Tułaczka po Galicji Info no. 4 Cel tułaczki Termin - Reunion-68

Tułaczka po Galicji Info no. 4 Cel tułaczki Termin - Reunion-68

Żyd wieczny tułacz
Tułaczka po Galicji
Info no. 4
Szanowni tułacze galicyjscy,
Wchodzimy w decydującą fazę planowania naszej wędrówki.
Poniżej przedstawiamy dopracowany program każdego dnia. Dokładne godziny zostaną podane
później.
Cel tułaczki
Celem wycieczki jest przybliżenie uczestnikom, których większość wywodzi się z terenów Galicji,
historii tych terenów ze szczególnym podkreśleniem historii, tradycji i kultury Żydów
zamieszkujących w ciągu stuleci te obszary Polski, naszych przodków.
Organizatorzy – JCC Kraków (Jewish Community Centre)–świecka placówka kulturalnospołeczna powstała w 2008. Prowadzi szeroko zakrojoną działalność w sferze kultury i tradycji
żydowskiej.
DSGI (Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna) – Jerry Bergman i Józef Herzl
Termin
Pierwsza połowa września 2015.
Program
Dzień
1
Dzień
2
Dzień
3
Dzień
4
Dzień
5
Dzień
6
Dzień
7
Dzień
8
przyjazd, zakwaterowanie- nieformalne spotkania- czas wolny
samodzielne zwiedzanie Krakowa- prelekcja (w JCC)- czas wolny- wspólna kolacja
zapoznawcza
grupowe zwiedzanie Krakowa – prelekcja(w JCC) – zajęcia alternatywne
Grupa 1 - Dwudniowa wycieczka wyjazdowa
Grupa 2 -Pozostający w Krakowie
Kraków - Nowy Sącz-Bobowa-Gorlice-Nowy
Prelekcja (e)
Żmigród -Dukla(obiad) -Rymanów-Lesko-Sanok
Czas wolny
(nocleg)
Sanok-Jarosław-Sieniawa-Leżajsk-ŁańcutGrupa 2 -Pozostający w Krakowie
Rzeszów (obiad)-Tarnów-Dąbrowa TarnowskaPrelekcja (e)
Kraków
Czas wolny
Grupa 1- jednodniowa wycieczka wyjazdowa:
Grupa 2 -Pozostający w Krakowie
Kraków – Będzin-Bielsko Biała- Chrzanów –
Prelekcja (e)
Żywiec – Kraków
Czas wolny
spotkanie zakończeniowe, podzielenie się przeżyciami
-zakończenie tułaczki dla grupy uczestników
Wyjazd na Ukrainę grupy „ukraińskiej”
Lwów- czas wolny, nocleg
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
1
Dzień
9
Dzień
10
Dzień
11
Ukraina
Lwów, Drohobycz
Ukraina
Powrót do Krakowa
spotkanie/nia zakończeniowe, podzielenie się przeżyciami
zakończenie tułaczki dla grupy „ukraińskiej”
Tułaczka po Galicji - wszystkie dni
Kraków- zwiedzimy Wawel, Rynek i Sukiennice, Muzeum Narodowe i Czartoryskich,
Kazimierz (dzielnica żydowska)
Stolica Polski do 1585. Zachowana struktura architektoniczna miasta z fragmentem murów
obronnych. Pięknie odrestaurowana stara część miasta. Bogate w dzieła sztuki Muzeum
Narodowe w Sukiennicach oraz Muzeum rodziny książąt Czartoryskich.
Odrestaurowana w dużym stopniu dawna dzielnica żydowska – Kazimierz z siedmioma
bóżnicami i dwoma cmentarzami. Grobowiec rabina Mojżesza Iserlessa (REMU).
Przewidujemy zarówno grupowe, systemowe zapoznawanie się z przebogatą historią
miasta i Żydów tam mieszkających przez wiele stuleci jak i indywidualne zwiedzanie oraz
samotne wędrówki po mieście.
Tułaczka po Galicji – dzień 4 – dwudniowa wycieczka wyjazdowa do Galicji Wschodniej
Krakow -Bobowa- Nowy Sącz - Gorlice- Nowy Żmigrod –Dukla(obiad)-Rymanow-LeskoSanok (nocleg)
Bobowa- zwiedzanie cmentarza z ohelem Shlomo ben Majer Natan Halberstam i
synagogi
W 19 i 20 wieku Bobowa była jednym z głównych ośrodków chasydyzmu pod przywództwem
cadyków z rodziny Halberstam. Po wojnie Wielki Rabin Shlomo Halberstam (1907 – Sierpień 2,
2000) odtworzył w USA hasydską dynastię rabinów z Bobowej. Był on synem rabina Ben Zion
Halberstama (1874–1941) z Bobowe,j zamordowanego w czasie Holokaustu.
Obecnie wieś liczy ok. 3.000 mieszkańców. Drewniano-kamienna synagoga z 18-tego wieku z
wspaniałym aron ha-kodesh. Na wzgórzu obok miasteczka jeden z najbardziej malowniczych
cmentarzy żydowskich w Polsce – miejsce pielgrzymek z Nowego Jorku i Bat Yam w Izraelu.
Nowy Sącz -zwiedzanie cmentarza z ohelem Halberstamow i synagogi
Sącz przez lata był jednym z ważniejszych polskich ośrodków chasydzkich. Stało się tak dzięki
działalności Chaima Halberstama (1793 - 1876) i jego następców. Chaim Halberstam był uczniem
wybitnych "klasyków" chasydyzmu, między innymi Jakoowa Icchaka Hurwicza, zwanego
"Widzącym z Lublina"; Naftalego z Ropczyc i Cwi Hirsza z Żydaczowa. Założona przez niego
sądecka jeszywa była jedną z ważniejszych uczelni talmudycznych w Galicji. W okresie
międzywojennym potomkowie Halberstama stali się najbardziej rozgałęzioną dynastią cadyków na
terenach byłej Galicji Zachodniej.
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
2
Gmina żydowska w Nowym Sączu posiadała dwa cmentarze. Starszy z nich znajdował się na tzw.
skarpie miejskiej nieopodal synagogi wybudowanej w 1746 r. Do chwili obecnej nie pozostał po
nim żaden ślad. Nekropolia została zniwelowana podczas budowy ulicy Piotra Skargi.
Kolejny cmentarz żydowski w Nowym Sączu został założony w drugiej połowie XIX w. w pobliżu
ujścia Kamienicy do Dunajca, przy ul. Rybackiej. W 1876 r. na cmentarzu pochowano cadyka
Chaima Halberstama syna Arie Lejbusza - potomka słynnych rabinów Szlomo Lurii i Cwi Hirsza
Aszkenazego, założyciela sądeckiej dynastii chasydzkiej, rektora miejscowej jesziwy i autora ksiąg
Diwrei Chaim. Jego grób stał się celem pielgrzymek wielu wyznawców judaizmu.
Cmentarz żydowski w Nowym Sączu w okresie międzywojennym.
Obraz Lidii Triebling. Źródło: Księga Pamięci Nowego Sącza.
Centralny punkt cmentarza stanowi ohel, stojący po lewej stronie
alei głównej. Budynek chroni groby - w tym dwa symboliczne członków rodziny Halberstamów:
- Chaima Halberstama - założyciela dynastii, zmarłego w dn. 25
nisan 5636 r. (19 kwietnia 1876 r.).
- Meira Natana syna Chaima Halberstama, zmarłego w dn. 15 aw
5615 r. (30 lipca 1855 r.),
- Arona syna Chaima Halberstama, zmarłego w dn. 1 aw 5663 r.
(25 lipca 1903 r.),
- Szaloma syna Arona Halberstama, zmarłego w dn. 10 szwat
5691 r. (28 stycznia 1931 r.),
- Mosze syna Arona Halberstama - rabina w Piekle i
przewodniczącego sądu rabinicznego w Nowym Sączu, zmarłego
w dn. 12 cheszwan 5679 r. (18 października 1918 r.),
- Arie Lejbusza Mordechaja, syna cadyka Ezechiela Szragi z
Sieniawy, prawnuka Chaima Halberstama, zmarłego w dn. 27
cheszwan 5691 r. (18 listopada 1930 r.),
- Icchaka Tobiasza z Głogowa Małopolskiego - zięcia Chaima
Halberstama, zmarłego w dn. 15 tamuz 5687 r. (15 lipca 1927 r.),
- Arie Lejbusza syna Arona Halberstama - cadyka w Grybowie,
dajana w Nowym Sączu;, zmarłego w dn. 21 adar 5695 r. (24
lutego 1935 r.),
- Mordechaja Zeewa syna Arie Lejbusza Halberstama - rabina w
Grybowie, rabina i cadyka w Nowym Sączu, zamordowanego w
1942 r. w Tarnowie,
- Barucha Halberstama , syna Mordechaja, rabina w Grybowie,
zgładzonego w 1941 r. w Bełżcu.
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
3
Gorlice -przejazd obok cmentarza
W 1921 miasto liczyło 5636 mieszkańców, w tym 2240 Żydów (39,7%), w 1939 - 8200
mieszkańców w tym 3960 Żydów (48,3%). Przedstawiciele Żydów wchodzili do władz miejskich
(dominowali syjoniści). Większość sklepów należała do kupców żydowskich, mieli też istotny udział
w rzemiośle.
Po wojnie zachowała się synagoga wykorzystywana jako skład, cmentarz (na którym powstał
pomnik), upamiętniono też miejsca zbiorowych morderstw.
Nowy Żmigród - przejazd obok cmentarza
Pierwsze wzmianki o tutejszym osadnictwie żydowskim pochodzą z 1410 r.
Zachowany cmentarz z początku 17-tego wieku. Najstarszy nagrobek z 1742 roku.
Dukla - przejazd obok synagogi i cmentarzy, obiad
Przez wiele lat centrum życia żydowskiego. Żydzi stanowili ponad 80% mieszkańców. Stąd
pochodzili Naftali i Gitel Rubinstein – rodzice Heleny Rubinstein.
Zachowane ruiny kamiennej synagogi z 1758r. Dwa cmentarze stary i nowy.
Rymanów – zobaczymy/ zwiedzimy -zwiedzanie cmentarza z ohelem i synagogi
Cmentarz żydowski założony w 1593. Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1615 r. Ohel
cadyka Menachema Mendla (1755- 1815) dzięki któremu Rymanów stał się centrum chasydzkim.
Synagoga zbudowana w końcu 18-go wieku. Piękne zachowane polichromie. Od 2005 odbyło się
kilka zbiorowych modlitw organizowanych przez Stowarzyszenie Żydów Rymanowskich w Nowym
Yorku.
Lesko -zobaczymy/zwiedzimy - zwiedzanie cmentarza i synagogi
Do wybuchu wojny Żydzi stanowili połowę mieszkańców. Według tradycji wywodzili się od Żydów
sefardyjskich przybyłych z Hiszpanii w 16-ym wieku. Pod koniec 18-tego wieku silny ośrodek
chasydzki przy cadyku Samuelu Horowicu (1726-1778). Synagoga.
Sanok - dojazd i nocleg
Tułaczka po Galicji – dzień 5 – dwudniowa wycieczka wyjazdowa do Galicji Wschodniej
Jarosław – zwiedzimy/zobaczymy trzy synagogi
Jarosław zajmuje szczególne miejsce w historii żydowskiej w Polsce. To tu od 1580 r. (na zmianę z
Lublinem) przez prawie 200 lat odbywały się regularne zjazdy Sejmu Czterech Ziem (Waad Arba
Arcot) czyli żydowskiego parlamentu. Znajdują się tu dwie synagogi – Duża z 1811r. i Mała z
1900r. oraz synagoga Stowarzyszenia Rzemieślników Żydowskich „Jad Charuzim” z 1907r.
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
4
Sieniawa -zwiedzimy/zobaczymy cmentarz i ohel cadyka Ezechiela
Ważny ośrodek religijny chasydów. W drugiej połowie osiedlił się tu kabalista i cadyk Ezechiel
Szraga Halberstam.
Leżajsk- zwiedzimy/zobaczymy cmentarz i centrum pielgrzymkowe
Siedziba cadyka i cudotwórcy Elimelecha (1717-1787). Cmentarz powstał w 18-tym wieku. Ohel
cadyka przetrwał wojnę i odrestaurowany stanowi centrum pielgrzymek chasydów.
Łańcut - zwiedzimy/zobaczymy synagogę i zamek Lubomirskich
Synagoga powstała w 1761 dzięki fundacji Stanisława Lubomirskiego uważana jest za jedną z
najwspanialszych w Polsce. Piękne polichromie autorstwa Zygmunta Vogla z 1797r. W czasie
wojny ocalała dzięki właścicielowi zamku Alfredowi Potockiemu który wymógł na Niemcach
ugaszenie wznieconego już pożaru.
Zamek - Pierwotna rezydencja w postaci wieży obronnej znajdująca się na terenie istniejącego dziś
założenia, zbudowana została prawdopodobnie przez ród Pileckich i jest datowana na 2 poł. XVI wieku.
Najpoważniejsza rozbudowa nastąpiła w latach 1629-1641, gdy właścicielem obiektu był
wojewoda Stanisław Lubomirski. Stąd często stosowana nazwa Zamek Lubomirskich w Łańcucie.
Zamek został wtedy otoczony potężnymi fortyfikacjami bastionowymi, które uchroniły go przed
zdobyciem przez Szwedów w 1655 i Węgrów w 1657 roku. Potoccy w czasie II wojny światowej nie byli
prześladowani przez Niemców, a w zamku mieścił się sztab Wehrmachtu. Przed wkroczeniem Armii
Czerwonej 1 sierpnia 1944 roku, Alfredowi Potockiemu udało się uciec na Zachód i bardzo wiele dóbr
zamkowych - za pozwoleniem Niemców - wywieźć. W czasie działań wojennych II wojny światowej
zamek nie ucierpiał.
Rzeszów - zwiedzimy/zobaczymy synagogę Dużą i Małą, obiad
Zwany w środowisku żydowskim „mojżeszowym”. Spośród kilkudziesięciu synagog i domów
modlitwy zachowały się dwie – Duża (1686-1689) i Mała (staromiejska) budowana w latach 17051710. Synagoga Duża spalona przez hitlerowców odbudowana po 1956. W synagodze Małej
(odrestaurowanej) znajduje się Biuro Wystaw Artystycznych.
Tarnów --zwiedzimy/zobaczymy cmentarz i bimę starej bóżnicy
Jeden z największych ośrodków żydowskich w Małopolsce. Do 1993 istniała prowadzona przez
Abrahama Ladnera prywatna modlitewnia. Jeden z najlepiej zachowanych, najstarszych cmentarzy
z kilkoma tysiącami macew. Najstarsze z 17-tego wieku.
Dabrowa Tarnowska- zwiedzimy/zobaczymy synagogę
Największa, odrestaurowana synagoga w Małopolsce (z 1865r). Przepiękne malowidła ścienne
przedstawiające symboliczne zwierzęta i widoki Ziemi Obiecanej.
Tułaczka po Galicji – dzień 6 – jednodniowa wycieczka wyjazdowa do Galicji Zachodniej
Będzin
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
5
Żydzi żyli tam od 18 wieku a ok.1900 roku stanowili 80 % mieszkańców miasta. W 1917 objęli
nawet wszystkie mandaty w Radzie Miejskiej.
Zobaczymy/Odwiedzimy: synagogę i domy modlitwy, unikalną mykwę, cmentarz
(zachowane ponad 800 macew), prywatne zbiory judaików p. Adama Szydłowskiego
Bielsko-Biała
Najstarsza wzmianka o Żydach w Bielsku pochodzi z roku 1653. Dowiadujemy się z niej, że w mieście
pobiera myto i handluje wódką osoba pochodzenia żydowskiego, nazwana "Mautjude"
Zobaczymy/Odwiedzimy: synagogi i domy modlitwy a także przedwojenny dom gminy
żydowskiej, cmentarz (powstał w 1849, zachowanych 1.200 macew; m.in. grób Szymona
Wulkana zm.1969- ostatniego żydowskiego kamieniarza w Polsce)
Chrzanów
Zobaczymy/Odwiedzimy: synagogi i domy modlitwy a także c mentarz sięgający swoimi
początkami połowy XVIII wieku. Do dziś zachowało się ok. 3000 macew. Staraniem środowisk
żydowskich i władz miasta cmentarz ostatnio odnowiono.
Na cmentarzu w Chrzanowie znajdują się dwa ohele, – północny nad grobem Salomona Bochnera
(zm.1819), zaś południowy nad grobami sześciu przedstawicieli rabinackiego rodu Halbersztamów. Ostatni
rabin z Chrzanowa Mendel zginął w 1942 roku w Oświęcimiu.
Żywiec
Niestety synagoga Tempel i stara synagoga w mieście zostały zniszczone przez hitlerowców.
Zobaczymy/Odwiedzimy: cmentarz założony przed 1860 rokiem. Na powierzchni 0,5 ha zachowało
się ok. 300 nagrobków. Do najstarszych należą: macewa Zymela syna Mosze, zmarłego w 1853 r. oraz
nagrobek Józefa Arie syna Hirsza Munka, zmarłego w 1856 r.
Zwiedzimy też Stary Zamek ( XVI wiek) oraz pałac Habsburgów (XIX wiek).
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
6
Tułaczka po Galicji – dzień 8,9,10 – trzydniowa wycieczka wyjazdowa do Ukrainy
Szczegóły w trakcie ustalania.
Budżet
Wandring over Galicja/Tułaczka po Galicji
Consolidated budget (in USD)/Budżet skonsolidowany
paid by participant/płaci uczestnik
co-financing/donors/ dofinansowuje
sponsor
total costs/ koszt całkowity
version O
optimistic
490
18250
32950
version Rrealistic
750
version P pesimistic
1100
10450
32950
0
32950
Note/uwagi:
- anticipated 30 participants/przewidziano 30 uczestników;
- the above individual costs paid by participant does not include travel
cost from your home to Kraków/ powyższe koszty indywidualne nie
obejmują kosztów dojazdu z miejsca zamieszkania do Krakowa, które
płaci uczestnik
- organisers investigate possibilities of co-finacing/ organizatorzy czynią
starania o uzyskanie dofinansowania
version O- sponsor pays all common costs
+ all accomodation costs/
sponsor opłaca wszystkie koszty wspólne i
wszystkie koszty zakwaterowania
version R - sponsor pays half of common
costs and half of accomodation
costs/sponsor opłaca połowę wszystkich
kosztąw wspólnych i
połowę zakwaterowania
version P - participants pay all costs/uczestnicy pokrywają wszystkie koszty
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
7
Tematy prelekcji/ paneli dyskusyjnych
Nr. Tytuł prelekcji
Prelegent
1
„Życie żydowskie we współczesnym Krakowie”
Jonathan Ornstein (JCC)
2
temat do potwierdzenia
Rabin Avi Baumol
3
temat do potwierdzenia
Dr Edyta Gawron (UJ)
4
„Alija gomułkowska”
Dr Ewa Węgrzyn (UJ)
5
„Dlaczego Polska ma i powinna mieć znaczenie dla Prof. Jonathan Webber
Żydów”
„Pamięć historyczna polska i żydowska”
Dr
Annamaria
OrlaBukowska
6
7
8
Dyskusja panelowa z udziałem członków Klubu Uczestnicy tułaczki
Studenckiego Gimel na temat III pokolenia polskich
Żydów
„Wirtualny spacer po międzywojennym Krakowie”
Katarzyna Zimmerer
Organizatorzy: Jewish Community Centre Krakow, Duńska Samozwańcza Grupa Inicjatywna
8