otwórz

Przestępczość transgraniczna na granicy wschodniej- nielegalna migracja
Magdalena Zadrożny
Podejmując problem przestępczości transgranicznej należy określić czym jest granica. Według ustawy z dnia 12
października 1990 r. o ochronie granicy państwowej pojęcie granicy państwowej to
Art. 1 Granicą Rzeczypospolitej Polskiej, zwaną dalej „granicą państwową”, jest powierzchnia pionowa przechodząca
przez linię graniczną, oddzielająca terytorium państwa polskiego od terytoriów innych państw i od morza pełnego.
Granica państwowa rozgranicza również przestrzeń powietrzną, wody i wnętrze ziemi.
1
W celu ochrony granicy państwowej ustanawia się pas drogi granicznej i strefę nadgraniczną tzw. pogranicze.
Rzeczypospolita Polska na wschodzie graniczy z Rosją, Litwą, Białorusią oraz Ukrainą. Nasi sąsiedzi prócz Litwy nie
należą do krajów członkowskich Unii Europejskiej. W związku z tym istnieje dużo więcej przyczyn dokonywania czynów
zabronionych i karalnych na granicy z Rosją, Białorusią czy Ukrainą. Na taki stan rzeczy mają wpływ następujące
aspekty:
-ekonomiczno- gospodarczy (małe zarobki, małe możliwości znalezienia pracy, rozwoju, nauki, słabo rozwijająca się
gospodarka kraju- przestępstwo nielegalnej migracji),
-polityczny (konflikty polityczne w poszczególnych państwach- brak demokracji, konflikty zbrojne napędzające przemyt
i handel bronią),
-społeczny (ograniczenia swobody obywatelskiej, kiepskie warunki socjalno- bytowe- handel żywym towarem itp.).
Oczywiście powody dokonywania przestępstw mogą się ze sobą łączyć i przenikać. Przestępstwa mogą także łączyć się
ze sobą np. nielegalna migracja wraz z prostytucja.
Przede wszystkim wraz z wejściem do Unii Europejskiej i strefy Schengen, Polska znalazła się w grupie państw
tranzytowych. Zainteresowanie skierowane jest od obywateli krajów trzecich i międzynarodowych grup przestępczych
2
jako państwo- łącznik na drodze do innych krajów europejskich . Oczywistym jest, że Polska stała się krajem łączącym
Wschód z Zachodem gdzie przekroczenie granicy powoduje:
- bezproblemowe przedostanie się do wybranego kraju Unii Europejskiej
- lepsze perspektywy ekonomiczno- społeczne (nie tylko mowa tutaj o krajach UE ale także Polsce)- atrakcyjny rynek
pracy, lepsze zarobki, warunki społeczno- socjalne
- wolność polityczno- wyznaniowo- obyczajową
- przestępczość zorganizowaną
3
- handel ludźmi, bronią, narkotykami, samochodami itd.
Według danych z 2012 roku Polska przez większość cudzoziemców jest traktowana jako kraj „przejściowy” do nielegalnej
migracji, handlu ludźmi oraz przemycie i handlu narkotykami, bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi.
4
Jednocześnie wzrosła atrakcyjność Polski jako kraju docelowego w celu osiedlania się.
Według analiz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych liczba osób zatrzymanych przez Straż Graniczną w związku
z dokonaniem lub usiłowaniem przekroczenia granicy państwowej wbrew przepisom w latach 2005- 2012 kształtowała się
w następujący sposób.
Wykres nr 1 Liczba osób zatrzymanych na granicy w latach 2005-2012
7000
5797
6000
5000
4526
4000
4000
3000
3581
3248
3222
2349 2268
2000
1000
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Źródło: Raport o bezpieczeństwie w Polsce, roczniki: 2008,2009,2010,2012.
1
Art. 8. Ustawa o ochronie granicy państwowej
Por, Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2012 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, s. 121
3
Por, tamże, s. 121, 144
4
Por, tamże, s. 122
2
Jak powyższy wykres przedstawia liczba przestępstw migracyjnych w latach 2005-2006 utrzymywała się na zbliżonym
poziomie. W roku 2007 trochę spadła, natomiast w roku 2008 osiągnęła najwyższą liczbę. W roku 2009 liczba ta
powróciła do poziomu z lat 2005-2007 a w 2010 i w 2011 spadła. W zeszłym roku liczba migracji znów wzrosła. Istotnym
jest to, że zatrzymani należeli do państw trzeciego świata, co ujmowane jest w analizach jako wszystkie państwa nie
należące do Unii Europejskiej oraz bezpaństwowców. Jeżeli zaś mowa o najwyższym wyniku to interpretuje się tak
ogromny wzrost jako efekt przystąpienia do strefy Schengen.
Według kolejnych danych najczęściej nielegalnie przekraczaną granicą jest granica z Ukrainą. Odcinek ten jest
najbardziej zagrożony przestępczością oraz najbardziej pilnowany przez patrole funkcjonariuszy polsko- ukraińskich.
Tabela nr 1 Nielegalne przekraczanie granicy
Rosja
Białoruś
2005
39
114
2006
39
95
2007
44
131
2008
72
469
2009
188
245
Źródło: Raport o bezpieczeństwie Polski, rok 2009
Ukraina
931
1082
881
2829
935
Litwa
40
51
46
295
83
W roku 2010 na odcinku granicy z Ukrainą zatrzymano 41,1% cudzoziemców co stanowi ponad 950 osób. W 2011 było
ich 32,3% czyli około 732 osób oraz w 2012 roku 24,4% to jest około 792 osoby. Dodatkowo na granicy z Białorusią
5
w roku 2010 zatrzymano 7% cudzoziemców, w 2011 było ich 9% a w 2012 roku 14,4% .
6
W latach 2005-2012 największa liczba osób nielegalnie przekraczających polską granicę pochodziła z Ukrainy następnie
7
8
z Rosji , Białorusi oraz w zależności od lat z Mołdawii, Wietnamu, Gruzji i Chin. W latach 2011-2012 dołączyła liczna
grupa migrantów z Pakistanu oraz Syrii.
Najczęściej wykorzystywane są niżej wymienione formy migracji i legalizacji pobytu w Polsce:
1.
Fikcyjne związki małżeńskie cudzoziemców z obywatelami RP;
2.
Nadużywanie możliwości wjazdu na teren RP pod pretekstem podejmowania nauki, pracy, w celach
turystycznych, biznesowych, kulturalnych poprzez wykorzystanie w tym celu fałszywych lub poświadczających nieprawdę
dokumentów, uprawniających do otrzymania stosowanej wizy;
3.
Nadużywanie procedury nadania statusu uchodźcy w RP;
4.
Fałszowanie stempli kontroli granicznej w celu potwierdzenia „legalności” okresów pobytu na terytorium UE oraz
uzyskania kolejnej wizy (głównie ob. Ukrainy)
5.
Przedstawianie w celu legalizacji pobytu dokumentów fałszywych lub oryginalnych cudzych dokumentów,
wydanych przez inne państwa członkowskie UE;
6.
Wykorzystanie metody „look a like”, czyli na podobieństwo, przy wykorzystaniu dokumentów należących
9
do innych osób (w szczególności dotyczy dokumentów polskich)
7.
Przekraczanie granicy państwowej na podstawie fałszywych (przerobionych, podrobionych) dokumentów
10
uprawniających do przekroczenia granicy państwowej .
Problem nielegalnej migracji jest jednym z najpoważniejszych przestępstw, z którym borykają się Straż Graniczna po obu
stronach granicy. Sposoby oszukiwania funkcjonariuszy jest coraz bardziej wyspecjalizowany, i tym samym trudniejszy do
wykrycia. Jedną z przyczyn są świetnie zorganizowane grupy przestępcze, które uczestnicząc w tym procederze
utrudniają ujawnienie i złapanie przestępców.
5
Por, Raport… roczniki 2008,2009,2010,2012
W latach 2005-2007 liczba ta przekraczała 1000 osób, a roku 2008 wynosiła 2872 osoby a w 2009- 1528. W kolejnych latach liczba
ta wahała się między 1100-1400 osób. Por, tamże, s. 54, 69, 99, 123
7
W latach 2005-2009 liczba Rosjan przekraczających granicę w Polską nie przekraczała 650 osób. W latach 2010-2012 liczba ta
zdecydowanie zmalała do: 221,187 oraz 232 osób. Por, tamże, s. 54, 69, 99, 123
8
Znaczącym wzrostem migracji Białorusinów był rok 2008 w którym to chciało nielegalnie przekroczyć granicę 242 cudzoziemców,
w roku 2009- 150, 2010- 97, 2011- 181, 2012- 224. Por, tamże, s. 54, 69, 99, 123
9
Kwestia ta także obejmuje cudzoziemców z terenów Azji Dalekowschodniej ze względu na ich podobieństwo antropomorficzne, co
umożliwia wykorzystywanie tych samych dokumentów tożsamości/ pobytowych. Tamże, s. 98
10
Tamże, s. 98-99
6