Nazwiska w Polsce

Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Nazwiska w Polsce
Współcze nie nie wyobra amy sobie, e mogliby my funkcjonowa bez nazwiska. Jeste my do
swego miana bardzo przywi zani. Dlaczego? Bo przecie to nasza nazwa rodowa, wspólna dla
całej rodziny, dziedziczona, ł cz ca pokolenia.
Pierwsze nazwiska
Nasi przodkowie pocz tkowo stosowali tylko imiona. Dopiero około XV‒XVI w. zacz li
dodatkowo wyró nia królów, ksi
ta, wodzów ‒ przy pomocy przydomków, najcz
ciej
odnosz cych si do ich cech fizycznych. W ród Piastów byli: Leszek
Biały, Leszek Czarny,
Bolesław K dzierzawy. Kiedy ju imiona nie wystarczały do identyfikacji osób (XVI‒XVIII w.),
w ród szlachty upowszechniały si przydomki, a potem nazwiska. Wraz z rozwojem miast
pojawiły si nazwiska w ród mieszczan. Gdy w okolicy było zbyt wielu Janów, Pawłów,
wówczas tworzono nazwiska od przydomków, imion ojców; i tak, np.: syna Piotra nazywano:
Piotrowski lub Piotrowicz, Pietraszek, a syna Stanisława ‒ Stanisławski, Staszic, Stasiak albo
Stachowiak.
Wi kszo
nazwisk
pa stw zaborczych.
ydowskich i chłopskich zostało ustalonych dopiero przez administracj
Etymologia nazwisk
Nazwiska odimienne (od imienia ojca) stanowi w j zyku polskim du
grup . S to
np.: Adamiec, Jakubowski, Michalec, Klemensiewicz. Zdarzaj si tak e nazwiska pochodz
od imienia matki, cho by:Jadwisiak, Katarzy skii nazwiska równe imionom, takie jak: Jacek,
Adamy (od: Adam), Kuba (zdrobnienie od: Jakub).
ce
Liczn grup stanowi równie nazwiska
odmiejscowe i od nazw etnicznych: Mazur, Pozna ski,
Arabski, Rusin, Szwed, Turek, muda.Warto przyjrze si procesowi powstawania nazwisk
odmiejscowych, poniewa zwykle najpierw był: Jan z Woli, Józef z Brzezia, a dopiero pó niej:
Jan Wolski, Józef Brzezi ski.
Wiele nazwisk zostało utworzonych od wyrazów pospolitych (apelatywów), np. nazw ro lin lub
zwierz t:Ogórek, Grzybowski, Lisiecki. Cz sto nie były to nazwy przypadkowe, ale
charakteryzuj ce danego człowieka (przodekNied wiedzkichprawdopodobnie wykazywał si
ogromn sił ) albo wskazuj ce na to, gdzie on mieszkał; przykładowo:
Konieczny (na ko cu
wsi), Zarzeczny (za rzek ).
Tu trzeba przywoła tak e du
przedmiotu zwi zanego z tym zaj
grup nazwisk powstałych od uprawianego zawodu lub
ciem. S w ród nich:
Kowalski, Krawiec, Guzik.
Powstawały równie nazwiska dwuczłonowe, przez poł czenie nazwiska ojca i matki lub
przydomka, nazwy herbu z nazwiskiem (Sas-Zubrzycki).
1/2
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Na przykładzie podanych nazwisk nietrudno zaobserwowa , e w j zyku polskim cz sto
tworzono nazwiska przy pomocy przyrostków, np.: -ski, -cki (znaczna cz
nazwisk
szlacheckich ko czy si w ten sposób),
-owicz (przyrostek charakterystyczny dla szlachty
kresowej, a w Koronie ‒ dla mieszczan).
Oprócz nazwisk rodzimych istnieje w Polsce sporo nazwisk obcego pochodzenia (niemieckiego:
Braunek, Linda, Schulz, rosyjskiego: Jefimow, ukow, czeskiego: Nemeczek, litewskiego:
Pakulnis), które uległy niekiedy nie tylko adaptacji fonetycznej, ale te słowotwórczej, czego
przykładem s :Hamerski (Hammer), Nycz (Nitz).
Prawo o nazwisku
Przez wiele lat u ywano nazwisk zwyczajowo, dopiero od XIX w. prawnie wprowadzono
obowi zek posiadania nazwiska. Jest ono dziedziczne oraz niezmienne w swojej formie
słowotwórczej, fonetycznej i graficznej; np. pan Gurski nie mo e podpisywa si Górski.
:
Zgodnie z prawem, nazwisko przyjmuje si po ojcu. Kobieta, wychodz c za m
, przyjmuje
nazwisko m
a lub zachowuje nazwisko rodowe. Zdarza si równie , e mał onkowie maj
nazwisko podwójne. Polskie prawo dopuszcza tak e przyj cie przez m
a nazwiska ony.
Barbara Ellwart
2/2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)