwa, Polityce ekologicznej państwa w latach 2009-2012
z perspektywą do roku 2016, Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry oraz
Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku.
71

Śródka-prognoza ponowne uzgadnianie i III wyłożenie

Transkrypt

Podobne dokumenty

rewitalizacja osiedli z wielkiej płyty

Pobierz artykuł w pliku

Wykaz nieruchomości stanowiących mienie komunalne gminy

Fiat Doblo Maxi - Fraikin Polska

do pobrania

Oznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania

Automatyczny system zarządzania dokumentami MPZP – GEOXA