docUbezpieczenie ryzyka choroby
download 
Reklamacja Transkrypt
Ubezpieczenie ryzyka choroby
58 Orzecznictwo Lekarskie 2008, 5(1): 58-61 Ubezpieczenie ryzyka choroby The Insurance of Risk Disease ANNA WILMOWSKA-PIETRUSZYÑSKA 1/, DIONIZY BILSKI 2/ 1/ 2/ Szko³a Zdrowia Publicznego CMKP Warszawa I Oddzia³ ZUS w £odzi Streszczenie Pokrywanie kosztów leczenia ubezpieczonego z ubezpieczenia zdrowotnego a wynikaj¹cych z tej samej choroby rekompensaty za utracone zarobki z ubezpieczenia chorobowego i w sytuacji gdy dysponentem tych wydatków jest ten sam lekarz, nie wydaje siê byæ zasadne. Autorzy proponuj¹ po³¹czenie tych dwóch odrêbnych ubezpieczeñ w jedno, podobnie jak mia³o to miejsce w Polsce przed II wojn¹ wiatow¹ i ma miejsce w niektórych krajach UE. Oba te wiadczenia wynikaj¹ bowiem z jednego ryzyka ubezpieczeniowego: ryzyka zachorowania. Ograniczenie lekarzowi tego jednego, wspólnego funduszu bêdzie stanowi³o motywacjê do szybkiego diagnozowania i skutecznego leczenia jego pacjenta. Mo¿na przewidywaæ, i¿ zostanie zlikwidowane a przynajmniej istotnie ograniczone wystawianie nieuzasadnionych zawiadczeñ o niezdolnoci do pracy, a osi¹gniête oszczêdnoci lekarz bêdzie móg³ wykorzystaæ na pog³êbione diagnozowanie i wieloprofilowe leczenie. Summary Covering the costs of the treatment of the insured out of the health insurance and the compensations for the earnings lost out of the sickness insurance arising from the same sickness when the same doctor administers those expenses does not seem to be justified. The authors suggest combining those two separate insurances into one as it had been the case in Poland before the World War II and is the case in some European Union countries. These both benefits arise from one insurance risk: the risk of getting sick. The limitation of this one fund will motivate the doctor to diagnose quickly and to treat a patient effectively. It can be predicted that issuing groundless sick leave certificates will be eliminated or at least significantly limited, while the savings achieved due to this, the doctor can use for more profound diagnosis and multipurpose treatment. Key words: health insurance, sickness insurance, combination S³owa kluczowe: ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie chorobowe, po³¹czenie © Orzecznictwo Lekarskie 2008, 5(1): 58-61 Adres do korespondencji / Address for correspondence www.ol.21net.pl Dionizy Bilski I Oddzia³ ZUS w £odzi dionizybi@widzew. net Nades³ano: 10.01.2008 Zakwalifikowano do druku: 15.02.2008 Aktualnie tocz¹ce siê w naszym kraju dyskusje na temat ubezpieczenia ryzyka choroby ograniczaj¹ siê g³ównie do ustalenia okresu w którym p³atnikiem zasi³ku chorobowego z tytu³u czasowej niezdolnoci do pracy ma byæ pracodawca lub Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych. Natomiast nie ma dyskusji merytorycznej na temat ubezpieczenia ryzyka choroby w jednym ubezpieczeniu czyli po³¹czenia ryzyka zdrowia (NFZ) z ryzykiem choroby (ZUS, KRUS). W Polsce przed II wojn¹ wiatow¹ z tytu³u ubezpieczenia ryzyka choroby ubezpieczeni uzyskiwali pomoc lekarsk¹, po³o¿nicz¹, szpitaln¹ i wiadczenia pieniê¿ne: zasi³ek chorobowy z tytu³u czasowej niezdolnoci do pracy, zasi³ek po³ogowy, zasi³ek pogrzebowy z jednej instytucji Kasy Chorych.[1] Podobnie jest w krajach gdzie ryzyko choroby jest ubezpieczane w ubezpieczeniu chorobowym (Niemcy, Francja itp.), które gwarantuje pokrycie cile okrelonych wiadczeñ rzeczowych i wiadczeñ pieniê¿nych. [2] Nale¿y wiêc stosowaæ zasadê jedno ryzyko podlega jednemu ubezpieczeniu z którego powinny byæ finansowane wiadczenia rzeczowe (obecnie wiadczenia zdrowotne) oraz wiadczenia pieniê¿ne (zasi³ek chorobowy jako rekompensata zarobków utraconych z powodu choroby i inne) Wynika to z faktu, ¿e od prawid³owoci i sprawnoci procesu diagnozowania, leczenia i rehabilitacji, w wiêkszoci przypadków zale¿y d³ugoæ okresu czasowej niezdolnoci do pracy, a wiêc okresu pobierania zasi³ku chorobowego. Tak wiêc sytuacja, w której diagnozowanie, leczenie, rehabilitacja oraz wyp³ata wiadczeñ pieniê¿nych z tytu³u czasowej niezdolnoci do pracy Wilmowska-Pietruszyñska A, Bilski D. Ubezpieczenie ryzyka choroby spowodowanej chorob¹ jest finansowana i kontrolowana przez t¹ sam¹ instytucjê, która ubezpiecza w ca³oci ryzyko choroby jest merytorycznie uzasadniona. Rozdzielenie ryzyka choroby i p³acenia sk³adek na ten cel do 2 funduszy (NFZ i ZUS/KRUS) [3,4] ogranicza mo¿liwoci dalszego zmniejszenia wyp³at z tytu³u czasowej niezdolnoci do pracy. Uzyskano zmniejszenie tych wyp³at o 40% po wprowadzeniu kontroli zwolnieñ lekarskich w 1999 r. ale tylko w zakresie stwierdzenia czy osoba ubezpieczona jest czy nie jest czasowo niezdolna do pracy w dniu badania przeprowadzonego przez lekarza orzecznika dokonuj¹cego tej kontroli. Natomiast mimo tego, ¿e to w³anie lekarze lecz¹cy pacjenta orzekaj¹ o czasowej niezdolnoci do pracy dla wyp³aty zasi³ków chorobowych (chocia¿ nie tylko, czasem s³u¿¹ one jako usprawiedliwienie nieobecnoci w ró¿nych instytucjach niezatrudniaj¹cych ubezpieczonego, lub s¹ podstaw¹ do odmowy przyjêcia skierowania do pracy przez Urzêdy Pracy a nawet wyra¿eniu niezadowolenia - protestu okrelonych rodowisk) nie funkcjonuj¹ w systemie ochrony zdrowia instrumenty po³¹czonej kontroli jakoci, celowoci udzielanych przez lekarza wiadczeñ zdrowotnych czyli prawid³owoci, szybkoci, skutecznoci postêpowania diagnostyczno-leczniczego oraz zale¿nego od tych dzia³añ okresu czasowej niezdolnoci do pracy spowodowanej chorob¹. Brak nale¿ytej sprawnoci w funkcjonowaniu systemu ochrony zdrowia o ró¿norakim uwarunkowaniu sprzyja przed³u¿aniu okresu zasi³kowego, a wiêc zwiêksza nak³ady finansowe na wyp³atê zasi³ków chorobowych i demotywuje pracowników do powrotu do pracy. Dlatego te¿ wydaje siê koniecznym po³¹czenie tych dwóch funduszy w jedno ubezpieczenie chorobowe (podobnie jak przed wojn¹ w Polsce oraz aktualnie w innych krajach), które zapewni³oby dostêpnoæ, fachowoæ i skutecznoæ niezbêdnych wiadczeñ s³u¿¹cych: pomocy w zachowaniu zdrowia, zapobieganiu chorobom, wczesnemu prawid³owemu rozpoznawaniu choroby, szybkiemu i skutecznemu wdro¿eniu postêpowania leczniczego, kompleksowej rehabilitacji medycznej Takie jednolite ubezpieczenie chorobowe zapewnia³oby tak¿e wyp³atê wiadczeñ pieniê¿nych z tytu³u: czasowej niezdolnoci do pracy (zasi³ki chorobowe, wiadczenia rehabilitacyjne), opieki nad chorym cz³onkiem rodziny (zasi³ki opiekuñcze), zgonu (zasi³ki pogrzebowe) 59 D³ugoæ okresu pobierania zasi³ku chorobowego i wiadczenia rehabilitacyjnego jest nierozerwalnie zwi¹zana z jakoci¹ wiadczeñ medycznych w razie choroby czyli w wiêkszoci przypadków jest uzale¿niona od prawid³owoci postêpowania diagnostyczno-terapeutycznego. Obecny system nie motywuje lekarzy do zachowañ maj¹cych na celu racjonalizacjê wydatków zwi¹zanych z procesem leczenia w sk³ad którego wchodzi: diagnostyka, leczenie, rehabilitacja i orzekanie o potrzebie powstrzymywania siê osoby ubezpieczonej od wykonywania pracy. W wielu przypadkach zasi³ek chorobowy staje siê wiadczeniem zastêpczym procesu diagnostyczno-leczniczego czasem prowadz¹cym do opónienia leczenia mog¹cego skutkowaæ d³ugotrwa³¹ niezdolnoci¹ do pracy (rent¹). W razie takiego postêpowania lekarz chc¹c "z³agodziæ" jego skutki znajduje dla siebie usprawiedliwienie dla dalszych dzia³añ maj¹cych na celu uzyskanie przez pacjenta prawa do renty. B³êdnie postawione rozpoznanie, nieodpowiednie leczenie oraz brak kompleksowej rehabilitacji od pocz¹tku choroby mo¿e prowadziæ do niepe³nosprawnoci, a nawet niesamodzielnoci i zwi¹zanych z tym olbrzymich kosztów spo³ecznych i ekonomicznych. W po³¹czonych funduszach: zdrowotnym i chorobowym nale¿a³oby wprowadziæ standaryzacjê wiadczeñ medycznych i kontrolê ich jakoci co mo¿e doprowadziæ do skrócenia okresu niezdolnoci do pracy a tym samym, do zmniejszenia wyp³at zasi³ków chorobowych z tytu³u czasowej niezdolnoci do pracy. Dziêki temu wiêcej rodków pieniê¿nych mo¿na by³oby przeznaczyæ na poprawê jakoci diagnostyki, leczenia i rehabilitacji. Przyjêcie tego rozwi¹zania zapewni³oby tak¿e mo¿liwoæ kontroli jakoci i prawid³owoci ca³ego procesu diagnostyczno-leczniczo-rehabilitacyjno-orzeczniczego przez s³u¿by medyczne ubezpieczenia chorobowego. S³u¿by te powinny dokonywaæ kontroli i oceny: celowoci, kompletnoci i kosztów badañ diagnostycznych koniecznych dla postawienia prawid³owej i wczesnej diagnozy, zasadnoci zastosowanego leczenia, procesu kompleksowej rehabilitacji (nie tylko medycznej) maj¹cej na celu zapobieganie niepe³nosprawnoci i niesamodzielnoci, dokumentowania procesów diagnostycznoleczniczo-rehabilitacyjnych oraz prawid³owoci orzekania o czasowej niezdolnoci do pracy, Orzekanie o czasowej niezdolnoci do pracy powinno byæ dokonywane przez lekarzy maj¹cych kontrakt z proponowanym po³¹czonym funduszem chorobowym. 60 Obecna sytuacja, w której o prawie do wiadczeñ spowodowanych czasow¹ niezdolnoci¹ do pracy z powodu choroby orzekaj¹ wszyscy lekarze lecz¹cy pacjentów (nie tylko maj¹cy kontrakty z NFZ), a ZUS zbiera sk³adki i ponosi wydatki zwi¹zane z wyp³at¹ zasi³ków chorobowych nie jest merytorycznie ani logicznie zasadna. Obecne rozwi¹zania organizacyjne (ubezpieczenie ryzyka choroby przez 2 niezale¿ne instytucje) nie daj¹ równie¿ gwarancji ochrony danych osobowych osoby ubezpieczonej dotycz¹cych stanu jej zdrowia i stosowanych procedur diagnostyczno-leczniczo-rehabilitacyjnych. Po³¹czenie funduszu zdrowotnego z funduszem chorobowym w jeden fundusz ubezpieczaj¹cy ryzyko choroby, zapewni³oby realizacjê zaleceñ Komitetu Ministrów dla Pañstw Cz³onkowskich Rady Europy z 18.I.1989 r. w sprawie ochrony danych dotycz¹cych stanu zdrowia wykorzystywanych w zwi¹zku z zatrudnieniem pracownika. Zapewnia³oby te¿ odpowiednie rodki zabezpieczaj¹ce dostêp do tych danych wy³¹cznie dla s³u¿b medycznych instytucji ubezpieczenia chorobowego [5,6]. Kumulacja tych danych (przy zapewnieniu zachowania tajemnicy zawodowej i s³u¿bowej) umo¿liwi³aby dysponowanie w systemie ochrony zdrowia bardzo istotnymi dla prowadzenia polityki zdrowotnej pañstwa informacjami o stanie zdrowia ludnoci, zachorowalnoci, stosowanych procedurach diagnostyczno-leczniczo-rehabilitacyjnych, a tak¿e przyczynach absencji chorobowej i d³ugoci okresów czasowej niezdolnoci do pracy w poszczególnych jednostkach chorobowych. Nale¿y wiêc d¹¿yæ do po³¹czenia i ujednolicenia sk³adek na ubezpieczenie chorobowe i zdrowotne i wprowadzenia kompleksowej kontroli jakoci wiadczeñ rzeczowych i pieniê¿nych udzielanych z tego ubezpieczenia. Doprowadzi to do racjonalizacji wydatków publicznych przeznaczonych na pokrycie wiadczeñ zwi¹zanych z wyst¹pieniem choroby, a wiêc optymalizacji wydatków na zasi³ki chorobowe w wyniku integracji wiadczeñ rzeczowych i pieniê¿nych w jednym ubezpieczeniu, Mo¿e tak¿e przyczyniæ siê do zwiêkszenia dostêpnoci ubezpieczonych do wiadczeñ rzeczowych z powodu zmniejszenia wydatków na wiadczenia pieniê¿ne. Pozwoli tak¿e na przetwarzanie i dostêp do danych dotycz¹cych stanu zdrowia osób ubezpieczonych przez s³u¿by medyczne jednej instytucji ubezpieczaj¹cej ryzyko choroby, a wiêc do zachowania tajemnicy lekarskiej i s³u¿bowej w tej dziedzinie. Mo¿na z du¿¹ doz¹ prawdopodobieñstwa uznaæ, ¿e nawet oszczêdnoci zwi¹zane z koszta- Orzecznictwo Lekarskie 2008, 5(1): 58-61 mi obs³ugi dzia³ania takiego systemu przynios³yby istotne oszczêdnoci, które mo¿na przeznaczyæ na proces diagnostyczno-leczniczo-rehabilitacyjny lub dzia³ania prewencyjne. Jest rzecz¹ zrozumia³¹, ¿e takiemu po³¹czeniu musz¹ towarzyszyæ zmiany legislacyjne dotycz¹ce zasad i uprawnieñ do wystawiania zawiadczeñ o czasowej niezdolnoci do pracy. Dotychczasowe rozwi¹zania prawne polegaj¹ce na dysponowaniu tym funduszem ubezpieczeniowym w dowolnym stopniu przez wszystkich lekarzy wymaga³y stworzenia ca³ej machiny maj¹cej za zadanie kontrolowaæ (w ograniczonym zakresie) i weryfikowaæ zasadnoæ wystawiania tych zawiadczeñ po stronie realizuj¹cej dyspozycje. Jej zadaniem by³o sprawdzanie, czy ubezpieczony wykorzysta³ ju¿ do koñca przys³uguj¹cy mu okres 182 dni zasi³ku chorobowego? Czy mia³ przerwy w jego pobieraniu i jak d³ugie, czy po przerwie kontynuuje zasi³ek chorobowy z powodu tego samego numeru statystycznego (tej samej choroby)? Czy zwolnienie by³o zasadne? Czy ubezpieczony wykorzystywa³ je zgodnie z zaleceniami lekarskim itp., itp. Takie rozwi¹zania, jak obecnie obowi¹zuj¹ce nie sprzyja³y spe³nianiu planowanej roli lekarza rodzinnego w ochronie zdrowia swoich podopiecznych. Pacjent chodzi³ od lekarza do lekarza otrzymywa³ pomoc i zawiadczenie o czasowej niezdolnoci do pracy a lekarz rodzinny nic na jego temat nie wiedzia³. Nie mo¿na powielaæ b³êdów dotychczasowych. Dysponentem funduszu zasi³kowego musi byæ jeden lekarz (ewentualnie Poradnia POZ). Wydaje siê, ¿e powinien to byæ lekarz rodzinny. Nie oznacza to, ¿e inny lekarz nie ma prawa wystawiæ zawiadczenia na druku obecnie okrelanym jako: ZUS ZLA, je¿eli bierze udzia³ w leczeniu lub diagnozowaniu chorego. Jednak maksymalny okres na który lekarz specjalista, konsultant, udzielaj¹cy pierwszej pomocy, lekarz lecz¹cy chorego w szpitalu itp. mo¿e jednorazowo wydaæ takie zawiadczenie winien byæ dok³adnie okrelony. Dalsze zawiadczenia powinien wystawiaæ lekarz rodzinny - dysponent funduszu, ewentualnie na wniosek specjalisty. Oczywicie lekarz rodzinny ma prawo skierowaæ swojego podopiecznego w celu dalszego leczenia do konkretnej poradni specjalistycznej z zaznaczeniem, ¿e upowa¿nia (lub nie) lekarzy tej poradni do wystawiania zawiadczeñ o czasowej niezdolnoci do pracy na czas ograniczony lub nieograniczony, przekazuj¹c w ten sposób prawo do dysponowania jego funduszem zasi³kowym okrelonym w kontrakcie z firm¹ ubezpieczeniow¹. Spowoduje to wewnêtrzn¹ kontrolê, bowiem lekarz rodzinny bêdzie chêtnie kierowa³ na konsultacjê, czy do leczenia do tych placówek, które wyka¿¹ siê szybkim i skutecznym postêpowaniem. Tak¿e wniosek o wiadczenie rehabilitacyjne powinien podpisywaæ lekarz rodzinny nawet je¿eli przekaza³ uprawnienia do Wilmowska-Pietruszyñska A, Bilski D. Ubezpieczenie ryzyka choroby leczenia wybranej poradni. Natomiast orzekanie o stwierdzeniu warunków uprawniaj¹cych do przyznania prawa do wiadczenia rehabilitacyjnego mog³oby siê odbywaæ na dotychczasowych zasadach a wyp³aty z tego tytu³u realizowa³by ZUS, który bêdzie móg³ wykorzystaæ posiadane mo¿liwoci rehabilitacji w okresie pobierania wiadczenia. Nie ulega w¹tpliwoci, ¿e ka¿dy ubezpieczony ma prawo do korzystania z zasi³ku chorobowego przez 182 dni, je¿eli jest chory. Rozwa¿ania czy w razie krótkiej przerwy w pobieraniu zasi³ku chorobowego zachorowa³ na inn¹ chorobê, czy te¿ obecny stan jego zdrowia jest spowodowany t¹ sam¹ chorob¹ maj¹ charakter czysto administracyjny i nie powinny mieæ miejsca. Ka¿dy lekarz mo¿e zmieniæ rozpoznanie choroby, w miarê postêpu procesu diagnostycznego. Ka¿dy te¿ mo¿e siê pomyliæ w ustalaniu rozpoznania. Nie ma ¿adnych racjonalnych przes³anek aby uzale¿niaæ okres (okresy) prawa do zasi³ku chorobowego od numeru statystycznego choroby uznanej za przyczynê czasowej niezdolnoci do pracy. Najlepsz¹ samoregulacj¹ tych spraw s¹ ograniczenia finansowe. Gdyby np. wyd³u¿yæ do 30 dni od podjêcia ubezpieczenia (op³acenia sk³adki) okres oczekiwania na prawo do wyp³aty wiadczeñ z tytu³u niezdolnoci do pracy z powodu choroby (czyli do okresu jaki obowi¹zuje obecnie w przypadku nowego zg³oszenia ubezpieczenia chorobowego), to wtedy osoba, która przerwa³a pobieranie zasi³ku chorobowego i ponownie zachorowa³a po up³ywie mniej ni¿ 30 dni (nie jest wa¿ne czy na tê sam¹ chorobê czy inn¹), odzyska³aby prawo do zasi³ku dopiero po 30 dniach od przyst¹pienia do pracy, poniewa¿ w okresie pobierania zasi³ku chorobowego nie p³aci³a sk³adki ubezpieczeniowej. Za okres pomiêdzy ponownym zachorowaniem a up³ywem 30 dni oczekiwania nie otrzyma³aby zasi³ku chorobowego ale mia³aby usprawiedliwion¹ nieobecnoæ w pracy z zachowaniem prawa ochrony przed rozwi¹zaniem umowy przez pracodawcê. Przypadki losowe mog³yby byæ rozpatrywane indywidualnie przez instytucjê ubezpieczaj¹c¹ na podstawie wniosku zainteresowanej osoby z mo¿liwoci¹ odwo³ania siê od decyzji nie satysfakcjonuj¹cej wnioskodawcê. Nie wydaje siê mo¿liwym aby lekarz w sposób nieuzasadniony po 30 dniach przerwy otwiera³ i wykorzysta³ kolejny pe³ny okres zasi³kowy. A gdyby na- 61 wet, to instytucja ubezpieczaj¹ca powinna dokonaæ kontroli zasadnoci takiego postêpowania, nie tylko od strony formalnej ale przede wszystkim merytorycznej. Argumenty w rodzaju, ¿e przecie¿ mo¿e siê zdarzyæ, ¿e osoba po odzyskaniu zdolnoci do pracy zachoruje ju¿ nastêpnego dnia, nie s¹ pozbawione racji, ale istota jakichkolwiek ubezpieczeñ polega na ryzyku obustronnym. Zarówno ze strony instytucji ubezpieczaj¹cej jak i ubezpieczaj¹cego siê. Rozwa¿enia tak¿e wymaga czy orzekanie o czasowej niezdolnoci do pracy ma byæ tak jak dotychczas -uznaniowe, czy te¿ nale¿a³oby ustaliæ jakie kryteria w pewnym stopniu ograniczaj¹ce tê uznaniowoæ. Szczególnie wa¿ne wydaje siê opracowanie rozwi¹zania w stosunku do osób prowadz¹cych w³asn¹ dzia³alnoæ gospodarcz¹, którzy z jednej strony nie mog¹ byæ pozbawieni tych uprawnieñ, ale z drugiej strony wiadomo, ¿e wielu z nich zazwyczaj nie przerywa pracy podczas korzystania z d³u¿ej trwaj¹cych zasi³ków chorobowych. Trudno bowiem zawiesiæ na kilka tygodni dzia³alnoæ swojej firmy, co grozi³oby utrat¹ zaufania do jej solidnoci a w efekcie tak¿e klientów lub zleceniodawców. Pozostaje problem oceny wielkoci kwoty ustalonej dla poszczególnych lekarzy a przeznaczonej zarówno na leczenie jak i na wiadczenia z tytu³u niezdolnoci do pracy w nastêpstwie choroby i równowa¿nych. Wiadomo, ¿e s¹ to istotnie ró¿ne potrzeby zale¿ne nie tylko od regionu kraju ale nawet od terenu dzia³ania lekarza rodzinnego. Wymaga³oby to dok³adnych analiz i ju¿ po 2-3 latach da³oby siê z doæ du¿¹ precyzj¹ przewidywaæ ich wielkoæ. W uzasadnionych przypadkach instytucja ubezpieczeniowa mo¿e pozwoliæ na przekroczenie planowanych kwot. Nie mo¿na tak¿e nie doceniæ korzyci, jakie p³ynê³yby dla instytucji ubezpieczaj¹cej po po³¹czeniu dotychczasowych ubezpieczeñ zdrowotnych i chorobowych, z informacji i opracowañ statystycznych odzwierciedlaj¹cej znacznie lepiej stan zdrowia spo³eczeñstwa ni¿ dotychczasowe oparte na klasyfikacji ICD ale tak¿e o poprawnoci i skutecznoci opieki sprawowanej przez lekarzy (placówki) podstawowej opieki zdrowotnej. Pimiennictwo 1. Kaczmarek T, Marcinkowski JT. Ubezpieczenia spo³eczne w Polsce. Orzecznictwo Lekarskie 2006, 3: 1. 2. Golinowska S, Piêtka K. Zabezpieczenie spo³eczne osób niepe³nosprawnych w innych krajach; tendencje wspólne i ró¿nice. w: Zabezpieczenie spo³eczne osób niepe³nosprawnych w Polsce i w innych krajach. pod redakcj¹ S. Golinowskiej, MPiPS, Warszawa, 2001 3. Ustawa o wiadczeniach pieniê¿nych z tytu³u ubezpieczenia spo³ecznego w razie choroby i macierzyñstwa z dnia 25 czerwca 1999 z pón. zm. 4. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo³ecznym rolników 5. Ustawa o ochronie danych osobowych z 29 sierpnia 1997 r. 6. Ustawa o zawodzie lekarza z 5. grudnia. 1996 r.
