Identyfikacja i analiza instytucji otoczenia biznesu oraz

Transkrypt

Identyfikacja i analiza instytucji
otoczenia biznesu oraz klastrów
województwa zachodniopomorskiego
Raport
Zamawiający:
Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego
Korsarzy 34, 70-540 Szczecin
Wykonawca:
EU-CONSULT Sp. z o.o.
Ul. Wały Piastowskie 1, 80-855 Gdańsk
2
Spis treści
Wstęp ......................................................................................................................................................................................6
1. Analiza potencjału regionalnych klastrów i instytucji otoczenia biznesu oraz określenie ich roli
w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim .......................................................7
1.1. Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego ................................................7
1.1.1. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego ........................................................7
1.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego........................ 10
1.1.3. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 20112020 ................................................................................................................................................................ 11
1.2. Potencjał regionalnych klastrów w województwie zachodniopomorskim ............................... 13
1.2.1. Charakterystyka klastrów województwa zachodniopomorskiego....................................... 13
1.2.2. Specjalizacje klastrów województwa zachodniopomorskiego .............................................. 38
1.2.3. Rola klastrów w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim . 42
1.3. Potencjał instytucji otoczenia biznesu w województwie zachodniopomorskim .................... 44
1.3.1. Charakterystyka i specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa
zachodniopomorskiego .......................................................................................................................... 44
1.3.2. Specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego........ 47
1.3.3. Rola IOB w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim............ 49
1.4. Udział klastrów i instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie Kontraktu Samorządowego
Województwa Zachodniopomorskiego ..................................................................................................... 54
1.4.1. Wytyczne Kontraktu Samorządowego Województwa Zachodniopomorskiego ............. 54
1.4.2. Rola klastrów w mechanizmie Kontraktu Samorządowego .................................................... 57
1.4.3. Rola instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie Kontraktu Samorządowego ............. 59
2. Wpływ klastrów i IOB na gospodarkę województwa zachodniopomorskiego ................................ 61
2.1. Charakterystyka gospodarki województwa zachodniopomorskiego .......................................... 61
2.2. Wpływ klastrów na rozwój lokalnej gospodarki .................................................................................. 74
2.2.1. Działania klastrów na rzecz rozwoju województwa................................................................... 74
2.2.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw w ramach klastrów ................................................... 85
2.2.3. Ocena miejsca przedsiębiorstw współpracujących w klastrach w łańcuchu wartości
dodanej .......................................................................................................................................................... 91
2.2.4. Działania innowacyjne w zachodniopomorskich klastrach ..................................................... 96
2.2.4.1. Identyfikacja innowacyjności klastrów ................................................................................... 96
2.2.4.2. Ocena charakteru współpracy klastrów z przedsiębiorstwami w kontekście
rozwoju innowacyjności ............................................................................................................................. 100
3
rozwoju innowacyjności ............................................................................................................................. 101
2.2.4.4. Ocena charakteru współpracy klastrów z instytucjami B+R w kontekście rozwoju
innowacyjności ............................................................................................................................................... 102
2.3. Wpływ instytucji otoczenia gospodarki na lokalny rozwój biznesu ......................................... 106
2.3.1. Działalności IOB na rzecz wzrostu gospodarczego .................................................................. 106
2.3.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw stosowane przez instytucje otoczenia biznesu
........................................................................................................................................................................ 111
2.4. Ocena wpływu interwencji publicznych w zakresie wsparcia klastrów i IOB na osiąganie
wskaźników rezultatu strategicznego .................................................................................................... 119
2.4.1. Działania finansowane ze środków Unii Europejskiej w perspektywie budżetowej
2007-2013................................................................................................................................................. 119
2.4.1.1. Działania podejmowane przez klastry .................................................................................. 119
2.4.1.2. Działania podejmowane przez IOB ........................................................................................ 121
2.4.2. Założenia do podejmowania działań w zakresie wsparcia klastrów i IOB
w perspektywie finansowej 2014-2020 ....................................................................................... 127
3. Identyfikacja usług świadczonych w regionie dla przedsiębiorstw kluczowych z punktu
widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji ............................................................... 133
3.1. Założenia inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego..................... 133
3.1.1. Branże o wysokim potencjale w kontekście inteligentnych specjalizacji ....................... 137
3.1.2. Przedsiębiorstwa kluczowe dla efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji 140
3.1.2.1. Diamenty Forbesa 2014 .............................................................................................................. 141
3.1.2.2. Potęgi Biznesu 2013 ..................................................................................................................... 143
3.1.2.3. Inne rekomendacje........................................................................................................................ 144
3.2. Usługi świadczone przez klastry dla kluczowych przedsiębiorstw z punktu widzenia
efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji ...................................................................... 145
3.2.1. Identyfikacja świadczonych przez klastry usług ....................................................................... 145
3.2.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez klastry ....................... 153
3.2.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług ................................ 153
3.2.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań ......................................................... 154
3.2.3. Zakres współpracy z przedsiębiorstwami ................................................................................... 154
3.3. Identyfikacja i wybór regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji
................................................................................................................................................................................. 156
3.3.1. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych – uwagi wstępne ................. 156
3.3.2. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych dla inteligentnych
specjalizacji ............................................................................................................................................... 160
3.3.2.1. Procedura .......................................................................................................................................... 160
3.3.2.2. Kryteria formalne – prekwalifikacja ...................................................................................... 160
4
3.3.2.3. Kryteria ilościowe podlegające ocenie.................................................................................. 161
3.3.2.4. Kryteria jakościowe podlegające ocenie .............................................................................. 162
3.3.2.5. Wyniki oceny ................................................................................................................................... 164
3.3.3. Charakterystyka zidentyfikowanych klastrów w kontekście ich możliwego wpływu na
rozwój regionalnych specjalizacji.................................................................................................... 164
3.3.4. Rekomendacje w sprawie wyboru klastrów kluczowych...................................................... 166
3.4. Usługi świadczone przez instytucje otoczenia biznesu dla kluczowych przedsiębiorstw z
punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji ................................... 168
3.4.1. Identyfikacja usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu ........................... 168
3.4.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez instytucje otoczenia
biznesu ........................................................................................................................................................ 172
3.4.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług ................................ 174
3.4.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań ......................................................... 175
3.4.3. Zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorcami .............................. 175
3.5. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji ....... 177
3.5.1. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji 177
3.5.2. Rola instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji ..................... 185
3.5.3. Zestawienie roli klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych
specjalizacji ............................................................................................................................................... 188
4. Analiza SWOT............................................................................................................................................................ 192
4.1. Perspektywa klastrów .................................................................................................................................. 192
4.2. Perspektywa instytucji otoczenia biznesu (IOB) ............................................................................... 194
4.3. Perspektywa regionalna (województwa)............................................................................................. 195
5. Analiza PEST.............................................................................................................................................................. 198
5.1. Czynniki polityczne ........................................................................................................................................ 198
5.2. Czynniki ekonomiczne .................................................................................................................................. 199
5.3. Czynniki społeczne ......................................................................................................................................... 200
5.4. Czynniki technologiczne .............................................................................................................................. 201
Zakończenie.................................................................................................................................................................... 203
Spis tabel.......................................................................................................................................................................... 206
Spis rysunków ............................................................................................................................................................... 207
5
Wstęp
Zgodnie z założeniami tworzącej się krajowej polityki klastrowej oraz dokumentami
programowymi na poziomie UE, w najbliższych latach klastry odgrywać mają kluczową rolę
w realizacji polityki rozwoju, przyczyniając się do rozwoju przedsiębiorczości oraz
do rozszerzenia powiązań pomiędzy biznesem a nauką, szczególnie w obszarach, które
zostaną uznane za inteligentne specjalizacje. Obecnie w zakresie wspierania rozwoju
strategicznych specjalizacji gospodarczych regiony dokonują priorytetyzacji polityk
rozwojowych, podejmując jednoczesne działania w zakresie sieciowania i nawiązywania
współpracy w ramach klastrów i inicjatyw klastrowych. Klastry województwa
zachodniopomorskiego poprzez zrzeszanie różnego typu przedsiębiorstw mają wpływ
na efektywność gospodarki regionu. Podstawowymi aktywnościami, dzięki którym mogą
oddziaływać na rozwój gospodarczy są szkolenia kadry pracowniczej członków, organizacja
różnego typu wydarzeń i spotkań oraz budowanie networkingu między lokalnymi firmami.
Głównym zadaniem instytucji otoczenia biznesu jest pomoc przedsiębiorcom. Pomoc
ta w znacznej mierze opiera się na zagadnieniach związanych z tworzeniem, prowadzeniem
i rozwojem przedsiębiorstw. Działalność IOB jest jednak często niedostosowana do potrzeb
gospodarki, dominuje wsparcie ogólne, nieuwzględniające zróżnicowania branżowego przy
jednoczesnym braku wymiany informacji i współpracy miedzy instytucjami. Istotne jest
stworzenie otoczenia biznesu sprzyjającego innowacjom, aby umożliwić zmianę w kierunku
gospodarki opartej na innowacyjności oraz zdolnej tworzyć miejsca pracy pomimo
zmniejszającej się przewagi kosztowej. Interwencje powinny być dopasowane do wyzwań
strategicznych, w tym uwzględniać strukturę przedsiębiorstw, kontekst terytorialny
(np. obszary popegeerowskie) oraz rozwijające się regionalne specjalizacje.
Celem prowadzonych badań było wskazanie, w jaki sposób klastry i instytucje otoczenia
biznesu wpływają na kształtowanie się rzeczywistości gospodarczej województwa
zachodniopomorskiego ze szczególnym uwzględnieniem regionalnych specjalizacji.
By osiągnąć zamierzenia przeprowadzono badanie ankietowe (CATI) wśród 150
zachodniopomorskich przedsiębiorstw, dwa spotkania fokusowe, indywidualne wywiady
pogłębione z przedstawicielami klastrów oraz telefoniczne wywiady pogłębione
z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu.
6
1. Analiza potencjału regionalnych klastrów i instytucji otoczenia
biznesu oraz określenie ich roli w realizacji polityki rozwoju
w województwie zachodniopomorskim
1.1. Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego
1.1.1. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego
W polityce rozwoju najistotniejszym dokumentem o charakterze planistycznym jest
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego z czerwca 2010 r., w ktorej
okreslono kluczowe wyzwania stojące przed wojewodztwem związane m.in. z nowym
modelem relacji ze srodowiskiem, nadchodzącymi przemianami demograficznymi,
ekspansją gospodarczą regionu Morza Bałtyckiego, wtorną urbanizacją i rozwojem
miast, zaawansowaniem technologicznym i konsumpcyjnym społeczenstwa oraz
budowaniem tozsamosci regionu.
W wizji wojewodztwa zachodniopomorskiego załozono, ze będzie to region
konkurencyjny, w ktorym stworzone zostaną wszechstronne mozliwosci rozwoju,
zwłaszcza dla osob przedsiębiorczych, wykształconych i kreatywnych oraz dla sektora
MSP. Gospodarkę ma cechowac rozwoj zasobow związanych z morzem oraz produkcja
dobr i usług charakteryzujących się wysoką wartoscią dodaną i konkurencyjnoscią,
a takze wydajne rolnictwo i rozkwit usług turystycznych. Zakładany jest rozwoj nowych
technologii połączony z transferem wiedzy i rozwiązan oraz wzrostem innowacyjnosci.
Przedsiębiorczosc wspierana ma byc efektywnymi działaniami administracji publicznej,
w tym poprzez partnerstwo z podmiotami zewnętrznymi. Szczecin i Koszalin będą
lokalnymi
osrodkami
badawczo-rozwojowymi,
ktore
wspołpracują
z przedsiębiorstwami wytwarzającymi produkty wysokiej jakosci. Wojewodztwo
zachodniopomorskie do 2020 roku ma byc regionem o nowoczesnej i zroznicowanej
gospodarce, stawiającym na naukę i innowacyjnosc.
W wizję opisaną powyzej wpisuje się postrzeganie przez przedsiębiorcow roli klastrow
m.in. poprzez wspieranie rozwoju sektora MSP dzięki networkingowi, organizacji
szkolen i konferencji, tworzeniu grup zakupowych w celu optymalizacji kosztow
materiałow, a takze poprzez swiadczenie usług doradczych1. Rolą klastrow jest takze
wspieranie działan o charakterze innowacyjnym, czego przykładem moze byc
stworzenie przez firmy z Klastra ICT Pomorze Zachodnie Powiązania Korporacyjnego
w celu okreslenia najkorzystniejszych warunkow biznesowo-technologicznych dla
rozwoju branzy (partnerstwo zakłada wspołpracę do IV kwartału 2015 r.) 2. Instytucje
otoczenia biznesu takze oddziałują na realizację wizji rozwoju wojewodztwa, m.in.
poprzez ułatwianie rozpoczynania działalnosci gospodarczej, wpływ na kształcenie kadr,
Informacje o produktach, z ktorych korzystają przedsiębiorcy pozyskane z przeprowadzonego badania
CATI n=150
2 http:// www.klaster.it [Dostęp 18.12.2014 r.].
1
7
wspołpracę na rzecz badan i rozwoju oraz pomoc w pozyskaniu zrodeł finansowania
działalnosci (w tym np. dotacji unijnych).
Biorąc pod uwagę potencjał i sytuację regionu w Strategii Rozwoju Wojewodztwa
Zachodniopomorskiego sformułowana została następująca misja: „Stworzenie
warunkow
do
stabilnego
i zrownowazonego
rozwoju
wojewodztwa
zachodniopomorskiego opartego na konkurencyjnej gospodarce i przedsiębiorczosci
mieszkancow oraz aktywnosci społecznej przy optymalnym wykorzystaniu istniejących
zasobow”.
Na tle przyjętych załozen sformułowane zostały cele strategiczne, a za nimi – bardziej
szczegołowe – cele kierunkowe oraz odpowiadające im działania. Głowne załozenia
polityki rozwoju wojewodztwa zachodniopomorskiego ujęte zostały w szesciu celach
strategicznych, z ktorych wyprowadzone zostały 34 cele kierunkowe (por. tabela 1).
Tabela 1 Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego
Cel strategiczny
Cel strategiczny nr 1:
WZROST INNOWACYJNOŚCI I
EFEKTYWNOŚCI
GOSPODAROWANIA
WZMOCNIENIE ATRAKCYJNOŚCI
INWESTYCYJNEJ
REGIONU
ZWIĘKSZENIE PRZESTRZENNEJ
KONKURENCYJNOŚCI
REGIONU
ZACHOWANIE I OCHRONA WARTOŚCI
PRZYRODNICZYCH, RACJONALNA
GOSPODARKA
ZASOBAMI
Cele kierunkowe
1.1. Wzrost innowacyjności gospodarki
1.2. Wzrost konkurencyjności województwa
w krajowym i zagranicznym ruchu
turystycznym
1.3. Wspieranie współpracy przedsiębiorstw
i rozwoju przedsiębiorczości
1.4. Wspieranie wzrostu eksportu
1.5. Zintegrowana polityka morska
1.6. Restrukturyzacja i rozwój produkcji rolnej
i rybactwa
2.1. Podnoszenie atrakcyjności i spójności
oferty inwestycyjnej regionu oraz obsługi
inwestorów
2.2. Wzmacnianie rozwoju narzędzi wsparcia
biznesu
2.3. Tworzenie i rozwój stref aktywności
inwestycyjnej
2.4. Budowanie i promocja marki regionu
3.1. Rozwój funkcji metropolitalnych Szczecina
3.2. Rozwój aglomeracji miejskiej Koszalina
3.3. Rozwój ponadregionalnych, multimodalnych
sieci transportowych
3.4. Wspieranie rozwoju infrastruktury
społeczeństwa informacyjnego
3.5. Rozwój infrastruktury energetycznej
3.6. Poprawa dostępności do obszarów
o walorach turystycznych i uzdrowiskowych
4.1. Poprawa jakości środowiska
i bezpieczeństwa ekologicznego
4.2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego
i racjonalne wykorzystanie zasobów
4.3. Zwiększanie udziału odnawialnych źródeł
energii
4.4. Rozwój infrastruktury ochrony środowiska
i systemu gospodarowania odpadami
4.5. Podnoszenie świadomości ekologicznej
społeczeństwa
4.6. Rewitalizacja obszarów zurbanizowanych
8
BUDOWANIE OTWARTEJ I
KONKURENCYJNEJ
SPOŁECZNOŚCI
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
Rozwój kadr innowacyjnej gospodarki
Zwiększanie aktywności zawodowej ludności
Rozwój kształcenia ustawicznego
Rozwój szkolnictwa zawodowego zgodnie
z potrzebami gospodarki
5.5. Budowanie społeczeństwa informacyjnego
5.6. Zwiększanie dostępności i uczestnictwa
w edukacji przedszkolnej
6.1. Wspieranie funkcji rodziny
WZROST TOŻSAMOŚCI I SPÓJNOŚCI
6.2. Zwiększanie jakości i dostępności opieki
SPOŁECZNEJ REGIONU
zdrowotnej
6.3. Wspieranie rozwoju demokracji lokalnej i
społeczeństwa obywatelskiego
6.4. Wzmacnianie tożsamości i integracji
społeczności lokalnej
6.5. Rozwijanie dorobku kulturowego jako
fundamentu tożsamości regionalnej
6.6. Przeciwdziałanie ubóstwu i procesom
marginalizacji społecznej
Źródło: Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego do 2020, Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego, Szczecin, czerwiec 2010, s. 108 i nast.
Szczególne znaczenie dla rozwoju inicjatyw klastrowych i działalności instytucji
otoczenia biznesu ma tworzenie warunków do wzrostu innowacyjności. Ważne są
wyznaczone w ramach tego celu kierunkowego działania dotyczące zwiększania
świadomości innowacyjnej przedsiębiorstw i instytucji, komercjalizacji i wdrażania
produktów i technologii wraz z promocją wynalazków i patentów oraz kreowania
postaw i rozwiązań proinnowacyjnych, a przede wszystkim rozwoju powiązań
przedsiębiorstw i instytucji z partnerami gospodarczymi oraz ośrodkami naukowobadawczymi o potencjale innowacyjnym.
Bezpośrednie przełożenie na funkcjonowanie klastrów i instytucji otoczenia biznesu ma
także realizacja celu kierunkowego pn. wspieranie współpracy przedsiębiorstw
i rozwoju przedsiębiorczości (1.3.), w ramach którego podejmowane mają być działania
na rzecz wspierania i rozwoju inicjatyw klastrowych, samorządu gospodarczego,
porozumień branżowych, partnerstw lokalnych oraz innych form integracji działań
i potencjału gospodarczego.
Ponadto, klastry i instytucje otoczenia biznesu mogą okazać się silnym wsparciem
w osiągnięciu celu strategicznego związanego ze wzmocnieniem atrakcyjności
inwestycyjnej regionu. Dzięki funkcjonowaniu tego typu przedsięwzięć możliwe będzie
m.in. podjęcie działań z zakresu dostosowywania oferty instytucji otoczenia biznesu do
potrzeb przedsiębiorców, a także budowy proinnowacyjnych mechanizmów wsparcia
finansowego, prawnego i organizacyjnego dla przedsiębiorstw, w tym funduszy
pożyczkowych, poręczeniowych i venture-capital oraz inkubatorów akademickich
i technologicznych.
9
1.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego
Narzędziem wspierającym politykę rozwoju wojewodztwa jest Regionalny Program
Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego (RPO WZ). Wersja Programu
obejmująca lata 2014-2020 uzgodniona została w grudniu 2014 r. i zakłada realizację
następujących priorytetow:

rozwoj inteligentny – rozwoj gospodarki opartej na wiedzy i innowacji

rozwoj zrownowazony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej
z zasobow
o rozwoj przedsiębiorstw - z uwzględnieniem obszarow przyczyniających
się do rozwoju inteligentnych specjalizacji oraz wspierania form
wspołpracy sieciowej (klastrowej) przedsiębiorstw (m.in. w celu
skompensowania efektu nadmiernego rozdrobnienia struktury
wielkosciowej firm )
o rozwoj i promocja form gospodarowania minimalizujących obciązenia dla
srodowiska oraz jednoczesnie wykorzystujących warunki naturalne
regionu
o rozwoj przyjaznej
na poziomie regionu

dla
srodowiska
infrastruktury
transportowej
rozwoj sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki
charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spojnosc
gospodarczą, społeczną i terytorialną:
o poprawa sytuacji na rynku pracy
o rozwoj kapitału ludzkiego
o
zmniejszenie liczby mieszkancow dotkniętych ubostwem i wykluczeniem
społecznym
Rola klastrow i IOB wpisuje się w priorytet Rozwój Inteligentny – rozwój gospodarki
opartej na wiedzy i innowacji. Działanie tych organizacji powinno przyczyniac się
do wzrostu innowacyjnosci, ktorej stan w wojewodztwie diagnozowany jest jako
niedostateczny oraz do rozwoju swiadomosci innowacyjnej przedsiębiorcow, a takze
tworzenia powiązan sieciowych między biznesem a szkolnictwem wyzszym w regionie.
Działania te są juz podejmowane m.in. poprzez włączenie osrodkow B+R i uczelni
w struktury klastrow. Jednoczesnie, w trakcie spotkania fokusowego3 przedsiębiorcy
wskazywali na trudnosci w porozumieniu z przedstawicielami nauki, co moze swiadczyc
o tym, ze model wspołpracy z uczelniami przyjęty przez klastry nie jest jeszcze w pełni
efektywny. Na problemy związane z tą wspołpracą wskazywali takze przedstawiciele
3
Badanie FGI odbyło się dn. 26.11.2014 r. w siedzibie WSB w Szczecinie. Uczestniczyło w nim 6
podmiotow, w tym przedstawiciele klastrow i przedsiębiorstw.
10
samych klastrow. Ich zdaniem bariery wynikają ze sztywnych struktur wspołpracy
przyjętych przez szkoły wyzsze4.
Przykładem kolejnego działania mającego na celu kreowanie innowacyjnych postaw
wsrod przedsiębiorcow moze byc organizacja spotkan i konferencji związanych z ww.
tematyką, a wsrod nich m.in. spotkania „Technologia? Swietnie! Tylko kto to kupi?”
zorganizowanego w 2014 r. przez Klaster ICT Pomorze Zachodnie.
Klastry i instytucje otoczenia biznesu mają takze wpływ na zrownowazony rozwoj
regionu, a w tym prowadzenie międzynarodowej wspołpracy transgranicznej.
Przykładem takich działan są porozumienia i wspołpraca zawierane pomiędzy
zachodniopomorskimi klastrami a zagranicznymi partnerami (klastrami, jednostkami
B+R, uczelniami). Aktywnym działaniem w tym zakresie charakteryzuje się Klaster
„Zielona Chemia”, ktory wspołpracuje z podmiotami ukrainskimi, niemieckimi,
szwedzkimi, belgijskimi, a nawet amerykanskimi5. Z kolei Klaster Metalika pozyskał
do wspołpracy swoj niemiecki odpowiedniki – Klaster Metalowy Berlin-Brandenburg.
Rowniez Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk podejmuje działania na rzecz
rozwoju stosunkow międzynarodowych, w tym polsko-niemieckich6.
1.1.3. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata
2011-2020
Wazną wytyczną dla polityki rozwoju i działalnosci klastrowej jest przyjęty w roku 2011
dokument Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego
na lata 2011-2020. Program rozwoju.
W analizie zawartej w dokumencie zwraca się uwagę na rozbudzanie swiadomosci
klastrowej w regionie (szansa, str. 117), ale i słaby poziom rozwoju struktur klastrowych
(słaba strona, str. 118), jak tez na inne ograniczenia związane z samym
funkcjonowaniem klastrow: duzą ostroznosc przedsiębiorcow (str. 133) czy
występowanie syndromu „zerwania pierwszych owocow” (str. 239).
Wsrod sformułowanych w RSI celow uwagę zwraca Cel 3: Rozwoj systemu tworzenia,
dyfuzji i absorpcji innowacji, a w jego ramach: Cel 3.4. Rozwój współpracy w ramach
klastrów i innych powiązań kooperacyjnych.
Informacje pozyskane w trakcie drugiego badania FGI, ktore odbyło się dn. 28.01.2015 r. w Fokusowni
w Szczecinie. Uczestniczyło w nim 7 podmiotow, w tym przedstawiciele klastrow.
5 Przykładem takiej wspołpracy jest realizacja projektu SUBWEX koordynowanego przez niemiecką
fundację PTS z partnerstwem belgijskiego Centrum Naukowo-Technicznego CELABOR. Wspolnie
z partnerami niemieckim (w tym z Instytutem Fraunhofera Inzynierii Procesowej i Pakowania oraz
Stowarzyszeniem Przemysłu Technologii Zywnosci i Pakowania) prowadzony jest takze projekt Fresh
Coat dotyczący przedłuzania okresu trwałosci swiezych produktow spozywczych dzięki zastosowaniu
jadalnych powłok.
6 Informacje pozyskane w trakcie drugiego badania FGI, ktore odbyło się dn. 28.01.2015 r. w Fokusowni
w Szczecinie od przedstawiciela Klastra Szlak wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk.
4
11
Cel ten został zoperacjonalizowany w następujący sposob:
3.4.1. Pobudzanie aktywnosci naukowej i gospodarczej w nowych dziedzinach
wynikających z wyzwan społecznych i gospodarczych
3.4.2. Wspieranie tworzenia i funkcjonowania inicjatyw klastrowych
3.4.3. Finansowanie projektow badawczych, szkoleniowych i inwestycyjnych
realizowanych w ramach klastrow i innych powiązan kooperacyjnych
Przyszła realizacja celow opisana została systemem wskaznikow. Cel operacyjny 3.4.
scharakteryzowany został jak ponizej:
Rysunek 1 Cel operacyjny 3.4. Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata
2011-2020.
Źródło: Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program
rozwoju, Szczecin 2011, str. 175-176
Powyzsze cele zostały tez w RSI rozwinięte i opisane w sposob bardziej szczegołowy
(str. 239).
W RSI formułuje się tez rekomendacje:
- „[Regionalne specjalizacje o wysokim potencjale wzrostu] (…) [mają] wspierac
powstawanie klastrow technologicznych i centrow kompetencji w oparciu o regionalne
zespoły badawcze i przedsiębiorstwa w wąskich dziedzinach technologicznych
i produktowych, ktore będą potrafiły skutecznie konkurowac na arenie
międzynarodowej” (str. 131).
- „instytucje [badawczo-rozwojowe] powinny rozwijac swoje usługi na rzecz wsparcia
procesow innowacyjnych wsrod przedsiębiorcow w klastrach” (str. 232).
12
- „[Rozwoj wspołpracy w ramach klastrow i innych powiązan kooperacyjnych] nalezy
wspierac procesy inspirujące do inicjowania nietypowych form wspołpracy wokoł szans,
ktore na pierwszy rzut oka nie lezą w zasięgu pojedynczych przedsiębiorstw” (str. 238),
- „wazne jest wsparcie na kazdym etapie funkcjonowania klastra od momentu
zainicjowania wspołpracy w ramach powiązan kooperacyjnych, poprzez strategie
rozwoju, do konkursow na zarządzanie tymi powiązaniami. Istotne z punktu widzenia
powodzenia inicjatyw klastrowych są działania informacyjno-promocyjne, ktore mają
na celu informowanie przedsiębiorcow o juz istniejących inicjatywach i zachęcanie ich
do wstąpienia do klastra” (str. 239),
- „zachęcanie do realizacji wspolnych projektow badawczych, szkoleniowych oraz
inwestycyjnych” (str. 240),
- „(…) finansowanie wspolnych przedsięwzięc skupionych na promocji klastra.
Dla pełnego wykorzystania potencjału dla szybkiego wzrostu nalezy podjąc wysiłki, aby
podmioty w ramach inicjatyw klastrowych wspolnie uczestniczyły w targach,
wystawach, giełdach promując region na skalę krajową i międzynarodową, jako ten,
w ktorym funkcjonują innowacyjne sieci powiązan kooperacyjnych.” (str. 240)
Warto ponadto zwrocic uwagę, ze zagadnienie wspołpracy klastrowej zostało pokazane
w RSI w ramach celu 3 Rozwój systemu tworzenia, dyfuzji i absorpcji innowacji w regionie,
co kaze szukac miejsca dla klastrow w ramach projektow pilotazowych w obszarach
o największym potencjale wzrostu, przy tworzeniu konsorcjow realizujących projekty
pilotazowe, wspołpracy w zakresie transferu technologii, tworzenia centrow
kompetencji i projektow B+R.
1.2. Potencjał regionalnych klastrów w województwie
zachodniopomorskim
1.2.1. Charakterystyka klastrów województwa zachodniopomorskiego
Klastry, zgodnie z definicją M.E. Portera7, to geograficzne skupiska wzajemnie
powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawcow, jednostek swiadczących
usługi, przedsiębiorstw działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi
instytucji (np. uczelni, stowarzyszen handlowych, jednostek normalizacyjnych, instytucji
finansowych) w poszczegolnych dziedzinach, ktore konkurują ze sobą i jednoczesnie
wspołpracują.
Klastry najczęsciej powstają z oddolnej inicjatywy samych przedsiębiorstw, ktore
dostrzegają korzysci z takiej formy wspołpracy w postaci m.in. dostępu
do kooperatorow, wyzszej efektywnosci i przepływu wiedzy. Klastry wspierają rozwoj
regionu i podnoszą jego innowacyjnosc, dlatego stanowią priorytetowy kierunek
w strategiach rozwoju. W funkcjonowaniu klastra istotne są dwie kwestie:
7 M.E.
Porter, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 245.
13
wspołzaleznosci strategiczne oraz oparte na zaufaniu relacje społeczne między
przedsiębiorstwami.
Potwierdziło to ankietowe badanie telefoniczne typu CATI, ktore zostało
przeprowadzone z przedsiębiorstwami nalezącymi do klastrow, gdzie waznym
czynnikiem związanym z przynaleznoscią do klastra okazało się nawiązywanie
kontaktow biznesowych i wspołpraca (34% wskazan) oraz integracja srodowiska
i skupienie w obrębie jednej instytucji kluczowych podmiotow (6% wskazan).
W
wojewodztwie
zachodniopomorskim
klastrowych. Nalezą do nich:
funkcjonuje
kilkanascie

Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”

Klaster Morski Pomorza Zachodniego

Zachodniopomorski Klaster Morski

Klaster Metalowy Metalika

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk

Klaster ICT Pomorze Zachodnie

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych

Szczecinecki Klaster Meblowy

Zachodniopomorski Klaster Budowlany

Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia

Bałtycki Klaster sEaNergia
inicjatyw
KLASTER „ZIELONA CHEMIA”
Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”8 został zarejestrowany w 2007
roku. Jego celem jest integracja srodowiska zachodniopomorskich przedsiębiorcow
branzy chemicznej oraz firm pokrewnych i kooperujących na terenie całego kraju9.
Organizacja aktywnie pozyskuje takze wspołpracownikow zagranicznych.
8 http://www.zielonachemia.eu/index.php/pl/KLASTER-CHEMICZNY-75.html
9
[Dostęp 29.10.2014]
Klastry w wojewodztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 12-22.
14
Tabela 2 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra „Zielona Chemia”
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
Jednostki samorządowe:
 Urząd Marszałkowski Województwa
Zachodniopomorskiego
Instytucje otoczenia biznesu:
 Fundacja Instytut Ochrony Srodowiska i Energii
Odnawianej
 Polska Izba Przemysłu Chemicznego
w Warszawie
 Chemia i biznes w Warszawie
Jednostki naukowo-badawcze:
 Centrum Transferu Wiedzy i Technologii US
w Szczecinie
 Zachodniopomorski Uniwersytet
Technologiczny w Szczecinie
 Osrodek Doradztwa Rolniczego w
Barzkowicach
 Wydział Zarządzania I Ekonomiki Usług US
w Szczecinie
Partnerzy zagraniczni:
 ZukunftsAgentur Brandenburg Gmb
 Technische Universitat Berlin
 Kunststoffnetzwerk NORKUN (Niemcy)
 Związek Chemikow Ukrainy w Kijowie
 Narodowa Agencja Inwestycji i Innowacji
w Kijowie (Ukraina)
 Kunststoffnetzwerk Brandenburg
(Schwarzheide, Niemcy)
 Dniepropietrowska Izba PrzemysłowoHandlowa (Ukraina)
 Sustainable Business Hub Scandinavia AB
(Malme, Szewcja)
 MazLegal International (Nowy Jork, USA)
Przedsiębiorcy:
 ZCh Police S.A.
 FOSFAN S.A.
 Kemipol
 REMECH Sp. z o. o.
 Transtech Sp. z o. o.

KOMPETENCJE
Tworzenie rozwiązan na
szczeblu
samorządowym
umozliwiających
rozwoj
branzy
chemicznej
w wojewodztwie
zachodniopomorskim
Prowadzenie badan w obszarze:
 nawozow
 tworzyw sztucznych i gumy
 przemysłu spozywczego
i petrochemicznego
 medycyny
 farmacji i biotechnologii
 innych zagadnien związanych
z szeroko rozumianymi
rozwiązaniami z zakresu
chemii

Doswiadczenie w tworzeniu
rynkow
dla
produktow
podmiotow
klastrowych,
transfer wiedzy i technologii
pomiędzy nimi

Produkcja wyrobow
laboratoryjnych
Produkcja wyrobow
metalurgicznych
Produkcja wyrobow
gumowych


15
 Automatika Sp. z o.o.
 Radex
 BIODA
 CHEMLAND
 P. i H. W.G LENGER
 EKODARPOL
 Multichem Eko
 SINKOS
 INVEST PROMOTION
 Drukpol.Flexico Sp. z o.o.
 ARSO Polanski Sp. z o.o.
 Bahpol Sp. z o. o.
 Ekopak Plus
 Media System Przemysław Wojdyła
 Interplastik Sp. z o.o.
 J.W. System
 GDR Sp. z o.o.
 PPHU CDM Sp. z o.o.
 Nobiles Polska B. Chlipała
Instytucje i firmy wspierające:
 10 podmiotow wspierających działalnosc
klastra „Zielona Chemia” (sprzymierzency)
Produkty:
 farba fotokatalityczna
 materiały polimerowe
 nawozy krystaliczne
 biel tytanowa




Produkcja wyrobow
z tworzyw sztucznych
Produkcja nawozow
Produkcja emulsji
parafinowej

Usługi z zakresu automatyki
i robotyki przemysłowej
Usługi doradcze i szkoleniowe



Know-how
Wykwalifikowana kadra
Zasoby produkcyjne
Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim PARP, Warszawa 2012, s. 12-22;
http://www.zielonachemia.eu/index.php/pl/Firmy-Klastra-4.html [Dostęp 30.10.2014].
Do głownych zadan Klastra „Zielona Chemia” nalezą10:

integracja srodowiska zachodniopomorskich przedsiębiorcow branzy
chemicznej oraz firm pokrewnych i kooperujących z tą branzą na terenie
całego kraju

wspieranie rozwoju przedsiębiorczosci, wspieranie inicjatyw gospodarczych
i podnoszenie innowacyjnosci firm, prowadzenie doradztwa personalnego,
a takze przeciwdziałanie bezrobociu

wspieranie budowy i rozwoju innowacyjnego klastra branzy chemicznej

rozpowszechnianie oraz budowanie prestizu branzy chemicznej w regionie,
Europie i na swiecie

reprezentowanie i ochrona interesow gospodarczych członkow Klastra
10Klastry
w wojewodztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.15.
16

podejmowanie działan lobbingowych w celu wykreowania wojewodztwa
zachodniopomorskiego jako atrakcyjnego miejsca dla inwestorow
zewnętrznych

wspieranie wzajemnej pomocy w rozwiązywaniu problemow prawnych,
organizacyjnych, ekonomicznych, podatkowych i innych związanych
z prowadzeniem działalnosci gospodarczej
KLASTER MORSKI POMORZA ZACHODNIEGO
Klaster Morski Pomorza Zachodniego powstały w 2012 roku jest zgrupowaniem
podmiotow branzy morskiej wojewodztwa zachodniopomorskiego, związanych głownie
z Zarządem Morskich Portow Szczecin i Swinoujscie S.A. Misją klastra jest zbudowanie
trwałych więzi i wypromowanie nowego wizerunku zintegrowanego i innowacyjnego
srodowiska morskiego poprzez harmonizację działan na rzecz wzmocnienia
międzynarodowej pozycji konkurencyjnej regionalnych podmiotow branzy morskiej.
Porty i usługi portowe stanowią jeden z głownych filarow Klastra Morskiego Pomorza
Zachodniego, a jego cele strategiczne są następujące11:

budowa pręznego osrodka gospodarki morskiej, będącego jednoczesnie
zaawansowanym technologicznie węzłem logistycznym dla południowego
regionu Bałtyku

połączenie w sposob zrownowazony funkcji turystyczno-rekreacyjnych
regionu z rozwojem przemysłow morskich i transportu

wypromowanie regionu jako uznanej bazy szkoleniowo-naukowej oraz
badawczo-rozwojowej dla potrzeb międzynarodowej gospodarki morskiej

ustanowienie forum ekspertow gospodarki morskiej, mającego wpływ
na tworzenie i weryfikację ustawodawstwa i planow rozwojowych regionu,
kraju i Europy
Tabela 3 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Urząd Marszałkowski Wojewodztwa
 Fundacja Gdynska Inicjatywa
Akademicka
 Stowarzyszenie Inzynierow
i Technikow Mechanikow Polskich
 Akademia Morska w Szczecinie
 Wyzsza Szkoła Bankowa w Poznaniu
Wydział Ekonomiczny w Szczecinie
11http://klastermorski.com/misja-i-cele.html
KOMPETENCJE

Patronat
honorowy
Województwa

Kompleksowa obsługa marketingowa
i promocyjna
Doradztwo gospodarcze w zakresie
zarządzania i eksploatacji terminali
portowych


Marszałka
Badania
naukowe
w
obszarze
zagadnien przemysłu morskiego
[Dostęp 30.10.2014].
17
Technologiczny
Przedsiębiorcy:
 Biuro Projektow BIMOR Sp. z o. o.
 Finomar Sp. z o. o.
 Caveral Sp. j.
 Hydrotechnika-Colcrete-von Essen
Sp. z o. o.
 Infra-Port Sp. z o. o.
 Master Sp. z o. o.
 Navikon SRY Sp. z o. o.
 Polskie Terminale S.A.
 Remech Grupa Remontowo –
Inwestycyjna Sp. z o. o.
 Terminal Promowy Swinoujscie
Sp. z o. o.
 Zarząd Morskich Portow Szczecin
i Swinoujscie S.A.
 Zarząd Morskiego Portu Police
Sp. z o. o.
 DB Port Szczecin
 Elewator EWA
 MAGEMAR Polska
 Muzeum Narodowe w Szczecinie
 Port Handlowy Swinoujscie
 Port Rybacki Gryf




Projektowanie i realizacja inwestycji
portowo-przemysłowych
Produkcja konstrukcji stalowych dla
przemysłu okrętowego,
energetycznego, wydobywczego
i innych
Kompleksowe usługi remontowomontazowe dla przemysłu
chemicznego, energetycznego
i cięzkiego
Kompleksowe doradztwo w zakresie
logistyki i przeładunku towarow
masowych
Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 23-28
http://klastermorski.com/partnerzy-klastra.html [Dostęp 30.10.2014].
Głównymi zadaniami Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego są12:
12

wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych i nowych technologii

przygotowywanie
rozwojowych

komercjalizacja osiągnięć naukowych

stworzenie więzi partnerskich między udziałowcami klastra, budowanie
kultury współpracy i eliminacja barier komunikacyjnych

stymulowanie współpracy przedsiębiorców i instytucji w regionie

realizowanie wspólnych celów partnerów klastra
i
prowadzenie
wspólnych
projektów
badawczo-
Klastry w wojewodztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.26.
18
ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER MORSKI
Powstały w 2008 roku klaster grupuje przedsiębiorstwa gospodarki morskiej,
w szczególności przemysłowe i działające na rzecz przemysłu, związane z branżą
offshore i budownictwa morskiego, w tym największą zachodniopomorską grupę
stoczniową: MSR „Gryfia” z zakładami w Szczecinie i Świnoujściu. Szczególnym
wyzwaniem zdefiniowanym przez członków klastra było stworzenie Szczecińskiego
Parku Przemysłowego na terenie po Stoczni Szczecińskiej.
Jako misję klastra odczytać można „wspieranie rozwoju gospodarki morskiej poprzez
tworzenie sieci współpracy przedsiębiorstw, samorządu terytorialnego, uczelni
wyższych i instytucji otoczenia biznesu”13. W jej ramach klaster deklaruje dwie
podstawowe grupy działań:

Działania na rynku pracy, szczególnie w sferze kształcenia na wszystkich
poziomach – od akademickiego po zasadnicze szkoły zawodowe, włączając
w to staże dla uczniów, studentów i pracowników naukowych.

Działania w sferze komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych,
rozwijania innowacyjnych technologii oraz zwiększania zdolności
innowacyjnych przedsiębiorstw.
Tabela 4 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Gmina Miasto Szczecin
 Centrum Innowacji Akademii Morskiej
w Szczecinie
 Fundacja Gdynska Inicjatywa
Akademicka im. E. Kwiatkowskiego
 Klaster Logistyczno-Transportowy
Połnoc-Południe – Gdansk
 Krajowa Izba Gospodarki Morskiej
Gdynia
 Krajowe Centrum Innowacji
Chłodnictwa i Klimatyzacji –
Szczecinek
 Towarzystwo Krzewienia Wiedzy o
Morzu
 Zachodniopomorskie Stowarzyszenie
Rozwoju Gospodarczego - Szczecinskie
Centrum Przedsiębiorczosci
 Akademia Morska w Szczecinie
Technologiczny
Przedsiębiorcy:
 Asmultiprojects
13


KOMPETENCJE
Planowanie przestrzenne
Rewitalizacja przestrzeni miejskich

Stowarzyszenia i inne organizacje
branzowe lub zaangazowane w rozwoj
w rozwoj regionalny

Badania naukowe w obszarze
gospodarki morskiej

Produkcja i remonty jednostek
http://klastermorski.org/cele-wizja-misja/ [Dostęp 30.10.2014].
19














































B Trade Biuro Inzynierskie
Betamar Sp.z o.o.
Cermar Industry Sp.z o.o.
CM Firma Handlowo-Usługowa
Coldtech
DB Progres
Dynpap Sp.z o.o.
Ekoinstal Sp.J. – Katowice
Elwiko Zakład Usługowo-Handlowy
Faktoria S.C.
Finomar Sp. z o.o. .
Fosfan S.A.
Gotech PUP Sp.z o.o.
Hold Btu S.C.
Hullkon
Hydrotechnika-Colcrete Von Essen Sp.z
o.o.
Inocean Poland Sp. z o.o.
In Tech Met
JG-Marine Sp. z o.o.
Jvp Steel Sp.z o.o.
Kedat Sp. z o.o.
KIL Sp. z o.o.
Kilwater S.J.
Kongsberg Maritime Poland Sp.z o.o.
Magemar Polska Sp.z o.o.
Malserwis Sp.z o.o.
Marel Sp.z o.o.
Marine Crane Polska Sp.z o.o.
Master Sp. z o.o.
Mirand Sp. z o.o.
Morska Stocznia Remontowa „Gryfia”
MS Enginepark S.C.
MTS Marine Technical Services
Navikon Sry Sp.z o.o. – Swinoujscie
Navitech Maritime And Offshore
Services Sp. Z O.O. – Swinoujscie
NSS Sp.z o.o.
Partner Stocznia Sp. z o.o.
Partner-Ship
Partner Shipyard Sp.z o.o.
Partner S.J.
Phoenix Poland Sp.z o.o.
Proat Projekty Sp.z o.o.
PTS Sp. z o.o.
Remech Grupa RemontowoInwestycyjna Sp.z o.o.
Res Q Sp.z o.o. – Cieszyn
Sarmata






pływających,
Produkcja i remonty off-shore
Produkcja konstrukcji stalowych
Produkcja elementow konstrukcji,
instalacji i wyposazenia na rzecz
budownictwa okrętowego i przemysłu
Usługi projektowe na rzecz przemysłu
i budownictwa
Realizacja inwestycji budowlanych, w
tym hydrotechnicznych
Kompleksowe usługi remontowomontazowe dla przemysłu
20














SM Technologie Sp.z o.o.
Spawrem
Stalkon Sp.z o.o.
Steelmar Sp. z o.o.
Stocznia Darłowo M&W Sp.z o.o.
STR Shipping And Trading Sp.z o.o.
Stocznia Południe S.C.
Sup4nav Sp.z o.o.
Team Serwis
Teleskop Sp.z o.o. – Kostrzyn
Termika Sp.z o.o. – Gdansk
Timor Sp.J. – Gdansk
Tues-Pracownia Architektury
Zapol Grupa Reklamowa
 Zusim Zakład Usług Stoczniowych I
Mostowych Sp.z o.o.
 Aspect Nieruchomosci
 ECDDP Kancelaria Prawna – Berlin
 Kancelaria Adwokacka Adwokat Jerzy
Stefek
 Kancelaria Radcy Prawnego Rafał
Malujda
 Kancelaria Radcy Prawnego Zbigniew
Trojanowski
 Raiffeisen Bank Polska S.A. Oddział
Szczecin

Kompleksowe doradztwo w zakresie
prawa
(w
tym
prawa
międzynarodowego) i finansow
Źródło: http://klastermorski.org/ [Dostęp 31.2.2015]
Klaster podkreśla, iż do jego zadań należy m.in.:

Uczestnictwo w europejskich i światowych organizacjach, a zwłaszcza
w organizacji klastrów europejskich (klaster należy do Europejskiej Sieci
Klastrów Morskich)

Współtworzenie z władzami samorządowymi i administracją państwową
polskiej polityki morskiej (m.in. poprzez opiniowanie projektów Polityki
Morskiej RP oraz dokumentów szczebla wojewódzkiego, jak „strategia
rozwoju gospodarki morskiej w województwie Zachodniopomorskim do roku
2020”).

Współpraca przy definiowaniu gospodarki morskiej jako równoprawnego
współtwórcy produktu krajowego brutto, a także przedefiniowaniu działów
gospodarki morskiej według aktualnych potrzeb.

Działanie na rzecz zapewnienia spójności polskiego prawa z prawodawstwem
europejskim.

Działalność informacyjna, edukacyjna i lobbingowa w celu wykreowania
województwa zachodniopomorskiego, jako regionu atrakcyjnego dla
inwestorów.
21
KLASTER METALOWY METALIKA
Klaster Metalowy Metalika powstał w marcu 2011 roku. Skupia przedsiębiorstwa
z branży
metalowej
oraz
branż
komplementarnych
z
województw
14
zachodniopomorskiego, wielkopolskiego oraz pomorskiego . Podmioty działające
w ramach klastra osiągają sprzedaż na poziomie 320 mln zł zatrudniając około 2 300
pracowników. Prawie wszystkie przedsiębiorstwa mają doświadczenie we współpracy
z partnerami zagranicznymi, szczególnie z rynku niemieckiego oraz rynków
skandynawskich. Unikatowa w skali kraju konstrukcja Klastra Metalika pozwala
na kompleksową realizację specjalistycznych zamówień z branży metalowej.
Przedsiębiorstwa klastrowe realizują zlecenia dla branży morskiej, off-shore’owej,
budowlanej, rolniczej, motoryzacyjnej (samochodów ciężarowych i autobusów),
diagnostyki samochodowej, farm wiatrowych i ochrony środowiska, rowerowej oraz
zaawansowanych maszyn i urządzeń związanych z obróbką metalu15.
Tabela 5 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Metalowy Metalika
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Starostwo Powiatowe w Wałczu
 Gmina Goleniow
 Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu
 Kancelaria Radcy Prawnego
Małgorzata Stanczyk
 PKO Leasing
 R.MAN Roman Wisniewski
 Stowarzyszenie Inicjatyw
Gospodarczych w Wałczu
 Panstwowa Wyzsza Szkoła Zawodowa
w Wałczu
Przedsiębiorcy:
 EKOMECH Sp. z o. o.
 KUCA Sp. z o. o.
 Metalinvest Sp. z o. o.
 METALPLAST KARO ZŁOTOW S.A.
 Zakład Mechaniczny METALTECH
Sp. z o. o.
 POWER-TECH
 REMPRODEX Sp. z o.o.
 Fabryka Częsci rowerowych ROMETWAŁCZ Sp. z o. o.
 SUMARA Sp. z o. o.
 ROHEM Jarosław Gwizdalla
14Klastry


KOMPETENCJE
Umacnianie wspolnoty terytorialnej
i wspieranie wspołpracy z pomiotami
wewnętrznymi
i
zewnętrznymi,
pozyskiwanie zasobow ludzkich
Doradztwo w zakresie prawnym,
finansowym
i prowadzenia
działalnosci gospodarczej

Prowadzenie
technologii

Hurtowy handel metalami i rudami
metali
Konstrukcja i produkcja maszyn do
obrobki metali
Produkcja urządzen diagnostycznych
Projektowanie i produkcja konstrukcji
stalowych



badan
i
transfer
w wojewodztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 31.
[Dostęp 30.10.2014].
15http://polskieklastry.org/klaster-metalowy-metalika/
22


UNIMETAL Sp. z o. o.
Zakłady naprawcze Mechanizacji
rolnictwa S.A. w Łobzie
Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012,
http://polskieklastry.org/klaster-metalowy-metalika/#archiwum [Dostęp 30.10.2014].
s.
32-38;
Głowne zadania klastra Metalowego Metalika16:









wymiana informacji i doswiadczen słuzących nawiązywaniu i rozwijaniu
kontaktow naukowych i biznesowych
wspołpraca z jednostkami sfery badawczo-rozwojowej
transfer wiedzy
wdrazanie innowacyjnych rozwiązan
poprawa konkurencyjnosci członkow Klastra
kreowanie marki klastra
promowanie regionu wojewodztwa zachodniopomorskiego
ograniczanie kosztow działalnosci podmiotow klastrowych
zapewnienie dostępu do specjalistycznych kadr
TRANSGRANICZNY KLASTER SZLAK WODNY BERLIN-SZCZECIN-BAŁTYK (TK-BSZB)
Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk (TK-BSzB) wspiera
przedsiębiorczosc oraz inicjatywy partnerskie uwzględniające wspołpracę pomiędzy
podmiotami sąsiadujących krajow (w szczegolnosci: Polski, Niemiec i Szwecji)
w sektorach: publicznym, pozarządowym i prywatnym. Powstał w wyniku utworzenia
nieformalnej Grupy Partnerskiej, w skład ktorej weszły osoby fizyczne prowadzące
działalnosc gospodarczą, przedstawiciele instytucji i organizacji samorządowych oraz
organizacji pozarządowych, ktore miały związek z branzą turystyczną. Członkowie
Klastra wspolnie opracowali projekt produktu turystycznego (systemowo–sieciowego)
pn.: „Szlak wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk" z programem imprez rekreacyjno-sportowych
i wydarzen kulturalnych realizowanych na wodzie oraz lądzie. Celem działan Klastra jest
wzmocnienie wizerunku regionu jako atrakcyjnego dla nowych instytucji
i przedsiębiorcow, poprzez zaakcentowanie jego szczegolnie korzystnego dla biznesu
połozenia, dającego szanse bycia konkurencyjnym w obszarze UE17.
16
17
http://berlin-szczecin-baltyk.pl/ [Dostęp 3.11.2014].
23
Tabela 6 Łańcuch Wartości i Kompetencji Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-SzczecinBałtyk
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Urząd Gminy w Kobylance
 Urząd Gminy Nowe Warpno
 Urząd Gminy Gryfino
 Urząd Miejski w Pyrzycach
 Stowarzyszenie Gmin Euroregionu
Pomerania
 Stowarzyszenie na Rzecz Miast i Gmin
Nadodrzanskich
 BINNENSCHIFFAHRTS-MUZEUM
ODREBERG
 Zachodniopomorska Siec Liderow
 Stowarzyszenie Lokalna Grupa
Działania Ziemia Pyrzycka
Osoby fizyczne wspierające rozwój klastra









KOMPETENCJE
Promocja produktow turystycznych
Stanowienie prawa w zakresie
turystyki
Opracowanie strategii rozwoju
lokalnej branzy turystycznej
Zarządzanie projektami i rozwojem
produktow turystycznych
Tworzenie aplikacji o dofinansowanie
projektow klastra
Doradztwo i analizy
Opracowanie koncepcji i załozen
rozwoju produktu turystycznego wraz
z zasadami finansowania
Opracowanie programu rozwoju
produktu
Opracowanie harmonogramu działan,
z podziałem zadan dla poszczegolnych
uczestnikow
Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.50-58.
Głowne zadania Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk to18:
18

aktywizacja i integracja podmiotow gospodarczych, organizacji, samorządow
i osob fizycznych działających w turystyce

pozyskiwanie inwestorow, aktywizacja przedsiębiorczosci, zwiększenie liczby
ofert turystycznych w obszarach wiejsko-miejskich oraz liczby turystow
odwiedzających region, w ktorym usytuowany jest produkt

działanie na rzecz wzrostu wpływow z lokalnej przedsiębiorczosci i turystyki

koordynacja działan promocyjnych związanych z inicjatywami klastrowymi
uczestnikow porozumienia

promocja atrakcji, obiektow i wydarzen oraz innych elementow, stanowiących
częsc przedmiotowego produktu turystycznego, a zlokalizowanych na obszarach
działania klastra

działanie na rzecz poprawy stanu infrastruktury turystycznej
24

tworzenie i rozwijanie systemu aktywnej informacji turystycznej na obszarze
działania uczestnikow porozumienia
KLASTER ICT POMORZE ZACHODNIE
Klaster ICT Pomorze Zachodnie to stowarzyszenie dynamicznie rozwijających się firm
informatycznych z wojewodztwa zachodniopomorskiego. Klaster powstał w 2007 roku,
aby wspierac przedsiębiorcow działających na rynku usług i rozwiązan technologii
informatycznych. Jego celem jest ułatwianie przedsiębiorstwom zdobycia wiedzy
i kontaktow biznesowych. Wyniki badania CATI przeprowadzonego wsrod
przedsiębiorstw będących członkami klastrow, w tym klastra ICT Pomorze Zachodnie
(n=42)19 potwierdzają, ze cel ten realizowany jest skutecznie. Az 63% respondentow
korzysta z usług organizacji, w tym wszyscy ze szkolen, a 19% rowniez z wymiany
wiedzy i rozwiązan informacyjnych (np. newsletter). 79% przedsiębiorstw
korzystających z ww. usług ocenia je dobrze lub bardzo dobrze. Głowną korzyscią, jaką
widzą firmy w przynaleznosci do Klastra, jest nawiązywanie kontaktow biznesowych.
Członkowie prowadzą działalnosc w roznych sektorach branzy informatycznej:
oprogramowania, multimediow, sieci telekomunikacyjnych oraz outsourcingu IT,
co tworzy dla firm szerokie mozliwosci nawiązywania kontaktow biznesowych20.
Tabela 7 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra ICT Pomorze Zachodnie
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Urząd Miasta Szczecin
 Technopark Pomerania
 Regionalne Centrum Innowacji
i Transferu Technologii
 Polska Fundacja Przedsiębiorczosci
 Centrum Transferu Technologii
Morskich
 Zachodniopomorskie Stowarzyszenie
Rozwoju Regionalnego - Szczecinskie
 Wydział Informatyki
Zachodniopomorski Uniwersytet
Technologiczny
 Instytut Technologii Morskich
Akademii Morskiej
19
KOMPETENCJE

Tworzenie prawa umozliwiającego
rozwoj branzy IT w wojewodztwie
zachodniopomorskim





Działalnosc z zakresu prawa IT
Doradztwo biznesowe w zakresie IT
Transfer technologii (rozne branze)
Szkolenia
Zarządzanie powierzchniami
biurowymi


Badania i rozwój
Badanie i tworzenie nowych
rozwiązań informatycznych
i teleinformatycznych
Organizowanie programów stażowych
i konkursów dla studentów, które mają
za zadanie aktywizować działania na
rzecz rozwoju

Ze 150 badanych podmiotow ogołem, do klastra ICT nalezały 42.
3.11.2014].
20http://www.klaster.it/pl/o-nas/o-klastrze/[Dostęp
25
Przedsiębiorcy:
 4AM Group Marek Biernat
 ATS Systemy Informatyczne Sp. z o. o.
 Agencja E-marketingowa
eMARKEINGOWO.PL
 Agencja Interaktywna Dige
 BigBit Agnieszka Zdebiak
 BL Stream
 Brandbank Sp. z o. o.
 brightONE Sp. z o. o.
 BSHTec Leszek Rogalinski
 Busacco Business Accounting Office
Sp. z o. o.
 c5studio
 Codyum
 BTC Sp. z o. o.
 CC Poland Sp. z o. o.
 ComAngle Entertainment
 Connexus Paweł Łesyk
 Consileon Polska Sp. z o. o.
 Designed. ly Sp. z o.o.
 EOT Sp. z o. o.
 ESPOL Sp. z o. o.
 Fabryka Gier
 FP IT Management
 Fundacja AEGIS
 Fundacja Rozwoju Branzy
Internetowej
 Netcamp
 Grupa Brandoo Sp. z o. o.
 INNOVATIUM
 inProjects Kozicki i Wspolnicy Sp. J.
 INSPEO Sp. z o.o.
 IT Serwis Sp. z o.o.
 Kozon.net
 Krop
 LepszyProjekt s.c.
 LIVETVSYSTEMS Sp. z o.o.
 LOCON Sp. z o. o.
 MARPO SYSTEMY INFORMACYJNE Sp.
z o. o.
 Medialand Sp. z o. o.
 Medioo
 MG Solutions;
 Michał Gryczka – Usługi Informatyczne
 Mikroplan Sp. z o. o.
 MIKRO-SERWIS S.C. R.Bodendorf,
S. Mozejko, J.Talewski
 Motostat Sp. z o. o.









Dostawcy sprzętu i oprogramowania
Dostawcy bezpieczeństwa IT
Outsourcing IT
Teleinformatyka
Produkcja i integracja aplikacji
biznesowych
Usługi programistyczne
Aplikacje i technologie internetowe
Aplikacje i technologie mobilne
Zarządzanie projektami IT
26

































Netstream Poland Maciej Mozejewski
NTConsult Systemy Informatyczne
Polska Sp. z o. o.
Nordic Consulting & Development
Company Sp. z o. o.
PARTNESS CO. ŁUKASZ GAJ
Pixel Legend
Prototypujemy.pl
Rafał Malujda Kancelaria Radcy
Prawnego
RAVEN IT Filip Smolczynski
RebelSoft
Red Sky Sp. z o.o.
Research & Enginnering Center
Sp. z o. o.
RESTRAIN Jacek Rudis
RMS Krzysztof Szultka
ROZAN
SagraTechnology Sp. z o.o.
SIMULA-CAR-HT Jaroslaw Kraszewski
Softline Sp. z o. o.
Squiz Poland Sp. z o. o.
Sttetiner ID & Story
Studio Graficzne i Projektowe deep
line S.C. Marek Sikorski Michał Jasinski
Studio online
Systemy Biurowe-Integracja SBI
Technopark Pomerania
TEONITE
Tieto Polska Sp. z o. o.
Ultro Sp. z o.o.
Uniquesoft Complex IT Solutions
Sp. z o. o.;
Unizeto Technologies S.A.
Usługi Informatyczne SmartNet
WildMoose
Wspieram.to
X-comp Sp. z o. o.
Zarządzanie Informatyka ZAIN Tomasz
Werzbowski
 SZLUUG - Szczecinska Grupa
Uzytkownikow Linuksa / Uniksa
 Fundacja Rozwoju Branzy
Internetowej “Netcamp”
 Fundacja AEGIS

Szkolenia, wdrozenia , serwis,
promocja firm zajmujących się
rozwojem usług IT
Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP,
http://www.klaster.it/pl/czlonkowie/firmy-w-klastrze/[Dostęp 3.11.2014].
Warszawa
2012,
s.60-70;
27
Az 57% sposrod członkow klastra uwaza, ze sprzyja on tworzeniu łancucha wartosci
dodanej. Jedynie 12% nie podziela takiego spostrzezenia. Inne podmioty nie mają opinii
na ten temat. Wspolne działanie podmiotow umozliwiło realizację zakresu zadan, ktory
nie był mozliwy do osiągnięcia bez porozumienia partnerskiego zainteresowanych firm.
Do głownych zadan Klastra ICT Pomorze Zachodnie nalezą21:

rozwijanie działalnosci naukowo-technicznej, oswiatowej, edukacyjnej w tym
działania szkoleniowe adresowane do pracownikow firm informatycznych

realizacja programow stypendialnych, stazy, inspirowanie i kreowanie pomysłow
na biznes wsrod studentow, w tym dobor prac dyplomowych, ze szczegolnym
uwzględnieniem transferu osiągnięc naukowych i badawczych do gospodarki
(komercjalizacji)

wspieranie i realizacja inicjatyw upowszechniających ideę społeczenstwa
informacyjnego, w szczegolnosci podnoszenie wiedzy teleinformatycznej
i zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu, budowanie społeczenstwa opartego
na wiedzy oraz przeciwdziałanie bezrobociu

wzajemna pomoc w rozwiązywaniu problemow prawnych, organizacyjnych
ekonomicznych, podatkowych – związanych z prowadzeniem działalnosci
gospodarczej z zakresu informatyki, technologii ICT

zwiększanie efektywnosci wykorzystania wynikow badan naukowych i rozwiązan
technologicznych, ktore pozwolą na szybki awans gospodarczy, techniczny
i społeczny oraz rozwoj przedsiębiorczosci
ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER PRZEMYSŁÓW KREATYWNYCH
W czerwcu 2012 r. szczecinskie przedsiębiorstwa zajmujące się reklamą, multimediami,
grafiką, filmem i Internetem, w ramach Połnocnej Izby Gospodarczej, stworzyły Klaster
Reklamowy, ktory przekształcił się w Zachodniopomorski Klaster Przemysłow
Kreatywnych. Obecnie w ramach klastra działa kilkadziesiąt firm z obszaru marketingu,
multimediow, grafiki, design’u, mediow, architektury, sztuki i kultury. Jednym z celow
klastra jest integracja firm z branzy reklamowej, mediowej, poligraficznej,
multimedialnej, a takze wykorzystanie potencjału animacji cyfrowej, design’u, efektow
specjalnych oraz multimediow. Do organizacji wciąz dołączają partnerzy biznesowi
i liderzy branzy.
Do przemysłow kreatywnych zaliczane są przedsiębiorstwa i projekty komercyjne
działające w branzach takich jak: reklama, architektura, sztuki wizualne
i performatywne, rynek antykow, rzemiosła i rękodzieła, design, moda, film, fotografia,
21
28
programy i gry komputerowe, muzyka, rynek wydawniczy, radio i telewizja, dziedzictwo
kulturowe, telefonia i nowoczesne technologie komunikacyjne22.
Zdaniem przedstawiciela Klastra, o tym, ze w ramach zrzeszania się przedsiębiorcow,
tworzy się łancuch dodany, swiadczy m.in. fakt, ze przedsiębiorcy dokonują między sobą
uzgodnien m.in. w zakresie zakupywanego wyposazenia i sprzętu. Przykładem jest
wspołpraca dwoch firm, ktore w celu zapewnienia jak najlepszej obsługi klienta przy
załozeniu optymalizacji kosztowej, kupiły maszyny, z ktorych korzystają wspolnie23.
Tabela 8 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Połnocna Izba Gospodarcza
 Koszalinska Izba Gospodarcza
 Wydział Zarządzania i Ekonomiki
Usług Uniwersytetu Szczecinskiego
 Akademia Sztuki
 Platforma Matrix przy
Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu
Przedsiębiorcy:
 Optima Szczecin
 Netcamp
 Crosstown
 Poligrafiq - Studio Reklamowe
 Centrum Rozwoju SpołecznoGospodarczego Sp. z o.o.
 Promoshop.pl
 Inni członkowie klastra
 Instytucje kultury
 Organizacje artystyczne
i pozarządowe
 Organizacje i stowarzyszenia
branzowe
KOMPETENCJE


Wsparcie administracyjne i techniczne
Pomoc w uzyskaniu dofinansowania



Badania i rozwoj
Kształcenie specjalistow
Doradztwo i wspołpraca w projektach
badawczych na rzecz przemysłow
kreatywnych





Wyszukiwanie „talentow” i ich
kształcenie
Gospodarowanie i komercjalizacja
„talentow”
Wsparcie finansowe „talentow” i ich
zatrzymanie w regonie
Budowa w przyszłosci Centrum
Przemysłow Kreatywnych
Wsparcie działalnosci klastra
Źródło: Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, Wywiad IDI z Przedstawicielem klastra,
http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-przemysow-kreatywnych/o-klastrze.html,
[Dostęp 25.11.2014].
22http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-przemysow-kreatywnych/o-
klastrze.html [Dostęp 6.11.2014].
Spotkanie fokusowe z dn. 25.01.2015 r.
23
29
SZCZECINECKI KLASTER MEBLOWY
Szczecinecki Klaster Meblowy powstał w 2013 roku i jest na etapie tworzenia. Jego
członkami są przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego oraz meblowego, ktory na
obszarze wojewodztwa zachodniopomorskiego charakteryzuje się potencjałem wzrostu.
Głownym załozeniem działalnosci klastra jest skuteczne wykorzystanie i zintegrowanie
w jednym miejscu wiedzy i kompetencji powstałych w wyniku długotrwałej działalnosci
gospodarczej. Opierając się na potencjale przemysłu drzewnego oraz meblowego, klaster
dązy do połączenia silnego przemysłowego zbioru danych z bazą wiedzy przy wsparciu
organow administracji samorządowej, co moze zapewnic wojewodztwu
zachodniopomorskiemu pozycję ogolnopolskiego lidera w tym zakresie.
Tabela 9 Łańcuch Wartości i Kompetencji Szczecineckiego Klastra Meblowego
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
Przedsiębiorcy:
 Kronospan
 Malta-Decor Sp. z o.o. , Poznan
 Alfa Terminal Sp. z o.o., Szczecin
KOMPETENCJE



Produkcja płyt wiorowych
i drewnopochodnych
Produkcja papieru dekoracyjnego na
potrzeby przemysłu płyt wiorowych
Składowanie i przeładunki portowe
ładunkow masowych, w tym
produktow Kronospan
Do deklarowanych, głownych zadan Szczecineckiego Klastra Meblowego nalezą24:

koordynowanie wspołpracy pomiędzy przedsiębiorstwami
w ramach Szczecineckiego Klastra Meblowego

działanie na rzecz rozwoju innowacyjnych technologii w zakresie wytwarzania
materiałow wykorzystywanych do produkcji mebli oraz ich elementow

wspieranie rozwoju sektora produkcji mebli w ramach Szczecineckiego Klastra
Meblowego

aktywizacja regionu wojewodztwa zachodniopomorskiego i jego okolic –
w szczegolnosci miasta Szczecinek – w obszarze zapewnienia optymalnych
warunkow dla inwestorow i producentow mebli

ubieganie się o dodatkową pomoc publiczną i dofinansowanie z programow
unijnych w celu zintensyfikowania rozwoju infrastruktury i wspołpracy pomiędzy
członkami stowarzyszenia.
24http://www.furniturecluster.pl/oskm/oskm.html
działającymi
[Dostęp 6.11.2014].
30
ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER BUDOWLANY
Klaster Budowlany działa przy Połnocnej Izbie Gospodarczej. Idea skonsolidowania firm
z branzy budowlanej działających na terenie Szczecina była oddolna. Przedstawiciele
podmiotow podpisali porozumienie z Władzami Miasta w celu zintegrowania
miejscowego rynku wykonawczego i zwiększenia wiarygodnosci ekonomicznej firm25.
Tabela 10 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Budowlanego
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Połnocna Izba Gospodarcza
 Panstwowa Inspekcja Pracy
Przedsiębiorcy:
 Euro-Klinkier Sp. J.
 Usługi Budowlane Jacek Włodarczyk
 "P.E.S.O. Polska" Sp. zo.o.
 HAL-BUM
 Firma Projektowo- Budowlana
PROBUD
 Elwast Firma Wielobranzowa Elzbieta
Stelmach
 IRFAR Przedsiębiorstwo
Wielobranzowe - Sebastian Faryniarz
 INTERBUD Sp. z o.o.
 POL-GLASS s.c.
 TELGOM Sp. z o.o.
 VELDACH Sp. z o.o.
 YARD Sp. z o.o.
 Embud Michał Matecki
 Artbud Sp. z o.o.
 MAPA Usługi Geodezyjne i
Kartograficzne inz. Piotr
Przyborowicz
 Przedsiębiorstwo Techniczno Budowlane "Technobud" Sp. z o.o.
 DAMARE Sp.J.
 JONDA Aneta Jonda
 Partner Stocznia Sp. z o.o.
 CANTO Piotr Marczewski
 AARSLEFF Sp. z o.o.
 AKKA II s.c
 ALIMEX II Marek Flasza
Przedsiębiorstwo Handlowe
 ARBET Sp. z o.o. Zakład Produkcyjno-








KOMPETENCJE
Wsparcie administracyjne i techniczne
Pomoc w uzyskaniu dofinansowania
Pomoc przy organizowaniu konkursu
pn. „Bezpieczenstwo i Higiena Pracy
na budowie”
Organizowanie Dni Budowlanych
Wsparcie edukacji zawodowej
z zakresu budownictwa
Wsparcie prawne w sytuacjach
konfliktowych
Integracja lokalnego srodowiska
Pomoc w nawiązaniu kontraktow
zagranicznych z branzy budowlanej
25http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Zachodniopomorski-Klaster-Budowlany-105.html,
[Dostęp 6.11.2014].
31
































Usługowy
Kancelaria Radcow Prawnych Licht &
Przeworska s.c.
Bims Plus FHH Sp z o.o. Szczecin Sp K
CALBUD Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo
Budowlane
CIROKO Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo
Budowlane
DOMAX Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe
EKO-DOM Łubkowski, Dolata Sp. J.
Helitex Przedsiębiorstwo Budowlane
Sp. z o.o.
HENKON Wielobranzowy Zakład
Usługowo Handlowy
HIPER - GLAZUR Sp. z o.o.
Przedsiębiorstwo Handlowe
INWESTBAU
JEDYNKA S.A. Przedsiębiorstwo
Budowlano - Usługowe
MERCURIUS - B. Hawrylczuk Społka
Jawna
MINEX Budownictwo i Wyburzenia
Sp. z o.o.
RUSIECKI Przedsiębiorstwo Usług
Hydrotechnicznych
SARMATA Zakład Ogolnobudowlany
mgr Paweł Gągała
SIEMASZKO Zakład Budowlany mgr
inz. Lesław Siemaszko
TECHSAN Pisanski, Kulczewski,
Kowalowka Sp. J.
Tomaszewicz Przedsiębiorstwo
Budowlane
WAGNER POLSKA Sp. z o.o.
Bauart PHU S.C.
SGI Sp. Społka akcyjna
Firma Ogolnobudowlana "BUDOM"
Henryk Kołodziej
KADO PHU
Akala Faraone Sp. z o.o.
Karta S.C.
Galena Hanna, Ryszard Galewscy
Terbud Przedsiębiorstwo BudowlanoUsługowo-Handlowe
Asmer Przedsiębiorstwo Prywatne
Erbud SA Oddział w Szczecinie
Metalex S.C. J. Targosz, M. Targosz
Saint-Gobain
TALOT A. Olejnik
32









"CORLUX" Sp. z o.o.
Pomerania Brokers Sp. z o.o
Jupiter I. Sgonina
Centrum Innowacji Akademii Morskiej
w Szczecinie Sp. z o.o.
Projektowanie Budowlane Sławomir
Szyszko
FSO REMOR S.A.
Kanon Pracownia Projektowa
INEKO Sp. z o.o.
Futyma systemy inteligentne
Źródło: Klaster Budowlany, Wywiad IDI z przedstawicielem Klastra i http://www.izba.info/komisje-isekcje/zachodniopomorski-klaster-budowlany/zadania-klaster-budowlany.html,
http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Zachodniopomorski-Klaster-Budowlany-105.html, [Dostęp 25.11.2014],
lista przedsiębiorstw udostępniona przez Klaster.
Do głownych celow i zadan Zachodniopomorskiego Klastra Budowlanego nalezą26:

integracja srodowiska budowlanego

inicjatywa stworzenia „Akademii Dobrego Rzemiosła"

szkolenia dla pracownikow branzy budowlanej

stała wspołpraca w charakterze ciała doradczego przy Komisji ds. Budownictwa
Planowania Przestrzennego i Mieszkalnictwa

ochrona interesow firm budowlanych oraz reprezentowanie ich wobec władz
panstwowych i samorządowych

pomoc w nawiązywaniu kontaktow z zagranicznymi firmami budowlanymi

organizacja targow, giełd i konferencji o tematyce budowlanej
ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER MEDYCZNY iSYNERGIA
Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia powstał w połowie 2014 roku
z inicjatywy Zarządu Społki DOM LEKARSKI S.A. ("Emitent"). Misją klastra jest
osiągnięcie wysokiego poziomu jakosci sektora medycznego w regionie poprzez
integrację, innowacje, wspołdziałanie, synergię, ktore wpłyną na wzrost atrakcyjnosci
zachodniopomorskiego rynku medycznego z perspektywy klientow/pacjentow
miejscowych i zagranicznych. Klaster ma wizję uzyskania wiodącej pozycji wsrod
klastrow medycznych w Polsce w zakresie aktywnosci innowacyjnej, opiniotworczej
i odpowiedzialnej społecznie. Głownym celem klastra jest stworzenie platformy
wspołpracy w obszarze biznesu oraz nauk medycznych, ktora umozliwi efektywne
połączenie i wykorzystanie potencjału osob, przedsiębiorstw, jednostek naukowo-
26http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-budowlany/zadania-klaster-
budowlany.html, [Dostęp 6.11.2014].
33
badawczych, wyzszych uczelni, instytucji otoczenia biznesu, a takze władz lokalnych
i regionalnych27.
Tabela 11 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Medycznego iSynergia
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Marszałek Wojewodztwa
 Stowarzyszenie Wrota
Przedsiębiorczosci
 Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
 Uniwersytet Szczecinski
Technologiczny
Przedsiębiorcy:
 Centrum Medyczne Kaszubska
 Studio graficzne ARS
 De Lage Landen
 Kancelaria radcow prawnych
 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki
Zdrowotnej MSW w Szczecinie
 Szpital Powiatowy w Gryfnie
 Złota Farmacja
 Platforma Broker Sp. z o. o.
 TV Pomerania
KOMPETENCJE

Patronat honorowy

Efektywne „zarządzanie” w ochronie
zdrowia
Pomoc w podnoszeniu wiedzy
i kwalifikacji
Badania i rozwoj
Tworzenie i badanie nowych
rozwiązan w zakresie medycyny
badawczych









Swiadczenie usług z zakresu
medycyny i ratownictwa
Pomoc finansowa i leasing dla
instytucji medycznych
Wsparcie prawne członkow
Nowe leki, suplementy diety
Patronat medialny i wsparcie
z zakresu działan komunikacyjnych
Źródło: Zachodniopomorski Klaser Medyczny iSynergia, http://isynergia.pl/category/aktualnosci/, [Dostęp
25.11.2014].
Do zadan Zachodniopomorskiego Klastra Medycznego zalicza się28:

podwyzszanie jakosci zycia w regionie dzięki dostępowi do innowacyjnych usług
medycznych

ułatwienie dostępu do zrodeł finansowania

pozyskiwanie srodkow na finansowanie prac badawczo-rozwojowych

prowadzenie działalnosci badawczo-rozwojowej

komercjalizację wynikow badan

koordynację procesow integracyjnych i wspołpracę z organizacjami i jednostkami
zagranicznymi
27http://www.bankier.pl/wiadomosc/DOM-LEKARSKI-Utworzenie-Zachodniopomorskiego-Klastra28
Medycznego-iSynergia-3155514.html, [Dostęp 6.11.2014].
http://isynergia.pl/zadania/ [Dostęp 6.11.2014].
34

budowanie sieci kontaktow (networking) i tworzenie bazy pomysłow

nadzor administracyjny nad działaniami pomiędzy podmiotami klastra

koordynację działan zespołow i grup tematycznych

dywersyfikację i ograniczanie ryzyka działalnosci podmiotow klastra

wyszukiwanie zrodeł finansowania inwestycji w infrastrukturę medyczną

promowanie i wdrazanie nowoczesnych koncepcji zarządzania w medycynie

promocję profilaktyki zdrowotnej i zdrowego stylu zycia

prowadzenie działan z zakresu edukacji zdrowotnej

budowanie pozytywnego
do konsorcjum

podejmowanie działan społecznie odpowiedzialnych na rzecz otoczenia
i promowanie koncepcji CSR wsrod podmiotow klastra

promowanie wspołpracy w otoczeniu klastra

ukierunkowanie działan klastra i podmiotow
na dostosowanie do warunkow demograficznych

stworzenie warunkow do elastycznego wprowadzania zmian w klastrze
i podmiotach będących członkami klastra
wizerunku
klastra
i
podmiotow
będących
nalezących
w
klastrze
BAŁTYCKI KLASTER sEaNERGIA
Bałtycki Klaster sEaNERGIA jest organizacją działającą na rzecz innowacji
ekoenergetycznych słuzących rozwojowi turystyki uzdrowiskowej. Powiązanie
kooperacyjne obejmuje obszar wojewodztwa pomorskiego i zachodniopomorskiego.
Celem działania organizacji jest rozwoj unikatowej usługi polegającej na innowacjach
ekoenergetycznych, ktore słuzą rozwojowi turystyki (w tym uzdrowiskowej).
Uwzględniane są rozwiązania słuzące zachowaniu srodowiska naturalnego oraz
wykorzystaniu odnawialnych zrodeł energii. Proces dopasowania istniejących
technologii odnawialnych zrodeł energii oraz innych nowoczesnych rozwiązan
ekoenergetycznych, pozwala we wczesnej fazie rozwoju klastra wypracowac model
obiektu oferującego usługę turystyki uzdrowiskowej aktywnej przez cały rok29.
29
www.seanergia.pl [Dostęp 18.01.2015 r.]
35
Tabela 12 Łańcuch Wartości i Kompetencji Bałtyckiego Klastra sEaNERGIA
ŁAŃCUCH WARTOŚCI
 Starostwo Powiatowe w Kołobrzegu
 Urząd Miasta Chojna
 Urząd Miasta Elbląg
 Urząd Miasta Kołobrzeg
 Urząd Miejski w Słupsku
 Urząd Miasta Lębork
 Urząd Miasta Malbork
 Urząd Miejski w Gryficach
 Credit Agricole Bank Polska
 Fundacja Geotechnika w
Budownictwie i Ochronie Srodowiska
 Fundacja Poszanowania Energii
 Klaster Budownictwo Polski Centralnej
 Krajowy Punkt Kontaktowy
Programow Badawczych UE
 Klaster Energooszczędna Stolarka
Budowlana
 Polska Platforma Technologiczna
Budownictwa
 Polskie Towarzystwo Energetyki
Słonecznej – ISES
 Pomorska Agencja Rozwoju
Regionalnego S.A.
 Stowarzyszenie: Forum Turystyki
Regionow
 Polsko–Kazachstanska Izba
Handlowo–Przemysłowa
 Stowarzyszenie Rozwoju Wybrzeza
Morza Bałtyckiego PRO BALTICA
 Zachodniopomorska Agencja Rozwoju
Turystyki Sp. z o.o.
 Zespoł Szkoł w Lesnicach
 Szkoła Podstawowa nr 4
 Dolnosląski Klaster Zielonej Energii
 Lubuski Klaster Zielonej Energii
 Mazowiecki Klaster Efektywnosci
Energetycznej i OZE
 Mazurski Eko-Klaster
 Pomorska Agencja Rozwoju
Regionalnego
 Swiętokrzyski Klaster Zielonej Energii
 Polska Platforma Technologiczna
Sektora Lesno-Drzewnego
KOMPETENCJE

Reprezentowanie regionow

Pomoc w podnoszeniu wiedzy
i kwalifikacji
Pomoc w pozyskaniu srodkow
finansowych
Wdrazanie nowych rozwiązan z
zakresu energii odnawialnej i turystyki


36
 Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
 Uniwersytet Szczecinski
Technologiczny
 Akademia Morska w Gdyni
 Instytut Włokien Naturalnych i Roslin
Zielarskich
 Politechnika Koszalinska w Koszalinie
 Wyzsza Hanzeatycka Szkoła
Zarządzania w Słupsku
Przedsiębiorcy:
 Korporacja Handlowa Leader w Polsce
 BRUKMAN Usługi Brukarskie
 Bogmar Traper Sp. z o.o.
 KAMB Import-Export
 CHM Sp. z o. o.
 A. T. W. Products Sp. z o. o.
 Zespoł Konsultantow Prawnych
i Gospodarczych Uw Uni Expert Sp.
z o.o.
 „Pterus-Kusztal” L. W. Kusztal
 UNISERV Budownictwo Przemysłowe
S. A.
 Kancelaria Radcow Prawnych Leszek
Czarny, Wojciech Budny i Wspolnicy
 Agencja Handlu Zagranicznego
RICHARD
 AVES Sp. z o. o.
 „Kobra” Przedsiębiorstwo Handlowe
Elzbieta Namedynska
 RCM Roman Stolarski
 Kancelaria Prawnicza G. M. Morawska
 Promotech Consulting Andrzej
Wiesław Walasek
 Eurofinance Training Sp. z o. o.
 POL-EAST Sp. z o. o.
 Przedsiębiorstwo Obrotu i Fabrykacji
Artykułow Medycznych POFAMPOZNAN Sp. z o. o.
 Biuro Doradztwa Ekonomicznego
J. Zdun & Partnerzy Sp. z o. o.
 International Services Group
 KOLGARD-OIL Sp. z o. o.
 Agencja Reklamowa Sand Press Photo
Andrzej Sasak
 Gawex Media Sp. z o.o.
 IVENTOR Filip Korowacki
 Brian Tracy International
 PPHU ENELTERM Paweł Czaplinski








Prowadzenie prac badawczorozwojowych
Tworzenie i badanie nowych
rozwiązan w zakresie rozwiązan
technologicznych i medycyny
badawczych
Kształcenie kadr dla branzy
Swiadczenie usług z zakresu turystyki,
medycyny
Swiadczenie usług z zakresu
budownictwa i wykorzystania
odnawialnych zrodeł energii
Wsparcie prawne członkow
Wsparcie doradcze i marketingowe
członkow
37





















Willa Christo
EKOTECHNIKA Sp. z o.o.
Read Gene S.A.
Reikan Consulting Tomasz Sierszchuła
Sani-Tech Grupa SBS
American Systems Sp. z o.o.
Atlas Sp. z o.o
Centrum Edukacji Medycznej Ewelina
Zyzniewska- Banaszak
Eco – Logic Sp. z o.o.
F.H.U. TADOR Kazmierski Tadeusz
FHU Technika DT Dorota
Dombrowska
Energy Management Systems Sp. z o.o.
Graso Zenon Sobiecki
OdNowa Kamila Klimkiewicz
PHU Anna Brandt
Inteligentne Instalacje Sp. z o. o.
Pracownia Architektury AMANDES
Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol
S.A.
Rippel Granaas Energia Sp. z o.o
Pomorska Specjalna Strefa
Ekonomiczna Sp. z o.o.
Sea Development
Źródło: www.seanergia.pl; [Dostęp 18.01.2015 r.]
1.2.2. Specjalizacje klastrów województwa zachodniopomorskiego
Regionalna specjalizacja to zespoł wyjątkowych cech i aktywow charakteryzujących
kazdy kraj bądz region, ktory podkresla jego przewagę konkurencyjną oraz skupia
zasoby i regionalnych partnerow30. Koncentracja na tych okreslonych obszarach pozwoli
uzyskac efekt skali, a takze rozwijac wyrozniające i oryginalne obszary specjalizacji. Taki
proces wymaga inicjowania nowych form wspołpracy między przedsiębiorstwami,
instytucjami otoczenia biznesu oraz jednostkami badawczo-rozwojowymi31.
Rozpoznano pięc głownych obszarow regionalnych specjalizacji wyrozniających się
w wojewodztwie zachodniopomorskim32. W ponizszej tabeli przyporządkowano
regionalnym specjalizacjom działania poszczegolnych klastrow:
A. Wajda, Organizacja i zarządzanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, str. 32 – 35.
Załozenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji wojewodztwa zachodniopomorskiego,
Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski Wojewodztwa Zachodniopomorskiego
Szczecin 2014.
32 Ibidem.
30
31
38
Tabela 13 Działania klastrów w odniesieniu do regionalnych specjalizacji
REGIONALNA
SPECJALIZACJA
biogospodarka
SPECJALIZACJA KLASTRA33
Klaster “Zielona Chemia”
o
o
o
o
o
innowacyjne rozwiązania w zakresie rozwiązan
chemicznych (w tym np. zastosowania wody) oraz
efektywnosci wykorzystania zasobow
prowadzenie
działalnosci
B+R
(takze
w porozumieniu z zagranicznymi kooperantami) –
np. badania w zakresie przedłuzania trwałosci
swiezych produktow spozywczych z wykorzystaniem
powłok naturalnych
podnoszenie kwalifikacji pracownikow z branzy
chemicznej (np. projekt „EKO Chemia –
wykwalifikowane kadry branzy chemicznej”, staze
absolwenckie, ukierunkowanie prac dyplomowych)
wsparcie
sprzedazy
i internacjonalizacji
przedsiębiorstw poprzez platformy zakupowe
(platforma nawozowa, platforma opakowaniowa
i platforma energetyczna)
sieciowanie podmiotow z branzy chemicznej
(np. organizacja forow naukowo-gospodarczych)
o
o
przygotowanie infrastruktury technicznej
przyszłej działalnosci produkcyjnej
pozyskiwanie srodkow na rozwoj lidera klastra
dla
Bałtycki Klaster sEaNERGIA
o
o
działalnosc morska
i logistyka
dostawa rozwiązan energetycznych opartych o
odnawialne zrodła energii
wypracowanie modelu całorocznego obiektu
turystyki uzdrowiskowej
o
o
o
o
usługi portowe zabezpieczane przez członka klastra –
Terminal Promowy Swinoujscie
usługi stoczniowe
wsparcie branzy morskiej poprzez działalnosc B+R
tworzenie
załozen
do
rozwoju
edukacji
w kierunku niezbędnym do zapewnienia potrzeb
sektora
W celu scharakteryzowania działan wykorzystano informacje z oficjalnych stron internetowych
klastrow oraz prowadzonych wywiadow z pracownikami klastrow
33
39
szeroko rozumiana gospodarka morska – integracja
srodowiska,
w tym
innowacyjnosc
i działalnosc B+R, konkurowanie na rynkach
międzynarodowych
o Oddziaływanie na sytuację prawną branzy poprzez
opiniowanie dokumentow strategicznych na roznym
szczeblu
o
przemysł metalowomaszynowy
turystyka i zdrowie
integracja producentow z szeroko rozumianej branzy
metalowej (w tym m.in. urządzenia dla branzy
rolniczej, budowlanej, działalnosc offshore)
o dostarczanie aktualnych informacji rynkowych
o branzy metalowej
o wsparcie procesu sprzedazy i pozyskania partnerow
biznesowych poprzez organizację misji zagranicznych
i handlowych dla przedsiębiorstw branzy metalowej
o optymalizacja działalnosci członkow poprzez wybor
dostawcow,
ktorzy
mogą
obnizyc
koszty
funkcjonowania firm
o działalnosc integracyjna na rzecz podmiotow
z branzy metalowej poprzez organizację roznego typu
spotkan
Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk
o
o
o
o
o
kreowanie
liderow
regionalnych
w obszarze
transgranicznym
budowa marki Szlaku Wodnego Berlin-SzczecinBałtyk
i promowanie
regionalnych
marek
turystycznych
wspieranie młodych ludzi wchodzących na rynek
pracy i chcących wykorzystac swoj potencjał
w zakresie związanym z działalnoscią klastra
połączenie ochrony srodowiska z przedsiębiorczoscią
(związaną z turystyką)
rozwoj
sektora
medycznego
(głownie
w wojewodztwie zachodniopomorskim) – zarowno
jednostek publicznych, jak i prywatnych
o wykorzystanie potencjału naukowego oraz łancucha
dostaw poprzez uczestnictwo zarowno szpitali, jak i
podmiotow dostarczających rozwiązanie medyczne, a
takze uczelni wyzszej
Klaster Przemysłów Kreatywnych
o
usługi przyszłosci
o
systemowe kreowanie warunkow rozwoju dla branzy
40
o
o
o
o
o
o
kreatywnej Pomorza Zachodniego
zwiększenie dostępnosci wyspecjalizowanych kadr
na rynku poprzez wspołpracę ze srodowiskiem
akademickim (akademickimi biurami karier oraz
wykorzystanie
platformy
Matrix
przy
Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu-ZPSB)
pozyskiwanie klientow i promocja przemysłu
kreatywnego
poprzez
Targi
Przemysłow
Kreatywnych, ktore po raz pierwszy odbyły się w
marcu 2014 r.
działania
edukacyjne
związane
z tematyką
przemysłow kreatywnych i ich wpływem na lokalną
gospodarkę (publikacje w mediach, na forach,
portalach internetowych)
działalnosc B+R dotycząca wpływu przemysłow
kreatywnych na lokalną gospodarkę – głownie
badania komparatywne (porownania do innych
rynkow)
zwiększenie dostępu do wiedzy poprzez szkolenia
dedykowane branzy kreatywnej
networking – integracja branzy poprzez budowanie
konsorcjow i wspołdziałanie np. przy kampaniach
promocyjnych
o
o
o
o
szeroko pojęta branza IT (programowanie,
marketing,
wsparcie
sprzedazy,
wsparcie
bezpieczenstwa-zabezpieczen,
produkty
informatyczne adresowane do roznych podmiotow, w
tym
wsparcie
medycyny
i jednostek samorządu terytorialnego)
brokerka informacji – dostarczanie danych, ktorych
potrzebują do funkcjonowania jako poszczegolne
firmy, wymiana informacji o rzeczach związanych
z funkcjonowaniem klastra i mozliwosciami, z jakich
mozna skorzystac
zdobywanie zlecen i kontaktow z zewnętrznymi
jednostkami, ktore mogą ułatwic działalnosc
lobbing na rzecz okreslonych rozwiązan związanych z
branzą, w tym funkcjonowania samorządu i innych
jednostek panstwowych w obszarze IT
Źródło: Opracowanie własne.
Klastry występują we wszystkich obszarach specjalizacji regionalnych. Zakres działania
poszczegolnych klastrow wpisuje się w załozenia regionalnych specjalizacji.
Jednoczesnie, pomimo podejmowania wielu zroznicowanych działan, zakres ten jest
węzszy, niz szeroka definicja specjalizacji, do ktorej je zaliczono. Oznacza to, ze
w obszarach regionalnych specjalizacji istnieje potencjał do dalszego rozwoju
działalnosci klastrowej. Zwrocic nalezy tez uwagę, iz w ramach jednej specjalizacji
działają klastry o na ogoł całkowicie rozłącznych obszarach działalnosci.
41
1.2.3. Rola klastrów w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim
Struktury klastrowe mają coraz większe znaczenie w kształtowaniu innowacyjnosci
regionu. Działają one w oparciu o wspołpracę przedsiębiorstw oraz roznego typu
instytucji i organizacji.
Rozwijające się w wojewodztwie zachodniopomorskim klastry w przemysle drzewnomeblarskim, chemicznym, informatycznym oraz w branzy budowlanej są szansą dla
słabo rozwiniętego pod względem innowacyjnosci regionu zachodniopomorskiego.
Częsc powiązan kooperacyjnych ma jeszcze charakter zalązkowy – przedsiębiorstwa nie
są przekonane do wspolnych działan ani zainteresowane sformalizowaniem
wspołpracy34.
Istotną rolę w tworzeniu struktur klastrowych mają Branzowe Centra Kompetencji
i Centra Klasteringu, ktore w wojewodztwie zachodniopomorskim powstały przy
Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie. Utworzono cztery
branzowe centra kompetencji: informatyczne, spozywcze, drzewne oraz chemiczne 35.
Tworzone są one jako niezalezne podmioty, w oparciu o porozumienia pomiędzy
czołowymi instytucjami sektora badawczo-rozwojowego i przedsiębiorstwami.
Są to silne osrodki o charakterze wielodyscyplinarnym w sferze badan
przedkonkurencyjnych oraz edukacji i kształcenia ustawicznego dla zawodow wysoko
wyspecjalizowanych. Dzięki połączeniu unikatowej infrastruktury, wieloletniego
doswiadczenia naukowego i praktycznego oraz umiejętnosci wytwarzania i wdrazania
najnowszych rozwiązan na skalę swiatową, centra te dązą do pozycji lidera w okreslonej
niszy technologicznej. Dzięki temu przedsiębiorstwa zyskują na czasie, a takze mają
szybszy dostęp do rozwiązan dostosowanych do ich potrzeb i bardziej efektywnie
przekładają wiedzę na wartosci rynkowe. W oparciu o elastyczne formy wspołpracy,
procesy generowania pomysłow, przygotowania prac badawczych, realizacji, a następnie
testowania i wdrazania nowych rozwiązan przebiegają sprawniej36.
Centrum Klasteringu na bieząco obserwuje rozwoj polityki klastrowej zarowno w kraju,
jak i w regionie. Zainteresowani mogą uzyskac w Centrum dostęp do biezących
opracowan krajowych i międzynarodowych na temat klastrow oraz informacji
o klastrach funkcjonujących w regionie, a takze wsparcie przy tworzeniu nowych
klastrow. Centrum wspiera firmy w następujących obszarach37:

rozwoj firm poprzez tworzenie sieci wspołpracy
J. Markiewicz, K. Rychlik, Rola klastrów w kształtowaniu konkurencyjności i innowacyjności regionu
zachodniopomorskiego [w:] Innowacyjność w Polsce w ujęciu regionalnym: nowe teorie, rola funduszy
unijnych i klastrów, red. S. Pangsy-Kania, K. Piech, Instytut Wiedzy i Innowacji, 2008; Dostęp
http://www.instytut.info/IVkonf/referaty/Markiewicz.pdf [Dostęp 13.11.2014], str. 19-20; wniosek
zachowuje aktualnosc rowniez wg stanu na moment sporządzenia niniejszego opracowania.
35 RSI, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Strona-glowna-131.html [Dostęp 13.11.2014].
36 RSI, BCK, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Branzowe-Centra-Kompetencji-108.html [Dostęp
13.11.2014].
37 RSI, CK, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Centrum-Klasteringu-7.html [Dostęp 13.11.2014].
34
42

poprawa produktywnosci przedsiębiorstw poprzez łatwiejszy dostęp
do wiedzy, pomysłow, rozwiązan; ułatwienie dostępu do zasobow,
najnowszych produktow i urządzen oraz specjalistycznych usług

optymalizacja struktur kosztow w firmach

dostęp do wykwalifikowanych pracownikow

informacja o trendach technologicznych i rynkowych

biezący dostęp do informacji z zakresu innowacji procesowej i produktowej

prezentacja najnowszych technologii oraz mozliwosci transferu ich do firm

zwiększenie dostępu do prac
prezentowanej przez naukowcow

przygotowanie konkretnych projektow dla firm

wsparcie merytoryczne i techniczne dla przedsiębiorstw

pomoc w nawiązywaniu kontaktow biznesowych

promocja firm poprzez portale internetowe, srodki masowego przekazu,
konferencje, seminaria i warsztaty

wspieranie działan proinnowacyjnych podjętych przez grupę przedsiębiorcow
badawczo-rozwojowych
oraz
wiedzy
Rola klastrow we wspieraniu rozwoju regionalnego i podnoszeniu innowacyjnosci jest
bezsporna. Klastry lezą u podstaw inicjatywy Komisji Europejskiej, a dokładniej
kształtowania „regionow wiedzy i innowacji” (Regions of Knowledge), ktora stanowi
kontynuację procesu budowania regionalnych strategii innowacji. Idea regionow wiedzy
i innowacji oparta jest na koncepcji „regionow uczących się” i zakłada, ze czynniki
konkurencyjnosci przedsiębiorstw, ktore umozliwiają im funkcjonowanie na rynkach
swiatowych, powstają w warunkach rozwoju lokalnego.
Rozwoj struktur klastrowych w regionie jest poządany i nalezy podejmowac wysiłek
na rzecz wspierania powiązan kooperacyjnych. Jak wskazuje przykład Doliny
Krzemowej, procesy innowacyjne są przede wszystkim procesami społecznymi, dlatego
tez lokalna społecznosc powinna byc postrzegana jako najpowazniejsza siła sprawcza
innowacyjnosci. Przy tworzeniu srodowiska innowacyjnosci i przedsiębiorczosci
niezbędna jest wysoka kultura innowacyjna ludzi będących pracownikami wszystkich
podmiotow regionalnej sceny innowacji (przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu,
jednostek B+R, władz samorządowych), w tym klastrow. Działania mające na celu
tworzenie klastrow powinny byc skoncentrowane przede wszystkim na kształtowaniu
kultury przedsiębiorczosci i innowacyjnosci lokalnej społecznosci. Wysoka swiadomosc
innowacyjna mieszkancow regionu moze byc zrodłem wielu inicjatyw i przyczyniac się
do zaciesniania powiązan kooperacyjnych. Z kolei pręzne struktury klastrowe, w ktorych
następuje przepływ wiedzy i transfer innowacji, są jedną z determinant rozwoju
gospodarczego regionu zachodniopomorskiego38. Wniosek powyzszy potwierdzają
38
RSI, CK, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Centrum-Klasteringu-7.html [Dostęp 13.11.2014], s.19.
43
rowniez wyniki badania telefonicznego CATI, przeprowadzonego z przedsiębiorstwami.
Działania klastrow według badanych wpływają na innowacyjnosc regionu poprzez
ofertę szkolen i konferencji, wspołpracę z jednostkami badawczymi oraz podejmowanie
wspolnych działan (por. 2.2.2).
Przedstawiciele klastrow uczestniczących w wywiadach IDI twierdzą, ze zalezy im
przede wszystkim na wspomaganiu przedsiębiorstw, zrzeszonych w ramach klastrow,
poprzez podejmowanie roznych działan mających na celu dostosowywanie umiejętnosci
młodych ludzi do pracy w najwazniejszych branzach. Działania te polegają na tworzeniu
dodatkowych miejsc w szkołach zawodowych i technikach, organizacji praktyk
przyuczających do zawodu, oferowaniu stypendiow naukowych dla wyrozniających się
uczniow, a takze wspołpracy z uczelniami – obejmującej zarowno studentow, jak
i naukowcow. Wazne jest rowniez budowanie wzajemnych więzi między
przedsiębiorstwami z regionu, a takze z innymi klastrami.
Przedsiębiorstwa i instytucje zrzeszone w klastrach mają znaczący wpływ
na gospodarkę regionu. Jednak, według stanu na okres przygotowania niniejszego
opracowania, zachodniopomorskie klastry w umiarkowanym stopniu uczestniczą
w realizacji polityki rozwoju regionu. W obecnej fazie rozwoju kluczowe efekty ich
funkcjonowania dotyczą rozwoju wiedzy oraz kształtowania kultury wspołdziałania.
Działania podejmowane przez klastry mogą miec istotne znaczenie dopiero
w przyszłosci.
1.3. Potencjał instytucji otoczenia biznesu w województwie
zachodniopomorskim
1.3.1. Charakterystyka i specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa
zachodniopomorskiego
Instytucje otoczenia biznesu to instytucje non-profit, ktore nie działają dla zysku lub
przeznaczają go na cele zgodne ze statutem lub rownowaznym dokumentem. Są to
podmioty, ktore posiadają bazę materialną, techniczną, zasoby ludzkie i kompetencje
niezbędne do swiadczenia usług na rzecz sektora MSP39. Do głownych zadan Instytucji
Otoczenia Biznesu nalezą40:

wspieranie przedsiębiorczosci i samozatrudnienia, ułatwianie startu i pomoc
nowotworzonym firmom prywatnym; promocja i poprawa konkurencyjnosci
MSP

tworzenie warunkow dla transferu nowych rozwiązan technologicznych
do gospodarki i realizacja przedsięwzięc innowacyjnych
39W.
Burdecka, Instytucje otoczenia biznesu, Wydanie własne PARP, Warszawa 2004,
http://www.parp.gov.pl/files/74/81/104/Instytucje_Otocz_Bizn.pdf [Dostęp 13.11.2014].
40Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecinski, Zeszyty Naukowe
nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf,
[Dostęp 13.11.2014], str. 34-35.
44

podnoszenie jakosci zasobow ludzkich przez edukację, szkolenia i doradztwo
oraz upowszechnianie wzorow pozytywnego działania

zagospodarowanie zasobow i realizacja przedsięwzięc infrastrukturalnych

tworzenie sieci wspołpracy i partnerstwa roznych podmiotow działających
na rzecz dynamizacji rozwoju, wzrostu dobrobytu i zasobnosci mieszkancow
Ze względu na formę prawną mozna wyroznic następujące instytucje otoczenia
biznesu41:

fundacje i stowarzyszenia lub jednostki przez nie powołane – realizują
programy rozwoju przedsiębiorczosci i transferu technologii oraz działają
na rzecz rozwoju lokalnego

społki publiczno-prywatne powołane z inicjatywy i przy duzym
zaangazowaniu organizacyjnym i finansowym władz publicznych – podejmują
działania prorozwojowe i niezobligowane do generowania zyskow
do podziału między udziałowcami

izby gospodarcze, organizacje rzemiosła, zrzeszenia i związki pracodawcow
oraz inne instytucje przedstawicielskie biznesu podejmujące inicjatywy
i działania prorozwojowe

wyodrębnione organizacyjnie i finansowo jednostki samorządowe,
administracji publicznej, instytucje naukowo-badawcze zorientowane
na wspieranie rozwoju lokalnej gospodarki

prywatne społki kapitałowe
Rodzaj usług, jakie są swiadczone przez instytucje otoczenia biznesu, załozony jest
w celach statutowych. Cele te wiązą się ze wsparciem przedsiębiorczosci (szczegolnie
sektora MSP), przy czym szczegołowe zadania determinowane są przez obszar
aktywnosci danej instytucji (edukacja i doradztwo, transfer technologii dla centrow
transferu technologii itp.) i mogą one przybrac następujące formy42:

osrodka szkoleniowo-doradczego – szerzenie wiedzy i umiejętnosci

centra transferu technologii – pomoc w transferze i komercjalizacji
technologii

parabankowego funduszu poręczen kredytowych i pozyczkowych - pomoc
finansowa

inkubatora przedsiębiorczosci i centrum technologicznego – szeroka pomoc
doradcza techniczna i lokalowa
41Teoretyczne
i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecinski, Zeszyty Naukowe
nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf,
[Dostęp 13.11.2014], str. 36.
42Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, pod red. K. B Matusiak, SOOIPP–Raport 2004, Instytut
Ekonomii Uniwersytetu Łodzkiego, SOOIPP, Łodz–Poznan 2004, str. 15.
45

parku technologicznego, strefy biznesu i parku przemysłowego – tworzenie
skupisk przedsiębiorstw i wzmacnianie procesow innowacyjnych poprzez
integrację usług biznesowych i roznych form pomocy na okreslonym terenie
Rozwoj instytucji otoczenia biznesu w regionie jest waznym czynnikiem jego
atrakcyjnosci inwestycyjnej. Istotną rolę odgrywają instytucje wspierające
przedsiębiorczosc, rozwiązania proinwestycyjne, komercjalizację badan naukowych
i innowacyjnosc przedsiębiorstw. Do celow badawczych wyodrębniono instytucje
niebędące podmiotami komercyjnymi. Załozeniem było wyczerpanie przez wybrane
podmioty wszystkich wyzej wymienionych funkcji (tj. osrodka szkoleniowo-doradczego,
centrum transferu technologii, funduszu poręczen kredytowych oraz parku
technologicznego). Wsrod wybranych instytucji okołobiznesowych mających wpływ
na rozwoj gospodarczy regionu znajdują się m.in. 43:

Szczecinski Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o.

Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie

Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego w Szczecinie

Koszalinska Agencja Rozwoju Regionalnego

Service InterLab Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji dla Sektora Usług

Stargardzki Park Przemysłowy

Goleniowski Park Przemysłowy

Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczen Kredytowych w Szczecinie

Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecina

Szczecinski Fundusz Pozyczkowy

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego – Szczecinskie

Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych w Białogardzie

Fundacja Centrum Innowacji i Przedsiębiorczosci w Koszalinie

Zrzeszenie Kupcow i Przedsiębiorcow w Koszalinie

Połnocna Izba Gospodarcza w Szczecinie

Koszalinska Izba Przemysłowo-Handlowa

Polska Fundacja Przedsiębiorczosci w Szczecinie
Wybrane podmioty cechują się, poza roznicami w pełnionych funkcjach, takze
rozproszeniem geograficznym. Kazdy z nich pełni odrębną funkcję w regionalnej
gospodarce i w inny sposob oddziałuje na rynek, łącząc poszczegolne działania
43Atrakcyjność
Inwestycyjna Regionów 2012. Województwo zachodniopomorskie, Centrum Analiz
Regionalnych i Lokalnych, Warszawa 2012, str. 52.
46
charakterystyczne dla instytucji otocznia biznesu. W kolejnym rozdziale wybrane IOB
zostały opisane pod kątem swoich specjalizacji.
1.3.2. Specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego
Jak wskazano wczesniej (por. 1.2.2.) regionalna specjalizacja jest zespołem wyjątkowych
cech i aktywow charakteryzujących region. Podkreslają one jego przewagę
konkurencyjną oraz skupiają zasoby i regionalnych partnerow. Jednoczesnie
w wywiadach TDI prowadzonych z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu
wskazywano, ze regionalne specjalizacje nie będą determinowały zakresu pomocy
przedsiębiorstwom – we wszystkich badanych IOB podmioty będą miały takie same
mozliwosci korzystania z usług niezaleznie od reprezentowanej branzy.
W ponizszej tabeli wskazano na specjalizacje wyodrębnionych dla celow badania
instytucji otoczenia biznesu. Znak „+” oznacza, ze dany podmiot w ramach swojej
działalnosci realizuje wybrane działania, znak „+/-” – ze częsciowo realizuje wskazane
działania, zas „-” – ze nie realizuje danego działania.
Tabela 14 Obszary aktywności działania Instytucji Otoczenia Biznesu
Instytucja
Otoczenia Biznesu
Szczeciński Park
NaukowoTechnologiczny
Sp. z o.o.
Regionalne Centrum
Innowacji i Transferu
Technologii
w Szczecinie
Zachodniopomorska
Agencja Rozwoju
Regionalnego
w Szczecinie
Koszalińska Agencja
Rozwoju
Regionalnego
Service Inter-Lab
Stargardzki Park
Przemysłowy
Goleniowski Park
Przemysłowy
Zachodniopomorski
Regionalny Fundusz
Poręczeń
Kredytowych
w Szczecinie
Fundusz Wspierania
Rozwoju
Gospodarczego
Miasta Szczecina
Ośrodek
szkoleniowodoradczy
Centrum
transferu
technologii
Parabankowy
funduszu
poręczeń
kredytowych
i pożyczkowych
Inkubator
przedsiębiorczości
i centrum
technologicznego
Park
technologiczny,
strefa biznesu
i parku
przemysłowego
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+/-
+
-
+
+/+
+
+/+
+
+
_
+
-
-
-
-
+
-
47
Instytucja
Otoczenia Biznesu
Szczeciński Fundusz
Pożyczkowy
Zachodniopomorskie
Stowarzyszenie
Rozwoju
Gospodarczego –
Szczecińskie Centrum
Przedsiębiorczości
Stowarzyszenie
Inicjatyw SpołecznoGospodarczych
w Białogardzie
Fundacja Centrum
Innowacji
i Przedsiębiorczości
w Koszalinie
Północna Izba
Gospodarcza
w Szczecinie
Zrzeszenie Kupców
i Przedsiębiorców
w Koszalinie
Koszalińska Izba
PrzemysłowoHandlowa
Polska Fundacja
w Szczecinie
Ośrodek
szkoleniowodoradczy
Centrum
transferu
technologii
Parabankowy
funduszu
poręczeń
kredytowych
i pożyczkowych
Inkubator
i centrum
technologicznego
Park
technologiczny,
strefa biznesu
i parku
przemysłowego
-
-
+
-
-
+
+
-
+
-
+
-
+
+
-
+
+/-
+
+
-
+
-
-
+
-
+
-
+
_
-
+
-
-
_
-
+
-
+
_
-
Z powyzszego ujęcia wynika, ze rola instytucji otoczenia biznesu w wojewodztwie
zachodniopomorskim jest wielowymiarowa. Ponadto IOB działają w sposob złozony,
przyjmując zazwyczaj co najmniej dwie ze wskazanych powyzej funkcji. Większosc
podmiotow ma w swojej ofercie usługi doradcze. Z jednej strony – co ujawniono takze
w badaniach – jest to stosowane m.in. w celu wspierania przedsiębiorstw w racjonalnym
gospodarowaniu pozyskanymi funduszami – szczegolnie, jezeli są to młode firmy bez
doswiadczenia, a takze w celu budowy powiązan networkingowych, kształcenia kadr
i propagowania wiedzy o gospodarce. Nalezy zauwazyc, ze jest to takze najbardziej
intuicyjny sposob wsparcia przedsiębiorcow. Trudnoscią często wskazywaną w tym
obszarze i ujawnioną rowniez w czasie badan, jest relatywnie niska jakosc usług
oraz niepełne dostosowanie do potrzeb rynkowych. Wiele instytucji oferuje takze
mozliwosc inkubowania młodych przedsiębiorstw. Inkubatory funkcjonują nie tylko jako
odrębne jednostki, ale takze jako programy realizowane przez instytucje o innych
funkcjach podstawowych (np. parki naukowo-technologiczne). Funkcje związane
z transferem technologii do gospodarki zazwyczaj są realizowane przez podmioty
osadzone w rzeczywistosci akademickiej: dedykowane centra transferu technologii są
zazwyczaj jednostkami uczelnianymi. Przykładem moze byc Regionalne Centrum
Innowacji i Transferu Technologii ulokowane przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie
Technologicznym w Szczecinie, czy tez Centrum Transferu Technologii Morskich przy
Akademii Morskiej w Szczecinie i Centrum Transferu Wiedzy i Technologii Uniwersytetu
48
Szczecinskiego oraz Service Inter-Lab Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji Dla
Sektora Usług. Działania podejmowane przez tego typu instytucje opierają się
na umozliwieniu korzystania z infrastruktury laboratoryjnej, wspołpracy z ekspertami,
ale takze na kooperacji technologiczno-biznesowej oraz oferowaniu szerokiej gamy
usług dla biznesu tj. audyty technologiczne, analizy rynkowe. Celem jest połączenie
nauki – i jej przedstawicieli – z przedsiębiorstwami oraz łączenie wiedzy praktycznej
z teoretyczną. Innymi podmiotami, ktore wspierają transfer wiedzy do gospodarki, są
parki technologiczne lub naukowo-technologiczne, ktore poza udostępnianiem
atrakcyjnych terenow inwestycyjnych i powierzchni biurowych, wspierają rozwoj
innowacyjnosci oraz jej wykorzystanie w zyciu gospodarczym. Przykładem moze byc
projekt Nauka i Biznes realizowany przez Technopark Pomerania, ktory zakłada m.in.
wspieranie powiązan pomiędzy kadrą akademicką a przedsiębiorcami.
Działania zmierzające do pozyskania finansowania są podejmowane zazwyczaj przez
specjalnie dedykowane temu działaniu fundacje. Jednakze takze większe osrodki – takie
jak agencje rozwoju, zrzeszenia branzowe i stowarzyszenia lub fundacje są
dysponentami srodkow zazwyczaj pochodzących z Unii Europejskiej (np. fundusz
pozyczkowy JEREMIE).
Parki technologiczne w wojewodztwie zachodniopomorskim dysponują ofertą
atrakcyjnych terenow inwestycyjnych, ale takze oferują szerokie wsparcie dla
potencjalnych inwestorow. Podejmują się one wspolnych działan m.in. ze specjalnymi
strefami ekonomicznymi, czego przykładem moze byc wspołpraca Pomorskiej SSE
z Parkiem Przemysłowym Nowoczesnych Technologii w Stargardzie czy tez Kostrzynsko
- Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej z Goleniowskim Parkiem Przemysłowym.
Warto zauwazyc, ze niektore z funkcji doskonale korespondują z regionalnymi
specjalizacjami. Przykładem moze byc oddziaływanie parkow technologicznych
na usługi przyszłosci, a w szczegolnosci rozwoj branzy ICT. Jednak zaleznosci te nie są
tak wyrazne, jak w przypadku działan klastrow, ktore mają na tyle wąsko zdefiniowany
profil i branzę działania, ze mozna je przyporządkowac bezposrednio do konkretnych
specjalizacji.
1.3.3. Rola IOB w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim
Istotnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego jest srodowisko działalnosci
gospodarczej. Najczęsciej wymienianymi składnikami otoczenia biznesu pełniącymi
w tym aspekcie kluczowe role są: wyposazenie instytucjonalne, srodowisko innowacyjne
i własciwy klimat sprzyjający prowadzeniu działalnosci gospodarczej. Otoczenie
biznesu, w tym przede wszystkim klastry, jest głownym czynnikiem aktywizacji rozwoju
regionu. Ukształtowane otoczenie biznesu z jednej strony jest bodzcem do wyboru
lokalizacji działalnosci gospodarczej, z drugiej zas warunkuje dynamiczny rozwoj
społeczno-gospodarczy44. Rowniez badania prowadzone wsrod zachodniopomorskich
J. Dominiak, Rola otoczenia biznesu w rozwoju regionalnym w Polsce, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
w Poznaniu, s. 45.
44
49
przedsiębiorcow (n=150) wskazywały na mniejsze zainteresowanie firm wspołpracą
z instytucjami otoczenia biznesu niz z klastrami.
Instytucje otoczenia biznesu wpływają w sposob posredni na aktywnosc innowacyjną
firm. Usługi oferowane przez IOB, w tym takze klastry, są jedynie szansą na innowację,
ktora moze byc wykorzystana przez dane przedsiębiorstwo. Przykładem moze byc
doradztwo na temat mozliwosci pozyskiwania srodkow unijnych, informacja o rynku czy
tez posrednictwo kooperacyjne. Wsparcie to moze byc dopiero przekształcone
w konkretne działanie innowacyjne w samej firmie. Instytucje otoczenia biznesu
oddziałują przede wszystkim na lokalne i regionalne otoczenie zewnętrzne
przedsiębiorstwa, tworząc infrastrukturę wsparcia poprzez45:

pomoc oferowaną przez instytucje doradczo-szkoleniowe i centra transferu
technologii – usługi informacyjne, doradztwo, działalnosc edukacyjna
(szkolenia, warsztaty), posrednictwo kooperacyjne

inkubatory przedsiębiorczosci i innowacyjnosci, parki naukowotechnologiczne i przemysłowe – oferty lokalowe, budynki lub grunty
uzbrojone w odpowiednie media

pomoc finansową, swiadczoną przez wszelkiego typu fundusze pozyczkowe
i poręczeniowe, a takze organizacje pełniące funkcję jednostek zarządzających
srodkami pomocowymi dla sektora MSP
Ze względu na poziom rozwoju i innowacyjnosc firm oczekiwania dotyczące usług
ze strony instytucji otoczenia biznesu, w tym klastrow, są zroznicowane. Tzw. liderzy
biznesu korzystają z prostych usług IOB, z kolei zaawansowane problemy innowacyjne
rozwiązują same albo przez wspołpracę z wyspecjalizowanymi podmiotami.
Niewyrozniające się pod względem innowacyjnosci firmy oczekują natomiast szerokiej
pomocy zarowno pod względem zaangazowania instytucji otoczenia biznesu
(np. wypełnianie wnioskow o dotacje unijne), jak i specjalizacji, a więc wsparcia
ukierunkowanego branzowo46. Takze analiza projektow z lat 2007 – 2013 wykazuje,
ze w wojewodztwie zachodniopomorskim występuje korelacja pomiędzy wiekiem firmy
a stopniem zaawansowania wykorzystanej oferty IOB. Im dłuzej firma funkcjonuje na
rynku, tym bardziej skomplikowane usługi IOB wybiera. Swiadczy o tym fakt, ze klienci
funduszy – będący zazwyczaj podmiotami mniej rozwiniętymi – korzystali głownie
ze szkolen i wsparcia w poszukiwaniu partnerow. Z kolei firmy będące klientami bankow
i posiadające dłuzszą historię korzystały m.in. z doradztwa technologicznego lub
dostawy technologii47. Wpływ działalnosci instytucji otoczenia biznesu na innowacyjną
Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecinski, Zeszyty Naukowe nr
582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf,
[Dostęp 20.11.2014 r.], str. 37.
46J. Dominiak, Rola otoczenia biznesu w rozwoju regionalnym w Polsce, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
w Poznaniu, s. 47-48.
47
Ocena bezposredniego i posredniego wsparcia sektora MSP w ramach RPO WZ oraz uzyskanie
rekomendacji z zakresu wsparcia MSP na przyszłą perspektywę finansową na lata 2014-2020, Raport
firmy PSDB, Warszawa 2013, s. 82.
45
50
aktywnosc sektora MSP nie jest duzy. Do takiego wniosku skłaniają następujące
argumenty48:

niski odsetek firm innowacyjnych w regionie

samodzielne rozwiązywanie przez przedsiębiorstwa innowacyjne wszelkich
kwestii innowacyjnych, jezeli natomiast korzystają z usług instytucji
okołobiznesowych, jest to proste wsparcie doradczo-informacyjne

niskie zadowolenie z korzystania z usług otoczenia biznesu w zakresie
innowacji

umiarkowany wpływ na innowacyjnosc w opinii samych instytucji otoczenia
biznesu
Jednoczesnie ocena posredniego i bezposredniego wsparcia sektora MSP w zakresie
innowacyjnosci w ramach RPO WZ 2007 – 2013 wskazywała, ze projekty, w ktorych
zaciesniono wspołpracę na linii IOB – przedsiębiorcy z sektora MSP miały znacznie
większe budzety (srednio o 82 pp.) niz w przypadku innych partnerow lub braku takiego
partnerstwa. Jednoczesnie blisko 90% przedsiębiorcow korzystających w RPO WZ
2007 – 2013 nie podejmowała wspołpracy z IOB49.
Instytucjom otoczenia biznesu, przede wszystkim klastrom, przypisywana jest rola
ogniwa posredniczącego między przedsiębiorstwami, samorządem i instytucjami
naukowo-badawczymi. Realizowane przez nie zadania sprawiają, ze na funkcjonowanie
IOB duzy wpływ mają pozostali członkowie regionalnej, a nawet krajowej „sceny”
innowacji. Do grup silnego oddziaływania zalicza się instytucje naukowo-badawcze,
ktore powinny zaciesniac wspołpracę z gospodarką między innymi poprzez IOB i klastry
oraz samorząd, ktory ma wpływ na redystrybucję pomocy publicznej, powstawanie
i finansowanie instytucji otoczenia biznesu oraz tworzenie dogodnych warunkow
funkcjonowania firm (podatki i opłaty lokalne, powoływanie specjalnych stref
ekonomicznych itp.)50. Mając na uwadze specyfikę i potencjał regionu, mozna
zidentyfikowac podstawowe obszary problemowe, jakie pojawiają się na styku działan
instytucji otoczenia biznesu i aktywnosci pozostałych podmiotow, a nalezą do nich51:

niedopasowana oferta wsparcia do potrzeb firm – brak jest specjalizacji IOB
oraz profesjonalnej pomocy oferowanej przedsiębiorstwom. Informowanie
i szkolenia na temat ubiegania się o srodki unijne jest usługą zbyt ogolną dla
firm, ktore nie mają wystarczających zasobow kadrowych, by oddelegowac
pracownikow do takich zadan, z drugiej jednak strony dla firm innowacyjnych
48Teoretyczne
i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecinski, Zeszyty Naukowe nr
[Dostęp 20.11.2014 r.], str. 38.
49
Ocena bezposredniego i posredniego wsparcia sektora MSP w ramach RPO WZ oraz uzyskanie
rekomendacji z zakresu wsparcia MSP na przyszłą perspektywę finansową na lata 2014-2020, Raport
firmy PSDB, Warszawa 2013, s. 82.
50J. Dominiak, Rola otoczenia biznesu w rozwoju regionalnym w Polsce, Uniwersytet im. A. Mickiewicza
w Poznaniu, s. 46.
51 Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecinski, Zeszyty Naukowe nr
[Dostęp 20.11.2014 r.], str. 39-42.
51
doradztwo w zakresie pozyskiwania funduszy UE jest zadowalające i nie
oczekują one bardziej zaawansowanego wsparcia, gdyz posiadają
wyspecjalizowanych pracownikow lub znajdują rozwiązania komercyjnie.
Profesjonalna informacja o rynku, oparta na badaniach i opiniach ekspertow,
powinna byc jedną z istotniejszych form wsparcia IOB dla przedsiębiorstw.
Problem ten został podkreslony w badaniach ankietowych i w toku
wywiadow, gdzie wskazywano na trudnosci w poszukiwaniu oferty IOB
innych niz klastry ze względu na brak wspolnej przestrzeni, w ktorej takie
informacje mogłyby się pojawiac.

niedostateczne zorientowanie prorynkowe IOB – uzaleznienie aktywnosci
instytucji otoczenia biznesu od programow wsparcia finansowego ze srodkow
publicznych nie zapewnia ciągłosci działania i rzutuje na jakosc oraz
efektywnosc swiadczonych usług, strukturę organizacji, a takze
zaangazowanie zespołow ludzkich.

skomplikowane przepisy i biurokracja – dotyka przede wszystkim IOB, ktore
swiadczą usługi w ramach programow pomocowych dla firm. Rzutuje to
na efektywnosc działalnosci IOB, a w konsekwencji obniza jakosc
swiadczonych usług. Skomplikowane procedury związane z pozyskiwaniem
pomocy publicznej niekiedy zupełnie zniechęcają przedsiębiorcow
od pozyskiwania takiego wsparcia.

niska innowacyjnosci i swiadomosc innowacyjna sektora MSP - instytucje
otoczenia biznesu w sposob posredni wpływają na aktywnosc innowacyjną
przedsiębiorstw.

słaba wspołpraca między instytucjami otoczenia biznesu oraz pozostałymi
podmiotami – to bariera dla tworzenia i funkcjonowania regionalnego
systemu innowacyjnego. Koniecznosc zaangazowania i wspołdziałania jak
największej liczby podmiotow procesow innowacyjnych wynika w duzej
mierze ze specyfiki tych procesow – ich interakcyjnosci oraz przenikania się
wielu gałęzi wiedzy. Dotyczy to rowniez społecznego wymiaru innowacji,
ktory opiera się na wartosci bezposrednich kontaktow, a dzięki nim następuje
wymiana informacji oraz dyfuzja wiedzy. Kooperacja samych instytucji
otoczenia biznesu rzutuje na zakres oraz jakosc oferowanych usług, ktore
przez przedsiębiorcow powinny byc odbierane jako kompleksowy system
wsparcia.
Analizując opisane powyżej determinanty oddziaływania instytucji otoczenia biznesu
oraz trudności, na jakie napotykają, można zauważyć zależności pomiędzy celami
strategicznymi, a rolą IOB.
52
Cel strategiczny nr 1: WZROST INNOWACYJNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI
GOSPODAROWANIA
IOB województwa zachodniopomorskiego realizują ten cel poprzez tworzenie
warunków do rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu innowacyjności m.in. przez
wsparcie otwierania i prowadzenia działalności gospodarczej, różnego typu szkolenia,
udostępnianie powierzchni biurowej w atrakcyjnych cenach, pomoc w pozyskiwaniu
finansowania – w tym na działalność innowacyjną związaną z wyższym ryzykiem
niepowodzenia oraz działalność związaną z transferem technologii i B+R.
Cel strategiczny nr 2: WZMOCNIENIE ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ REGIONU
W województwie zachodniopomorskim cel ten jest realizowany poprzez szeroko
rozumianą promocję całego regionu zarówno w Polsce, jak i na świecie, a także
tworzenie atrakcyjnej oferty inwestycyjnej – z udziałem specjalnych stref
ekonomicznych i parków technologicznych oraz lokalnych uczelni wyższych. Warto
również wskazać na działalność lokalnych centrów transferu technologii, które także
wzmacniają atrakcyjność inwestycyjną regionu poprzez kreowanie innowacyjności.
Niemniej ważna jest pomoc przy poszukiwaniu zagranicznych inwestorów i partnerów
biznesowych dla lokalnych przedsiębiorstw, którą świadczą niektóre IOB – np. będące
przedstawicielami europejskiej sieci European Enterprise Network.
Cel strategiczny nr 5: BUDOWANIE OTWARTEJ I KONKURENCYJNEJ SPOŁECZNOŚCI
W województwie zachodniopomorskim cel ten jest realizowany zarówno przez urzędy
pracy, które dbają o rozwój zasobów ludzkich i kreują konkurencyjność społeczności.
Także bogata oferta szkoleniowa regionalnych instytucji otoczenia biznesu jest
determinantą rozwoju kapitału ludzkiego Pomorza Zachodniego. Również oferta szkół
zawodowych i uczelni wyższych – i współpraca podejmowana między tymi jednostkami
a IOB i przedsiębiorstwami – kreuje atrakcyjność zasobów ludzkich regionu.
53
1.4. Udział klastrów i instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie
Kontraktu Samorządowego Województwa Zachodniopomorskiego
1.4.1. Wytyczne Kontraktu Samorządowego Województwa Zachodniopomorskiego
Kontrakt Samorządowy (KS) jest umową zawieraną przez Samorząd Wojewodztwa
ze związkami (stowarzyszeniami) jednostek samorządu terytorialnego z terenu
wojewodztwa w celu realizacji projektow rozwiązujących problemy lub wzmacniających
potencjały na danym obszarze oraz realizacji polityki rozwoju regionu52. Kluczową ideą
Kontraktu jest to, aby urzeczywistnic załozenia płynące ze Strategii Rozwoju
Wojewodztwa oraz Programow Strategicznych. Kontrakt Samorządowy ma byc jedną
z podstawowych form realizacji interwencji Regionalnego Programu Operacyjnego
Wojewodztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020 (RPO WZ 2014-2020).
Oznacza to, ze podmioty, ktore będą realizowac projekty ujęte w KS będą miały
zarezerwowane srodki w ramach budzetu danego priorytetu programu operacyjnego
na realizację przedłozonego projektu, ale pod warunkiem, ze załozenia te będą
realizowac cele oraz wskazniki okreslone dla RPO WZ 2014-2020.
Przesłanką do stworzenia załozen Kontraktu Samorządowego - obok instrumentu
Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ujętego w Umowie Partnerstwa) oraz
mechanizmu Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społecznosc - jest idea planowania
i realizowania procesow rozwojowych w wojewodztwie zachodniopomorskim w oparciu
o wymiar terytorialny w latach 2014-202053. Grupa projektow przedstawionych
w kontrakcie stanowic ma bazę do rozwoju, ktory powinien byc wzmacniany przez
projekty realizowane w ramach konkursow. Do celow realizacji Kontraktow
Samorządowych nalezą54:

koncentracja zasobow i srodkow interwencji na wybranych obszarach, ktore
słuzą przede wszystkim rozwojowi gospodarczemu w wyłonionych
specjalizacjach gospodarczych regionu

budowa trwałego potencjału gospodarczego regionu

realizacja powiązanych ze sobą projektow wdrazanych zarowno przez JST
z obszaru objętego KS w ramach ich kompetencji oraz innych partnerow,
ukierunkowanych za rozwoj gospodarczy danego obszaru i regionu,
odpowiadających w sposob kompleksowy na potencjały gospodarcze i rozwoj
rynku pracy lub niwelujące ograniczenia tych potencjałow
RPO WZ 2014-2020,
http://rowerowy.szczecin.pl/attachments/article/1805/prezentacja%20RPO%20WZ%202014-2020.pdf,
[Dostęp 21.11.2014].
53 Perspektywa 2020, Konsultacje załozen oraz nabor koncepcji Kontraktow Samorządowych w ramach
RPO
WZ
2014-2020,
http://www.rpo.wzp.pl/rpo/perspektywa_2020/wiadomosci/p-r-m-a21374/wiadomosci.htm, [Dostęp 21.11.2014 r.].
54 Załozenia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Wojewodztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.
52
54

sprzyjanie rozwojowi wspołpracy, integracji i koordynacji działan JST z innymi
partnerami na obszarach KS i wdrozenie zintegrowanego podejscia do rozwoju
danego terytorium w praktyce

wzmacnianie idei wspołkształtowania i koordynowania przedsięwzięc
rozwojowych realizowanych wspolnie przez samorządy lokalne i zapewnienie
spojnosci polityk lokalnych z polityką rozwoju regionu

zwiększenie efektywnosci i skutecznosci wydatkowania srodkow publicznych,
w tym w szczegolnosci udostępnionych regionowi w ramach funduszy
strukturalnych UE na lata 2014-2020
W Kontrakcie Samorządowym projekty samorządow mają byc objęte tzw. trybem
pozakonkursowym, co oznacza, ze będą miały zarezerwowane srodki na projekty, ktore
uzyskają akceptację Urzędu Marszałkowskiego. Natomiast przedsiębiorcy i organizacje
pozarządowe nie mogą korzystac z tego przywileju – nie wyraza na to zgody Komisja
Europejska. Jednak te projekty pro-gospodarcze przedsiębiorcow i organizacji
pozarządowych, ktore będą komplementarne z projektami samorządowcow będą
szczegolnie premiowane55. Zapewnia się wspołfinansowanie srodkami RPO WZ na lata
2014-2020 na uzgodnione w procesie negocjacji KS projekty, pod warunkiem spełnienia
przez nie obligatoryjnych kryteriow oceny formalnej, merytorycznej i finansowej.
Dotyczy to w szczegolnosci przedsięwzięc dających mozliwosci rozwoju gospodarczego.
Projekty przewidywane do realizacji przedsięwzięc innych partnerow komplementarne
z przedsięwzięciami wskazanymi przez JST z uwagi na uwarunkowania prawne nie będą
mogły skorzystac z trybu pozakonkursowego. W ramach Kontraktu Samorządowego
rezerwacją srodkow w trybie pozakonkursowym będą objęte projekty wyłącznie
w ramach następujących osi priorytetowych RPO WZ 2014-202056:

gospodarka-innowacje-technologie – celem jest podnoszenie konkurencyjnosci
MSP, sektora rolnego oraz sektora rybołowstwa i akwakultury

rozwój społeczeństwa informacyjnego – celem jest zwiększenie dostępnosci,
stopnia wykorzystania i jakosci technologii informacyjno-komunikacyjnych

wsparcie gospodarki niskoemisyjnej – celem jest wspieranie przejscia
na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach

dostosowanie do zmian klimatu – celem jest promowanie dostosowania
do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzanie nim

rozwój naturalnego środowiska człowieka – cel to ochrona srodowiska
naturalnego i wspieranie efektywnosci wykorzystania zasobow
Kontrakt Samorządowy waznym instrumentem wsparcia samorządow, firm i NGOs w perspektywie
2014-2020,
http://jerzyruszala.wordpress.com/2014/04/11/kontrakt-samorzadowy-waznyminstrumentem-wsparcia-samorzadow-firm-i-ngos-w-perspektywie-2014-2020/, [Dostęp 21.11.2014 r.].
56 Załozenia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
55
55

zrównoważony transport – cel to promowanie zrownowazonego transportu
i usuwanie niedoborow przepustowosci w działaniu najwazniejszych
infrastruktur sieciowych

rynek pracy – celem jest wspieranie zatrudnienia i mobilnosci pracownikow

rozwój społeczny – cel to wspieranie włączenia społecznego i walka z ubostwem

infrastruktura społeczna i rewitalizacja – celem jest wspieranie włączenia
społecznego i walka z ubostwem

edukacja – cel to inwestowanie w edukację, umiejętnosci i uczenie się przez całe
zycie

infrastruktura edukacyjna – cel to inwestowanie w edukację, umiejętnosci
i uczenie się przez całe zycie
W ramach Kontraktu Samorządowego realizowane projekty mozna podzielic na pięc
grup57:

projekty priorytetowe planowane do realizacji w ramach KS przez JST w trybie
pozakonkursowym RPO WZ 2014-2020 – projekty w ramach osi priorytetowych
RPO WZ 2014-2020, dotyczą zarowno projektow infrastrukturalnych
i nieinfrastrukturalnych do realizacji przez JST tworzące KS

projekty komplementarne do projektów priorytetowych planowane
do realizacji przez przedsiębiorcow z obszaru objętego KS – wskazanie przez
przedsiębiorcow projektow związanych bezposrednio z projektami
priorytetowymi JST. Projekty te powinny wpisywac się we wskazane kluczowe
branze gospodarcze na obszarze objętym KS

projekty komplementarne do projektów priorytetowych oraz projektów
przedsiębiorców – planowane do realizacji przez pozostałe podmioty (inne niz
JST tworzące KS) – planowane projekty, zarowno infrastrukturalne, jak
i nieinfrastrukturalne, ktore wzmacniają efekty lub stanowią dopełnienie
projektow wskazanych powyzej. W zakresie projektow nieinfrastrukturalnych
trzeba wskazac w szczegolnosci przedsięwzięcia związane z rozwojem lokalnego
rynku pracy, kapitału ludzkiego, ofertą edukacyjną i szkoleniową, włączeniem
społecznym

pozostałe projekty JST z obszaru objętego KS wspomagające osiągnięcie celow
KS – projekty JST, ktorych realizacja wspiera pełne osiągnięcie celow KS, dotyczy
to przedsięwzięc, ktore nie będą korzystały z trybu pozakonkursowego RPO WZ
2014-2020 albo są planowane do realizacji ze srodkow innych niz RPO WZ
2014-2020

projekty celu publicznego o charakterze ponadlokalnym wpływające
na rozwoj obszaru objętego KS lezące w gestii podmiotow publicznych innych niz
JST tworzących KS – wskazanie zidentyfikowanych przez podmioty tworzące KS
Załozenia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
57
56
ponadlokalnych przedsięwzięc celu publicznego, ktore powinny byc
zrealizowane, aby umozliwic realizację celow KS (np. rozwoj przesyłowej sieci
energetycznej, budowa drogi krajowej, infrastruktura kolejowa)
1.4.2. Rola klastrów w mechanizmie Kontraktu Samorządowego
W proces formułowania KS musi byc zaangazowane jak najszersze spektrum partnerow
społecznych i gospodarczych, a wsrod nich inicjatywy klastrowe i instytucje otoczenia
biznesu. Klastry oraz IOB powinny brac udział w realizacji celow nalezących do osi celow
priorytetowych RPO WZ 2014-2020, jak i tych komplementarnych w stosunku do celow
wskazanych przez JST. Jak pokazuje dotychczasowa praktyka programowania rozwoju
samorządow, dokumenty strategiczne JST rzadko uwzględniają kierunki rozwoju
sąsiednich jednostek oraz kierunki rozwoju kluczowych interesariuszy działających
na danym terenie. Jednym z celow KS jest zatem sprzyjanie rozwojowi wspołpracy,
integracji i koordynacji działan JST z innymi partnerami na obszarach KS 58, a najlepiej
w tej materii poinformowani są uczestnicy rynku, do ktorych nalezą między innymi
członkowie klastrow i instytucje otoczenia biznesu. Klastry, jak i IOB mają własne
programy rozwoju, czy tez programy wsparcia przedsiębiorczosci. Kazdy z tych
dokumentow
zawiera
wnikliwą
analizę
zjawisk
społeczno-gospodarczych
poszczegolnych obszarow. Zidentyfikowanie kluczowych obszarow gospodarczych
posiadających potencjał rozwojowy jest podstawą w procesie identyfikacji
inteligentnych specjalizacji. Obszary te stanowią podstawę do budowania i rozwoju
wokoł nich specjalizacji mających wymierne korzysci dla rozwoju wojewodztwa.
Powinny w nich funkcjonowac przedsiębiorstwa stabilne, przyszłosciowe z potencjałem
innowacyjnym – nalezące do klastrow. Istotnym zadaniem jest zdiagnozowanie ich
potrzeb, barier oraz okreslenie przydatnosci i roli w procesie inteligentnych
specjalizacji59.
Kontrakt Samorządowy to wynik dwustronnych negocjacji pomiędzy Zarządem
Wojewodztwa a umocowaną prawnie reprezentacją grupy samorządow terytorialnych
regionu (forma umowy). Jego zakres obejmuje: obszar objęty KS – obszar realizacji
projektow wraz z uzasadnieniem jego delimitacji, proponowaną formą prawną realizacji
KS, charakterystykę obszaru wraz z głownymi tezami diagnostycznymi, wskazanie
głownych potencjałow i deficytow obszaru (kluczowych branz gospodarczych
i odniesienie ich do regionalnych specjalizacji gospodarczych i/lub do inteligentnych
specjalizacji), wskazanie całosciowej koncepcji rozwoju gospodarczego obszaru objętego
KS, wskazanie celow rozwojowych do realizacji poprzez KS, wskazanie metodologii
monitorowania, ewaluacji i pomiaru stopnia realizacji projektow, celow KS, opis procesu
uspołecznienia, wskazanie wiązki projektow priorytetowych planowanych do realizacji
przez JST, wskazanie obszarow tematycznych oraz planowanych do realizacji w ich
ramach projektow komplementarnych, ktore będą korzystac z trybu konkursowego
58Załozenia
do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewodztwa
Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.
59Portal Samorządowy, http://www.portalsamorzadowy.pl/fundusze-europejskie/zachodniopomorskikontrakt-terytorialny-pewnych-inwestycji-nie-ma-za-wiele,63085.html, [Dostęp 24.11.2014].
57
(np. projekty przedsiębiorcow, organizacji pozarządowych, IOB). Czynny udział
w ustalaniu zakresu poszczegolnych umow projektow w ramach KS powinny brac
podmioty najbardziej zainteresowane tj. przedsiębiorstwa – członkowie klastrow
i organizacje je wspierające – instytucje otoczenia biznesu60.
Cele rozwojowe Kontraktu Samorządowego są osiągane poprzez cele cząstkowe osi
priorytetowej RPO WZ i ich priorytety inwestycyjne, a w ich realizacji biorą udział
klastry:
Założenia kontraktu
kreowanie
warunkow
dla
rozwoju
społeczno-gospodarczego w oparciu o
endogeniczne specjalizacje






ograniczenie
skutków
peryferyjnego
położenia obszaru dla poprawy warunków
życia
mieszkańców
(infrastruktura
publiczna, w tym ochrona zdrowia,
wykorzystanie rozwiązań ICT, transport)

Rola klastrów
Wspieranie
przedsiębiorczosci
poprzez tworzenie warunkow do
wspołpracy
między
podmiotami
gospodarczymi,
wspieranie
działalnosci B+R
Rozwoj
kadr
zrzeszonych
przedsiębiorstw poprzez szkolenia,
kursy i inne wydarzenia
Pomoc w optymalizacji kosztow
zrzeszonych przedsiębiorstw poprzez
tworzenie grup zakupowych
Promowanie
branz
związanych
z działalnoscią klastrow m.in. poprzez
imprezy wystawiennicze
Tworzenie
wspolnych
platform
sprzedazowych,
w
tym
takze
promujących producentow na rynkach
międzynarodowych
Realizacja projektow B+R, w tym takze
z partnerami zagranicznymi
Edukacja zdrowotna

Wspieranie
działalnosci
w obszarze zdrowia

Promowanie
wynikow
badan
związanych
z
transportem
i gospodarką morską

Działania
regionu

Wspieranie
portowej
na
rzecz
rozwoju
B+R
informatyzacji
działalnosci
Regionalny Program Operacyjny Wojewodztwa Zachodniopomorskiego 2014-2020, Projekt, 3 marca
2014, s. 307-308, http://www.dolice.pl/pliki/dolice/pliki/RPO_2014_2020_03032014_ost_BOZ.pdf,
[Dostęp 25.11.2014].
60
58
efektywne gospodarowanie zasobami na
rzecz ochrony bogatego dziedzictwa
przyrodniczego
i
wzmacniania
roli
zróżnicowanego dorobku kulturowego

Organizowanie
i
wspieranie
organizacji konferencji związanych z
efektywnym
gospodarowaniem
energią w przedsiębiorstwach

Promowanie wydarzen związanych z
ochroną srodowiska i ekologią

Promowanie
korzystania
z odnawialnych
zrodeł
energii
i ekoinnowacji energetycznych (w tym
w branzy turystycznej)
Najistotniejsza rola i jednocześnie największy potencjał klastrów przypada na
kreowanie warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o endogeniczne
specjalizacje, ponieważ większość klastrów funkcjonuje w obszarach będących
regionalnymi specjalizacjami, a zadania realizowane przez każde z powołanych
powiązań mają na celu generowanie wzrostu gospodarczego i wspierania członków.
1.4.3. Rola instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie Kontraktu Samorządowego
Instytucje otoczenia biznesu są jednym z partnerow, ktory powinien zostac
zaangazowany z formułowanie załozen Kontraktu Samorządowego. IOB powinny
czynnie uczestniczyc w realizacji celow nalezących do osi celow priorytetowych RPO WZ
2014-2020, poniewaz jednym z celow KS jest sprzyjanie rozwojowi wspołpracy między
interesariuszami, a takze integracja i koordynacja działan JST z innymi partnerami
na obszarach KS61. Kooperacja z instytucjami otoczenia biznesu umozliwi jednostkom
samorządu konsultowanie działan takze z podmiotami rynkowymi, ktorych interesy są
reprezentowane przez IOB.
Odwołując się bezposrednio do celow rozwojowych Kontraktu Samorządowego mozna
zauwazyc, ze instytucje otoczenia biznesu realizują – i mogą realizowac w przyszłosci –
następujące załozenia:
Założenia kontraktu
kreowanie
warunkow
dla
rozwoju
społeczno-gospodarczego w oparciu o
endogeniczne specjalizacje
Rola IOB

prowadzenie szkolen dla pracownikow
oraz bezrobotnych

szkolenia specjalistyczne dla uczniow i
studentow

wspieranie przedsiębiorczosci przez
działalnosc
doradczą,
pozyskiwanie
zrodeł
finansowania,
udostępnianie
61Załozenia
do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewodztwa
Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.
59
infrastruktury, działalnosc związana z
komercjalizacją wiedzy naukowej
ograniczenie
skutków
peryferyjnego
położenia obszaru dla poprawy warunków
życia
mieszkańców
(infrastruktura
publiczna, w tym ochrona zdrowia,
wykorzystanie rozwiązań ICT, transport)
efektywne gospodarowanie zasobami na
rzecz ochrony bogatego dziedzictwa
przyrodniczego
i
wzmacniania
roli
zróżnicowanego dorobku kulturowego

promowanie przedsiębiorczosci

ułatwianie rozpoczynania działalnosci
gospodarczej,
inkubowanie
przedsiębiorstw

rozwoj
systemow
transportowych
i wspieranie działalnosci przedsiębiorstw
transportowych

wspieranie innowacyjnosci systemow
transportowych,
w
tym
poprzez
działalnosc
Centrum
Transferu
Technologii
Akademii
Morskiej
w Szczecinie

tworzenie infrastruktury społecznej
sprzyjającej
integracji
lokalnych
społecznosci (Lokalne Grupy Działania,
realizacja projektow związanych z
wypracowywaniem modeli wspołpracy
między JST a sektorem IOB i szerzej –
NGO)

edukacja zdrowotna, wprowadzanie
innowacji
medycznych,
rozwoj
infrastruktury zdrowotnej

realizacja projektow z zakresu ochrony
srodowiska

organizowanie wydarzen związanych z
tematami ekologii i ochrony srodowiska
(tj. fora i targi ekologiczne)
60
2. Wpływ klastrów i IOB na gospodarkę województwa
2.1. Charakterystyka gospodarki województwa zachodniopomorskiego
Produkt Krajowy Brutto
W badanym okresie PKB województwa zachodniopomorskiego stanowiło 3,8%
Produktu Krajowego Brutto, dając województwu 9 pozycję pod względem udziału
w wytworzonym w Polsce PKB ogółem. W 2012 roku wielkość PKB w cenach bieżących
w województwie zachodniopomorskim kształtowała się na poziomie 60 850 mln zł.
W stosunku do roku poprzedniego wzrosła ona o 4,5%. Dynamika ta była zbliżona
do średniej krajowej (4,4%).
Rysunek 2 Wielkość PKB wytworzonego przez województwo zachodniopomorskie w latach 20072012 w mln zł
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i NBP.
Wielkość PKB na jednego mieszkańca województwa zachodniopomorskiego wyniosła
w 2012 roku 35 334 zł, co stanowiło 84,3% przeciętnej wartości dla całego kraju
(41 934 zł na mieszkańca). Zachodniopomorskie plasowało się na 8 miejscu wśród
wszystkich województw.
Pod względem wytworzonego PKB dominują podregiony szczeciński oraz koszaliński.
Udział każdego z pozostałych podregionów w wytworzonym przez województwo PKB
jest niemal dwukrotnie niższy od wartości dla miasta Szczecin62. Wielkości
te przedstawiono na poniższym rysunku.
Bank Danych Lokalnych Głownego Urzędu Statystycznego
(http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks).
62
61
Rysunek 3Wielkość PKB wytworzonego w poszczególnych podregionach województwa
zachodniopomorskiego w mln zł
25000
20000
19630
17845
15000
10743
9481
10000
5000
0
Koszaliński
Stargardzki
2009
M. Szczecin
2010
Szczeciński
2011
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
Działalność gospodarcza
W 2013 roku, w województwie zachodniopomorskim funkcjonowało 219,4 tys.
przedsiębiorstw, z czego ponad 96% działało w sektorze prywatnym. W sektorze usług
odnotowano 165,5 tys. podmiotów, w przemyśle 46,8 tys., a pozostałe 6,2 tys.
przedsiębiorstw – w sektorze rolniczym. Najwięcej firm funkcjonowało w obszarze
handlu i napraw (23,7%) oraz budownictwa (12,8%). Osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą stanowiły 74,7% wszystkich przedsiębiorstw (164,1 tys.),
z czego 25,6% z nich prowadziło działalność w obszarze handlu i napraw pojazdów
samochodowych, a 14,9% w obszarze budownictwa.
Liczba przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim wykazuje w latach 20072013 tendencję wzrostową, z wyjątkiem roku 2011, kiedy to liczba podmiotów
zarejestrowanych w REGON spadła o prawie 6 tysięcy (rysunek 4). Spadek ten
spowodowany był głównie63:



zmianą przepisów prawnych umożliwiających aktualizację REGONu w oparciu
o informacje dotyczące zgonów osób fizycznych, pozyskanych dzięki rejestrowi
PESEL
zmianami w prawie odnośnie rejestrowania działalności gospodarczej osób
fizycznych – 1 lipca 2011 roku zaczęła działać Centralna Ewidencja i Informacja
o Działalności Gospodarczej (CEIDG)
aktualizacją danych gminnych przy przenoszeniu ich do CEIDG – skreślaniem
z ewidencji osób, które zakończyły prowadzenie działalności
„Zmiany strukturalne grup podmiotow gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2013 r.” – Informacje
i Opracowania Statystyczne Głownego Urzędu Statystycznego, Warszawa 2014, s. 8 i 35
63
62
Rysunek 4 Liczba przedsiębiorstw ogółem w województwie zachodniopomorskim w roku 2013
według sekcji PKD 2007
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych.
W województwie zachodniopomorskim 96,34% przedsiębiorstw (211 537 podmiotów)
zatrudniało w 2013 roku od 0 do 9 pracowników. Małe przedsiębiorstwa –
zatrudniające 10-49 osób – stanowiły 3,01% (6 599 podmiotów). Pozostałe 0,65%
przedsiębiorstw zatrudniało powyżej 50 osób (w tym 1 301 – od 50 do 249 osób, 122 –
pomiędzy 250 a 999 osób, a 20 – powyżej 1000 osób).
Rysunek 5 Struktura wielkości przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim
0,65
3,01
96,34
0-9
10-49
50 i więcej
Przedstawiona na rysunku 5 struktura wielkości zatrudnienia w przedsiębiorstwach jest
zbliżona do struktury krajowej. W województwie zachodniopomorskim odnotowano,
na tle innych województw, największą liczbę mikroprzedsiębiorstw (zatrudniających
63
od 0 do 9 osób). Jednocześnie region Pomorza Zachodniego posiada najmniej
przedsiębiorstw zarówno średnich – zatrudniających pomiędzy 50 a 249 osób, jak
i dużych.
Z kolei podmiotów zatrudniających 1000 i więcej osób jest najwięcej w województwie
mazowieckim (0,035%), a najmniej w zachodniopomorskim i lubuskim (po 0,0091%).
Rynek pracy
Województwo zachodniopomorskie zamieszkuje 1,718 mln osób, z czego 68,6% żyje
w miastach. W strukturze płci przeważają kobiety (51,3%). W IV kwartale 2013 roku
przeciętny współczynnik aktywności zawodowej mieszkańców województwa wynosił
53,8% i znajdował się poniżej średniej krajowej (56,0%). Znacznie wyższą aktywność
zawodową wykazywali mężczyźni – współczynnik ten wynosił 62,4%, podczas gdy
wśród kobiet jedynie 45,8%. Najaktywniejszymi zawodowo osobami byli mieszkańcy
w przedziale wiekowym 25-44 lat (83,0%), a najmniej – osoby w wieku 55 lat i więcej
(24,4%). Największą aktywnością zawodową cechowały się osoby z wykształceniem
wyższym (75,3%), a najniższą - z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym
(22,6%).
W I kwartale 2014 roku stopa bezrobocia w województwie kształtowała się na poziomie
18,7% i była wyższa od średniej krajowej(14%). Wartość tego wskaźnika
w poszczególnych powiatach województwa jest zróżnicowana – najniższą odnotowano
w miastach na prawach powiatów, tj. Świnoujściu, Szczecinie i Koszalinie (odpowiednio
10,7%, 11,1% i 12,8%), zaś najwyższą w powiatach białogardzkim (30,7%) oraz
choszczeńskim (30,0%).
Patrząc przez pryzmat grup zawodowych, największe bezrobocie odnotowano wśród
robotników przemysłowych i rzemieślników (21,4%), pracowników usługowych
i sprzedawców (17,3%), techników i innego personelu średniego szczebla (11,4%).
Najmniej bezrobotnych znajdowało się wśród osób z grupy sił zbrojnych (0,2%) oraz
przedstawicieli władz publicznych i urzędników wyższego szczebla (0,4%)64.
Zgodnie z wynikami badania Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie „Monitoring
zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie zachodniopomorskim
w 2013 roku” do najbardziej deficytowych zawodów w 2013 roku zaliczono:
szpachlarza, pracownika agencji tymczasowej, montera aparatury rozdzielczej
i kontrolnej energii elektrycznej, sortowacza surowców wtórnych, pracownika ochrony
fizycznej oraz spawacza metodą MIG. Z kolei do zawodów, w których w największym
stopniu podaż pracy przeważała nad popytem zaliczono: technika-rolnika, technikaekonomistę, mechanika-operatora pojazdów i maszyn rolniczych, technika hotelarstwa,
mechanika okrętowego oraz ekonomistę65.
Bank Danych Lokalnych Głownego Urzędu Statystycznego.
zawodow deficytowych i nadwyzkowych w wojewodztwie zachodniopomorskim w 2013
roku”.
64
65„Monitoring
64
Do największych pracodawców zarejestrowanych
zachodniopomorskiego należą m.in.66:









na
terenie
województwa
Netto Sp. z o.o., Motaniec (handel detaliczny; ok. 4 tys. zatrudnionych)
Polska Żegluga Morska, Szczecin (armator; ok. 3 tys. zatrudnionych)
Grupa Azoty Zakłady Chemiczne Police S.A., Police (produkcja chemiczna, ok. 2,3
tys. zatrudnionych)
NordGlass Sp. z o.o., Koszalin (produkcja szyb samochodowych, ok. 1 tys.
zatrudnionych)
Dajar Sp. z o.o., Koszalin (AGD i HoReCa; ok. 750 zatrudnionych)
GK OT Logistics S.A., Szczecin (transport i logistyka, ok. 640 zatrudnionych)
Farutex Sp. z o.o., Szczecin (HoReCa, ok. 570 zatrudnionych)
Homanit Polska Sp. z o.o. i Spółka Sp. k., Karlino (produkcja drzewna; ok. 360
zatrudnionych)
VNH Fabryka Grzejników Sp. z o.o., Wałcz (produkcja grzejników, ok. 300
zatrudnionych)
Dochody mieszkańców
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie zachodniopomorskim
w sierpniu 2014 roku kształtowało się na poziomie 3 527 zł. Dochód rozporządzalny
na osobę wśród mieszkańców wynosił w 2013 roku średnio 1 256 zł.
Zarówno dochód realny, jak i dochód nominalny w ostatnich latach rosną, jednak
ze słabnącą dynamiką. Przez okres od 2007 do roku 2011 dochód nominalny na osobę
wzrósł z 19 030 zł do 23 017 zł. Wykres obrazujący dynamikę dochodów znajduje się
poniżej.
66Ranking
Polityki
–
500
największych
polskich
firm
w
2012
r.
(http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show) z informacjami uzupełnionymi na podstawie
oficjalnych stron internetowych poszczegolnych podmiotow oraz strony Projektu Biznes Dla Edukacji
(http://biznesdlaedukacji.parp.gov.pl/dobrepraktyki/11-dobre-praktyki/118-zaklady-chemicznepolice-s-a),
strony
Urzędu
Miasta
w
Wałczu
(http://www.walcz.pl/-/vnhwalcz?redirect=http%3A%2F%2Fwww.walcz.pl%2Ffirmamiesiaca%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_QbcPnie6gd8y%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal
%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_count%3D1 ).
65
Rysunek 6 Dynamika realnych i nominalnych dochodów mieszkańców województwa
zachodniopomorskiego w latach 2007-2011
110,00%
109,20%
108,00%
106,00%
106,90%
104,80%
104,90%
104,00%
103,30%
104,00%
102,00%
103,40%
101,40%
100,00%
101,20%
98,00%
99,00%
96,00%
94,00%
92,00%
2007
2008
dynamika nominalnych dochodów
2009
2010
2011
dynamika realnych dochodów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Szczecinie.
Turystyka
Infrastruktura turystyczna w województwie zachodniopomorskim rozwija się
dynamicznie. Pod względem liczby udzielonych noclegów w latach 2008-2009 oraz
2011-2012 województwo zachodniopomorskie było liderem osiągając wartość
na poziomie od 2 013 915 do 2 523 621. W roku 2013 nieznacznie lepszy wynik
od Pomorza Zachodniego (2 703 072 noclegów) osiągnęło województwo małopolskie
(2 732 546 noclegów). Jednocześnie, województwa te znacząco wyprzedzają
pozostałych konkurentów – na terenie plasującego się na trzecim miejscu województwa
mazowieckiego udzielono 2 103 384 noclegów, zaś w następnym w kolejności
województwie dolnośląskim – jedynie 1 107 198. Największa liczba turystów
korzystających z noclegów w 2013 r. odwiedziła Mazowsze (1 152 284) oraz Małopolskę
(1 180 897). W województwie zachodniopomorskim, które zajęło trzecie miejsce,
odnotowano 501 830 osób67. Świadczy to o tym, że goście przebywający na Pomorzu
Zachodnim korzystali z dłuższych pobytów niż w innych województwach.
W latach 2010-2013 liczba obiektów dysponujących pokojami gościnnymi z co najmniej
dziesięcioma miejscami noclegowymi wzrosła z 139 do 383 na koniec okresu, z czego
liczba obiektów całorocznych wzrosła z 29 do 43. Jednocześnie liczba dostępnych miejsc
noclegowych ogółem wzrosła z 3 279 w roku 2010 do 8 142 w roku 2013, a liczba
miejsc całorocznych z 668 do 1 421.
W latach 2010-2013 znaczącemu wzrostowi uległ także popyt na noclegi. W roku 2013
udzielono ponad 2,7 mln noclegów we wszystkich obiektach na terenie województwa
zachodniopomorskiego, co stanowi wzrost o 28% w stosunku do wartości z roku 2007.
67
66
Liczba osób korzystających z noclegów na terenie województwa zachodniopomorskiego
przedstawiona została na poniższym rysunku.
Rysunek 7 Liczba osób korzystających z noclegów w województwie zachodniopomorskim w latach
2007-2013
600 000
500 000
400 000
300 000
200 000
100 000
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Liczba kwater agroturystycznych i popytu na tego typu usługi wykazuje tendencje
zbliżone do tendencji związanych z pokojami gościnnymi, tj. wzrost od roku 2010.
Liczba
hoteli,
moteli
i
pensjonatów,
funkcjonujących
zachodniopomorskim w roku 2013 znajduje się w poniższej tabeli.
w województwie
Tabela 15 Liczba hoteli, moteli i pensjonatów w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku
Standard
*****
****
***
**
*
Hotele
2
21
42
21
13
Motele
0
0
1
2
1
Pensjonaty
0
2
5
12
3
Największymi (posiadającymi powyżej 150 pokoi) i najlepiej ocenianymi przez turystów
na portalach internetowych obiektami hotelowym w województwie są Aquarius SPA
(Kołobrzeg; 87 punktów na 100), Marine (Kołobrzeg; 83 punkty na 100), Unitral
(Mielno; 83 punkty na 100), Lambert (Ustronie Morskie; 80 punktów na 100), Arka
Medical SPA (Kołobrzeg; 80 punktów na 100), Diva SPA (Kołobrzeg; 79 punktów
na 100) oraz New Skanpol (Kołobrzeg; 78 punktów na 100)68.
Dane z serwisu internetowego Trivago, ktory gromadzi oferty ponad 700 tys. obiektow z 244 stron
internetowych oraz umozliwia odwiedzającym dokonania oceny [www.trivago.pl; data pobrania:
07.01.2014 r.].
68
67
Największym stopniem wykorzystania miejsc noclegowych w 2013 r. cechował się
powiat kołobrzeski (62,1%). Wysoki wskaźnik osiągnęły także powiat m. Świnoujście
(49,5%), powiat sławieński (47,1%) oraz koszaliński (47,1%). Najmniejszym
zainteresowaniem turystów cieszyły się powiaty: łobeski (17,5% wykorzystanych
miejsc noclegowych), choszczeński (17,9%), drawski (18,2%), gryfiński (18,6%) oraz
białogardzki (21,1%) i policki (21,9%)69. Największą popularnością charakteryzował się
pas nadmorski, szczególnie obszary, w których zlokalizowane są większe kurorty,
tj. Darłowo i Dąbki (pow. sławieński), Kołobrzeg (pow. kołobrzeski), Mielno
(pow. koszaliński) oraz Świnoujście (pow. m. Świnoujście). Najmniejsze wskaźniki ruchu
turystycznego odnotowały powiaty w głębi województwa, bez dostępu do morza i nie
graniczące z innym województwem (z wyjątkiem powiatu choszczeńskiego, który
graniczy z województwem lubuskim).
Transport i komunikacja
W 2013 roku w województwie zachodniopomorskim było 19 699 km dróg publicznych.
Jednocześnie, pod względem długości dróg na obszarze województwa, Pomorze
Zachodnie plasowało się w 2013 r. na 13 miejscu na 16 województw. Łączna długość
dróg publicznych województwa zachodniopomorskiego stanowi 4,75% polskich dróg
publicznych ogółem. Największy odsetek odnotowano na Mazowszu (12,82%), zaś
najniższy w opolskim (2,56%).
Długość autostrad pozostaje w badanym okresie niezmienna i wynosi jedynie 21,6 km.
Wynik ten plasuje województwo zachodniopomorskie na 15 miejscu pośród wszystkich
województw. Długość dróg ekspresowych wzrosła z 28,2 km w roku 2007 do 139,5 km
w roku 2013. W 2013 roku drogi ekspresowe Pomorza Zachodniego stanowiły 11,20%
ogółu dróg polskich dróg ekspresowych. Województwo zachodniopomorskie
uplasowało się pod tym względem na 3 miejscu w skali kraju (za województwem
mazowieckim – 174,7 km (14,04%) oraz warmińsko-mazurskim – 140,5 km
(11,29%))70.
Z kolei liczba pojazdów zarejestrowanych w województwie zachodniopomorskim
w roku 2013 wyniosła 1,060 mln.
W województwie znajduje się 1 183 km eksploatowanych linii kolejowych, co stanowi
6,12% torów kolejowych ogółem. Plasuje to Pomorze Zachodnie na 7 miejscu wśród
polskich województw. Wszystkie są normalnotorowe.
W obrębie województwa funkcjonuje cywilny port lotniczy o regularnym ruchu
pasażerskim – Port Lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ „Solidarność”. W 2013 roku
obsłużył on 347 tys. pasażerów. Jest to wynik wyższy o 116 tys. niż w roku 2007, jednak
wzrost ten nie odbywał się równomiernie – znaczne przyrosty odnotowano w latach
2008 i 2012. W badanym okresie nastąpił zauważalny spadek wielkości przewiezionego
ładunku – w samym roku 2008 spadł ponad 2,5-krotnie, z 1236 t do 489 t. W roku 2013
69
70
Ibidem.
68
tonaż ładunków wyniósł zaledwie 41 t. Zmiany w wyżej wymienionych wartościach
zostały przedstawione na rysunku 11.
Rysunek 8 Statystyki portu lotniczego Szczecin-Goleniów w latach 2007-2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Portu Lotniczego Szczecin-Goleniów.
W województwie zachodniopomorskim znajdują się cztery morskie porty handlowe
(wśród których największe są Szczecin i Świnoujście), a także 10 niewielkich portów
bałtyckich. W 2013 roku obroty ładunkowe w portach morskich województwa
stanowiły 31% całkowitych obrotów ładunkowych wszystkich portów w kraju:
Świnoujście – 18,7% (ok. 12 mln ton), Szczecin – 12,3% (ok. 8 mln ton). Wśród towarów
transportowanych w relacjach z tymi portami dominowały ładunki masowe suche
i toczne.
W roku 2013 ok. 2,2 mln pasażerów rozpoczęło lub zakończyło podróż w polskich
portach. W ruchu krajowym pływało 27,5% z nich, natomiast w międzynarodowym –
72,5%. Około 58% wszystkich morskich przewozów pasażerskich w Polsce wykonano
z wykorzystaniem portu w Świnoujściu. Większość międzynarodowych przewozów
drogą morską (w tym ze Świnoujścia) odbywa się w relacjach ze Szwecją (89,2%).
Ochrona zdrowia
Zgodnie z badaniami Urzędu Statystycznego w Szczecinie, na koniec roku 2012
na obszarze województwa zachodniopomorskiego funkcjonowało 40 szpitali ogólnych,
13 placówek opieki długoterminowej oraz 10 placówek opieki psychiatrycznej.
Ogólna liczba pacjentów leczonych stacjonarnie wynosiła 343 845, z czego 98,5%
leczono w szpitalach ogólnych, 1% w podmiotach opieki psychiatrycznej, a pozostałe
0,5% – w placówkach opieki długoterminowej.
69
Łączna liczba łóżek w lecznictwie stacjonarnym na koniec 2012 roku wyniosła 9 272 –
8 264 w szpitalach ogólnych, 537 w placówkach opieki długoterminowej oraz 471
w placówkach opieki psychiatrycznej. Wskaźnik liczby ludności na jedno łóżko
w szpitalach ogólnych wynosi 205. Pacjenci przebywali w szpitalach ogólnych średnio
5,6 dnia – najdłużej leczono pacjentów znajdujących się na oddziałach psychiatrycznych
(26,4 dnia), rehabilitacyjnych (24,3 dnia) i uzależnień (22,7 dnia). Najkrócej pacjenci
przebywali na oddziałach ratunkowych (1,3 dnia), urologicznych, okulistycznych
i chirurgii plastycznej (2,4 dnia).
Biorąc pod uwagę liczbę lekarzy (personelu pracującego ogółem) na 10 tys. ludności,
województwo zachodniopomorskie zajmuje 8 miejsce na 16 województw osiągając
poziom wskaźnika na wysokości 44 (średnia dla Polski wynosi 49, wartość maksymalną
wynoszącą 61 osiągnęło województwo mazowieckie, zaś wartość minimalną – 38 –
województwo warmińsko-mazurskie i podkarpackie).
Pod względem liczby pacjentów przypadających na łóżko, województwo
zachodniopomorskie zajmuje 9 miejsce na 16 województw osiągając taką samą wartość
wskaźnika, jak średnia dla kraju – 205.
Oświata
Liczba
szkół
podstawowych
w
województwie
zachodniopomorskim
w latach 2007-2013 zmniejszała się. Na początku okresu wynosiła 524, a po rocznych
spadkach rzędu 1-2% osiągnęła w 2013 r. poziom 489. Przyczyną zmniejszania się
liczby placówek jest malejąca liczba uczniów – w roku 2007 było ich ok. 105 tys.,
a na koniec badanego okresu osiągnęła wartość poniżej 92 tys. Liczba uczniów
w poszczególnych latach została przedstawiona na poniższym rysunku. Tendencje
niżowe w demografii obserwuje się w skali całego kraju.
Rysunek 9 Liczba uczniów szkół podstawowych w województwie zachodniopomorskim w latach
2007-2013
110000
105000
104991
100000
100002
96488
95000
93819
94122
92829
91962
90000
85000
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
70
Współczynnik skolaryzacji netto71 dla szkół podstawowych w województwie
zachodniopomorskim wyniósł 91,01% w 2013 roku.
Liczba gimnazjów w badanym okresie wzrosła z 308 do 326. Najwięcej szkół tego typu
działało w 2012 roku – 329. Z drugiej strony, liczba osób uczących się w gimnazjach
stale spadała – w roku 2007 w województwie zachodniopomorskim było 65,6 tys.
gimnazjalistów, a po spadkach tej wartości o średnio 2-2,5 tys. uczniów rocznie, w 2013
roku ich liczba wyniosła jedynie 49,1 tys. Osób. Współczynnik skolaryzacji netto dla
gimnazjów w województwie zachodniopomorskim wyniósł 87,36% w 2013 roku
i maleje od roku 2007 (93,52%).
W województwie zachodniopomorskim w roku 2013 funkcjonowało łącznie 611 szkół
ponadgimnazjalnych.
Większość liceów w województwie to licea o profilu ogólnym. Najczęściej
występującymi profilami liceów są: zarządzanie informacją (9,4% szkół), ekonomicznoadministracyjny (8,7%), humanistyczny (5,5%).
W obrębie techników najpopularniejszymi profilami są: ekonomiczny oraz handlowy
(po 20,3%), hotelarski oraz żywienia i gospodarstwa domowego (po 18,8%),
architektury krajobrazu (17,2%) oraz mechaniczny (14,1%).
Ponad jedna trzecia szkół zawodowych w województwie nie posiada określonego
profilu i funkcjonuje jako szkoła wielozawodowa. Najpopularniejszymi profilami szkół
zawodowych są: kucharz małej gastronomii (27,7%), sprzedawca (16,9%), mechanik
pojazdów samochodowych (13,8%) oraz ślusarz (10,8%).
W 2013 roku, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w województwie
zachodniopomorskim funkcjonowało 18 szkół wyższych, w tym m.in.:








Uniwersytet Szczeciński
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Politechnika Koszalińska
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu
Akademia Morska w Szczecinie
Akademia Sztuki w Szczecinie
Liczba studentów, podobnie jak uczniów wszystkich typów szkół, w badanym okresie
malała. W roku 2013 w województwie zachodniopomorskim studiowało 57,8 tys. osób..
Największy odsetek stanowili studenci wyższych szkół technicznych (36,0% w roku
2013) oraz studenci uniwersyteccy (29,6% w roku 2013). Wartym uwagi jest fakt, że na
przestrzeni lat 2007-2013 odnotowano spadek liczby tej drugiej grupy o 11,7 tys. (41%
w porównaniu do stanu w 2007 roku), natomiast liczba studentów wyższych szkół
technicznych wzrosła o niecałe 300 osób (1%).
Stosunek liczby osob uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia do
liczby ludnosci (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku odpowiadającej temu poziomowi nauczania.
Zrodło: Głowny Urząd Statystyczny (http://old.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ5064.htm; data pobrania 08.01.2014 r.)
71
71
Stan oświaty był przedmiotem uwag respondentów ze względu na postrzeganie oferty
edukacyjnej jako niedostosowanej do potrzeb rynku pracy. Szczególnie było
to podkreślane przez przedstawicieli branży budowlanej, którzy zgłaszali
zapotrzebowanie na specjalistów z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub
technicznym. Silny akcent na szkolnictwo zawodowe i techniczne kładzie
Zachodniopomorski Klaster Morski. Niestety, zważywszy na przedstawiony powyżej
współczynnik skolaryzacji netto, uczniowie zasadniczych szkół zawodowych stanowią
mniejszość.
Przedstawiciel sektora kreatywnego zwrócił uwagę na fakt, że absolwenci szczecińskiej
Akademii Sztuki są skłonni do opuszczania regionu ze względu na brak miejsc pracy,
w których mogliby rozwijać nabyte w toku kształcenia kompetencje. Wsparcie rozwoju
przemysłów kreatywnych, zdaniem badanego, może zapobiec tej sytuacji.
Ochrona środowiska
Województwo zachodniopomorskie cechuje się dużym bogactwem walorów
przyrodniczych. Zajmuje ono czwartą pozycję pod względem lesistości spośród
wszystkich województw oraz odznacza się mnogością zbiorników i cieków wodnych
(m.in. Zalew Szczeciński, Odra, Rega, j. Jamno, j. Drawsko). Na terenie województwa
funkcjonują:





Woliński Park Narodowy
Drawieński Park Narodowy
7 parków krajobrazowych
116 rezerwatów przyrody
pozostałe obszary chronionego krajobrazu
Zauważalny jest spadek emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących z sektora
przemysłowego, jednak do skażenia powietrza coraz bardziej przyczynia się transport
samochodowy. Największe stężenia szkodliwych pyłów odnotowano w Szczecinie
i Koszalinie, jednak były one niższe w porównaniu do innych miast i aglomeracji
powyżej 100 tys. mieszkańców w Polsce.
Ok. 55% powierzchniowych zbiorników i cieków wodnych nie spełniało standardów
określonych jako „stan dobry lub powyżej dobrego”. Stan wód uprawnia jednak do
stwierdzenia, że na terenie województwa znajdują się liczne akweny o wysokiej
atrakcyjności dla turystyki wodnej i nadwodnej.
W latach 2004-2012 znacznie poprawiła się gospodarka odpadami województwa.
Przyczyniły się do tego m.in.: minimalizacja powstawania odpadów, kierowanie
większej ilości odpadów do odzysku, tworzenie zintegrowanych systemów gospodarki
odpadami, modernizacja istniejących instalacji. Mimo tego, unieszkodliwianie odpadów
poprzez ich składowanie wciąż jest dominującą formą gospodarowania odpadami
w województwie zachodniopomorskim.
Rolnictwo
W 2013 roku w województwie zachodniopomorskim funkcjonowało 1 241 gospodarstw
rolnych prowadzących działalność rolniczą i okołorolniczą (np. przetwórstwo
72
produktów rolnych, agroturystyka, produkcja energii odnawialnej). Stanowiło to 3,36%
liczby wszystkich gospodarstw tego typu w Polsce. Powierzchnia gospodarstw rolnych
ogółem w województwie wyniosła 891,2 tys. ha, z czego ponad 75% należało
do gospodarstw indywidualnych. W stosunku do roku 2012 powierzchnia gospodarstw
rolnych ogółem zmniejszyła się o 6,1%, a gospodarstw indywidualnych o 1,8%.
W województwie zachodniopomorskim zlokalizowanych jest najwięcej – w skali Polski –
gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 100 ha (w 2013 r.: 14,14% wszystkich
gospodarstw; łącznie 1 566 gospodarstw rolnych). Najmniejszy w stosunku do innych
województw jest odsetek gospodarstw poniżej 1 ha (w 2013 r.: 1,2% wszystkich
gospodarstw;
łącznie
418
gospodarstw
rolnych).
Udział
gospodarstw
wielkopowierzchniowych, tj. powyżej 100 ha, stopniowo rośnie. W roku 2010 wynosił
4,72%, a w roku 2013 – 5,39%.
Według danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, województwo
zachodniopomorskie ma największy w Polsce udział powierzchni użytków rolnych
gospodarstw ekologicznych w użytkach rolnych ogółem, który wynosi 11,77%.
W województwie zachodniopomorskim w 2012 r. dominowała produkcja roślinna, która
stanowiła 58,8% produkcji rolnej ogółem. Jest to jeden w wyższych wskaźników w skali
Polski (większy odsetek odnotowano w śląskim – 75,8%, opolskim – 62,1% oraz
lubelskim – 60%). Tym samym produkcja zwierzęca kształtowała się na poziomie 41,2%
i osiągała stosunkowo niską wartość w porównaniu do innych województw72.
Produktywność rolnictwa, mierzona wskaźnikiem globalnej produkcji rolniczej73, która
stanowi sumę wartości surowych (nieprzetworzonych) produktów pochodzenia
roślinnego i zwierzęcego, plasuje województwo zachodniopomorskie na przedostatnim
miejscu ze wszystkich województw. Osiągnięty wynik to 4 330 zł na 1 ha użytków
rolnych. Wskaźnik dla całej Polski wynosił 6 281 zł na 1 ha użytków rolnych, zaś
najwyższą jego wartość odnotowano w województwie wielkopolskim (8 488 zł na 1 ha
użytków rolnych). Wiąże się to z faktem, że na Pomorzu Zachodnim dominuje produkcja
roślinna, w której ceny zbytu są niższe. W Wielkopolsce dominuje produkcja zwierzęca,
która stanowi blisko 70% ogółu produkcji rolniczej.
Kultura i sztuka74
Warto zwrócić uwagę na to, że rośnie popularność muzeów – liczba takich obiektów
wyniosła w 2013 roku 28, co oznacza wzrost o 4 w porównaniu do roku 2012. Liczba
zwiedzających muzea i ich oddziały wzrosła o 23,2 tys. od roku 2007 – wyniosła niemal
456 tys. w roku 2013. Maleje natomiast liczba galerii i salonów sztuki – w 2013 r.
wynosiła ona w województwie zachodniopomorskim 10, podczas gdy w roku 2009
funkcjonowało ich 18. Liczba zwiedzających w tych latach spadła z 347 tys. do 131 tys.
Produktywność i towarowość rolnictwa w Polsce, R. Kulikowski (Instytut Geografii i Przestrzennego
Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk) w: Barometr Regionalny nr 4 (30) 2012.
74 Przypisujemy w niniejszym wagę rolę do instytucji kultury jako potencjalnych członkow klastrow
o profilu turystycznym i działających w dziedzinie przemysłow kreatywnych.
72
73
73
Zapobiegać negatywnym trendom w zakresie regresu w kulturze ma m.in. działalność
Klastra Kreatywnego.
W 2013 roku zorganizowano na terenie województwa 203 masowe imprezy sportowe,
141 imprez artystyczno-rozrywkowych i 12 imprez interdyscyplinarnych. Jednocześnie
przedstawiciel Międzynarodowych Targów Szczecińskich widzi potencjał regionu
w rozwoju działalności wystawienniczej w porozumieniu m.in. z lokalnymi klastrami.
2.2. Wpływ klastrów na rozwój lokalnej gospodarki
2.2.1. Działania klastrów na rzecz rozwoju województwa
Efektywnie działające klastry mogą pomóc zrzeszonym w nich przedsiębiorstwom
zwiększyć ich pozycję konkurencyjną.
Wszystkie korzyści osiągane przez przedsiębiorstwa dzięki współpracy w klastrach
przekładają się na zwiększanie ich możliwości produkcyjnych i rynkowych, a zatem
przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, rozumianego jako wzrost produkcji oraz
jakości dóbr i usług służących zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa. Przede wszystkim
jednak, tworzenie nowych miejsc pracy przekłada się bezpośrednio na wzrost ogólnego
poziomu zamożności mieszkańców regionu i stwarza możliwości dalszego
i intensywniejszego rozwoju.
Klastry województwa zachodniopomorskiego wpływają na rozwój lokalnej gospodarki
poprzez stymulację wzrostu gospodarczego swoich członków. Większość (76%)
spośród badanych w ankiecie telefonicznej przedsiębiorstw zgrupowanych w klastrach
korzysta z usług oferowanych przez te instytucje. 23% członków klastrów nie jest
aktywna i nie wykorzystuje w pełni swojej przynależności do organizacji.
1% respondentów nie było w stanie wskazać czy – i z jakich – usług klastrów korzysta
ich firma. Sytuację tę obrazuje poniższy rysunek.
74
Rysunek 10 Czy Pana/i firma korzysta z usług oferowanych przez klastry?
1%
23%
76%
tak
nie
nie wiem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie telefonicznego badania ankietowego z przedsiębiorstwami
będącymi członkami klastrów (n=150).
Najczęściej wskazywaną formą usług świadczonych przez klastry, z których korzystają
przedsiębiorcy, są szkolenia (w tym także kursy językowe) oraz różne formy spotkań
i kooperacji między członkami. Respondenci korzystali także z usług doradztwa
biznesowego i prawnego oraz działań promocyjno-reklamowych. Pojedyncze osoby
wskazywały na takie formy zaangażowania w działania klastra, jak: występowanie jako
grupa zakupowa75 w celu wspólnej negocjacji cen zakupywanych surowców
i komponentów oraz korzystanie z pomieszczeń udostępnianych przez klaster
w korzystnych cenach, korzystanie z wyjazdów branżowych, wymiana informacji
i doświadczeń między podmiotami z tej samej branży oraz możliwość otrzymywania
danych w formie newsletter’a, skorzystanie z pomocy przy poszukiwaniu nowych
rynków zbytu, otrzymywanie zleceń od innych członków klastra oraz możliwość
uczestniczenia w wydarzeniach innych niż spotkania członków klastra (np. Tydzień
Przedsiębiorczości). Jeden z badanych wskazał także na możliwość poszukiwania
sprawdzonych pracowników.
Aż 63% respondentów ocenia usługi oferowane przedsiębiorstwom przez klaster
pozytywnie, w tym 24% - bardzo dobrze, a 39% - dobrze. Jedynie 4% ankietowanych
twierdzi, że usługi klastra są na złym poziomie. 17% badanych uważa, że usługi te są
neutralne. Z kolei 16% nie ma zdania.
Na występowanie grupy zakupowej wskazywali członkowie Klastra ICT Pomorze Zachodnie oraz Klastra
Metalowego Metalika. Informacje zweryfikowano bezposrednio z przedstawicielami klastrow
(w rozmowie telefonicznej). Przedstawiciel Klastra ICT Pomorze Zachodnie zadeklarował, ze zdarza im
się tworzyc nieformalne grupy zakupowe, a inicjatywa w takim przypadku wychodzi od przedsiębiorstw.
W branzy IT nie ma duzego zapotrzebowania na materiały i komponenty produkcyjne, ale zdarza się, ze
kilka przedsiębiorstw, ktore mają wspolną potrzebę tworzą z klastrem jednorazowo grupę realizującą
konkretny cel. Przewaznie dotyczy to zakupu licencji lub wynajmu powierzchni, w tym sal na konferencje.
W przypadku Klastra Metalowego Metalika funkcjonuje grupa zakupowa dot. energii, zas na etapie
konstytuowania się jest grupa zakupowa mająca na celu negocjacje cenowe nabycia materiału – stali.
75
75
Rysunek 11 Jak Pan/Pani ocenia usługi oferowane przez klaster?
Bardzo dobrze
Dobrze
Ani dobrze, ani źle
Źle
Bardzo źle
Nie mam zdania
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Główne czynniki, które zdaniem przedsiębiorców przemawiają za przynależnością
do klastra, to możliwość nawiązania kontaktów biznesowych (w tym poznania
partnerów biznesowych i potencjalnych klientów) oraz rozwój współpracy między
członkami klastra. Ponadto ważną rolę odgrywa integracja środowiska w ramach
działalności klastrowej i możliwość rozszerzania kompetencji pracowników przez
uczestnictwo w szkoleniach. Respondenci wskazywali także na korzyści finansowe
wynikające z tworzenia grupy zakupowej i wspólnego negocjowania cen z dostawcami
materiałów, mediów oraz innych towarów i usług. Ankietowani zauważali także,
że przynależność do klastra nadaje ich działalności prestiż, wiarygodność
i rozpoznawalność wynikające z pozycji klastra w środowisku biznesowym. Czynnikiem,
który przemawia za przynależnością do klastra jest także elastyczność podejmowanych
przez tę instytucję działań dostosowana po potrzeb członków oraz wspólna realizacja
projektów, a także zapewnienie przepływu informacji i know-how. Innymi czynnikami,
które wpływają zdaniem respondentów na chęć przynależności do klastra, są: rozwój
możliwości biznesowych, które nie są dostępne dla pojedynczych przedsiębiorstw
sektora MŚP, efekt synergii oraz ułatwienie prowadzenia biznesu, a także wzrost
poczucia ekspansywności działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo-członka
klastra, czy też oferowanie przedsiębiorcom konkretnych korzyści wynikających
z przynależności do organizacji. Ważne są także czynniki zależne od polityki
prowadzonej przez klaster, takie jak: skuteczność i efektywność podejmowanych
działań i ich ciągłe usprawnianie, skuteczne zrzeszanie kluczowych dla danej branży
podmiotów, większe możliwości oddziaływania na prowadzenie lokalnej polityki,
oferowanie członkom zdefiniowanego pakietu korzyści (np. wyjazdy branżowe,
doradztwo prawne, wspieranie wymiany handlowej między członkami, umożliwienie
dostępu do źródeł finansowania działalności) oraz rozwijanie współpracy nie tylko
między członkami, ale też z podmiotami z innych branż.
76
Ankietowani przedsiębiorcy dobrze postrzegają wspieranie ich działalności przez
klastry. 8% z nich ocenia ofertę pomocy bardzo wysoko, a 49% - wysoko. Niski stopień
zadowolenia z aktywności klastrów w zakresie wsparcia członków miało 7% badanych,
a bardzo niski – 3%. 17% respondentów ma neutralną opinię w omawianej kwestii,
a 16% nie ma zdania. Respondenci, dokonując oceny, kierowali się głównie własnymi
obserwacjami i doświadczeniami związanymi z rezultatami działań klastra, rzadziej
opiniami innych osób, w tym także innych członków klastra. Osoby, które oceniły
wsparcie klastrów nisko lub bardzo nisko opierały swoją ocenę na takich
doświadczeniach własnych, jak brak realnej współpracy między zrzeszonymi
podmiotami lub brak oferty, z której wybrane przedsiębiorstwo mogłoby skorzystać, czy
też brak modelu współpracy innego niż organizacja szkoleń dla członków klastra. Osoby,
które nie posiadały opinii w zakresie wspierania działalności członków przez klastry,
argumentowały ten fakt zbyt krótką przynależnością do klastra lub – w przypadku
jednego podmiotu – podjęciem decyzji o włączeniu się do organizacji przez poprzednią
osobę zarządzającą. Opisaną sytuację obrazuje poniższy rysunek.
Rysunek 12 W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem klastry wspierają działalność funkcjonujących w
ich ramach przedsiębiorstw?
Bardzo wysokim
Wysokim
Ani wysokim, ani niskim
Niskim
Bardzo niskim
Nie mam zdania
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Większość badanych (87%) uważa, że przynależność do klastrów nie rodzi żadnych
negatywnych konsekwencji. Jednie 2% respondentów stwierdziło, że w ich przypadku
wystąpiły niekorzystne zjawiska związane z rozbudzonymi i niezaspokojonymi
oczekiwaniami oraz poświęcaniem czasu na rzecz klastra bez osiągania wymiernych
korzyści. Pozostali respondenci nie mają opinii w tym zakresie. Sytuację obrazuje
poniższy diagram.
77
Rysunek 13 Czy Pana/Pani zdaniem przynależność do klastra niesie ze sobą jakieś negatywne
konsekwencje?
2%
11%
87%
tak
nie
nie wiem
48% badanych uważa współpracę z klastrami za satysfakcjonującą (w tym 13%
współpraca zupełnie wystarcza, a 36% - raczej wystarcza). Tylko 9% ankietowanych
uważa, że współpraca ta nie jest satysfakcjonująca (w tym 4% - zupełnie
niesatysfakcjonująca, 5% - raczej niesatysfakcjonująca). 17% respondentów sądzi, że
kooperacja między przedsiębiorstwami a klastrami nie jest ani satysfakcjonująca,
ani niesatysfakcjonująca, zaś 25% nie ma zdania w tym obszarze. Przedsiębiorcy
usatysfakcjonowani współpracą, odpowiadając na pytanie dotyczące jakości
współpracy, sugerowali się głównie własnymi doświadczeniami i widocznymi
rezultatami funkcjonowania klastra. Osoby, które nie były w stanie ocenić jakości
współpracy, powoływały się w swojej ocenie na małe doświadczenie lub zbyt krótki staż
w klastrze. Podmioty, które negatywnie oceniły współpracę, kierowały się brakiem
kontaktu ze strony klastra, rozbieżnością między profilem klastra a działalnością firmy
lub niewystraczającą liczbą wspólnie realizowanych projektów. Opisane powyżej dane
przedstawia poniższy rysunek.
78
Rysunek 14 Jak ocenia Pan/Pani ( w skali 1-5) zakres współpracy klastrów z przedsiębiorstwami?
Zupełnie satysfakcjonująca
Raczej satysfakcjonująca
Ani satysfakcjonująca, ani
niesatysfakcjonująca
Raczej niesatysfakcjonująca
Zupełnie niesatysfakcjonująca
Nie mam zdania
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Ważna, z punktu widzenia rozwoju gospodarczego regionu, jest także działalność
promocyjna prowadzona przez klastry. Promocja ta obejmuje m.in. organizację
wydarzeń gospodarczych w regionie (np. coroczne Międzynarodowe Forum NaukowoGospodarcze Chemika Expo organizowanie przez Klaster Zielona Chemia lub Targi
Przemysłów Kreatywnych organizowane przez Zachodniopomorski Klaster Przemysłów
Kreatywnych, czy też Forum Klastrów Zachodniopomorskich) oraz uczestnictwo
w wydarzeniach międzynarodowych (np. projekty „Subwex” i „Fresh Coat” realizowane
przez Klaster Zielona Chemia, czy też nawiązanie współpracy przez Klaster Metalowy
Metalika z Klastrem Metalowym Brandenburg-Berlin).
Także w indywidualnych wywiadach pogłębionych z przedstawicielami klastrów zostało
wskazane, w jaki sposób klastry postrzegają swoją rolę w rozwoju regionu. Do działań
podejmowanych przez klastry należą między innymi: tworzenie nowych miejsc pracy
i szkolenie potencjalnych pracowników oraz dzielenie się z nimi swoim
doświadczeniem.
„Chcemy szkolić potencjalnych pracowników, przedsiębiorców, dzielimy się
wiedzą, staramy się podnosić kapitał ludzki.”
[IDI z przedstawicielami klastrów]
Klastry zapewniają również wsparcie informacyjne dla przedsiębiorców i pomoc
w uzyskaniu wsparcia finansowego.
79
„Informujemy firmy o możliwościach zewnętrznego finansowania, zarówno poprzez
środki unijne, jak i poprzez innych inwestorów. Dostarczamy możliwości dla rozwoju
firm - poprzez informowanie i wynajdowanie powiązań, które nie zadziałyby się, gdyby
nie fakt, że dane firmy są w klastrze. Widzimy rzeczy, które mogą się wydarzyć przy
naszej pomocy, kontaktujemy ich, pomagamy do momentu, gdy nie potrzebują naszej
ingerencji”; „Chcemy promować
przedsiębiorczość w obszarach atrakcyjnych
przyrodniczo. To są inwestycje lokalne, mające bezpośredni wpływ na region.”
Klastry organizują też praktyki dla uczniów i studentów oraz starają się zapoznać
potencjalnych przyszłych pracowników z działaniami, jakimi zajmuje się klaster oraz
przedsiębiorstwo będące organizatorem praktyk zawodowych.
„[członkowie klastrów] tworzą nowe miejsca pracy, współpracują lepiej z młodzieżą
szkół zawodowych, szkół wyższych-organizują dla nich praktyki.”
Klastry pełnią funkcję reprezentacyjną – nie tylko na arenie krajowej, ale także
międzynarodowej.
„Po części my wykonujemy pracę wizerunkową: bywamy na wielu wydarzeniach
zagranicznych, na warsztatach, konferencjach – reprezentujemy tam głównie
województwo zachodniopomorskie. Mamy nawiązaną bardzo silną współpracę
z Klastrem Metalowym Berlin-Brandenburgia, umowa którą podpisaliśmy jest umową
na szczeblu międzynarodowym.”
Organizacje te tworzą również podstawy do porozumienia między uczelniami,
kulturą, a biznesem, a także podejmują działania mające na celu zatrzymanie
utalentowanych osób na terenie województwa.
80
„Klaster kreatywny to istotne brakujące ogniwo pomiędzy uczelniami, kulturą
a biznesem. Żeby biznes kreatywny funkcjonował potrzebuje wsparcia i zaplecza
kulturalno-artystycznego i uczelnianego. Żeby kultura i sztuka, uczelnie nie zamykały
się tylko w swoich gettach, środowiskach i żeby miały wpływ na gospodarkę, potrzebny
jest pewien bufor. Klaster zagospodarowuje te dokonania, talenty; komercjalizuje je.
Przykład to otwarcie filharmonii dla mas, nie tylko dla garstki koneserów. To jest rola
klastra. Chcemy zatrzymywać talenty w regionie-jeżeli będą pieniądze i talenty,
to gospodarka województwa będzie kwitła.”
Klastry wspierają szkolnictwo – szczególnie na szczeblu zawodowym. Przykładem
takich działań jest przyznawanie stypendiów najlepszym uczniom, organizowanie
praktyk zawodowych i stwarzanie możliwości zatrudnienia w wybranym sektorze.
„W zeszłym roku razem z Urzędem Miasta prowadziliśmy akcje modernizacji
szkolnictwa zawodowego, ponieważ brakuje ludzi do pracy. Utworzono 300 miejsc
w szkole zawodowej i technikum. Opieramy się o Zachodniopomorskie Centrum Edukacji
Morskiej i Politechnicznej. Młodzież uczy się, mamy stypendia dla najlepszych
w przedmiotach zawodowych, prowadzimy praktyki w zakładach pracy. Obiecujemy im
możliwość zatrudnienia.”
Klastry dbają również o budowę dobrych relacji będących podstawą współpracy wśród
regionalnych przedsiębiorstw.
„Co kwartał organizujemy lunche integracyjne biznesu z lokalnym vipami. Chcemy
budować dobre relacje na gruncie lokalnym. Niedawno usunęliśmy cztery firmy,
ponieważ nie chciały współpracować w regionie, tylko szukały związku z naszymi
konkurentami. Liczy się ekonomia regionu, a nie tylko firmy czy miasta.”
W trakcie spotkania fokusowego (FGI) z przedstawicielami klastrów i przedsiębiorstw,
uczestnicy wypowiedzieli się na temat postrzegania przez nich potencjału województwa
zachodniopomorskiego w kontekście stanu gospodarki mierzonej wybranymi
wskaźnikami ekonomicznymi.
Zdaniem respondentów województwo zachodniopomorskie ma bardzo duży potencjał,
jednak zarówno jednostki z województwa, jak podmioty zlokalizowane w innych
miejscach, nie są tego świadome.
81
„Zachodniopomorskie jest specyficzne. W całej Polsce ludzie nie wiedzą o fajnych
rzeczach tu robionych. Rolą klastra jest brokerka informacji, ponieważ czasami my tu
na miejscu nie wiemy, co się dzieje. Przeciętny człowiek mógłby nie uwierzyć,
że oglądane prze niego efekty pracy/ produkt są robione tutaj. Województwo ma duży
potencjał, dobrze że klastry pracują nad świadomością tego potencjału.”
[FGI z przedstawicielami klastrów i przedsiębiorstw]
Przewagę konkurencyjną, zdaniem uczestników spotkania, zachodniopomorskie
zdobywa w zakresie turystyki medycznej. Przedstawiciel klastra iSynergia wskazał,
że jest to duży potencjał do wykorzystania który umożliwi pozyskanie turystów
z zagranicy.
Innym atutem województwa jest obszar transgraniczny, na którym stykają się różne
rynki. Zdaniem uczestników spotkania:
„Kontakty zagraniczne są motorem pewnych działań lokalnych.”
Respondenci uważają, że wciąż brakuje analizy rynku lokalnego, która ich zdaniem
powinna być prowadzona przez klastry. W opinii uczestników badania, działania
klastrów ukierunkowane na rozpoznawanie potrzeb regionu oraz jego możliwości
rozwoju stanowiłyby cenne źródło informacji dla przedsiębiorców na temat usług
i produktów, na które jest zapotrzebowanie.
„Brakuje dokładnej analizy rynku prowadzonej przez klastry, wskazania potencjału,
tego co lokalny rynek w sobie ma - dla członków klastra. Byłaby to skuteczniejsza forma
dotarcia do potencjalnych klientów w regionie. Firmy z klastra mogłyby korzystać
z potencjału, co przyniosłoby wymierne korzyści finansowe w formie podatków dla
regionu. Brakuje takiej analizy i wskazywania niszy rynkowych, zweryfikowania
potrzeb regionu”.
Respondenci wskazują na to, że klastry jako instytucje nie związane bezpośrednio
z rywalizacją rynkową, są w stanie dokonać dokładniejszych analiz, aniżeli pojedyncze
82
firmy. Jest to związane z łatwiejszym dostępem do informacji, na który składa się między
innymi wzajemne zaufanie członków klastrów.
„Klastrowi jest łatwiej badać rynek niż konkretnej firmie, ponieważ jest jednostką
niezależną od potrzeb biznesowych”.
W opinii uczestników badania w ramach klastrów przedsiębiorcy chętnie dzielą się
doświadczeniami i informacjami, których w innych sytuacjach nie upowszechnialiby,
w obawie przed konkurencją.
„W warunkach kameralnych - w ramach klastra członkowie dzielą się informacjami,
których nie udostępnili by na zewnątrz, ze względu na silną konkurencję. Tu mogą
podpowiedzieć coś, zasugerować”.
W celu lepszej oceny działań klastrów województwa zachodniopomorskiego
wpływających na wzrost gospodarczy regionu, warto porównać je z przykładami
najlepszych praktyk klastrów z całego kraju76.
Wykorzystując metodę bencharking’u polegającego na przeprowadzeniu analizy
porównawczej, której celem jest poszukiwanie wzorcowych sposobów postępowania
umożliwiających osiąganie najlepszych wyników przez uczenie się od innych
i wykorzystywanie ich doświadczenia, można wskazać także inne rozwiązania, które
sprawdziłyby się wśród zachodniopomorskich klastrów.
Pierwszym z nich są działania Wschodniego Klastra Obróbki Metali, który podjął się
organizacji i finansowania usług badawczych na rzecz swoich członków. W zakresie tego
działania przedsiębiorcy identyfikują i zgłaszają problemy związane z procesami
produkcyjnymi, jak i z rozwojem produktu. Po przeanalizowaniu zgłoszenia,
koordynator pomaga nawiązać współpracę z wybraną instytucją badawczą, przy czym
preferowane są instytucje działające wewnątrz klastra. Do 2012 roku przeprowadzono
trzy projekty badawcze współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Rozwój
Polski Wschodniej. Ich rezultatem było rozwiązanie napotkanych przez
przedsiębiorstwa problemów oraz przyspieszenie rozwoju nowych produktów.
Pogłębienie kooperacji z ośrodkami naukowymi może bezpośrednio przekładać się
na usprawnienie sfery produkcyjnej przedsiębiorstw klastra, jednak nierzadko spotyka
Opis wybranych działan stworzono m.in. na podstawie dobrych praktyk zawartych w raporcie
Benchmarking klastrow w Polsce – edycja 2012, przygotowanym przez PARP, pod redakcją Joanny HołubIwan.
76
83
się to z pewnymi trudnościami. W przypadku Klastra Metalowego Metalika przebieg
współpracy z instytucjami B+R jest oceniany jako dobry, jednak wskazuje się
na niedostateczny poziom finansowania. W skali globalnej – uwzględniającej wszystkie
klastry – w toku badań wskazywano także na brak preferencji wobec podmiotów
członkowskich jako potencjalnych dostawców usług. Wykorzystanie opisanego
rozwiązania mogłoby prowadzić do zwiększenia zainteresowania inicjatywami
klastrowymi wśród podmiotów niezrzeszonych, które chcą świadczyć usługi na rzecz
klastrów.
Kolejnym przykładem dobrych praktyk jest rozwój zasobów ludzkich przez Pomorski
Klaster ICT Interizon. W celu sprawowania instytucjonalnego nadzoru nad jakością
kadr utworzono Edukacyjne Centrum Doskonalenia. Jego zadaniem jest podejmowanie
systemowych działań związanych z dostosowaniem sposobu kształcenia do potrzeb
nowoczesnych firm branży ICT. Dzięki działalności ECD potrzeby przedsiębiorstw
klastra porównywane są do możliwości wykształcenia u obecnych i potencjalnych
pracowników umiejętności z danych obszarów branży. Konkretnymi działaniami
organizacji, podejmowanymi wraz z lokalnymi samorządami, są: upowszechnianie
dziedzin ICT w ośrodkach oświaty, akredytowanie szkół, przygotowywanie uczelni
do tworzenia kierunków studiów dopasowanych do potrzeb branży, a także
dostosowywanie programów nauczania do potrzeb klastra. W efekcie tych działań
następuje spadek kosztów i czasu poszukiwania, zatrudniania i adaptacji pracowników
w branży ICT. Współpraca Klastra ICT Pomorze Zachodnie ze szkołami i uczelniami nie
jest tak intensywna jak w przypadku Pomorskiego Klastra ICT, który dzięki takim
działaniom kształci potencjalnych pracowników w swoich firmach. Skutkiem tego, firmy
ICT w województwie zachodniopomorskim mają mniejsze możliwości w doborze
pracowników w regionie, zarówno pod względem ich liczby, jak i posiadanych
kwalifikacji. W toku badań, w skali globalnej, wskazywano na szkolenia, rozwój
umiejętności pracowników oraz praktyki i staże potencjalnych pracowników, jako
podstawę usług świadczonych przez zachodniopomorskie klastry. Dzięki wdrożeniu
rozwiązania organizacyjnego systematyzującego tę pracę, możliwe będzie podwyższenie
efektywności podejmowanych działań, lepsze rozpoznanie potrzeb i świadczenie usług
na coraz wyższym poziomie.
Klaster Spożywczy Południowej Wielkopolski stworzył natomiast wirtualną giełdę
produktów podmiotów w nim zrzeszonych, umożliwiającą handel online.
Do zrealizowania projektu konieczny był zakup infrastruktury teleinformatycznej oraz
oprogramowania, które zostało zintegrowane z systemami informatycznymi
przedsiębiorstw klastra. Efektem stworzenia wirtualnej giełdy towarowej jest
usprawnienie, a w niektórych przypadkach umożliwienie bezpośredniego kontaktu
handlowego producentów płodów rolnych i produktów spożywczych z dystrybutorami,
tj. kupcami, sklepami, marketami i hurtowniami. Pomimo faktu, iż w województwie
zachodniopomorskim nie działa żaden klaster związany z branżą spożywczą, opisane
wyżej rozwiązanie znajdzie zastosowanie w każdym klastrze, w którym następuje
produkcja lub przetwarzanie dóbr. Będzie to także zaspokajało wskazywane przez
badane podmioty potrzeby związane z preferowaniem członków klastrów
we wzajemnych relacjach, dalszy rozwój współpracy oraz lepsze wzajemne poznanie się.
System – jeżeli obejmowałby wszystkie zachodniopomorskie klastry – mógłby wpłynąć
84
także na zintegrowanie całego środowiska, co także było wskazywane przez badane
jednostki jako słaby punkt w skali województwa.
Innym przykładem dobrej praktyki, którą można zastosować w każdym klastrze
korzystającym z surowców i półfabrykatów w swojej produkcji jest rozwiązanie
wdrożone w Podlaskim Klastrze Bielizny, tj. platforma surowcowa. Na platformie
zamieszczane są ogłoszenia związane z kupnem lub sprzedażą surowców od członków
klastra oraz od podmiotów zewnętrznych. Obecnie działa ona w formie elektronicznej,
jednak wcześniej używano ogłoszeń zamieszczanych w segregatorach. Do ofert
sprzedaży dołączano próbki materiałów. Efektem implementacji platformy surowcowej
jest spadek kosztów działalności przedsiębiorstw, a także pogłębienie współpracy
wewnątrz klastra. Rozwiązanie takie jest już wdrażane w zachodniopomorskich
klastrach w postaci funkcjonowania grupy zakupowej. Rozwinięcie go o platformę do
wspólnych zakupów umożliwiłoby zwiększenie współpracy między członkami klastrów
oraz efektywniejszą optymalizację kosztów.
2.2.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw w ramach klastrów
Przedsiębiorcy zrzeszeni w klastrach korzystają przede wszystkim z usług
szkoleniowych oraz możliwości uczestniczenia w różnego typu spotkaniach
i wydarzeniach. Popularność tych form wynika przede wszystkim z możliwości
nawiązania kontaktów biznesowych z innymi członkami klastrów. Kolejnym narzędziem
oferowanym przez klastry jest wsparcie w prowadzeniu bieżącej działalności
poprzez: doradztwo związane z branżą, a także wsparcie promocyjne, prawne oraz
pomoc w poszukiwaniu rynków zbytu i zleceń. Innym aspektem współpracy w ramach
klastrów jest realizowanie wspólnych projektów, których podmioty członkowskie nie
byłyby w stanie poprowadzić samodzielnie ze względu na ograniczone możliwości.
Ważnym aspektem jest także dystrybucja informacji branżowych (m.in. w formie
ogłoszeń na stronie internetowej i wysyłanych newsletter’ów). Dzięki przyjęciu przez
klaster roli „brokera informacji”, członkowie mają ułatwiony dostęp do danych
ułatwiających podejmowanie decyzji biznesowych.
85
Tabela 16 Częstość wskazań członków klastrów na narzędzia oferowanie przez organizacje
Lp. Narzędzia oferowane przez
klastry
1. Kooperacja, spotkania
2. Szkolenia
3. Doradztwo
4. Promocja, reklama
5. Usługi prawne
6. Wspólna realizacja projektów
7. Wymiana informacji
Pomoc w poszukiwaniu
8. rynków zbytu i zleceń
9. Grupa zakupowa
10. Wyjazdy branżowe
11. Newsletter
12. Poszukiwanie pracowników
13. Wynajem sal
Częstość
wskazań
52
48
7
7
3
3
2
2
1
1
1
1
1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI (n=150).
Większość członków klastra wykazuje wysoki (49% wskazań) lub bardzo wysoki (8%
wskazań) poziom zadowolenia z oferty wsparcia. Jedynie 10% podmiotów deklaruje,
że oferta klastrów nie jest ich zdaniem satysfakcjonująca (w tym 7% - w stopniu niskim,
zaś 3% - w stopni bardzo niskim). Pozostali nie mają opinii w tym zakresie lub ich ocena
jest neutralna.
Rysunek 15 Stopnień zadowolenia ze wsparcia działalności przedsiębiorstw przez klastry
Bardzo wysokim
Wysokim
Niskim
Bardzo niskim
Nie mam zdania
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI (n=150).
Jedynie 3% respondentów uważa, że w ofercie klastrów występują usługi o niskiej
efektywności w postaci działań reklamowych na rynku lokalnym. Działaniem, które
mogłoby podnieść efektywność akcji marketingowych kierowanych do regionalnych
odbiorców, jest tworzenie eventów dla firm niezrzeszonych. Jednocześnie należy
86
podkreślić, że część klastrów organizuje takie wydarzenia (w tym targi, fora,
konferencje). 86% sądzi, że wszystkie usługi w ofercie spełniają swoją rolę. 11%
badanych nie ma zdania w ww. zakresie.
W trakcie spotkania fokusowego przedstawiciele klastrów poproszeni o przedstawienie
działań oferowanych przez klastry w celu wsparcia przedsiębiorstw wskazywali przede
wszystkim na formy doskonalenia zawodowego, pomoc w realizacji projektów oraz
działalności informacyjną:
„W ramach klastra wspieramy poprzez warsztaty, szkolenia w zakresie pisania
projektów, pomoc w definiowaniu źródeł finansowania tych projektów, konsolidację –
wymianę informacji pomiędzy członkami.”
Klastry prowadzą szkolenia we własnym zakresie celem zwiększenia innowacyjności
zrzeszonych w nich firm, ale także budują „listy szkoleń” (zarówno technologicznych, jak
i managerskich) oparte na badaniu potrzeb firm.
Działalność informacyjna nie tylko buduje przewagę konkurencyjną przedsiębiorstw,
ale także umożliwia wzajemne poznanie się podmiotów oraz budowę konsorcjów
związanych z konkretnymi obszarami i produktami. Dzięki temu firmy łącznie mogą
realizować projekty, których nie byłyby w stanie realizować samodzielnie. Rolę
tę dostrzegają i doceniają nie tylko przedstawiciele klastrów, ale także obecni
na spotkaniu reprezentanci przedsiębiorstw:
„Klaster pozwala nam współpracować, bliżej poznawać zrzeszone firmy,
wspólnie budować jakąś politykę działań. Klaster pośredniczy i kojarzy firmy
we wspólnych projektach. Przekazuje zapytania z rynku, problemy, które się
pojawiają. Są też szkolenia. Ocena jest jak najbardziej pozytywna.”
„To jest naprawdę ważna rzecz, że po latach udało się zbudować zaufanie.
Firmy, korporacje lepiej się poznają. Spotkania grupują podmioty, dzięki temu
poznajemy kompetencje innych - często jest tak, ze tak naprawdę nie wiadomo,
czym dana firma się zajmuje.”
Kolejnym obszarem działalności, wskazanym przez przedstawicieli klastrów, jest
współpraca z ośrodkami B+R, firmami zakładanymi przez naukowców oraz
87
uczelniami. Ze względu na zgłaszane w badaniu CATI problemy we współpracy
przedsiębiorstw z podmiotami nauki, rola ta wydaje się niezwykle istotna.
„Znamy się z naukowcami, więc jesteśmy w stanie pośredniczyć pomiędzy
przedsiębiorcami, a sferą badawczą. Klaster nie jest aktorem [innowacyjności],
ma rolę wspierającą.”
Ważna, z punktu widzenia przedsiębiorców uczestniczących w spotkaniu, okazała się
możliwość korzystania z kompetencji pracowników przedsiębiorstw zrzeszonych
w klastrach, która została określona jako „pożyczanie pracowników”. Ponadto
przynależność do klastra umożliwia i ułatwia pozyskanie wiedzy o potencjalnych
pracownikach oraz potwierdzenie informacji zawartych w aplikacji u innych członków.
Członkowie klastrów dostrzegają potrzebę większego zaangażowania się wszystkich
zrzeszonych firm, co umożliwi dalszy rozwój inicjatywy. Postulowane jest także, żeby
w pierwszej kolejności rozpatrywać oferty członków na wykonanie określonych działań
na zlecenie klastra:
„Nie do końca klaster jest zobligowany do korzystania z kompetencji danej firmy, nawet
jeśli są wyjątkowe. Nie ma ograniczenia, że powinno się w pierwszej kolejności
skorzystać z usług firmy zrzeszonej. Jeżeli jest taka firma, która ma kompetencje
niszowe, konkretne, pasujące idealnie do danej inicjatywy - podejmowanego projektu
lub jego części, to powinno być traktowanie preferencyjne członka klastra. Wiadomo,
ze są konkursy, wybór najtańszej opcji, ale skoro są członkowie klastra, to w pierwszej
kolejności wśród nich powinno się szukać wykonawców. Tego brakuje.”
[TDI z przedstawicielami członków klastrów]
Respondenci podkreślali, że dla przedsiębiorstw istotne jest dostrzeganie korzyści
płynących ze współpracy w ramach klastrów, ponieważ ich brak powoduje niską
aktywność członków, a w perspektywie – rezygnację z przynależności do klastra.
Wpływ podejmowanych działań na innowacyjność i konkurencyjność członków
klastrów
Działaniami, które wpływają na podnoszenie innowacyjności firm zrzeszonych
w klastrach są przede wszystkim różnego typu szkolenia, konferencje i sympozja,
w tym z zakresu nowych technologii i rozwiązań. Klastry pomagają nie tylko poprzez
88
samodzielne prowadzenie działalności edukacyjnej, ale także poprzez wskazywanie
oferty firm zewnętrznych, która może być przydatna dla członków, dzięki czemu
przedsiębiorcy nie muszą poświęcać czasu na selekcję informacji o możliwości rozwoju.
Docenianym przez członków klastra rozwiązaniem jest także nawiązywanie
współpracy z jednostkami naukowo-badawczymi. Przykładem wspólnego
dalekosiężnego przedsięwzięcia jest stworzenie Regionalnego Centrum BadawczoRozwojowego przy PWSZ w Wałczu, w którego utworzenie zaangażował się Klaster
Metalowy Metalika. Inną wspólną inicjatywą jest podpisanie m.in. przez Klaster ICT
Pomorze Zachodnie oraz Akademię Morską w Szczecinie Powiązania Kooperacyjnego,
którego celem jest określenie najkorzystniejszych warunków technologicznych
i biznesowych dla przyszłego centrum danych Technoparku Pomerania. Współpraca
między klastrami a uczelniami odbywa się także w wymiarze realizacji wspólnych
projektów i dystrybuowaniu informacji o nich. Przykładem w tym zakresie może
inicjatywa Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, który na swojej stronie
internetowej dystrybuuje informację o Systemie Nawigacji NAVDEC, który opracowany
został przez Akademię Morską w Szczecinie (zespół pod kierunkiem prof.
Z. Pietrzykowskiego).
Innowacyjność przedsiębiorstw klastrowych jest wspierana także poprzez wymianę
doświadczeń oraz możliwości nawiązywania kontaktów z jednostkami, które
wprowadziły innowacyjne rozwiązania, a także podejmowanie wspólnych działań,
dzięki którym zaangażowane podmioty mogą się uczyć od siebie nawzajem. Sprawny
przepływ informacji umożliwia także budowanie przewagi konkurencyjnej poprzez
szybsze i sprawniejsze monitorowanie rynku oraz możliwość korzystania
ze sprawdzonych w innych podmiotach rozwiązań.
Innym działaniem, które podnosi konkurencyjność przedsiębiorstw zgromadzonych
w klastrach, jest tworzenie efektu synergii dzięki któremu firmy mogą wspólnie
realizować projekty zaspokajające potrzeby klientów i razem oferować produkt bardziej
złożony i innowacyjny, niż mogłyby to robić samodzielnie. Klastry pomagają też
w pozyskaniu nowych klientów oraz sprawdzonych i rzetelnych pracowników.
Respondenci wskazywali również na możliwość pozyskania kontaktów
zagranicznych, które samodzielnie byłoby im znacznie trudniej uzyskać
i zweryfikować. Dzięki członkostwu w klastrze zwiększają się także możliwości
promocji przedsiębiorstwa zarówno między zrzeszonymi firmami, jak i na zewnątrz –
poprzez użycie marki klastra i udział w wydarzeniach przez niego organizowanych.
Z kolei zdaniem uczestników spotkania fokusowego klaster ma być dostawcą
i jednocześnie filtrem informacji. Ponadto powinien pełnić funkcję „dźwigni
marketingowej i PR”. Firmy korzystają z takich narzędzi informacyjnych oferowanych
przez klaster, jak np. newslettery. Dzięki klastrom widoczne są także efekty współpracy
między firmami. Ponadto członkostwo w klastrze powinno także mieć na celu rozwój
pomysłowości – kreatywności, działania związane z wyprzedzaniem idei oraz
„śledzeniem” technologii na rynku światowym, a poprzez takie działania – wspierać
w wyprzedzaniu konkurencji.
89
Wpływ instrumentów funkcjonujących w ramach klastrów na czynniki inne niż
innowacyjność i konkurencyjność
33% badanych przedsiębiorstw uważa, że przynależność do klastra wpływa także na
inne czynniki niż innowacyjność i konkurencyjność. Wśród wskazanych przez
respondentów odpowiedzi, padły takie stwierdzenia jak:







Wzrost prestiżu i wiarygodności firmy dzięki przynależności do dużej organizacji
Pobudzanie niezagospodarowanych terenów postoczniowych do rozwoju
Działania lobbingowe na rzecz zrzeszonych członków
Identyfikacja i jednoczenie rozdrobnionego środowiska
Pomoc w uzyskaniu wiedzy o możliwości realizacji projektów finansowanych
ze środków zewnętrznych i aplikacji po te środki
Promocja nie tylko przedsiębiorstw członkowskich, ale także całego regionu
i miasta [Szczecin]
Wdrażanie rozwiązań proekologicznych (tj. zielona energia)
Instrumentami, które zdaniem zrzeszonych podmiotów wpływają na inne aspekty niż
konkurencyjność i innowacyjność są działania doradcze z zakresu pozyskania
finansowania zewnętrznego, działalność na rzecz badań i rozwoju, organizacja
wydarzeń branżowych promujących region oraz zespół działań podejmowanych
na rzecz poprawy uwarunkowań przedsiębiorstw zrzeszonych w klastrach.
Kontynuacja działań podejmowanych przez klastry w opinii przedsiębiorców
70% spośród przedsiębiorców oczekuje, że działania organizowane przez klastry będą
kontynuowane w pełnym zakresie szczególnie poprzez: szkolenia, doradztwo (w tym
usługi prawne), networking i rozwój możliwości współpracy, zakupy grupowe,
działalność informacyjna, promocja nowych rozwiązań technologicznych, promocja
regionu, organizacja wspólnych działań projektowych, reprezentowanie członków
klastrów przed urzędami. Jedynie 4% przedsiębiorców uważa, że nie warto
kontynuować działań, zaś pozostali nie mają opinii w tej kwestii.
14% badanych uważa, że klastry powinny rozszerzyć swoją ofertę. Propozycje nowych
działań były następujące:






Pomoc w aplikowaniu o środki unijne (w tym pomoc w pisaniu wniosków)
Rozszerzenie zakresu usług doradczych
Zwiększenie zaangażowania w działalność B+R
Udostępnianie powierzchni biurowej na rzecz członków
Zwiększenie działalności marketingowej na rynkach zagranicznych
Organizowanie spotkań z wysokiej klasy specjalistami, także zza granicy
7% respondentów uważa, że nie ma potrzeby zwiększania oferty klastrów, zaś pozostali
(79%) nie mają zdania w tej kwestii.
90
2.2.3. Ocena miejsca przedsiębiorstw współpracujących w klastrach w łańcuchu
wartości dodanej
Koncepcja łańcucha wartości dodanej została opracowana przez Michaela Portera
w latach 70. XX wieku jako metoda analizy wewnętrznej organizacji. Łańcuch wartości
jest mechanizmem pozwalającym przedsiębiorstwom o różnych profilach działalności,
działającym na różnych terenach i w różnym czasie, dodawać wartość do produktów
i usług przetwarzanych w każdym ogniwie łańcucha, zanim dotrą one do ostatecznego
nabywcy. Jako łańcuch wartości dodanej postrzegane może być otoczenie rynkowe
jednego przedsiębiorstwa, grupy przedsiębiorstw (np. danej branży) lub nawet cała
gospodarka globalna. W odróżnieniu od klasycznego modelu, obecnie dostrzega się,
że w skład łańcucha wchodzą nie tylko podmioty zajmujące się fizyczną działalnością
produkcyjną i usługową, ale również jednostki takie jak instytucje badawcze, instytucje
samorządowe czy organy państwa. Taką budowę prezentuje właśnie klastrowy
łańcuch wartości77, którego elementami są:







przedsiębiorstwa – podmioty prowadzące działalność podstawową
instytucje otoczenia biznesu
jednostki badawcze
instytucje szkoleniowe
instytucje finansowe
władza publiczna
organizacja koordynująca
Między podmiotami klastra zachodzą różne relacje współpracy, jednak znamiennym jest
fakt, że wszystkie podmioty współpracują z przedsiębiorstwami.
W klastrach województwa zachodniopomorskiego, w strukturze podmiotowej dominują
przedsiębiorstwa. Ich znaczenie jest kluczowe, gdyż dokonują przetwarzania dóbr
materialnych, umiejętności i wiedzy w dobra końcowe. Pozostałe instytucje mają
za zadanie wspierać prowadzoną przez przedsiębiorstwa działalność. Dążenie
do integracji firm jednej branży z instytucjami wspierającymi prowadzi do uzyskiwania
przez obie strony wymiernych korzyści materialnych (np. redukcja kosztów, wzrost
liczby odbiorców), jak i korzyści niematerialnych, wspomagających dalszy rozwój
(np. promocja, wzrost kapitału intelektualnego).
Jedynie 32% przedsiębiorstw zgrupowanych w klastrach i biorących udział w badaniu
CATI uważa, że podejmowane wspólnie działania pozwalają na tworzenie łańcucha
wartości dodanej. Respondenci ci postrzegają tworzenie łańcucha wartości dodanej jako
współpracę firm i instytucji otoczenia biznesu, które mogą uzupełniać nawzajem swoje
usługi tym samym kreując nowe rozwiązania dla klienta. Były wskazywane także takie
aspekty, jak wspólne negocjowanie warunków z dostawcami świadczącymi usługi na
rzecz łańcucha, łączenie różnych specjalności, wymiana wiedzy między firmami
uczestniczącymi w łańcuchu oraz pozyskiwanie pracowników. Opisaną sytuację
obrazuje poniższy diagram.
77
Tworzenie wartości w klastrze, PARP, Warszawa 2012, str. 67
91
Rysunek 16 Czy Pana/Pani zdaniem, zgrupowanie Państwa przedsiębiorstwa w ramach klastra
pozwala na tworzenie łańcucha wartości dodanej?
32%
51%
17%
Tak
Nie
Nie wiem
Wśród firm, które uważają, że klaster zapewnia możliwość budowania łańcucha
wartości dodanej, 73% przedsiębiorstw jest zadowolonych ze swojego miejsca
w łańcuchu wartości dodanej tworzonej przez klaster, zaś 8% - nie jest zadowolonych.
Niezadowolenie wynika z chęci zajmowania „wyższej” pozycji oraz poczucia słabego
wsparcia mikro-firm ze strony klastra. Pozostali respondenci nie mają zdania w tym
obszarze. Jedynie 8% chciałoby zmienić swoją pozycję w łańcuchu wartości na wyższą.
44% respondentów nie oczekuje zmian, ponieważ uważa, że ich pozycja jest adekwatna
do potrzeb i badani są z niej zadowoleni. Ankietowani postrzegają rolę przedsiębiorstw
w budowaniu łańcucha wartości dodanej jako współpracę między podmiotami,
wymianę doświadczeń, dostarczanie sobie nawzajem rozwiązań, efekt synergii
polegający na wspólnej realizacji działań, których nie dałoby się wykonać samodzielnie
oraz wspólne promowanie oferowanych usług i rozwiązań.
Poniżej scharakteryzowano poszczególne klastry pod kątem miejsca ich członków
w łańcuchach wartości charakterystycznych dla zidentyfikowanych branż.
Zachodniopomorski Klaster „Zielona Chemia”
Klaster cechuje się wewnętrznym zróżnicowaniem ze względu na rodzaj i cechy
produktów i procesów. Wewnątrz klastra wyróżnić należy, zgodnie z klasyfikacją
przyjętą przez sam klaster trzy elementy.
1. Nawozy. Ze względu na skalę działalności oraz na charakter technologii (procesy
aparaturowe) już działalność samych ZCh Police cechuje się wysokim poziomem
pionowej integracji (w ramach łańcucha wartości wewnątrz firmy jej jednostki są
dostawcami materiałów i półproduktów dla innych jednostek tej samej firmy).
Należy dodatkowo uwzględnić, iż klaster obejmuje także inne ogniwa łańcucha
wartości, w tym przede wszystkim przedsiębiorstwa dystrybucyjno-handlowe,
jak również istotne ogniwo procesów logistycznych zaopatrzenia i ekspedycji, tj.
porty morsko-rzeczne (Port Police i Port Nad Odrą). Oprócz tego w klastrze
92
realizowane są funkcje wspomagające (support / maintenance activities)
w dziedzinie utrzymania i serwisu majątku produkcyjnego.
2. Opakowania. Ten segment klastra sprofilowany jest w obecnej fazie na prace
badawczo-rozwojowe, zaś w jego profilu nie założono prowadzenia działalności
produkcyjnej i logistycznej. Przedsiębiorstwa produkcyjne wchodzące w skład
tego segmentu będą beneficjentami (odbiorcami) wyników prac B+R.
3. Energetyka: rozwiązania proekologiczne oraz związane z wykorzystaniem
odnawialnych źródeł energii. W obecnej fazie rozwoju działalność ta ma raczej
charakter przygotowawczy do przyszłego rozwoju. Tym niemniej, ze względu na
skład segmentu energetycznego w klastrze, należy dostrzec jego zdolność do
realizacji funkcji w ramach łańcucha wartości charakterystycznego dla procesów
inwestycyjnych oraz serwisu urządzeń i obiektów energetycznych – wraz
z logistyką zakupów oraz realizacji przedsięwzięć. W obecnej fazie rozwoju
zdolność ta oparta jest na potencjale jednej firmy (Grupy InwestycyjnoRemontowej Remech powstałej w wyniku restrukturyzacji Zakładów
Chemicznych Police S.A.
Klaster ma charakter koncentryczny, stanowi zgrupowanie podmiotów wokół Zarządu
Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. Dominująca część firm - uczestników
klastra to użytkownicy majątku – infrastruktury portowej stanowiącej własność ZMPSiŚ
S.A. Firmy – użytkownicy są zaopatrywane ponadto przez Zarząd Portów w media
niezbędne dla prowadzenia działalności; Zarząd Portów zapewnia im także odpowiedni
dostęp od strony wody i lądu.
W ramach klastra zidentyfikowano dwie zasadnicze grupy firm, realizujących funkcje
w ramach dwóch zdefiniowanych branżowo łańcuchów wartości (niektóre firmy można
zaliczyć do obu grup):
1. Budownictwo okrętowe. W klastrze zgrupowane są przedsiębiorstwa
obsługujące kolejne ogniwa łańcucha wartości: wytwórstwo elementów
konstrukcji, wytwórstwo konstrukcji, komponentów i podzespołów, produkcję
końcową jednostek pływających, jak również serwis (remont) jednostek
użytkowanych. W zakresie logistyki podmioty mają dostęp do niezbędnej
infrastruktury (włączając w dostęp do wód morskich).
2. Budownictwo wodne. Przedsiębiorstwa klastra mają zdolności w zakresie
przygotowania terenu budowy, zapewnienia sprzętu, produkcji elementów
konstrukcyjnych,
jak
i
bezpośredniego
wykonawstwa
inwestycji
hydrotechnicznych, wraz z serwisem powykonawczym. Firmy klastra mają też
zdolność realizacji inwestycji energetycznych (bez produkcji urządzeń).
93
W ramach klastra funkcjonują przedsiębiorstwa wytwarzające detale metalowe, części
zamienne, konstrukcje stalowe, zbiorniki, kontenery, jak również gotowe maszyny
(w tym głównie rolnicze), zajmujące się sprzedażą hurtową wyrobów metalowych;
realizujące wykonawstwo hal stalowych i innych obiektów budowlanych. Działalność
jest zróżnicowana, a przedsiębiorstwa plasują się w kolejnych fazach łańcucha wartości,
z wyłączeniem jednak produkcji hutniczej oraz handlu detalicznego.
Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk
Wiodącym przedmiotem działalności jest kreowanie produktów turystycznych
związanych z wodą i terenami nadwodnymi. Członkowie klastra mają zdolność – każdy
we własnym zakresie, w ramach elastycznej współpracy wzajemnej bądź poprzez zakup
usług zewnętrznych – do fizycznej obsługi ruchu turystycznego w ramach tych
produktów. Jakkolwiek działalność jest relatywnie prosta pod względem logicznym
i logistycznym, to model biznesowy klastra nie jest w pełni przejrzysty. Dokonana
analiza prowadzi do wniosku, że część produktów wykreowanych przez klaster nie
została przezeń skomercjalizowana z korzyścią dla członków. W rezultacie łańcuch
wartości wydaje się niekompletny ze względu na możliwość efektywnego
funkcjonowania jednego z kluczowych ogniw: oferowania i sprzedaży usług.
Klaster grupuje w głównej mierze przedsiębiorstwa będące producentami
i dystrybutorami oprogramowania bądź jego użytkownikami, świadczącymi usługi
w oparciu o oprogramowanie i sprzęt ICT. Firmy zapewniają serwis swoich produktów.
Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych
Brak obecnie pełnych danych o przedsiębiorstwach – członkach klastra. Jednocześnie
charakter branży powoduje konieczność dynamicznego definiowania przedmiotu
działalności (projektów) szczególnie przed małe i średnie podmioty tej branży, co
powoduje zmienność łańcuchów wartości w czasie i zależnie od podejmowanych
przedsięwzięć.
Klaster skoncentrowany jest wokół przedmiotu działalności i majątku podmiotu
wiodącego - Kronospan S.A. W ramach przedsiębiorstw klastra realizowane są funkcje
przetwarzania wstępnie obrobionego surowca drzewnego i jego uszlachetnienie,
następnie wytwarzanie produktów dla branży meblarskiej, wytwarzanie produktów
finalnych (głównie dla budownictwa i wyposażenia wnętrz, w tym dla klienta
indywidualnego) jak również zapewnienie części logistyki (ekspedycja drogą morską).
94
Klaster nie obejmuje takich elementów łańcucha wartości, jak bezpośrednie
pozyskiwanie surowca drzewnego czy produkcja gotowych wyrobów meblarskich.
Klaster ma niewielkie rozmiary i jest we wczesnej fazie rozwoju. Podmioty klastra mają
zdolność do świadczenia zróżnicowanych usług medycznych, włączając badania
kliniczne, jednak oferowanie tych usług nie jest jego celem. Głównym celem klastra jest
stworzenie platformy współpracy, a w następnej fazie - zapewne - pełnienie funkcji jej
operatora. Diagnozowanie łańcucha wartości w tej fazie rozwoju klastra nie jest
zasadne.
Bałtycki Klaster sEaNERGIA
Pośród członków Bałtyckiego Klastra sEaNergia największą grupę stanowią
przedsiębiorstwa inwestycyjne, budowlane, inżynieryjne, instalacyjne i dostawcy
materiałów budowlanych. Występują także przedsiębiorstwa obsługi ruchu
turystycznego (o różnych profilach) oraz szereg firm o bardzo zróżnicowanych
rodzajach działalności. Z uwagi na poziom zróżnicowania zidentyfikowanie sieci
kooperacji i łańcucha wartości dla całego klastra nie jest możliwe, zaś
charakteryzowanie pojedynczych firm nie jest celowe.
Ze względu na profil klastra podstawowa działalność stanowiąca podstawę łańcucha
wartości to adaptacja istniejących obiektów budowalnych z uwzględnieniem rozwiązań
opartych o odnawialne źródła energii, wraz z fizyczną dostawą na plac budowy
materiałów i urządzeń oraz zapewnieniem serwisu posprzedażnego.
Klaster (i przedsiębiorstwa wchodzące w jego skład) ma zatem potencjalną zdolność do
realizacji zadań w ramach pełnego łańcucha wartości właściwego przedsiębiorstwom
inwestycyjno-budowlanym (włączając w to zdolności projektowe). Łańcuch wartości nie
zawiera wytwarzania urządzeń energetycznych (ich zapewnienie należy do sfery
zaopatrzenia obsługiwanego bezpośrednio przez generalnego wykonawcę, wykonawcę
lub inwestora zastępczego) ani oczywiście prac badawczo-rozwojowych w tej
dziedzinie.
Zachodniopomorski Klaster Budowlany
Klaster grupuje małe i średnie przedsiębiorstwa funkcjonujące w ramach różnych ogniw
łańcucha wartości: dostawa materiałów budowlanych, wykonawstwo inwestycji
budowlanych różnej skali na zlecenie i na własny rachunek, jak też sprzedaży gotowych
obiektów budowlanych (działalność deweloperska).
95
2.2.4. Działania innowacyjne w zachodniopomorskich klastrach
2.2.4.1. Identyfikacja innowacyjności klastrów
Poziom innowacyjności w gospodarce województwa zachodniopomorskiego znajduje
się na poziomie poniżej przeciętnej krajowej. Przyczynami takiego stanu są m.in. 78:




niski poziom nakładów na B+R
niski poziom inwestycji
mała liczba przedsiębiorstw nowoczesnych branż
mała liczba zgłaszanych patentów
Województwo zachodniopomorskie w 2012 r. zajmowało 11 miejsce wśród wszystkich
województw pod względem wysokości nakładów wewnętrznych na działalność B+R
ogółem według dziedzin nauki.
Rysunek 17 Nakłady wewnętrzne na działalność B + R ogółem według dziedzin nauki
w województwach w 2012 r. (PLN)
Opolskie
Lubuskie
Świętokrzyskie
Podlaskie
Warmińsko-mazurskie
Zachodniopomorskie
Kujawsko-pomorskie
Podkarpackie
Lubelskie
Łódzkie
Dolnośląskie
Pomorskie
Śląskie
Wielkopolskie
Małopolskie
Mazowieckie
66 069,3
70 014,4
121 517,9
138 966,1
212 074,8
224 487,1
304 351,2
634 404,9
652 227,1
762 811,1
971 439,1
1 011 149,1
1 298 482,3
1 360 503,8
1 638 114,9
4 886 301,5
0,0
1 000 000,0 2 000 000,0 3 000 000,0 4 000 000,0 5 000 000,0 6 000 000,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Nauka i technika w 2012 roku, GUS, Warszawa 2013.
Również wskaźnik GERD (ang. Gross Domestic Expenditure on R&D), który określa
wartość całkowitych wydatków wewnętrznych na prace B+R realizowane na terytorium
kraju w okresie sprawozdawczym (nie obejmuje opłat przekazywanych na B+R
za granicę). Biorąc pod uwagę wskaźnik GERD w stosunku do PKB (w %) w podziale
na województwa, to zachodniopomorskie zajęło w 2012 r. 13 miejsce z wynikiem
0,27%.
78
Klastry w Zachodniopomorskim 2012, PARP, Warszawa 2012, s. 5-6
96
Rysunek 18 GERD w stosunku do PKB (w %) w 2012 r.
Lubuskie
Opolskie
Kujawsko-pomorskie
Zachodniopomorskie
Świętokrzyskie
Podlaskie
Śląskie
Łódzkie
Wielkopolskie
Lubelskie
Pomorskie
Dolnośląskie
Podkarpackie
Małopolskie
Mazowieckie
0,17
0,26
0,27
0,34
0,38
0,41
0,48
0,52
0,62
0,64
0,65
0,73
0,73
0,95
1,06
1,37
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
Wartość całkowitych wydatków wewnętrznych na prace B+R zrealizowanych w 2012 r.
na terenie województwa zachodniopomorskiego, na jednego mieszkańca, także nie jest
wysoka w zestawieniu z innymi województwami i wynosi 114 zł. Najwyższy wskaźnik
uzyskało województwo mazowieckie – 887 zł na mieszkańca, zaś najniższy
województwo lubuskie – 55 zł na mieszkańca. Pełne zestawienie przedstawia poniższy
rysunek.
Rysunek 19 GERD na 1 mieszkańca w PLN
Lubuskie
Opolskie
Kujawsko-pomorskie
Świętokrzyskie
Zachodniopomorskie
Podlaskie
Lubelskie
Śląskie
Łódzkie
Podkarpackie
Wielkopolskie
Pomorskie
Dolnośląskie
Małopolskie
Mazowieckie
55
83
89
112
114
116
138
174
223
228
255
264
274
274
362
887
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
97
Jedynie 59 podmiotów z województwa zachodniopomorskiego wykazywało się
w 2012 r. aktywnością badawczą, co uplasowało województwo na 11 miejscu (łącznie
z województwem opolskim). Rozstęp między województwem mazowieckim, które
osiągnęło najlepszy wynik, a zachodniopomorskim, wynosi aż 634. Niższy wskaźnik
osiągnęły województwa: warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, podlaskie oraz
lubuskie.
Rysunek 20 Liczba podmiotów aktywnych badawczo w 2012 r.
Lubuskie
Podlaskie
Świętokrzyskie
Zachodniopomorskie
Opolskie
Lubelskie
Podkarpackie
Kujawsko-pomorskie
Łódzkie
Pomorskie
Dolnośląskie
Małopolskie
Wielkopolskie
Śląskie
Mazowieckie
37
46
50
56
59
59
97
111
122
156
157
237
250
268
335
693
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Przyczyny leżą jednak nie tylko w finansowaniu nakładów regionu na B+R, lecz także
współpracy przedsiębiorstw z instytucjami badawczymi. W roku 2009 zaledwie 11,1%
firm przemysłowych współpracowało z sektorem B+R, dając województwu 14. pozycję
w kraju. W latach 2007-2009 16,7% zachodniopomorskich przedsiębiorstw
wprowadziło co najmniej jedną innowację, co stanowiło pod tym względem 11. pozycję.
W kwestii aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw usługowych, region zajmował 5.
miejsce – 12% podmiotów przeznaczało część wydatków na innowacje.
Udział sektora przedsiębiorstw w strukturze finansowania działań innowacyjnych
wyniósł zaledwie 10%. Pod tym względem dominuje szkolnictwo wyższe (86%).
Do wzrostu innowacyjności regionu w największym stopniu przyczyniają się uczelnie:
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Politechnika Koszalińska,
oraz Akademia Morska w Szczecinie. Świadczy o tym oferta studiów, w której znajdują
się kierunki inżynieryjne cechujące się dużym potencjałem innowacyjnym. Ważne są
także inne działania podejmowane przez te jednostki, a wśród nich projekt "Kreator
innowacyjności – wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej"
współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (90%) oraz
Politechnikę Koszalińską (10%), a także stworzenie przez Politechnikę Koszalińską
98
Parku Naukowo-Technologicznego jako wewnętrznej jednostki79. Z kolei w ramach
Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego funkcjonuje ogólnouczelniana
jednostka Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii (RCIiTT) w ramach
której można uzyskać informacje o finansowaniu działań innowacyjnych, a także
wnioskować o audyty i opinie o innowacyjności oraz otrzymać pomoc w nawiązywaniu
kontaktów z ośrodkami naukowymi. Akademia Morska w Szczecinie prowadzi zarówno
badania statutowe, jak i ogólnokrajowe projekty badawcze – w tym m.in. projekty
finansowane przez Narodowe Centrum Nauki (w konkursach: OPUS, SONATA) oraz
przez projekty europejskie (np. MARTEC II).
Na obszarze województwa zachodniopomorskiego funkcjonują cztery specjalne strefy
ekonomiczne:




Kostrzyńsko-słubicka
Słupska
Pomorska
Euro-Park Mielec
Ponadto, zlokalizowanych tam jest również pięć parków przemysłowych80:






Stargardzki Park Przemysłowy
Goleniowski Park Przemysłowy
Park Przemysłowy Nowych Technologii w Stargardzie Szczecińskim
Białogardzki Park Przemysłowy Invest-Park
Park Regionalny w Gryfinie
Szczeciński Park Przemysłowy
Dodatkowo, w województwie tym znajdują się dwa parki naukowo-technologiczne:


Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny (Technopark Pomerania)
Park Naukowo-Technologiczny Politechniki Koszalińskiej
W badaniu CATI jedynie 20% ankietowanych przedsiębiorstw deklaruje, że klastry
prowadzą działalność innowacyjną i samo ich istnienie jest poniekąd innowacją.
Do działalności tej respondenci zaliczają m.in. networking i wymianę doświadczeń,
działalność edukacyjno-szkoleniową, projekty partnerstwa, organizowanie targów,
wspólne pozyskiwanie środków z Unii Europejskiej, kojarzenie firm o potencjale
twórczym, nowe możliwości pozyskiwania pracowników oraz tworzenie
specjalistycznych serwisów internetowych i Data Center. 17% ankietowanych nie
dostrzega działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, zaś 63% nie ma zdania.
Spośród działań o charakterze proinnowacyjnych najczęściej należy podkreślić
aktywności podejmowane przez Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona
Chemia”, związane przede wszystkim z udziałem w projektach:
http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne/koszalin
[Dostęp
19.02.2014r.]
80 http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne [Dostęp 19.02.2014r.]
79
99



Fresh Coat - Przedłużanie okresu trwałości świeżych produktów spożywczych
poprzez zastosowanie jadalnych i funkcjonalnych powłok
SUBWEX - Subcritical water as a green solvent for extraction of plants
Smart Flower Pack - Inteligentne opakowania do transportu kwiatów
Można wskazać także inne przedsięwzięcia cechujące się innowacyjnością, o których
wzmianki pojawiają się w komunikatach klastrów lub o których nadmieniano w toku
wywiadów IDI z przedstawicielami klastrów i w toku spotkań fokusowych:



wprowadzenie na tereny po b. Stoczni Szczecińskiej usług złomowania statków
(Zachodniopomorski Klaster Morski),
uruchomienie szlaku wodnego Dolnej Odry do Berlina (Transgraniczny Klaster
Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk),
modernizacja energetyczna obiektów turystycznych i medycznych z projektem
obiektu wzorcowego (Bałtycki Klaster sEaNERGIA).
„Z natury innowacyjne” są także Klaster ICT Pomorze Zachodnie oraz
Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, ponieważ funkcjonują
w branżach, których podstawą jest zdolność do kreowania innowacyjnych rozwiązań.
W ocenie autorów niniejszego opracowania za najbliższy pojęciu innowacyjności jest
w obecnej fazie Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”. W przypadku
pozostałych klastrów można mówić na razie co najwyżej o próbach wprowadzenia
myślenia w kategoriach innowacji.
rozwoju innowacyjności
Badane przedsiębiorstwa jako czynnik wzmacniający potencjał innowacyjny
deklarowały uczestnictwo w różnego typu szkoleniach, sympozjach i konferencjach
organizowanych, bądź rekomendowanych przez klastry. Oferta szkoleniowa jest
postrzegana przez członków pozytywnie, o czym świadczy fakt, że badani najczęściej
deklarowali, że korzystają właśnie z usług szkoleniowych (39%) oraz możliwości
uczestniczenia w różnego typu spotkaniach i wydarzeniach (34%). Jest to przesłanką do
dalszego
rozwoju
oferty
szkoleniowej
wśród
klastrów
województwa
zachodniopomorskiego. Należy zauważyć, że forma ta nie wymaga bezpośredniej
aktywności ani zaangażowania od podmiotów zrzeszonych – występują one w roli
beneficjentów działań klastrów.
W kwestii innych rodzajów kooperacji klastrów z przedsiębiorstwami w zakresie
rozwoju innowacyjności, przedstawiciele klastrów wskazują na wiele barier. Pierwsza
z nich to zbyt wysokie oczekiwania dużej części firm. Są one zazwyczaj nastawione
na zysk, przez co nie podejmują się inicjatyw, które nie dają im materialnych czy
100
mierzalnych korzyści. Dlatego też ciężko uzyskać wysoki stopień zaangażowania
podmiotów zrzeszonych. Jednocześnie, w czasie spotkania fokusowego, przedstawiciel
Klastra Przemysłów Kreatywnych wskazał na fakt, że działalność zarządu klastrów
również ma charakter no-profit, dlatego przedstawicielom klastrów zależy głównie na
podmiotach chcących się włączyć we wspólne działania i skłonnych poświęcić na nie
czas.
Tematyka finansowa zawsze ożywia dyskusję pomiędzy członkami klastra, gdyż każde
przedsiębiorstwo chciałoby uzyskać dofinansowanie. Dotyczy to zwłaszcza małych
podmiotów, nierzadko operujących na granicy rentowności. Przekłada się to na stopień
zaangażowania w funkcjonowanie klastra – jeśli przedsiębiorstwo jest zmuszone dbać
o bieżącą sytuację, zazwyczaj nie będzie podejmować ryzykownych i kapitałochłonnych
działań, takich jak np. rozwój innowacyjnych produktów, ani delegować pracownika lub
poświęcać czasu na podejmowanie inicjatyw nie powodujących zwrotu zaangażowanych
zasobów.
Trudnością jest również brak myślenia strategicznego wśród małych przedsiębiorstw,
które stanowią większość w klastrach. Powoduje to problemy z ustanawianiem
długoterminowych celów i założeń rozwoju klastrów, których są członkami.
Ponadto, brak środków dotyka same klastry jako organizacje – dofinansowanie
umożliwiłoby organizowanie częstszych szkoleń, spotkań czy koordynowania
klastrowych projektów, jak np. stworzenie wspólnego produktu. Problemem jest także
pozyskanie środków na wkład własny, co umożliwiałoby zgłaszanie przez klastry
inicjatyw współfinansowanych ze środków unijnych.
Reasumując: współpraca klastrów z członkami w zakresie rozwoju innowacyjności jest
w znacznej mierze jednostronna. Przedsiębiorstwa oczekują zaangażowania klastrów,
jednak jednocześnie są bardziej skłonne do korzystania z oferowanych usług niż
kreowania innowacyjności w ramach działającej instytucji.
Procesy innowacyjne w klastrach można potencjalnie przyspieszyć przez wspieranie
projektów przygotowywanych przez klastry, począwszy od opracowania przez nie
strategii z obligatoryjnym uwzględnieniem innowacji, a w dalszej fazie – przygotowania
i wdrożenia innowacji.
rozwoju innowacyjności
Badane przedsiębiorstwa jako czynnik wzmacniający potencjał innowacyjny
deklarowały uczestnictwo w różnego typu szkoleniach, sympozjach i konferencjach
organizowanych bądź rekomendowanych przez klastry. Oferta szkoleniowa jest
postrzegana przez członków pozytywnie, o czym świadczy fakt, że badani najczęściej
deklarowali, że korzystają właśnie z usług szkoleniowych (39%) oraz możliwości
uczestniczenia w różnego typu spotkaniach i wydarzeniach (34%). Jest to przesłanką do
dalszego
rozwoju
oferty
szkoleniowej
wśród
klastrów
województwa
zachodniopomorskiego. Należy zauważyć, że forma ta nie wymaga bezpośredniej
101
aktywności ani zaangażowania od podmiotów zrzeszonych – występują one w roli
beneficjentów działań klastrów.
W kwestii innych rodzajów kooperacji klastrów z przedsiębiorstwami w zakresie
rozwoju innowacyjności, przedstawiciele klastrów wskazują na wiele barier. Pierwsza
z nich to zbyt wysokie oczekiwania dużej części firm. Są one zazwyczaj nastawione
na zysk, przez co nie podejmują się inicjatyw, które nie dają im materialnych czy
mierzalnych korzyści. Dlatego też ciężko uzyskać wysoki stopień zaangażowania
podmiotów zrzeszonych. Jednocześnie, w czasie spotkania fokusowego, przedstawiciel
Klastra Przemysłów Kreatywnych wskazał na fakt, że działalność zarządu klastrów
również ma charakter no-profit, dlatego przedstawicielom klastrów zależy głównie na
podmiotach chcących się włączyć we wspólne działania i skłonnych poświęcić na nie
czas.
Tematyka finansowa zawsze ożywia dyskusję pomiędzy członkami klastra, gdyż każde
przedsiębiorstwo chciałoby uzyskać dofinansowanie. Dotyczy to zwłaszcza małych
podmiotów, nierzadko operujących na granicy rentowności. Przekłada się to na stopień
zaangażowania w funkcjonowanie klastra – jeśli przedsiębiorstwo jest zmuszone dbać
o bieżącą sytuację, zazwyczaj nie będzie podejmować ryzykownych i kapitałochłonnych
działań, takich jak np. rozwój innowacyjnych produktów, ani delegować pracownika lub
poświęcać czasu na podejmowanie inicjatyw nie powodujących zwrotu zaangażowanych
zasobów.
Trudnością jest również brak myślenia strategicznego wśród małych przedsiębiorstw,
które stanowią większość w klastrach. Powoduje to problemy z ustanawianiem
długoterminowych celów i założeń rozwoju klastrów, których są członkami.
Ponadto, brak środków dotyka same klastry jako organizacje – dofinansowanie
umożliwiłoby organizowanie częstszych szkoleń, spotkań czy koordynowania
klastrowych projektów, jak np. stworzenie wspólnego produktu. Problemem jest także
pozyskanie środków na wkład własny, co umożliwiałoby zgłaszanie przez klastry
inicjatyw współfinansowanych ze środków unijnych.
Reasumując: współpraca klastrów z członkami w zakresie rozwoju innowacyjności jest
w znacznej mierze jednostronna. Przedsiębiorstwa oczekują zaangażowania klastrów,
jednak jednocześnie są bardziej skłonne do korzystania z oferowanych usług niż
kreowania innowacyjności w ramach działającej instytucji.
2.2.4.4. Ocena charakteru współpracy klastrów z instytucjami B+R w kontekście rozwoju
innowacyjności
Klastry województwa zachodniopomorskiego współpracują z instytucjami badawczymi
w celu rozwijania i wprowadzania innowacji. Stopień współpracy zależy od specyfiki
branży, w której operuje klaster.
Najintensywniejsza współpraca z jednostkami B+R zachodzi w przypadku klastra ICT
Pomorze Zachodnie. Wspomnianymi instytucjami badawczymi są:
102







Firmy z działami rozwoju
Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii (RCITT)
Centrum Innowacji Akademii Morskiej
Akademia Morska
Wydział Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego
Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego
Naukowcy indywidualni
Mnogość instytucji powiązanych z klastrem ICT wynika z faktu, że produkty firm
należących do klastra, a przez to innowacje z nimi związane, znajdują zastosowanie
w wielu branżach i sektorach gospodarki.
„Współpracujemy z kilkoma firmami, które mają u siebie dział rozwoju
(jak Unizeto, Tieto). Współpracujemy też bezpośrednio z naukowcami,
akademikami z uczelni. Naturalnym partnerem jest dla nas Wydział
Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, ale
także Akademia Morska, Wydział Elektroniczny, Wydział Nauk
Ekonomicznych i Zarządzania US. Informatyka jest wszędzie obecna,
dlatego rozglądamy się za jednostkami działającymi na rzecz regionu
i z tymi osobami jesteśmy w kontakcie.”
[IDI z przedstawicielem Klastra ICT Pomorze Zachodnie]
Klaster medyczny iSynergia współpracuje z Uniwersytetem Szczecińskim,
Uniwersytetem
Medycznym
oraz
Zachodniopomorskim
Uniwersytetem
Technologicznym. Wspólne działania podejmowane są dopiero od niedawna (klaster
rozpoczął funkcjonowanie dnia 30 czerwca 2014 r.), jednak instytucje nawiązują
współpracę bardzo chętnie.
„Instytucje naukowe z naszego regionu bardzo chętnie podejmują
współpracę i to zarówno Uniwersytet Szczeciński pod względem
innowacyjności, jak i Uniwersytet Medyczny czy Zachodniopomorski
Uniwersytet Technologiczny. Ta współpraca dopiero pączkuje, ale wszyscy
są pozytywnie do tego nastawieni i chętnie z nami podpisują porozumienia
o współpracy. Tylko czasowo to długo trwa, ze względu na strukturę uczelni,
to musi przejść przez kolegia, rektoraty.”
[IDI z przedstawicielem Klastra Medycznego iSynergia]
103
W przypadku Klastra Metalowego Metalika, głównym partnerem w kwestii rozwoju
innowacji jest Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu. Jednym z ostatnich
działań podejmowanych w ramach współpracy było wspieranie PWSZ w pozyskiwaniu
dofinansowania na stworzenie centrum badawczo-rozwojowego. Ponadto, partnerami
klastra są również RCITT i Poznański Park Naukowo-Technologiczny.
Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych współpracuje z Akademią Sztuki
oraz indywidualnymi naukowcami poprzez platformę Matrix działającą przy ZBSP
w Szczecinie. Podczas indywidualnego wywiadu pogłębionego przedstawiciel klastra
podkreślił, że organizacja działa charytatywnie, a mimo tego efekty jej działalności są
łatwe do zaobserwowania. Jednocześnie zauważył, że finansowanie klastra
przyczyniłoby się do jeszcze głębszej integracji naukowców i przedsiębiorców.
„Dotychczas korzystaliśmy z platformy Matrix przy ZPSB łączącej studentów,
absolwentów i biznesmenów szukających pracowników. To także platforma
współpracy naukowców i biznesu, jeżeli mamy do opracowania jakieś
autorskie rozwiązanie nakierowujemy na to naukowców.”
[IDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Klastra Przemysłów
Kreatywnych]
Zachodniopomorski Klaster Morski wskazuje na niewielki stopień rozwijania
innowacyjności na swoim terenie – zaledwie dwie firmy współpracują z uczelniami.
Badania nad nowymi technologiami przeprowadza się w przemyśle stoczniowym tylko
wtedy, gdy istnieje infrastruktura do ich produkcji – w Szczecinie brak jest jednak
odpowiednich maszyn i narzędzi. Jednocześnie sygnalizuje się, że jest to branża, w której
trudno wprowadzać innowacje, gdyż powszechne jest używanie wysokich technologii.
Klastry korzystają również z projektów zagranicznych. Przykładem są projekty
skandynawskie realizowane przez Zachodniopomorski Klaster Morski. Organizacje te
poszukują także nowych rozwiązań zgodnych z rozwojem przemysłu i zmieniającymi się
uwarunkowaniami produkcji.
„Branża jest specyficzna – […] działamy na projektach skandynawskich, nie
ma tu dużo do wymyślenia. Branża jest innowacyjna, korzystamy
z technologii kosmicznych. Zmieniają się materiały, bezustannie trwa wyścig
producentów części, z których korzystamy.”
[IDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego]
104
Są również klastry, które w ogóle nie posiadają partnerów w postaci instytucji
badawczych. Zalicza się do nich:

Zachodniopomorski Klaster Budowlany - budownictwo nie zostało uznane
za preferowany kierunek rozwoju regionu (regionalną specjalizację), przez co
zdaniem reprezentanta jest niejako wykluczone z grona branż, w których można
szukać partnerstwa z ośrodkami badawczymi w kwestii rozwoju innowacji,

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk – brak partnerów
wynika ze słabego przygotowania zgłaszanych do klastra projektów B+R, które
często nie są rozwojowe, lecz odtwórcze. Wskazuje się na brak doświadczenia
rynkowego pracowników naukowych.
Problemem jest też to, że często wszelkie inicjatywy [uczelni] są niedojrzałe. Im
[pracownikom naukowym] dopiero trzeba pomóc zdefiniować problem.
[IDI z przedstawicielem Klastra Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin Szczecin - Bałtyk]
Klastry, które współpracują z jednostkami naukowymi oceniają tę współpracę dobrze.
Jednocześnie widzą także możliwość jej intensywniejszego rozwoju, jeżeli nastąpi
zwiększenie zasobów finansowych na rozwiązania innowacyjne.
„Współpraca przebiega dobrze. Na pewno mogłaby przebiegać w sposób
bardziej intensywny, chociażby z Zachodniopomorskim Uniwersytetem
Technologicznym. Potrzebne by było stworzenie jakiś mechanizmów
finansowania tego czasu przejściowego, jaki potrzebuje firma, aby
dojrzeć do współpracy z uczelnią; zanim coś będzie projektem
innowacyjnym potrzeba bardzo dużo czasu: przygotowanie gruntu do
współpracy, określenie potrzeb obu stron, znalezienie naukowców-na to
wszystko nie ma finansowania.”
[IDI z przedstawicielem Klastra Metalowego Metalika]
Współpraca między klastrami i zrzeszonymi w nich podmiotami a jednostkami B+R będzie
intensywniejsza, ponieważ Program Inteligentny Rozwój, który jest podstawią finansowania
działalności innowacyjnej w nowej perspektywie budżetowej, zakłada współpracę jednostek
badawczych z przedsiębiorstwami w celu komercjalizacji wyników prowadzonych działań81.
81
Portal Funduszy Europejskich
[http://www.poig.gov.pl/2014_2020/Strony/Program_Inteligetny_Rozwoj_przeslany_do_KE_20121210.as
px ; [Dostęp 09.01.2014 r.]
105
Stworzone dotychczas modele wspólnych działań mogą stanowić podstawę wyjściową
do intensyfikacji współpracy w przyszłości. Główną wskazaną barierą jest brak możliwości
finansowania, co może w pewnym stopniu zniwelować pojawienie się funduszy unijnych.
Przykładem wartym rozważenia jest rozwój współpracy międzynarodowej i wykorzystywanie
zagranicznych wzorców do modelowania rozwiązań na terenie województwa.
2.3. Wpływ instytucji otoczenia gospodarki na lokalny rozwój biznesu
2.3.1. Działalności IOB na rzecz wzrostu gospodarczego
Instytucje otoczenia biznesu wspierają rozwój gospodarczy regionu poprzez realizację
własnych zadań statutowych, na różne sposoby, w zależności od specyfiki swojej
działalności. Zarówno działalność urzędów pracy, fundacji i stowarzyszeń działających
na rzecz przedsiębiorców, jak i lokalnych grup społecznych, czy też innych instytucji
zwiększa atrakcyjność regionu. Najczęściej poprzez: pojawienie się nowych obszarów
komunikacji i współpracy między przedsiębiorcami, pomoc w uzyskaniu
dofinansowania na projekty regionalne oraz zwiększenie kwalifikacji kadr
pracowniczych przez szkolenia i staże.
Respondenci będący przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu (badanie TDI)
wskazywali najczęściej, iż wszystkie działania, które są realizowane przez instytucje
w pośredni lub bezpośredni sposób oddziałują pozytywnie na gospodarkę regionu.
W przypadku urzędu pracy przedstawiciel wskazał, że efektem działalności instytucji
jest zarówno zwiększenie atrakcyjności danego regionu poprzez wzrost liczby
wykwalifikowanej kadry pracowniczej, jak i zmniejszenie bezrobocia poprzez
zapewnienie właściwej komunikacji pomiędzy pracodawcami i pracobiorcami.
„Wszystkie nasze działania mają na celu wzrost rozwoju gospodarczego,
jeżeli my szkolimy naszych bezrobotnych, jeżeli my współdziałamy
z pracodawcami jeżeli staramy się współpracować w celu dostosowania
kierunków kształcenia do oczekiwań rynku pracy, to analizujemy
potrzeby pracodawców, opracowując plany czy tez szkolenia pytamy
pracodawców o kierunki kształcenia, generalnie wszystko ma na celu
rozwój gospodarczy”.
[TDI z przedstawicielem Urzędu Pracy]
Przedstawiciel Krajowej Izby Gospodarki Morskiej ocenił, iż instytucja wspiera rozwój
gospodarczy regionów poprzez członków i oddziały, które na danych obszarach
106
funkcjonują. Współpraca z organizacjami regionalnymi skutkuje np. organizacją
międzynarodowego kongresu morskiego.
„W Szczecinie mamy swój oddział, który bardzo ściśle współpracuje
z Północną Izbą Gospodarczą, współpracuje z tamtejszym Klubem
Biznesu także na tamtym terenie również prowadzimy działalność
i współpracujemy
z
różnymi
organizacjami.
Uczestniczymy
w przygotowaniach i realizacji międzynarodowym kongresie morskim,
który w przyszłym roku po raz 3 się odbędzie i Izba jest również dość
intensywnie zaangażowana w te działania. Przyczyniamy się do rozwoju
poprzez naszych członków, którzy na danym terenie funkcjonują.”
[TDI z przedstawicielem Krajowej Izby Gospodarki Morskiej]
Lokalne
grupy
działania
wspierają
region,
głównie
poprzez
pomoc
w pozyskiwaniu środków unijnych. Działania te są ograniczone jedynie ilością
i rodzajem kierowanych do tej instytucji wniosków przez przedsiębiorców i ich
zainteresowaniem współpracą z LGD. Jednocześnie LGD obserwują większe
zainteresowanie współdziałaniem ze strony gmin i organizacji pozarządowych niż
lokalnego biznesu.
„To już zależy czy przedsiębiorcy składają do nas wnioski czy nie, więcej
wniosków składają gminy organizacje poza rządowe tylko, że tam nie ma
[funduszy] np. tworzenie miejsc pracy”.
[TDI z przedstawicielem Lokalnej Grupy Działania]
Przedstawiciele innych organizacji wskazują przede wszystkim na działania, które
promują region oraz członków instytucji, poprzez organizację różnego rodzaju
szkoleń, konferencji targów. Ponadto wskazują na wsparcie rozwoju regionalnego
poprzez umożliwianie kontaktów z przedsiębiorstwami zagranicznymi.
107
„Przede wszystkim promowanie, bo my zajmujemy się
propagowaniem promowanie i edukowaniem, edukacja społeczna
samorządów regionalnych(...). Promocja jest bardzo mocna i bardzo
skuteczna”.
„Wydarzenia które organizujemy są jedyne bądź prawie jedyne
w regionie. Skupiamy firmy głównie z regionu ale nie tylko gdyż
czasami są firmy zagraniczne lub całej Polski.”
„Organizujemy konferencje które są tematyczne i merytoryczne,
generujemy tym samym wydarzenia biznesowe które są jakąś
wartością dla regionu.”
„Naszym głównym celem, właśnie jako organizacji, która działa
w tym regionie, jest promowanie naszych członków, pomaganie
w codziennej działalności i to w zakresie prawa, zmiany przepisów
i stosowania przepisów w transporcie drogowym, a także pomocy
prawnej w sytuacji krytycznej [także poza granicami kraju]”
[TDI z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu]
Przedstawiciel Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Rozwoju Regionalnego
Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości wskazywał także na istotną rolę IOB
w przyciąganiu inwestycji zagranicznych poprzez przyjmowanie zagranicznych misji
gospodarczych (Szwecja, Norwegia, Finlandia), w tym prezentację terenów
inwestycyjnych (w tym SSE) i polskich potencjalnych współpracowników, wizyty
studyjne w polskich przedsiębiorstwach, umożliwienie transferu technologii oraz
wsparcie outsourcingu produkcji do Polski.
Wiele instytucji pomaga także pozyskać zewnętrzne źródła finansowania działalności,
zarówno poprzez udzielanie pożyczek, jak i poręczeń kredytowych.
108
„(…) wspieramy innowacyjne przedsiębiorstwa (…) zmniejszając ich
barierę w dojściu do finansowania. Przedsiębiorstwa innowacyjne nie
zawsze mają pieniądze na rozwój. Więc bezpłatne poręczenie kredytu
(…) daje im takie możliwości. Dodatkowo innowacyjnym działaniem jest
doradztwo na każdym etapie współpracy z biznesem, od budowania
biznesplanu, po szukanie środków finansowych w różnych programach
aż wreszcie po poręczenie kredytu inwestycyjnego (…)”
[TDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Regionalnego
Funduszu Poręczeń Kredytowych]
Podmiotami, do których skierowana jest oferta instytucji otoczenia biznesu, są m.in.
firmy. Wśród badanych przedsiębiorstw (CATI) 33% jest zadowolonych ze współpracy
z instytucjami otoczenia biznesu (innymi niż klastry), z czego 4% ocenia tę współpracę
bardzo dobrze, a 29% - dobrze. Wśród badanych jedynie 5% sądzi, że kooperacja
z instytucjami otoczenia biznesu przebiega źle, zaś 28% ma do niej neutralny stosunek.
33% respondentów nie wyraziło swojej opinii.
109
Rysunek 21 Jak ocenia Pan/Pani współpracę z instytucjami otoczenia biznesu?
Bardzo wysokim
Wysokim
Niskim
Bardzo niskim
Nie mam zdania
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
33%
respondentów
oceniło
współpracę
instytucji
otoczenia
biznesu
z przedsiębiorstwami jako wystarczającą (w tym 29% - raczej wystarczającą, a 4% zupełnie wystarczającą). Jedynie 6% badanych uważa, że współpraca IOB
z przedsiębiorstwami nie jest satysfakcjonująca (w tym 1% - zupełnie niewystarczająca,
zaś 5% - raczej niewystarczająca). 28% ankietowanych ocenia współpracę neutralnie,
a 33% nie ma opinii w tym zakresie. Reprezentanci jednostek biorących udział
w badaniu swoje opinie opierali na własnym doświadczeniu. Doceniono wzrost
zaangażowania IOB w sprawy biznesu w ostatnich 10 latach, a także rozwój współpracy
między nauką i biznesem.
Rysunek 22 Jak ocenia Pan/Pani zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z
przedsiębiorstwami?
Zupełnie satysfakcjonująca
Raczej satysfakcjonująca
Ani satysfakcjonująca, ani…
Raczej niesatysfakcjonująca
Zupełnie niesatysfakcjonująca
Nie mam zdania
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
110
18% badanych potrafi wskazać rozwiązania, które instytucje otoczenia biznesu
efektywnie wdrażają i dzięki którym wspierają rozwój przedsiębiorczości.
Do działalności tej zalicza się m.in. wsparcie finansowe, w tym w postaci korzystny
kredytów, działalność prawna, kształcenie zasobów ludzkich (w tym szkolenia
specjalistyczne, kursy językowe), rozwój współpracy z uczelniami, prowadzenie badań
na rzecz rozwoju danej branży, pomoc firmom typu Start-Up, możliwość korzystania
z inkubatorów przedsiębiorczości i parkach technologicznych. 11 % respondentów
nie umie wskazać takich rozwiązań. Przedsiębiorcy, którzy udzieli takiej odpowiedzi, nie
korzystali z usług IOB i nie mają doświadczenia. 71% badanych nie znało odpowiedzi
na pytanie.
7% badanych sądzi, że wśród działań podejmowanych przez IOB są też aktywności
nieefektywne, związane ze szkolnictwem wyższym – w tym ze współpracą pomiędzy
przedsiębiorstwami a uczelniami oraz z kształceniem w kierunkach nieadekwatnych
do trendów rozwoju województwa zachodniopomorskiego, a także z biurokracją
i długotrwałym rozwiązywaniem spraw przez urzędy i banki. 39% ankietowanych nie
dostrzega nieefektywnych usług, a 54% nie ma na ten temat zdania.
6% przedstawicieli badanych przedsiębiorstw jest zdania, że IOB mogłyby podjąć
działania, które obecnie nie są oferowane, ale mogłyby w założeniu zostać wdrożone
i przynieść pozytywne rezultaty, a w tym: przywrócenie standardów szkolnictwa
zawodowego, większa współpraca między przedsiębiorstwami a szkołami wyższymi
i szukanie między tymi partnerami nowych możliwości projektowych oraz zwiększenie
wspólnego udziału w badaniach na rzecz rozwoju branż, a także większe wsparcie
przedsiębiorców i przedsiębiorczości ze strony urzędów.
2.3.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw stosowane przez instytucje otoczenia
biznesu82
Instytucje otoczenia biznesu dysponują szeregiem narzędzi, dzięki którym są w stanie
oddziaływać na działalność przedsiębiorstw. Rodzaj wsparcia jest w pierwszej
kolejności determinowany formą organizacyjną instytucji otoczenia biznesu, do których
należą:




spółki publiczno-prywatne
izby gospodarcze, zrzeszenia i związki pracodawców
fundacje i stowarzyszenia
wyodrębnione jednostki samorządów, administracji publicznej lub ośrodków
naukowo-badawczych
Najczęściej spotykanymi formami działania instytucji otoczenia biznesu są:



82
parki przemysłowe, parki technologiczne, strefy biznesu
inkubatory przedsiębiorczości i centra technologiczne
preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości
T. Cichocki, Zadania instytucji otoczenia biznesu, Politechnika Wrocławska, 2009, s. 8-10
111



ośrodki szkoleniowo-doradcze
centra transferu technologii
fundusze pożyczkowe
Do głównych obszarów
przedsiębiorstw zalicza się:





oddziaływania
IOB
na
działalność
wspomaganych
transfer technologii i wsparcie w realizowaniu przedsięwzięć innowacyjnych;
redukcja kosztów prowadzonej działalności;
rozwój kompetencji przedsiębiorców;
pomoc bezpośrednia;
pozostałe.
Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu podczas wywiadów TDI wymienili szereg
różnych narzędzi i działań, których celem jest wsparcie przedsiębiorstw. Rodzaj
wskazywanych instrumentów zależał w znacznej mierze od charakteru danej instytucji:







Usługi doradcze i informacyjne (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Izba
Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości, Szczeciński Park Naukowo
Technologiczny, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości, Zachodniopomorska Agencja Rozwoju
Regionalnego S.A., Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Koszalińska Agencja
Rozwoju Regionalnego S.A., Service Inter-Lab)
Usługi szkoleniowe (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Izba Rzemieślnicza Małej
i Średniej Przedsiębiorczości, Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny,
Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Krajowa Izba
Gospodarki Morskiej, Koszalińska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Fundacja
Centrum Innowacyjności i Przedsiębiorczości w Koszalinie, Powiatowy Urząd
Pracy w Wałczu, Centrum Wspierania Przedsiębiorczości)
Analizy rynku (m.in. Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii)
Finansowanie
–
pożyczki,
inwestycje
kapitałowe
itd.
(m.in.
Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych, Szczeciński
Fundusz Pożyczkowy, Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.,
Polska
Fundacja
Przedsiębiorczości,
Fundusz
Wspierania
Rozwoju
Gospodarczego Miasta Szczecin)
Działania integracyjne i pomoc w pozyskaniu kontrahentów (m.in. Północna
Izba Gospodarcza, Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości,
Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecińskie
Centrum
Fundacja
Centrum
Innowacyjności
i Przedsiębiorczości w Koszalinie)
Działania arbitrażowe (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Krajowa Izba
Gospodarki Morskiej, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Przewoźników
Drogowych w Szczecinie)
Reprezentowanie członków IOB (m.in. Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej
Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Przewoźników
Drogowych w Szczecinie)
112











Inkubacja
(m.in.
Szczeciński
Park
Naukowo-Technologiczny,
Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecińskie
Centrum Przedsiębiorczości)
Wynajem sal i pomieszczeń (m.in. Krajowa Izba Gospodarki Morskiej,
Międzynarodowe Targi Szczecińskie)
Wirtualne biura (m.in. Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny,
Współpraca biznesowo-technologiczna (m.in. Regionalne Centrum Innowacji
i Transferu Technologii)
Audyty technologiczne i opinie o innowacyjności (m.in. Regionalne Centrum
Innowacji i Transferu Technologii)
Działania promocyjne (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Regionalne Centrum
Innowacji i Transferu Technologii
Wsparcie w formalnościach zw. z dokumentami (tj. dokumenty handlowe
lub spedycyjne) (m.in. Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Zachodniopomorskie
Stowarzyszenie Przewoźników Drogowych w Szczecinie
Organizacja targów, konferencji, szkoleń, bankietów i in. (m.in.
Międzynarodowe Targi Szczecińskie
Pośrednictwo pracy (m.in. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu, Centrum
Wspierania Przedsiębiorczości)
Dofinansowywanie miejsc pracy (m.in. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu)
Zarządzanie
nieruchomościami
(m.in.
Centrum
Wspierania
Przedsiębiorczości)
Przykładowo – Przedstawiciel Krajowej Izby Gospodarki Morskiej w toku wywiadu
następująco scharakteryzował działanie reprezentowanej przez niego instytucji:
„Są dwa obszary działania izby. Pierwszy to jest statutowy i drugi to jest
obszar komercyjny, jeśli chodzi o obszar statutowy to najogólniej rzecz biorąc
reprezentowanie interesów podmiotów które są w izbie czyli wyrażanie
stanowiska w określonych sprawach które może pomóc określonym branżom.
(...) Natomiast działalność komercyjna, my jako izba prowadzimy biuro
legalizacji dok w exporcie (...) prowadzimy działalność szkoleniową, która jest
działalnością odpłatną i przy KIGM działa międzynarodowy sąd arbitrażowy
czyli generalnie można powiedzieć że źródłami dochodów które umożliwiają
funkcjonowanie izby to są po pierwsze składki członkowskie i ta część głównie
służy działalności statutowej i przychody z działalności komercyjnej”.
Reprezentant lokalnej grupy działania wskazał, że tego typu instytucje zajmują się
przede wszystkim aktywizacją społeczności lokalnych, w głównej mierze z terenów
113
wiejskich. Wsparcie przedsiębiorstw polega przede wszystkim na organizowaniu
naborów, w ramach których można otrzymać dotacje na mikro i makro
przedsiębiorstwa.
„Lokalne grupy działania, jak wszystkie grupy w Polsce, czyli
aktywizacja społeczności wiejskiej podnoszenie jakości życia
na terenach wiejskich, szkolenia warsztaty, wyjazdy studyjne,
wdrażamy lokalne strategie rozwoju poprzez umożliwienie
beneficjentom wnioskowanie w środki z programu obszarów wiejskich.
Prowadzimy nabory na takie działania jak tworzenie rozwój mikro
przedsiębiorstw czyli przedsiębiorcy maja możliwość otrzymania dotacji
na zasadzie refundacji z agencji restrukturyzacji i modernizacji
rolnictwa na nierozpoczęcie lub rozwój działalności”.
[TDI z przedstawicielem lokalnej grupy działania]
Przedstawiciel Urzędu Pracy opisał działania, podejmowane przez urząd na rzecz
przedsiębiorstw przede wszystkim jako: organizacja szkoleń, poradnictwo
zawodowe, refundacja kosztów wyposażenia stanowisk, organizacja staży, pomoc
w znalezieniu pracowników. Działania podejmowane przez tę instytucję mają na celu
przede wszystkim wspieranie rynku pracy oraz dostarczenie przedsiębiorcom
wykwalifikowanych pracowników, których kwalifikacje odpowiadają ich potrzebom.
„Poczynając od realizacji zgłaszanych przez przedsiębiorców ofert pracy.
czyli kierowanie osób bezrobotnych, szkolenia na potrzeby pracodawców,
poradnictwo zawodowe na potrzeby pracodawców i różne instrumenty
czyli organizacja staży, refundacja kosztów wyposażenia stanowisk, więc
bardzo szeroki zakres świadczeń którymi dysponujemy na rzecz
pracodawców”.
[TDI z przedstawicielem Urzędu Pracy]
Kolejna instytucja zajmuje się organizacją targów i eventów, które pozwalają firmom
na promocję oraz rozwój własnej marki. Respondent wskazał na fakt, że dzięki
organizowanym wydarzeniom przedsiębiorcy mają możliwość spotkania się
z przedstawicielami własnej branży oraz potencjalnymi klientami:
114
„Poczynając od realizacji zgłaszanych przez przedsiębiorców ofert
pracy czyli kierowanie osób bezrobotnych, szkolenia na potrzeby
pracodawców, poradnictwo zawodowe na potrzeby pracodawców
i różne instrumenty czyli organizacja staży, refundacja kosztów
wyposażenia stanowisk, więc bardzo szeroki zakres świadczeń którymi
dysponujemy na rzecz pracodawców”.
„Działamy w obszarze marketingu targowego, czyli organizujemy
wydarzenia, w których przedsiębiorcy prezentują swoje firmy. To są
targi, konferencje, prezentacje, prelekcje, giełdy kooperacyjne i
szkolenia organizowane w czasie targów.”
[TDI z przedstawicielem Międzynarodowych Targów Szczecińskich]
Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego Szczecińskie Centrum
Przedsiębiorczości specjalizuje się w działalności konsultingowej dla sektora MŚP oraz
organizacji różnego typu szkoleń (dla osób dorosły, bezrobotnych, a także związane
z dokształcaniem pracowników). W swojej ofercie ma także wynajem powierzchni
dla osób rozpoczynających działalność, prowadzenie seminariów i giełd korporacyjnych
– krajowych i zagranicznych, obsługę inwestorów zagranicznych, prowadzenie
europejskiej sieci współpracy między przedsiębiorcami – EEN oraz wdrażanie
programów unijnych (przede wszystkim dla MŚP i wybranych grup społecznych).
Najbardziej efektywne, zdaniem respondenta, są kontakty z firmami i realizacja usług
„szytych na miarę” – dostosowanych do potrzeb konkretnego przedsiębiorcy.
Przykładem świadczonych usług jest doradztwo związane z prawem innych krajów.
„Mamy obsługę konkretną firm pod względem (..) problemów związanych
z wysyłaniem pracowników na teren np. Niemiec, Unii Europejskiej, (..)
Szwecji, Norwegii, Danii, tam są specyficzne prawne aspekty, które (..) nie
funkcjonują tak jak w Polsce, bo każdy kraj ma (..) specyficzne inne
przepisy prawne i my je znamy i informujemy o nich przedsiębiorców.”
[TDI z przedstawicielem instytucji otocznia biznesu]
115
Wskazywane przez respondentów badań TDI, będących przedstawicielami instytucji
otoczenia biznesu, narzędzia można skategoryzować jako działania ukierunkowane na:





doradztwo prawne
pomoc finansową
wsparcie promocji branży
wsparcie rynku pracy
poprawę komunikacji między poszczególnymi przedsiębiorstwami i branżami
Zdaniem uczestników spotkania fokusowego (przedsiębiorców i przedstawicieli
klastrów), instytucje otoczenia biznesu mają czas i zasoby by rozpoznać założenia
programów unijnych (np. Horyzont 2020) i stworzyć jasną informację dla
przedsiębiorców – w tym m.in. przedstawić ramy czasowe składania projektów.
Ze względu na fakt, że niektóre IOB są organizacjami rozbudowanymi, mają – zdaniem
badanych – małą efektywnością działań. Wynika to z faktu, że obsługują łącznie wiele
branż i trudno jest pogodzić w takim przypadku interesy różnych grup. Przykładem,
który wskazali badani, były izby gospodarcze. W oczach przedsiębiorców daje to
przewagę inicjatywom klastrowym, które mają charakter branżowy oraz zdefiniowany
obszar i specyfikę:
„Łączna efektywność nie jest tak dobra jak w klastrze. Klaster jest z
przodu.”
[FGI z przedstawicielami klastrów i przedsiębiorstw-członków klastrów]
Instytucjami otoczenia biznesu, które zostały docenione przez respondentów były parki
technologiczne (w połączeniu z ideą klastrowania przedsiębiorstw) oraz Regionalne
Centrum Innowacji i Transferu Technologii.
„Park przemysłowy jest elementem wdrożenia projektu. Wcześniej występuje
inicjatywa klastrowa, niekoniecznie sformalizowana. Inicjatywy klastrowe
mogą świetnie uzupełniać rynek - są przed i po parkach technologicznych.”
„Współpraca z RCITTem była bardzo dobra. Doceniamy rolę Parku
Technologicznego dla klastra IT. Jesteśmy zadowoleni ze współpracy.”
116
Dokonując oceny efektywności IOB w skali od 1 do 5, ich rolę oceniono na 3.
„Bardzo dużo zainwestowanego kapitału, efektywność na poziomie 3 w skali
do 5.”
W trakcie wywiadów IDI przedstawiciele klastrów oceniali wsparcie przedsiębiorstw
ze strony instytucji otoczni biznesu w zróżnicowany sposób. Jedni zarzucają IOB brak
działań informacyjnych reklamujących oferowane usługi, inni – brak odpowiedniej
oferty.
„Jeżeli chodzi o IOB to jest za mało informacji - właściwie wiemy tylko, że
coś otwarto, realizuje się, przecięto wstęgę. Natomiast nie ma informacji
ścisłej, co możemy uzyskać w tych określonych miejscach. O niektórych
sprawach dowiaduję się z gazety, a powinienem dostać oficjalne pismo,
pełną informację o ofercie danej instytucji.”
„Miło współpracuje się z Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu
Technologii, choć nie mają wiele nam do zaoferowania. Czy jakieś działania
należy wprowadzić? Nic nie są w stanie zrobić. To my zapraszamy ich na
pokazy nowych technologii np. z Japonii.”
Doceniane są oferty szkoleń i wymiany wiedzy, ale pojawiają się zarzuty dotyczące
braku indywidualnych konsultacji.
117
„Oferta szkoleń czy wymiany wiedzy jest bardzo dobra. Brakuje
indywidualnych konsultacji, na co potrzeba oczywiście środków, tak aby
początkujące firmy nie musiały za to płacić. Doradcy strategiczni czy
porady prawne- są to drogie usługi. Nie wszystkie IOB mają na to budżety, a
to jest bardzo ważne, szczególnie na starcie, dla przedsiębiorców. Szkolenia
ogólne są otwarte, ale brakuje miejsc na konsultacje indywidualne, lub nie
ma ich wcale.”
Przedstawiciele klastrów zwracają również uwagę na długi okres oczekiwania na pomoc
ze strony IOB.
„W zasadzie te instytucje działają dosyć dobrze. Współpraca z RCITT
czasami jest za bardzo wydłużona w czasie, to jedyna uwaga. Jest to na
pewno niekorzystne z punktu widzenia tej współpracy. W tej chwili nie ma
działań typowo dedykowanych dla nas.”
Szerokie wsparcie otrzymały klastry, które działają przy Północnej Izbie Gospodarczej –
Klaster Kreatywny mógł liczyć na wsparcie finansowe, techniczne jak i informacyjne
oraz administracyjne.
„Tu muszę powiedzieć o Północnej Izbie Gospodarczej, czyli naszej matce
żywicielce. Gdyby nie PIG klaster nie mógłby powstać. To PIG dała nam
bardzo szerokie administracyjne i inne wsparcie techniczne. Dzięki renomie
Izby nagle okazało się, że do wielu urzędów mamy drzwi szeroko otwarte,
nagle zaczęto z nami rozmawiać, zrozumiano, że jesteśmy cenną inicjatywą.
To nie udałoby się bez instytucji otoczenia biznesu. Władze Izby są
ambasadorem naszego klastra, pomagają uzyskać dofinansowania
chociażby na Targi, np. mieliśmy cały obiekt za darmo.”
118
2.4. Ocena wpływu interwencji publicznych w zakresie wsparcia klastrów
i IOB na osiąganie wskaźników rezultatu strategicznego
2.4.1. Działania finansowane ze środków Unii Europejskiej w perspektywie budżetowej
2007-2013
2.4.1.1. Działania podejmowane przez klastry
Klastry były zaangażowane w różnego typu projekty realizowane w ramach funduszy
unijnych (m.in. Europejskiego Funduszu Społecznego, Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki, Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego). Podczas
indywidualnych wywiadów pogłębionych przedstawicieli klastrów z województwa
zachodniopomorskiego poproszono o wskazanie, w jakie działania finansowane ze
środków UE w latach 2007-2013 były zaangażowane ich instytucje. Połowa
respondentów wskazała, że nie była beneficjentem żadnych dotacji. Pozostali uczestnicy
badania wskazali na realizację tzw. projektów miękkich, na które składają się szkolenia,
stypendia, współpraca partnerska, imprezy kulturalne i edukacyjne itp., jak np.:





Specjalistyczne i menedżerskie szkolenia IT dla firm Stowarzyszenia Klaster ICT
Pomorze Zachodnie i kooperujących
Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji
Transfer wiedzy w regionie poprzez rozwój sieci współpracy
EKOchemia – wykwalifikowane kadry branży chemicznej
Akademia zarządzania – szkolenia dla trenerów
Specjalistyczne i menedżerskie szkolenia IT dla firm Stowarzyszenia Klaster ICT
Pomorze Zachodnie i kooperujących
Projekt pn. „Specjalistyczne i menedżerskie szkolenia IT dla firm Stowarzyszenia Klaster
ICT Pomorze Zachodnie i kooperujących” realizowany był w partnerstwie Technoparku
z Klastrem ICT Pomorze Zachodnie. Źródłem finansowania był Program Operacyjny
Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.1. Rozwój
pracowników i przedsiębiorców w regionie, Poddziałanie 8.1.1. Wspieranie rozwoju
kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw. Projekt obejmował szereg
bezpłatnych szkoleń dla ponad 160 pracowników członków Klastra. Były to następujące
szkolenia:



Programowanie w języku SQL wraz z certyfikacją (Oracle Database SQL Expert1Z0-047)
Programowanie w języku NET wraz z certyfikacją Microsoft (MCTS: .NET
Framework 4.5 Web Applications)
Bazy danych Oracle wraz z certyfikacją (Oracle Database 11g: Administration
Workshop I DBA Release 2, 1Z0-052)
119



Bazy danych MS SQL Server (TS Microsoft SQL Server 2012, Implementation and
Maintenance, Exam 70-432)
Zarządzanie projektami wg PMBoK® Guide, akredytowane przez PMI
Business English dla kobiet
Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji
Projekt pn. „Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji” realizowany był w ramach
Działania 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i Transfer Wiedzy, ZPORR; partnerem
był Klaster „Zielona Chemia”. Realizacja projektu polegała głównie na utworzeniu oraz
rozwijaniu sieci współpracy na poziomie regionalnym, pomiędzy dostawcami innowacji
i technologii, a ich odbiorcami, czyli szkołami wyższymi i sektorem MSP, której celem
było podniesienie poziomu innowacyjności i konkurencyjności regionu.
Najważniejszymi elementami sieci Regionalnego Systemu Innowacji są: Lokalne Ośrodki
Transferu Technologii i Innowacji oraz klastry przemysłowe. Zadaniem ośrodków LOTTI
utworzonych w instytucjach okołobiznesowych i na uczelniach wyższych było
zidentyfikowanie potrzeb technologicznych sektora małych i średnich przedsiębiorstw,
ponadto gromadzenie otrzymywanych informacji, a następnie przekazywanie ich do
jednostek badawczych oraz naukowców. Podczas realizacji projektu prowadzono
działania na rzecz utworzenia i rozwoju w regionie klastrów przemysłowych.
Przeprowadzone zostały również badania i analizy potencjału rozwoju wybranych
branż (sektor przetwórstwa rybnego, chemiczny oraz drzewno-meblarski) oraz
konferencje i spotkania konsultacyjne z udziałem ekspertów w zakresie transferu
technologii oraz klastrów przemysłowych.
Projekt ten miał na celu promocję innowacyjności w województwie
zachodniopomorskim poprzez szkolenia i spotkania informacyjne skierowane głównie
do przedsiębiorców, naukowców oraz studentów, a także przeprowadzenie kampanii
medialnej prowadzącej do szerzenia kultury innowacji.
EKOchemia – wykwalifikowane kadry branży chemicznej
„EKOchemia – wykwalifikowane kadry branży chemicznej” to projekt szkoleniowy
o charakterze otwartym, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego. Realizowany był przez Global Erisson Consulting
sp. z o.o. pod patronatem Stowarzyszenia Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego
„Zielona Chemia”. Przedsięwzięcie skierowane było do przedsiębiorców oraz
pracowników przedsiębiorstw z obszaru województwa zachodniopomorskiego.
W ramach projektu oferowano szkolenia m.in. w zakresie:




zarządzania systemem REACH w przedsiębiorstwie
gospodarowania odpadami w przedsiębiorstwie
wykorzystania nowatorskich metod analitycznych w przemyśle chemicznym
i ochronie środowiska
coaching, zasada równości szans i transfer wiedzy pomiędzy strefą B+R
a przedsiębiorstwem
120
Zajęcia realizowane były w formie wykładów oraz warsztatów prowadzonych
w nowoczesnych laboratoriach.
Akademia zarządzania – szkolenia dla trenerów
Projekt pn. „Akademia zarządzania - szkolenia dla trenerów" realizowany był w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki,
Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorców w regionie, Poddziałanie 8.1.1
Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw.
Szkolenia kierowane były przede wszystkim do pracowników przedsiębiorstw z sektora
MSP, trenerów-szkoleniowców, pracowników działów HR, osób zarządzających
zespołami w kontekście prowadzenia szkoleń interpersonalnych i biznesowych, którzy
zajmują się profesjonalnie wspieraniem rozwoju pracowników, są menedżerami oraz
specjalistami ds. szkoleń i rozwoju personelu, także pracownikami działów szkoleń,
szkoleniowcami i trenerami wewnętrznymi oraz trenerami zewnętrznymi
prowadzącymi własną działalność z terenu województwa zachodniopomorskiego.
Celem projektu było podniesienie kwalifikacji zarządczych i trenerskich uczestników
szkolenia z terenu województwa zachodniopomorskiego dla znacznie skuteczniejszego
budowania i sprawniejszego motywowana swoich zespołów, a także zarządzania nimi.
Program zakładał m.in. podniesienie umiejętności uczestników w zakresie:

kompetencji warsztatowych – obejmują one umiejętności układania planu
szkolenia i dostosowywania go do potrzeb uczestników, ponadto umiejętności
analizowania oraz omawiania ćwiczeń i zadań grupowych

diagnozowania kompetencji społecznych, a także umiejętności porozumiewania
się z innymi osobami oraz indywidualnego potencjału szkolonych

meta-kompetencji, które obejmują umiejętność rozpatrywania interakcji
zachodzących na poziomie trener – grupa, rozumienia zachodzących procesów
grupowych, analizy wąskich gardeł komunikacyjnych oraz rozwiązywania
sytuacji problematycznych, które mogą występować podczas szkolenia, a także
retrospekcji oraz autoanalizy.
2.4.1.2. Działania podejmowane przez IOB
Instytucje Otoczenia Biznesu to podmioty, które dysponują bazą materialną, techniczną,
zasobami ludzkimi oraz kompetencjami niezbędnymi do świadczenia usług na rzecz
przedsiębiorstw. W związku z tym, że ich główne zadania to wspieranie
przedsiębiorczości, pomoc prywatnym podmiotom, podnoszenie jakości zasobów
ludzkich, realizacja przedsięwzięć infrastrukturalnych, tworzenie sieci współpracy oraz
partnerstwa różnych przedsiębiorstw i wiele innych, jednocześnie będąc instytucjami
non-profit potrzebują pewnego wsparcia finansowego umożliwiającego im realizację
swoich zamierzeń.
121
W latach 2007-2013 IOB mogły ubiegać się o dofinansowania z Unii Europejskiej m.in.
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego
w ramach osi 1. Gospodarka – Innowacje – Technologie, której celem było podniesienie
poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki regionu, w szczególności
wzrost poziomu inwestycji w sektorze MSP, atrakcyjności inwestycyjnej regionu oraz
rozwój sieci powiązań kooperacyjnych sektora przedsiębiorstw, edukacji i nauki, badań
i rozwoju. Podmioty te uzyskiwały najczęściej dotacje w ramach działania 1.2. Innowacje
i transfer technologii, poddziałanie 1.2.1. Wsparcie proinnowacyjnych instytucji
otoczenia biznesu. Zrealizowane projekty to m.in.:






Budowa i wyposażenie I Etapu Pomerania Technopark w Szczecinie przy
ul. Niemierzyńskiej; beneficjent – Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny
Sp. z o.o.
Utworzenie Service Inter-Lab – Centrum Transferu Wiedzy i Innowacyjności dla
Sektora Usług przy Uniwersytecie Szczecińskim
Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki; beneficjent – Północna Izba
Gospodarcza w Szczecinie
Rozwój Parku Technologicznego w Koszalinie; beneficjent Park Technologiczny
w Koszalinie
Rozwój infrastruktury Centrum Wspierania Biznesu Gminy Dębno w celu
wsparcia działalności klastra branży drzewno-meblarskiej oraz rozwoju
transgranicznej współpracy gospodarczej Euroregionu Pomerania; beneficjent –
Gmina Dębno, skorzystało Centrum Wspierania Biznesu
Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu
Technologii do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych; beneficjent –
Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie
Ponadto IOB pozyskiwały środki także z innych programów, w tym m.in. Południowy
Bałtyk, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka i Program Operacyjny Kapitał
Ludzki.
Budowa i wyposażenie I Etapu Pomerania Technopark w Szczecinie przy
ul. Niemierzyńskiej
Celem projektu pn. „Budowa i wyposażenie I Etapu Pomerania Technopark w Szczecinie
przy ul. Niemierzyńskiej” było poprawienie i zwiększenie zarówno infrastruktury
szkoleniowej oraz informatycznej, jak i biurowo-laboratoryjnej, która oferowana jest
na preferencyjnych warunkach innowacyjnym przedsiębiorstwom działającym
w województwie zachodniopomorskim na terenie Pomerania Technopark. Działania
w ramach projektu polegały na budowie 3 obiektów o powierzchni 10,000m2,
pełniących funkcje:

centrum inkubacji biznesu - przestrzeń przeznaczona do stymulowania
i wspierania nowopowstających przedsiębiorstw
122


centrum innowacji – charakteryzujące się wysokim standardem technicznym,
przeznaczone dla podmiotów prowadzących działalność w zakresie wysokich
technologii
centrum komputerowego - częściowo przeznaczonego wyłącznie pod zaplecze
techniczne, w którym znalazła się serwerownia wraz z niezbędnym
wyposażeniem przeznaczonym na potrzeby przedsiębiorstw działających
w Parku, administracji publicznej i innych podmiotów gospodarczych
W ramach działania Technoparku oferowane są usługi dla przedsiębiorstw związane
m.in. z wynajmem powierzchni biurowych, szkoleniami i doradztwem, kreowaniem
wizerunku oraz współpracą między podmiotami zlokalizowanymi w Parku.
Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki
Podstawowymi celami projektu pn. „Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki” były:






promocja idei przedsiębiorczości wraz z tworzeniem korzystnych warunków
do rozwijania przedsiębiorczości
promocja innowacyjności, a także roli innowacyjnych rozwiązań w rozwoju
przedsiębiorstw oraz ich wpływ na gospodarkę regionalną
współpraca z podmiotami funkcjonującymi na regionalnym rynku
wspieranie i promocja inicjatyw klastrowych
wspieranie i promocja działań na rzecz połączenia świata nauki i gospodarki
analiza trendów rozwojowych i prognozowania zmian gospodarczych w regionie
Podstawowym założeniem projektu było utworzenie Centrum Współpracy Nauki
i Gospodarki, świadczące usługi wspomagające przedsiębiorczość w województwie
zachodniopomorskim, jak np.:




innowacyjne doradztwo w zakładaniu działalności gospodarczej oraz monitoring
branżowo ukierunkowane usługi doradcze, kooperacyjne, informacyjne
i promocyjne
transfer technologii
wsparcie inicjatyw klastrowych, m.in.:
- opracowanie i wykonanie bazy danych klastrów
- komunikaty, informacje branżowe, trendy w ekonomii i technologii
umieszczane na forum internetowym Centrum
- organizowanie spotkań integrujących środowisko klastrów
- działania na rzecz usprawniania współpracy między członkami klastrów
oraz instytucjami zewnętrznymi
- współpraca klastrów z przedstawicielami zaplecza badawczorozwojowego
123
pozyskiwanie inwestorów zagranicznych dla działań inwestycyjnych
w klastrach
- wyszukiwanie międzynarodowych spotkań i delegacji klastrowych
wsparcie
przedsiębiorców
z
województwa
we wchodzeniu na nowe rynki, np.:
- poszukiwanie kontrahentów na rynkach zagranicznych
- promocja oferty firm na rynkach zagranicznych
- wypełnianie wniosków o dofinansowanie na wyjazd na targi
międzynarodowe
- wypełnianie wniosków na wyjazd na misję gospodarczą
- tłumaczenie ofert kooperacyjnych
- organizacja międzynarodowych giełd kooperacyjnych
-

Podczas trwania projektu zrealizowano następujące zadania:




prace modernizacyjne i przebudowa infrastruktury
zakup mebli do pomieszczeń Centrum
zakup sprzętu komputerowego i informatycznego na potrzeby Centrum
zakup oprogramowania i systemów informatycznych na potrzeby Centrum
Rozwój Parku Technologicznego w Koszalinie
Projekt pn. „Rozwój Parku Technologicznego w Koszalinie” polegał na stworzeniu
warunków do rozwoju Parku Technologicznego w Koszalinie poprzez adaptację
i wyposażenie istniejących pomieszczeń, zakup infrastruktury ICT, a także zakup usług
związanych z utworzeniem platformy elektronicznej.
Pomieszczenia Parku, którymi są przejęte od Politechniki Koszalińskiej sale
dydaktyczne, wymagały kompleksowego remontu. Dzięki realizacji omawianego
projektu, Park Technologiczny dysponuje zaadaptowaną na potrzeby swojej działalności
powierzchnią ok. 1300 m2, na którą składają się: sala konferencyjna, 24 pomieszczenia
przeznaczone na siedziby MSP oraz biuro Parku.
Celem projektu było stworzenie warunków do rozwoju Parku Technologicznego S.A.
w Koszalinie, umożliwiające:



budowanie świadomości inwestycyjnej przedsiębiorstw – sala konferencyjna
przeznaczona na szkolenia dla firm, natomiast platforma elektroniczna służy jako
skuteczne narzędzie promocji działalności gospodarczej opartej o nowe
technologie oraz narzędzie ułatwiające komunikację świata B+R
z przedsiębiorstwami
umożliwianie transferu technologii
tworzenie warunków dla nowych oraz istniejących przedsiębiorstw opartych
o nowe technologie
Zadania sfinansowane ze środków Unii Europejskiej obejmowały:

dokumentację projektu
124






adaptację pomieszczeń PT
zakup wyposażenia
zakup infrastruktury ICT
utworzenie platformy elektronicznej
zarządzanie projektem
promocję projektu
W wyniku realizacji projektu Park Technologiczny wzmocnił swoją pozycję na rynku
instytucji otoczenia biznesu, przede wszystkim ze względu na:



kompleksowy charakter świadczonej pomocy dla MSP
jakość oferowanej infrastruktury
jakość i skuteczność świadczonej pomocy
Rozwój infrastruktury Centrum Wspierania Biznesu Gminy Dębno w celu
wsparcia działalności klastra branży drzewno-meblarskiej oraz rozwoju
transgranicznej współpracy gospodarczej Euroregionu Pomerania
W ramach projektu pn. „Rozwój infrastruktury Centrum Wspierania Biznesu Gminy
Dębno w celu wsparcia działalności klastra branży drzewno-meblarskiej oraz rozwoju
transgranicznej współpracy gospodarczej Euroregionu Pomerania” zmodernizowane
zostały pomieszczenia zlokalizowane w Centrum Wspierania Biznesu, przy
ul. Daszyńskiego. Remont objął salę konferencyjną, w której dodatkowo przebudowano
instalację elektryczną i teletechniczną (instalacje głośnikowe oraz audio-video).
Wyremontowano hall i korytarz w głównym wejściu, natomiast w pomieszczeniu, gdzie
znajdował się bar powstała sala spotkań biznesowych. Zmodernizowane zostały
również taras i schody zewnętrzne, a także odnowiono elewację. Ponadto, sala
konferencyjna i sala spotkań biznesowych wyposażona została w sprzęt audiowizualny.
Dodatkowo, pomieszczenia umeblowane zostały w nowe krzesła i stoły konferencyjne
oraz stoliki i fotele klubowe.
Efektem realizacji projektu jest poszerzenie usług CWB o proinnowacyjne usługi
wspierające powstanie i działalność klastra drzewno–meblarskiego oraz udostępnienie
zaplecza technicznego dębnieńskich przedsiębiorców, w celu transgranicznej
współpracy gospodarczej.
Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii
do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych
Projekt pn. „Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu
Technologii do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych” zakładał przebudowę
i rozbudowę istniejącego wcześniej budynku przemysłowego ze zmianą sposobu
użytkowania na budynek biurowy Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu
Technologii. W zmodernizowanym obiekcie RCIiTT zostały ulokowane instytucje
zajmujące się przede wszystkim budowaniem współpracy pomiędzy sferą nauki
i przemysłu, a co za tym idzie transferem oraz komercjalizacją technologii, ochroną
125
własności intelektualnej, a także promocją przedsiębiorczości. Sale szkoleniowokonferencyjne wybudowane zostały z myślą o organizowaniu w nich szkoleń
e-learningowych dla Wydziałów ZUT oraz dla przedsiębiorców w zakresie m.in.
informatyki, architektury, technologii i inżynierii chemicznej. Ponad 1000m2
pomieszczeń przygotowanych została do lokowania się tam przedsiębiorstw
powstających w ramach Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości, jak
i powstających przy Uczelni innowacyjnych przedsiębiorstw typu spin-off i start-up.
Preinkubowane firmy uzyskały dzięki temu przedsięwzięciu bardzo dobre warunki
do rozwoju i przejścia w kolejną fazę inkubacji. Zbudowana została również
infrastruktura dla posadowienia specjalistycznych laboratoriów realizujących badania
na zamówienia przemysłu. Rozwój RCIiTT, jako jednostki regionalnej, w dużej mierze
pozwala na koordynację i rozwój innowacyjnych przedsięwzięć oraz zwiększenie
atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Projekt w całości wpisuje się w cele Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Zachodniopomorskiego przez zwiększenie skuteczności procesu
udostępniania i wdrażania do gospodarki innowacyjnych technologii poprzez
rozszerzenie oferty usług proinnowacyjnych, udostępnianie infrastruktury dla firm
opartych na nowoczesnych technologiach oraz stworzenie miejsca skupiającego
profesjonalne zaplecze doradcze. ZUT stworzył koncepcję RCIiTT, opierającą się na
współpracy z różnymi podmiotami na rzecz podnoszenia konkurencyjności regionu
w dziedzinie przedsiębiorczości, badań i rozwoju oraz przedsiębiorczości akademickiej.
O zaangażowaniu w działania finansowane ze środków UE w latach 2007-2013
wspomniało również dwoje respondentów uczestniczących w wywiadach
telefonicznych z Instytucjami Otoczenia Biznesu. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu
realizował kilka projektów konkursowych, których celem była poprawa sytuacji osób
bezrobotnych na rynku pracy, konsekwencją czego miało być ich zatrudnienie.
Przedstawiciel tej instytucji powiedział, że cztery projekty są jeszcze w trakcie realizacji,
natomiast dwa inne zostały zakończone z sukcesem – wszystkie wskaźniki zostały
bowiem osiągnięte, niektóre nawet z zauważalną nadwyżką.
Krajowa Izba Gospodarki Morskiej wraz z kilkoma szkołami wyższymi uczestniczyła
w realizacji projektu pn. „Generation Balt. Linking maritime education with the changing
job market for a new generation of Baltic Sea experts”83.
83
Projekt był realizowany z udziałem IOB sposrod członkow Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego i
Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego.
126
„Ten projekt polegał na działaniach zmierzających do większej
synchronizacji potrzeb gospodarki morskiej z kierunkami kształcenia
ludzi i przybliżenia problematyki morskiej studentom rożnych krajów,
były organizowane także staże dla młodzieży z rożnych krajów
południowego Bałtyku, Kalmarze, Szwecji, Rostoku, Gdyni, Kłajpedzie.
Ci ludzie, którzy studiowali na kierunkach niezwiązanych z gospodarką
morską poznawali specyfikę gospodarki morskiej, poznali działalność
portów stoczni, uczestniczyli również w rejsie czy poznawali pracę na
morzu. Podsumowaniem merytorycznym tego 3-letniego okresu była
konferencja w Rostoku, która miała miejsce we wrześniu i wydanie
wydawnictwa, które mówi o przyszłym zapotrzebowaniu na kardy
w gospodarce morskiej w rejonie południowego Bałtyku.”
Z kolei w Zachodniopomorskim Stowarzyszeniu Rozwoju Regionalnego
realizowano projekty związane m.in. z turystyką, z edukacją i udzielaniem informacja nt.
możliwości pozyskania dotacji unijnych. Skuteczność działań przedstawiciel Instytucji
ocenił na 45-50%, co oznacza, że blisko połowa ze zgłaszanych wniosków o dotacje
została rozpatrzona pozytywnie.
Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości realizowało w latach 2007-2013 projekty
finansowane z PO IG (priorytety 2.1. i 2.3) oraz RPO (priorytety 7.1 i 1.1). Podejmowane
działania wiązały się m.in. z rozwojem infrastruktury informatycznej, budową Centrum
Technologii Nawigacyjnych, budową systemu pilotowo-dokującego, a także
prowadzeniem badań. Efektem było doposażenie i modernizacja infrastruktury.
2.4.2. Założenia do podejmowania działań w zakresie wsparcia klastrów i IOB
w perspektywie finansowej 2014-2020
Głównym celem polskiej polityki klastrowej jest wzmocnienie innowacyjności
i konkurencyjności krajowej gospodarki poprzez zwiększenie współpracy, interakcji
i przepływów wiedzy w ramach funkcjonujących klastrów. Zakłada się realizację
następujących działań:



pobudzanie wewnętrznych przepływów wiedzy, interakcji, kooperacji, a także
tworzenie niezbędnego kapitału społecznego,
mocniejsze usieciowienie klastrów, głównie w układzie międzynarodowym
i międzysektorowym,
koncentrację środków finansowych i tworzenie synergii pomiędzy politykami
i instrumentami wsparcia w celu wzrostu efektywności wykorzystania nakładów
publicznych,
127



lepsze dostosowanie oferty instytucji otoczenia do potrzeb podmiotów
zrzeszonych w klastrze,
mobilizowanie inwestycji prywatnych w klastrach,
zwiększenie wolumenu innowacyjnych towarów i usług oferowanych przez
członków klastrów zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym.
W unijnej perspektywie finansowej 2014-2020 zdecydowano się w dalszym ciągu
wspierać rozwój klastrów, które ze względu na swoją naturę mają do odegrania istotne
role zarówno w ewolucji, jak i transformacji europejskiego przemysłu w kierunku
nowych strategicznych specjalizacji. Założeniem jest, iż klastry mają stać się
katalizatorami trwałych zmian, pozwalających w efektywny sposób wykorzystywać
istniejące zasoby, a także podnieść wydajność i konkurencyjność przedsiębiorstw,
w konsekwencji czego przywrócić Europę na ścieżkę wzrostu. Wspieranie klastrów, jako
narzędzia wdrażania polityki gospodarczej, zakładają dokumenty strategiczne
i operacyjne na poziomie europejskim.
W ramach RPO WZ 2014-2020 wsparcie ma obejmować procesy sieciowania
i nawiązywania współpracy w ramach klastrów i inicjatyw klastrowych, polegającej
na przepływie wiedzy oraz rozwoju inteligentnych specjalizacji. Ponadto wspierane
będą m.in. projekty zakładające profesjonalizację usług świadczonych przez IOB i klastry
(priorytet inwestycyjny 3.4.; cel szczegółowy 6). Pomysły związane z promowaniem
inwestycji B+R oraz B+I zgłaszane przez porozumienia klastrowe i konsorcja będą
traktowane priorytetowo w ramach priorytetu inwestycyjnego 1.2.84
Warto podkreślić, że Inteligentne i Regionalne Specjalizacje są priorytetem dla Komisji
Europejskiej, jednakże nie oznacza to, że finansowanie dotyczyć będzie wyłącznie
klastrów objętych tymi specjalizacjami. Przeznaczone wsparcie będzie miało na celu
rozwój usług świadczonych m.in. przez klastry, mające na celu zwiększenie
konkurencyjności, innowacyjności, a także aktywności badawczo-rozwojowej.
Klastry mogą również ubiegać się o środki finansowe w ramach Programu Operacyjnego
Inteligentny Rozwój. Wyodrębniona została oś priorytetowa III: „Wsparcie otoczenia
i potencjału innowacyjnych przedsiębiorstw”, w ramach której przewiduje się m.in.
wsparcie rozwoju klastrów - budowę systemu krajowych klastrów kluczowych.
W ramach PO IR zakładana jest realizacja działań związanych z przygotowaniem
systemu wyłaniania krajowych klastrów kluczowych, a także budową krajowego
systemu informacji o instytucjach otoczenia biznesu i klastrach wraz z ich
monitoringiem i ewaluacją. Działania w tym zakresie są uzasadniane wysokim
potencjałem innowacyjnym krajowych klastrów kluczowych, co będzie przyczyniało się
do wsparcia projektów w zakresie internacjonalizacji oraz rozwoju współpracy
84
Regionalny Program Operacyjny Wojewodztwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 [dokument
zamieszczony na stronie internetowej: http://www.rpo.wzp.pl/rpo/perspektywa_2020/wiadomosci/p-rm-a-22498/wiadomosci.htm; data dostępu: 16.03.2015 r.]
128
z podmiotami zewnętrznymi (w tym projekty związane z marketingiem, brandingiem,
sieciowaniem krajowym i międzynarodowym)85.
Podstawowym dokumentem jest Strategia Europa 2020 i jej projekty przewodnie, które
przewidują wielowymiarowe wsparcie klastrów, jako instrumentu podnoszenia
konkurencyjności i innowacyjności europejskich przedsiębiorstw na globalnym rynku.
Pierwszym ze wspomnianych projektów jest „Unia Innowacji”, w ramach którego
Komisja Europejska wspiera tworzenie klastrów na skalę światową, a także dąży
do konsolidacji programów wspierających współpracę transgraniczną. Kolejną
inicjatywą flagową w ramach Strategii jest „Polityka Przemysłowa w Erze Globalizacji”,
która wskazuje, że polityka klastrowa powinna dotyczyć przede wszystkim niwelowania
niedoskonałości rynku oraz tworzeniu sieci współpracy pomiędzy przemysłem
a instytucjami badawczymi. Klastry wspominane są również w ramach „Europejskiej
Agendy Cyfrowej”, zakładającej osiągnięcie przewagi konkurencyjnej przez państwa
europejskie, poprzez rozwój innowacyjnych klastrów.
Komisja Europejska przywiązuje dużą wagę do współpracy pomiędzy klastrami
i przedsiębiorstwami reprezentującymi różne branże oferując wsparcie w tworzeniu
innowacji międzysektorowych i innowacji związanych z łańcuchami wartości. Celem
tych działań jest transformacja branż przemysłowych poprzez kreatywność,
efektywność użytkowania zasobów oraz wykorzystanie technologii i usług powstających
na styku różnych rodzajów działalności.
Strategia wspierania klastrów na lata 2014-2020
Opracowana została przez DG Enterprise and Industry. Jej głównym założeniem jest
promowanie wysokiej jakości zarządzania klastrami, realizowane poprzez organizację
szkoleń zarówno dla trenerów, jak i managerów klastrów, a także poprzez certyfikację
jakości. Dla potwierdzenia jakości klastry mogą ubiegać się o złote lub brązowe odznaki,
przyznawane na podstawie benchmarkingu względem wyróżniających się w danej
branży klastrów.
Kolejnym, niezwykle istotnym założeniem jest tworzenie bliskich relacji między
klastrami z różnych, nie tylko europejskich, krajów, a także rozszerzenia współpracy
pomiędzy klastrami funkcjonującymi w odmiennych branżach, poprzez porozumienia
i misje gospodarcze. Są one organizowane zarówno dla podmiotów zarządzających
klastrami, jak i dla funkcjonujących w ramach klastrów przedsiębiorstw z sektora MSP.
Celem misji jest internacjonalizacja przedsiębiorstw poprzez klastry oraz umożliwianie
znalezienia partnerów biznesowych i technologicznych, a także stworzenie szansy
wejścia na nowe rynki zagraniczne.
Tworzone są również strategiczne partnerstwa klastrów – European Strategic Cluster
Partnership. Muszą mieć one wymiar europejski, tj. obejmujące min. Cztery organizacje
Program Operacyjny Inteligentny Rozwoj 2014 – 2020, s. 57
http://www.mir.gov.pl/fundusze/Fundusze_Europejskie_2014_2020/Documents/POIR_do_KE_10012014.
pdf [data pobrania: 13.03.2015 r.]
85
129
klastrowe lub sieci będące przedstawicielami co najmniej trzech krajów biorących
udział w Programie Ramowym na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji. Ich zadaniem
jest opracowanie i wdrożenie długoterminowej strategii współpracy między
odmiennymi sektorami, jednocześnie obejmując wsparcie umiędzynarodowienia MSP
w nowych specjalnościach i obszarach.
Realizacja europejskiej strategii wspierania klastrów ma odbywać się również przy
wykorzystaniu środków z programu COSME. Ponadto klastry zostały uwzględnione
w HORIZON 2020.
Klastry w HORIZON
HORIZON 2020 zakłada, iż klastry mogą być wspierane w ramach:



Excellent Science w części Research Infrastructures
Industrial Leadership
Innovation in SMEs
Celem działań w ramach pierwszego filaru jest to, aby infrastruktura badawcza
odgrywała rolę głównego miejsca zastosowania przełomowych technologii. Ponadto,
cele obejmują promowanie projektów badawczo-rozwojowych, realizowanych we
współpracy z przemysłem, a także wykorzystanie infrastruktury badawczej przez firmy
oraz stymulowanie powstawania innowacyjnych klastrów.
Kolejne działania mają na celu przekształcenie Europy w lidera przemysłowego. Dlatego
też tworzone są partnerstwa, klastry i sieci, a także promowane są różne dyscypliny
naukowe i technologiczne między różnymi sektorami, co ma doprowadzić do
przełomowych rezultatów, nowych technologii, a także utworzenia innowacyjnych
produktów, usług i procesów.
Ostatnie działanie jest uzupełnieniem polityki i programów wsparcia na szczeblu
krajowym i regionalnym w zakresie wspierania kooperacji między przedsiębiorstwami
z sektora MSP. Głównym celem jest zmniejszenie luki między sektorem badawczorozwojowym a skutecznym wdrożeniem na rynku. Dodatkowo zakłada się utworzenie
środowiska sprzyjającego innowacjom, w tym narzędzi popytowych przyczyniających
się do zwiększenia transferu wiedzy.
Klastry w COSME
W ramach programu COSME realizowany będzie „Cluster Excellence Programme”,
którego zadaniem jest wsparcie benchmarkingu mającego na celu zwiększenie liczby
klastrów posiadających certyfikaty w zakresie zarządzania. Program polega
na wspieraniu szkoleń dążących do zwiększenia liczby profesjonalnych managerów
klastrów. Adresatami są organizacje, które zarządzają klastrami zaangażowanymi we
wspólne projekty przemysłowe oraz zainteresowane usprawnieniem procedur
zarządzania i podniesieniem swoich umiejętności w tym zakresie.
130
Pozostałe programy to m.in.: Cluster Internationalisation Programme for SMEs oraz
European Cluster Observatory.
Racjonalnym więc jest oczekiwanie, że realizacja przez Komisję Europejską działań
w ramach strategii wspierania klastrów, przy wykorzystaniu możliwości jakie dają
instrumenty dostępne w ramach nowej perspektywy 2014-2020, pozwoli z jednej
strony wzmocnić oddziaływanie krajowych i regionalnych programów oraz inicjatyw
ukierunkowanych na rozwój klastrów, z drugiej zaś przyczyni się do powstania
w Europie większej liczby klastrów konkurencyjnych w skali światowej.
Podczas wywiadów telefonicznych, przedstawicieli Instytucji Otoczenia Biznesu
poproszono o wskazanie, w jaki sposób można wpłynąć na zwiększenie skuteczności
i efektywności działań realizowanych w perspektywie budżetowej 2014-2020.
Stwierdzono, że przede wszystkim należałoby uprościć procedury, które obecnie są
bardzo skomplikowane, a także wyciągać wnioski, na podstawie zrealizowanych już
projektów i dopiero wówczas zakładać kolejne do osiągnięcia cele. Skuteczność działań
jest często uzależniona od odgórnych uwarunkowań, na które beneficjenci nie mają
większego wpływu, dlatego też zasugerowano konieczność modyfikacji przepisów, nie
wskazując jednak konkretnych do przeprowadzenia zmian. Zaobserwowano także
problem z wystawianiem opinii o innowacyjności rozumianym jako zatwierdzanie
innowacji, które nie mają w swojej naturze charakteru ulepszania danego zjawiska.
Podobne
pytanie
zadano
przedstawicielom
klastrów
z
województwa
zachodniopomorskiego. Większość z nich powiedziała, że na zwiększenie skuteczności
i efektywności działań realizowanych w obecnej perspektywie finansowej wpłynąć
można głównie poprzez większe zaangażowanie w pozyskiwanie dotacji władz
samorządowych, gdyż pojedyncze podmioty często mają problemy ze zdobywaniem ich
samodzielnie. Ponadto, stwierdzono, że podstawą powinno być słuchanie potrzeb
ze strony przedsiębiorców i na podstawie ich wypowiedzi dzielenie budżetu.
Zaproponowano również, aby każda branża miała określony z góry budżet, przy
wykorzystaniu którego możliwe będzie realizowanie konkretnych projektów:
131
„Chcielibyśmy mieć określony budżet dedykowany konkretnej branży. Jeżeli jakaś
branża jest zaliczana do specjalizacji inteligentnej to dobrze by było mieć budżet,
który my byśmy mogli zagospodarować na konkretne projekty. Prawdopodobnie
tak będzie, tzn. to nie będzie typowo dla klastrów, tylko będą się o to mogły starać
agencje z całej Polski: więc nie wiadomo kto, za ile i na jakich warunkach będzie
mógł świadczyć usługi. Idealnie by było, że skoro my jesteśmy wiarygodnym
partnerem
dla
województwa
zachodniopomorskiego,
dla
Urzędu
Marszałkowskiego, to zostałby wydzielony jakiś budżet na tego typu organizacje.
Oczywiście to mogłoby być owskaźnikowane - mieć mierzalne parametry
efektywności, które musielibyśmy spełnić, ale dzięki temu byłyby środki, które by
gwarantowały naszą działalność. W tej chwili klastry muszą wypełnić bardzo
dużą część pracy, która nie jest finansowana i to stawia pod znakiem zapytania
aktywność koordynatorów klastrów.”
[IDI z przedstawicielem Klastra Metolowego]
Podsumowując, interwencje publiczne w zakresie wsparcia klastrów i IOB są w opinii
respondentów niewystarczające. Ich zdaniem władze, zwłaszcza lokalne powinny
w dużo większym zakresie angażować się w pozyskiwanie środków finansowych
niezbędnych dla funkcjonowania ich instytucji i podejmowania przez nich nowych
inicjatyw. Jeden z respondentów wskazał nawet przykład:
Często podaję przykład regionu Bielsko-Białej, gdzie na kilkadziesiąt firm, które
zdobyły dofinansowanie, aż cztery pochodziły stamtąd. Owszem mieli dobre
programy, ale najważniejsze jest to, że w sprawę zaangażowani byli wszyscy:
marszałek, prezydent miasta, wojewoda. Wychodzili bowiem ze słusznego założenia czterdzieści parę milionów na te cztery firmy zostanie w regionie. My też oczekujemy
wsparcia ze wszystkich stron.
[IDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego]
Warto zwrócić uwagę, że Komisja Europejska podejmuje działania, które mają
bezpośrednio wpłynąć na rozwój klastrów i IOB, szczególnie tych działających w branży
tzw. inteligentnych specjalizacji. Połączenie pomocy pochodzącej ze szczebla
europejskiego i krajowego (lokalnego) może przynieść zadowalające efekty. Jednakże
instytucje otoczenia biznesu, w trakcie prowadzonych wywiadów, wskazują na potrzebę
uproszczenia procedur i pomoc w finansowaniu działalności podstawowej oraz pozyskaniu
środków na wkład własny niezbędny do realizacji projektów.
132
3. Identyfikacja usług świadczonych w regionie dla
przedsiębiorstw kluczowych z punktu widzenia efektywności
wdrażania inteligentnych specjalizacji
3.1. Założenia inteligentnych specjalizacji województwa
Inteligentna specjalizacja (smart specialization) to koncepcja wdrażania polityki
innowacyjnej, która polega na efektywnym oraz synergicznym wykorzystaniu
publicznego wsparcia w celu wzmacniania zdolności innowacyjnych wynikających
z koncentracji na najbardziej obiecujących obszarach dla rozwoju regionu.86
Wskazanie inteligentnych specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym wynika
z ujętego w Umowie Partnerstwa warunku ex-ante w ramach celu tematycznego 187.
Implikuje to konieczność istnienia strategii badań i innowacji na rzecz inteligentnej
specjalizacji (na poziomie krajowym oraz regionalnym)88. Identyfikacja priorytetów
rozwojowych w postaci inteligentnych specjalizacji warunkuje wsparcie tych obszarów
w programach operacyjnych na lata 2014-202089. Proces identyfikacji inteligentnych
specjalizacji województwa zachodniopomorskiego wynika także z zapisów Regionalnej
Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020.
W obszarze 2 – endogeniczny potencjał na rzecz specjalizacji regionalnej celem
strategicznym jest rozwój specjalizacji regionalnych w oparciu o endogeniczny
potencjał województwa90.
Inteligentne specjalizacje to instrument Unii Europejskiej, który skłania państwa
członkowskie do wybrania obszarów, w których chcą się specjalizować i podnosić
konkurencyjność. Priorytetowe dla regionu branże oznaczają większe wsparcie
w postaci środków publicznych na rozwój projektów z nimi związanych. Środki
finansowe zostaną ukierunkowane na dziedziny, które w przyszłości mogą przynieść
regionowi największą wartości dodaną. Koncepcja inteligentnych specjalizacji zakłada
również ekspansję na rynki zagraniczne, współpracę między regionami i współpracę
międzynarodową. Inteligentne specjalizacje wiążą się z koncepcją „przedsiębiorczego
odkrywania”, oznaczającego aktywny udział przedsiębiorstw zlokalizowanych
w regionie w procesie identyfikowania inteligentnych specjalizacji.
Słownik innowacji, www.pi.gov.pl
Celem tematycznym 1 jest zwiększenie nakładow na badania naukowe, rozwoj technologiczny
i innowacje [w:] Programowanie perspektywy budzetowej 2014-2020 Umowa Partnerstwa 05.2014 r.
88 Krajowy Program Reform (2014).
89 www.mg.gov.pl [Dostęp 19.02.2014r.].
90 Cel operacyjny 2.1. Identyfikacja specjalizacji regionalnych o największym potencjale wzrostu, cel
operacyjny 2.2. Kreowanie wspołpracy, kompetencji oraz infrastruktury wokoł zidentyfikowanych
obszarow specjalizacji regionalnych [w:] Regionalna Strategia Innowacji Wojewodztwa
Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020, Szczecin 2011, str. 156.
86
87
133
Specjalizacje regionalne to specyficzne cechy danego regionu, które wynikają
z zaangażowania regionalnych partnerów oraz lokalnych zasobów, które w efekcie
decydują o indywidualizmie danego regionu i jego przewadze konkurencyjnej.
Inteligentne specjalizacje, poza cechami specjalizacji regionalnych, uwzględniają
potencjał naukowy i badawczo-rozwojowy, który istnieje w regionie i razem z biznesem
stwarza największe szanse na innowacyjny rozwój regionu. W procesie identyfikacji
inteligentnych specjalizacji należy uwzględnić nie tylko powiązania pomiędzy sferą
przedsiębiorstw (w tym klastrów) i nauki oraz B+R, ale również działalność jednostek
samorządu terytorialnego i instytucji otoczenia biznesu.
Rysunek 23 Specjalizacje regionalne a inteligentne specjalizacje regionalne
specjalizacje
regionalne
potencjał
naukowy,
B+R, JST,
klastry, IOB
inteligentne
specjalizacje
regionalne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji
województwa zachodniopomorskiego”, Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski
Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, styczeń 2014.
Wyznaczenie inteligentnych specjalizacji związane jest ze strategicznym wsparciem
kluczowych dla regionu priorytetów rozwojowych.
Dzięki
koncentracji
na najważniejszych obszarach można uzyskać efekty skali. Inteligentne specjalizacje
wynikają bowiem z potencjału rozwojowego regionu – przede wszystkim z jego
mocnych stron i przewag konkurencyjnych.
W procesie identyfikacji inteligentnych specjalizacji regionalnych brane są pod uwagę
dominujące sektory opierające swój rozwój na innowacyjności. Szczególną rolę w tym
procesie odgrywają klastry, które mogą stać się podstawowym elementem identyfikacji
priorytetowych obszarów. Inteligentne specjalizacje mają pomóc regionom określić
potencjał, dzięki któremu powinny organizować swoją działalność. Dlatego też
zwiększanie innowacyjności i rozwój danego sektora powinny być ze sobą powiązane91.
91
M. Kaczorowska, Wyzwania inteligentnej specjalizacji, http://www.pi.gov.pl [Dostęp 19.02.2014r.].
134
Zgodnie z „Założeniami do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji
województwa zachodniopomorskiego” celem województwa zachodniopomorskiego jest
promocja tych elementów, które świadczą o wyjątkowości regionu. W województwie
zidentyfikowane zostały następujące regionalne specjalizacje:92





biogospodarka
działalność morska i logistyka
sektor metalowo-maszynowy
usługi przyszłości
turystyka i zdrowie
Biogospodarka obejmuje produkcję odnawialnych zasobów biologicznych, a także
przekształcanie tych zasobów i strumieni odpadów w produkty posiadające wartość
dodaną, do których zalicza się: żywność, bioprodukty, bioenergię, pasze. Biogospodarka
w regionie oparta jest na naturalnych zasobach oraz potencjale gospodarczym
i naukowo-badawczym. Dzięki biogospodarce możliwe staje się wzmocnienie
zrównoważonego i wydajnego łańcucha żywnościowego, rozwój przemysłu bio-based
oraz częściowe uniezależnienie się od konwencjonalnych źródeł energii93.
Biogospodarka
tworzy
szanse
na
intensywny
rozwój
województwa
zachodniopomorskiego powiązany ze wzrostem zatrudnienia (na obszarach wiejskich,
nadbrzeżnych i przemysłowych), poprzez budowanie bardziej innowacyjnej oraz
niskoemisyjnej gospodarki regionu, łączącej ze sobą zrównoważone rolnictwo
i rybołówstwo oraz bezpieczeństwo żywnościowe i wykorzystanie odnawialnych
zasobów energii.94
Działalność morska i logistyka bardzo silnie związana jest z województwem
zachodniopomorskim. Położenie województwa determinuje role przedsiębiorstw
przemysłowych oraz usługowych związanych z gospodarką morską. Działalność
ta obejmuje nie tylko transport morski, ale także inne obszary, w tym: badania,
bezpieczeństwo, biotechnologię, dziedzictwo narodowe, edukację, ekologię, energię,
informatykę, klastry, medycynę, morskie planowanie przestrzenne, naukę, obronność,
oceanologię, oceanografię, prawo, porty morskie i śródlądowe, rybactwo, rybołówstwo,
sport, stocznie, telekomunikację, turystykę, zasoby surowcowe, zasoby siły roboczej,
zarządzanie przestrzenne morze – ląd, zlewiska, żeglugę morską i śródlądową oraz
technikę morską95. Listę tę można uzupełniać o kolejne dziedziny, takie jak
administrację morską, akwakulturę, budownictwo wodne, górnictwo morskie, kontrolę
weterynaryjną,
magazynowanie,
ochronę
brzegów
morskich,
ochronę
Czas na specjalizację, rozmowa z O. Geblewiczem, Marszałkiem Wojewodztwa Zachodniopomorskiego,
Biuletyn Informacyjny Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewodztwa Zachodniopomorskiego nr 1
(11)/2013; Załozenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji…, op. cit.
93 M. Rzepecka, Biogospodarka. Inteligentna specjalizacja w Województwie Zachodniopomorskim,
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego, Szczecin, 20.06.2013.
94 Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego, op.
cit.
95 Ibidem.
92
135
przeciwpowodziową, podmorskie sieci energetyczne, prace czerpalne i podwodne,
rurociągi podmorskie, spedycję, unieszkodliwianie zagrożeń chemicznych i in.96
Sektor metalowo-maszynowy opiera się w znacznej mierze na doświadczeniu
związanym z przemysłem okrętowym. Znaczenie tego sektora w województwie
zachodniopomorskim wyznaczają liczne przedsiębiorstwa z sektora produkcji wyrobów
z metalu, które charakteryzują się wieloletnią kooperacją i pracami na rzecz przemysłu
stoczniowego. Restrukturyzacja tej specjalizacji związana jest ze spadkiem znaczenia
przemysłu stoczniowego i koniecznością wejścia na inne rynki produktowe przy
wykorzystaniu posiadanych technologii. Sektor stoczniowo-metalowy cechuje się
bardzo dużym rozdrobnieniem (95% przedsiębiorstw z tej branży stanowią
mikroprzedsiębiorstwa). Do specyficznego potencjału tego sektora zalicza się produkcję
małych i średnich jachtów wykonanych z laminatów polimerowych, których eksport
stanowi 7,8% ogólnego eksportu województwa zachodniopomorskiego. Ze względów
logistycznych nadmorskie położenie regionu stanowi warunek konieczny dla lokowania
inwestycji przemysłów wielkogabarytowych97.
Usługi przyszłości to usługi oparte na wiedzy. Obejmują nie tylko dynamicznie
rozwijająca się branżę ICT i przemysły kreatywne, ale także działania instytucji
otoczenia biznesu. Rozwój usług przyszłości wynika ze znaczenia innowacji w rozwoju
społeczno-gospodarczym. Szczególne znaczenie posiadają wszystkie rozwiązania oparte
na ICT. Działania w ramach ICT mogą mieć charakter horyzontalny, sektorowy lub
wspierać regionalny potencjał planowania, zarządzania oraz wdrażania aktywności
w zakresie ICT98.
Specjalizacja turystyka i zdrowie, wykorzystująca zasoby przyrodnicze oraz dorobek
kulturowy województwa zachodniopomorskiego obejmuje turystykę uzdrowiskową,
turystykę medyczną i turystykę spa&wellness. Unikalny potencjał specjalizacji wynika
z walorów klimatycznych pasa nadmorskiego oraz uzdrowisk zlokalizowanych
w Świnoujściu, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Połczynie Zdroju i Dąbkach99. Istotna
jest także rola turystyki wodnej wynikającej z wykorzystania takich akwenów, jak Zalew
Szczeciński, jezioro Dąbie, Miedwie, Resko Przymorskie i inne, a także takich rzek jak
Odra (z deltą), Rega, Parsęta czy Ina. Do działalności turystycznej zaliczyć można
obsługę turystów przyciąganych przez miejsca, obiekty i imprezy o charakterze
kulturalnym, historycznym czy biznesowym.
Por. zagadnienie klasyfikacji działalnosci morskich [w:] Maritime and Inland Waterborne Economy
Sectors: Classifications, Value Added, Structures, Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Generation BALT
working paper, Gdynia 2011.
97 Załozenia do procesu identyfikacji…
98 Ibidem.
99 Ibidem.
96
136
3.1.1. Branże o wysokim potencjale w kontekście inteligentnych specjalizacji
W województwie zachodniopomorskim zidentyfikowane zostały branże i obszary
działalności, które na tle regionu wyróżniają się specyfiką i wyjątkowością, oraz wpisują
się w regionalne specjalizacje. Przedstawione one zostały w poniższej tabeli.
Tabela 17 Branże o wysokim potencjale w kontekście regionalnych specjalizacji WZP
REGIONALNA SPECJALIZACJA
BIOGOSPODARKA
DZIAŁALNOŚĆ MORSKA
I LOGISTYKA
BRANŻE
 uprawa zbóż
 uprawa roślin strączkowych i oleistych
 uprawa warzyw, roślin korzeniowych i roślin
bulwiastych
 uprawa roślin włóknistych
 uprawa drzew i krzewów owocowych oraz
orzechów
 uprawa roślin wykorzystywanych do produkcji
napojów, roślin przyprawowych i aromatycznych
oraz roślin wykorzystywanych do produkcji leków
i wyrobów farmaceutycznych
 rozmnażanie roślin, obróbka nasion dla celów
rozmnażania roślin
 chów i hodowla zwierząt
 uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą
zwierząt (działalność mieszana)
 działalność usługowa wspomagająca produkcję
roślinną i hodowlę zwierząt gospodarskich
 łowiectwo i pozyskiwanie zwierząt łownych,
włączając działalność usługową
 produkcja nawozów sztucznych i związków
azotowych
 produkcja pozostałych podstawowych chemikaliów
nieorganicznych
 produkcja pozostałych wyrobów z gumy
 gospodarka odpadami
 produkcja tektury
 chów i hodowla ryb oraz pozostałych organizmów
wodnych w wodach morskich
 przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków
i mięczaków
 sprzedaż hurtowa pozostałej żywności, włączając
ryby, skorupiaki i mięczaki
 produkcja statków i konstrukcji pływających, łodzi
wycieczkowych i sportowych
 naprawa i konserwacja statków i łodzi
 transport kolejowy i drogowy towarów
 transport morski i przybrzeżny pasażerski
i towarowy
 transport wodny śródlądowy pasażerski
i towarowy
 transport lotniczy pasażerski
137
SEKTOR METALOWO-MASZYNOWY
USŁUGI PRZYSZŁOŚCI
TURYSTYKA I ZDROWIE
 transport lotniczy towarów i transport kosmiczny
 działalność usługowa wspomagająca transport
 wytwarzanie wyrobów metalowych: konstrukcje
stalowe dla budownictwa przemysłowego,
specjalistycznego i mieszkaniowego
 produkcja konstrukcji stalowych i ich części
 konstrukcje stalowe spawane. Wyroby metalowogumowe. Produkcja części i akcesoriów do
samochodów osobowych
 handel hurtowy metali i rud metali
 metalurgia
 produkcja części rowerowych, wózków
inwalidzkich i wyrobów metalowych
 produkcja konstrukcji metalowych i ich części.
 produkcja kontenerów, maszyn rolniczych,
zbiorników i cystern.
 produkcja urządzeń dźwigowych i chwytaków,
instalowanie dźwigów towarowych i osobowych,
instalowanie ruchomych schodów
 produkcja i sprzedaż wyrobów ze stali
nierdzewnej, projektowanie i budowa pomostów
pływających.
 ICT
 oprogramowanie i usługi IT
 IT consulting, near-shoring i outsourcing
 technologie mobilne
 przemysły kreatywne
 e-marketing
 projektowanie
 hotele i podobne obiekty zakwaterowania
 obiekty noclegowe turystyczne i miejsca
krótkotrwałego zakwaterowania
 pola kempingowe (włączając pola dla pojazdów
kempingowych) i pola namiotowe
 pozostałe zakwaterowanie
 działalność agentów i pośredników turystycznych
 działalność organizatorów turystyki
 działalność pilotów wycieczek i przewodników
turystycznych
 działalność w zakresie informacji turystycznej
 pozostała działalność usługowa w zakresie
rezerwacji, gdzie indziej niesklasyfikowana
Źródło: Opracowanie na podstawie zestawienia PKD Regionalnych Specjalizacji WZP [w:] „Założenia do
procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego”, Wydział
Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, Styczeń
2014
http://eregion.wzp.pl/sites/default/files/zalozenia_do_dentyfikacji_iswzp_27012014_0.pdf
Wymienione w tabeli branże mają stanowić potencjalną podstawę do rozwijania
inteligentnych specjalizacji w regionie.
138
Branże wchodzące w skład obszaru działalności morskiej i logistyki oraz turystyki
i zdrowia mogą rozwijać się dzięki korzystnej lokalizacji regionu – dostępowi do morza,
umożliwiającemu komunikację z krajami skandynawskimi i dobrze przygotowanemu
zapleczu portowemu oraz położeniu przy niemieckiej granicy. Również przedstawiciele
branży działalności morskiej i logistycznej zauważyli, że ten rodzaj przemysłu jest
w regionie Pomorza Zachodniego bardzo konkurencyjny ze względu na możliwości
transportowe oraz – w obszarze morskim – relatywnie niewielką konkurencję (jedynie
Pomorze Zachodnie i Pomorze mają bezpośredni dostęp do Morza Bałtyckiego, co daje
im przewagę w stosunku do innych regionów). Jest to ważna przesłanka
do uwzględnienia tego obszaru jako inteligentnej specjalizacji, ponieważ wykorzystuje
on naturalne walory i położenie województwa zachodniopomorskiego.
W toku wywiadów TDI z przedsiębiorstwami zauważono, że regionalna specjalizacja turystyka i zdrowie - jest głęboko zakorzeniona jako jeden z filarów gospodarki regionu.
Jak wykazano w rozdziale 2.1. – prężnie się rozwija i stawia Pomorze Zachodnie
w obszarze turystyki na jednym z pierwszych miejsc w kraju. Dlatego też
przekształcenie jej w inteligentną specjalizację zdaje się być jednym z istotniejszych
działań wzmacniających rozwój województwa zachodniopomorskiego.
Klimat i żyzność gleb pozytywnie oddziałuje na działalność sektorów wchodzących
w skład obszaru biogospodarki. Do dziedziny tej należałoby zaliczyć także sektor
drzewny i wyrobów drewnopochodnych. W toku wywiadów TDI przedstawiciele
przedsiębiorstw z branży biogospodarka wskazywali, że „inteligentna specjalizacja”
związana z tym obszarem już funkcjonuje w rzeczywistości gospodarczej regionu –
dlatego też ciężko mówić o jej tworzeniu. Jeden z respondentów odniósł się do braku
innowacyjności w branży biogospodarki, która jego zdaniem wiąże się jedynie
z doskonaleniem technologii wytwarzania. Jednak, biorąc pod uwagę realizowane
projekty badawcze (m.in. z udziałem Klastra „Zielona Chemia”), należy uznać, że są
podejmowane działania o charakterze innowacyjnym, sam klaster zaś cechuje się
najwyższą innowacyjnością spośród wszystkich zlokalizowanych w województwie
zachodniopomorskim. Jednakże liczba i zasięg realizowanych działań mogłyby być
większe dzięki wyłonieniu biogospodarki jako inteligentnej specjalizacji województwa
zachodniopomorskiego.
Branże stanowiące usługi przyszłości mają bardzo duże szanse na rozwój dzięki młodym
ludziom zdobywającym kwalifikacje w zachodniopomorskich szkołach wyższych.
Przedstawiciel branży regionalnej specjalizacji usługi przyszłości wskazał, że istotną
rolę w przekształceniu jej w inteligentną specjalizację powinna mieć także opieka
wyspecjalizowanych instytucji tj. klastry i IOB. W toku spotkania fokusowego również
wskazano, że rozwój usług przyszłości jest stymulowany nie tylko przez
przedsiębiorstwa i klastry działające w tym obszarze, ale także uczelnie – w tym m.in.
Akademię Sztuki w Szczecinie, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny,
Politechnikę Koszalińską i PWSZ w Wałczu.
Działalności w sektorach metalowym i maszynowym, mimo historycznego związku
z przemysłem stoczniowym, są obecnie niespecyficzne dla regionu, wpisują się jednak
w europejską politykę reindustrializacji oraz – potencjalnie – rozwój nowych
przemysłów. Zdaniem przedstawicieli przedsiębiorstw w przemyśle metalowo139
maszynowym kluczową przesłanką do rozwoju, jako inteligentnej specjalizacji, jest
innowacyjność wspierania przez klastry i instytucje otoczenia biznesu.
Podstawą identyfikacji wymienionych dziedzin działalności były prace (analizy
i badanie) wykonane przez Wydział Zarządzania Strategicznego Urzędu
Marszałkowskiego. Rezultat nawiązuje do rodzajów działalności zdefiniowanych
w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007). Od daty przeprowadzenia
badania (2010) struktura i uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej
w województwie zachodniopomorskim nie uległy zasadniczej zmianie (pomimo zmian
strukturalnych i własnościowych znaczących w skali niektórych branż, w tym żeglugi,
przemysłu stoczniowego i przemysłu nawozów sztucznych). W rezultacie dokonany
wybór należy uznać za aktualny – z dwoma rekomendacjami.
Po pierwsze, należy stwierdzić potrzebę uwzględnienia istotnej w województwie branży
wchodzącej w skład biogospodarki, tj. przemysłu drzewnego i wyrobów
drewnopochodnych, a w jej składzie następujących dziedzin działalności:
• Pozyskiwanie drewna - PKD, klasa 02.20
• Produkcja wyrobów z drewna (…) – PKD, Dział 16
• Produkcja mebli – PKD, Dział 31
Po drugie, należy wyraźnie zastrzec, że posługiwanie się PKD, niezwykle użyteczne
ze względów klasyfikacyjnych i statystycznych, może utrudniać prawidłowy opis
działalności innowacyjnych i integrujących wiedzę z różnych dziedzin gospodarki.
3.1.2. Przedsiębiorstwa kluczowe dla efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji
W zestawieniach poniżej wyróżniono przedsiębiorstwa, które mogą być kluczowe dla
efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji100. W toku redagowania wzięto pod
uwagę dane pochodzące z raportów, rankingów i rekomendacji eksperckich, jak również
wskazań wynikających z przeprowadzonych wywiadów i rekomendacji eksperckich101.
Wytypowano dwa z dostępnych, istniejących zestawień, sformułowano także dodatkowe
rekomendacje, biorące pod uwagę wiedzę autorów raportu na temat przedsiębiorstw
i struktury gospodarczej województwa.
100
Pominięto przedsiębiorstwa spoza branż zaliczonych do specjalizacji regionu; pominięto również
przedsiębiorstwa identyfikowane z regionem, ale mające siedzibę rejestrową poza regionem (ważną historycznie
firmą jest zarejestrowana obecnie poza Polską spółka Euroafrica Linie Żeglugowe).
101
W województwie zachodniopomorskim nie sporządza się rankingów firm według wielkości i wskaźników
finansowych (zazwyczaj zestawienia takie sporządzane i publikowane są przez media regionalne).
Ogólnokrajowe zestawienia największych przedsiębiorstw w Polsce zawierają informacje o nielicznych tylko
firmach z województwa – z uwagi na ich małą liczbę w regionie. Dane statystyczne udostępniane przez GUS nie
zawierają informacji indywidualnych o poszczególnych firmach. W oparciu o wskazane źródła wtórne w ramach
analizowanych specjalizacji zidentyfikowano jednak prawdopodobnie wszystkie bądź prawie wszystkie grupy
kapitałowe lub firmy o przychodach powyżej 200 mln zł.
140
Listy przedstawionych przedsiębiorstw nie są zamknięte i będą ulegać zmianom
w czasie.
3.1.2.1. Diamenty Forbesa 2014
Wyboru dokonano na podstawie rankingu „Diamenty Forbesa 2014”. Lista podmiotów
sporządzona została przez wywiadownię Bisnode Polska w porozumieniu z redakcją
„Forbesa”. Zebrano dane o podmiotach, które w 2013 roku w wymaganym terminie
złożyły raporty do KRSu. Na tej podstawie przyznane zostały ratingi wiarygodności,
bazujące na rentowności (obliczane na podstawie wskaźników ROA i EBIT), bieżącej
płynności i niezaleganiu z płatnościami. Analizowane były firmy, których przychody
ze sprzedaży przekroczyły 5 mln zł (poza instytucjami finansowymi). Zajęta pozycja
uzależniona była od ujętego procentowo przeciętnego wzrostu wartości firmy. Na liście
tej znalazły się 44 podmioty z województwa zachodniopomorskiego. W poniższej tabeli
przedstawiono te firmy, które na podstawie PKD zaliczają się do branż obejmujących
regionalne specjalizacje województwa zachodniopomorskiego102.
Tabela 18 Przedsiębiorstwa potencjalnie ważne dla efektywności wdrażania regionalnych
specjalizacji WZP
MIEJSCE NA
LIŚCIE
REGIONALNEJ
MIEJSCE NA
LIŚCIE
KRAJOWEJ
NAZWA
PRZEDSIĘBIORSTWA
ZYSK
NETTO
PRZECIĘTNY
WZROST
WARTOŚCI
2010-2012
PKD
120,8
5,0
42,34%
10.20.Z
240,9
6,0
23,06
10.91.Z
5,3
4,9
22,59
18,34
52.29A
50.40 Z
23,7
0,4
51,94
46.32 Z
5,4
1,4
45,57
01.11 Z
PRZYCHODY
ZE
SPRZEDAŻY
PRZYCHODY OD 50 DO 250 MLN PLN
SPECJALIZACJA: BIOGOSPODARKA
1
89
3
291
Nordfish Foodmark Sp.
z o.o.
Polskie Zakłady
Zbożowe Sp. z o.o.
SPECJALIZACJA: DZIAŁALNOŚĆ MORSKA I LOGISTYKA
4
6
300
389
Pol Agent Sp. z o.o.
OT Logistics SA
95,2
77,0
PRZYCHODY OD 5 DO 50 MLN PLN
8
232
13
309
Hurtownia
Wielobranżowa Rojan
J.Patruś & R.Bączyński
Sp.J
Gospodarstwo Rolne
Noskowo Sp. z o.o.
Podczas klasyfikacji poszczegolnych podmiotow opierano się na podziale obszarow na podklasy PKD
przedstawionym w dokumencie „Załozenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji
wojewodztwa zachodniopomorskiego”, Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski
Wojewodztwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, Styczen 2014.
102
141
15
320
19
459
22
492
24
564
26
612
28
690
37
958
39
45
1033
1326
Goodwell Polska Sp. z
o.o.
Stadnina Koni
Nowielice Sp. z o.o.
Kub Farm Sp. z o.o.
Furniko Fabryka Mebli
Biurowych
Opak Leopold Pączka
spółka jawna
Serwach spółka jawna
Pauladrob
Bachorowska&
Bachorowski spółka
jawna
Mare Foods Sp. z o.o.
Rol Plant Sp. z o.o.
9,3
0,1
44,77
17.21 Z
8,4
2,0
37,20
01.50 Z
6,0
2,6
35,36
01.11 Z
31,6
1,9
32,50
31.01 Z
34,6
2,0
30,83
17.21 Z
36,9
2,2
28,51
17.21 Z
13,2
1,5
22,68
46.32 Z
32,1
24,5
0,5
3,6
21,28
16,96
46.38 Z
46.38 Z
6
214
9
262
29
742
33
896
Logistik in XXL Polska
Sp. z o.o.
Przedsiębiorstwo
Dokrumex Sp. z o.o.
Polsteam Shipping
Agency Sp. z o.o
Baltchem SA Zakłady
Chemiczne w Szczecinie
8,5
0,6
53,51
49.41 Z
8,3
0,5
49,16
49.41 Z
5,3
0,3
27,21
52.29 A
47,2
6,6
23,78
52.24 A
SPECJALIZACJA: PRZEMYSŁ METALOWO-MASZYNOWY
7
218
10
273
16
362
20
477
30
834
42
1215
47
1357
54
1468
Elfa Manufacturing
Poland Sp. z o.o.
Ultracore Polska Sp. z
o.o.
Muller Technik Koszalin
Sp. z o.o.
Plastic Form B.JagiełłoWaszkiel A.Waszkiel
J.Wiśniewska
A.Wieśniewski spółka
jawna
Baltic Net Sp. z o.o.
PPHU Hean Głuszko &
Pawlak spółka jawna
Rewaco International
Specjalne Pojazdy Sp. z
o.o.
Przedsiębiorstwo
Wielobranżowe Import
Export Broset Sp. z o.o.
48,6
5,1
53,17
25.99 A
43,8
2,3
48,32
25.93 Z
29,4
1,1
42,43
22.29 Z
33,1
1,3
36,29
22.29 Z
5,4
0,6
24,95
33.19 Z
7,7
0,3
18,48
22.22 Z
9,2
0,04
16,54
29.10 A
19,3
1,0
15,15
25.11 Z
11,5
3,5
207,07
70.22 Z
32,5
4,8
144,62
62.01 Z
41,9
0,7
16,28
62.02 Z
0,8
18,22
55.20 Z
SPECJALIZACJA: USŁUGI PRZYSZŁOŚCI
1
18
2
31
50
1378
Blue Line Engineering
SA
BL Stream Sp. z o.o.
Towarzystwo
Handlowe Alplast
spółka jawna A.Bąk i
Spółka
SPECJALIZACJA: TURYSTYKA I ZDROWIE
43
1236
Centrum Zdrowia i
Relaksu Verano Sp. z
o.o.
25,8
142
44
1293
46
1338
55
1474
Sanatorium
Uzdrowiskowe Koral
Live Sp. z o.o.
Obiekty SanatoryjnoWczasowe Północ Sp. z
o.o.
Przedsiębiorstwo Usług
Wczasowo-Leczniczych
i Rekreacji Jantar
5,4
0,6
17,39
86.10 Z
6,1
1,3
16,74
86.10 Z
7,1
2,2
15,11
86.90 A
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://diamenty.forbes.pl/laureaci-diamentow-forbesazachodniopomorskie,artykuly,170476,1,1.html.
3.1.2.2. Potęgi Biznesu 2013
Zestawienie powstało w oparciu o ranking wartości rynkowej sporządzony przez
agencję pn. Instytut Nowoczesnego Biznesu w oparciu o dane dostarczone przez
Wywiadownię Handlową InfoCredit. W rankingu uwzględnia się dane za lata 2011-2013
obejmujące rentowność oraz hipotetyczne wskaźniki ceny (wartości) rynkowej firmy
w relacji do wartości księgowej. Ranking bierze pod uwagę wyłącznie firmy o dodatniej
rentowności oraz o wartości powyżej 100 mln zł.
Uwagę zwraca to, że wytypowane przedsiębiorstwa reprezentują tylko trzy spośród
analizowanych specjalizacji.
Tabela 19 Ranking zachodniopomorskich ”Potęgi Biznesu” 2013
MIEJSCE NA
LIŚCIE
REGIONALNEJ
MIEJSCE
NA LIŚCIE
KRAJOWEJ
NAZWA
PRZEDSIĘBIORSTWA
WARTOŚĆ
RYNKOWA
03.2013
DYNAMIKA
WARTOŚCI
2013/2012
ŚREDNIA
EFEKTYWNOŚĆ
2011-12
788
188%
14,4%
372
108%
7,6%
370
336
152
148
3%
95%
40%
481%
16,5%
5,5%
3,9%
8,6%
138
-10%
14,5%
125
29%
1,4%
104
33%
24,9%
2
8
9
12
20
22
25
27
29
216
471
477
516
1111
1137
1218
1333
1611
Kronospan Polska Sp. z o.o.
Spółdzielcza Agrofirma
Witkowo
Clean&Carbon Energy S.A.
YARA Poland Sp. z o.o.
Krono – Chem Sp. z o.o.
Stabos Sp. z o.o.
E.ON Energie Odnawialne Sp. z
o.o.
Kronospan Chemical
Szczecinek Sp. z o.o.
Sita Jantra Sp. z o.o.
3
4
6
15
28
37
237
276
335
842
1469
1389
1568
Zarząd Morskich Portów
Szczecin i Świnoujście S.A.
Żegluga Polska S.A.
Morpol S.A.
OT Logistics S.A.
Polska Żegluga Morska Przeds.
Państwowe
Port Handlowy Świnoujście Sp.
z o.o.
Per Aarsleff A/S Oddział w
Polsce
729
38%
19,4%
641
531
197
13%
62%
-15%
203%
2%
25,9%
113
124%
7,7%
119
158%
9,2%
106
539%
14,8%
38
143
1
40
41
206
1162
1393
Cargotec Poland Sp. z o.o.
Backer OBR Sp. z o.o.
Europa Systems Sp. z o.o.
821
145
119
183%
56%
65%
7%
5,9%
21%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://businessnow.pl/4493,potegi-biznesu-2013-w-polsce.html
3.1.2.3. Inne rekomendacje
Powyżej pokazane zestawienia nie pokrywają całości populacji firm o dużym potencjale
ekonomicznym i / lub innowacyjnym. W szczególności listy nie zawierają czterech
dużych firm sektora biogospodarki:




IKEA Industry Poland Sp. z o.o. (dawniej: Swedwood) z siedzibą w Goleniowie –
przedsiębiorstwo
przetwórstwa
drzewnego
i
produkcji
wyrobów
drewnopochodnych o rocznych przychodach (2011-2013) oscylujących wokół
kwoty 4 000 mln zł rocznie.
Grupa Azoty Zakłady Chemiczne Police S.A. – przedsiębiorstwo przemysłu
nawozów sztucznych i produktów technologicznie pokrewnych o przychodach
2 464 mln zł (2013).
Homanit Polska Sp. z o.o. i Spółka Sp. k. – przedsiębiorstwo produkcji wyrobów
drewnopochodnych z siedzibą w Karlinie o rocznych przychodach 380 mln zł
(2012).
Koszalińskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego S.A. w Szczecinku producent i przetwórca tarcicy o przychodach 230 mln zł (2013).
W odniesieniu do firmy Kronospan (przychody 1 500 mln zł rocznie w 2013 roku)
należy zauważyć, że spółka jest podmiotem wiodącym w grupie kapitałowej, w której
kolejne podmioty uzyskują przychody powyżej 100 mln zł.
Zestawienia w mało czytelny sposób odzwierciedlają potencjał firm prowadzących
działalność w zakresie gospodarki morskiej i logistyki:



O.T. Logistics S.A. – spółka, której siedziba została przeniesiona do Szczecina
z Wrocławia; jest spółka wiodącą grupy kapitałowej, w skład której wchodzą
m.in. Deutsche Binnenreederei AG (jeden z wiodących przewoźników rzecznych
w Niemczech), Port Handlowy Świnoujście Sp. z o.o., Bałtycki Terminal
Drobnicowy Gdynia Sp. z o.o., Rentrans Cargo Sp. z o.o. i C. Hartwig Gdynia S.A.;
roczne przychody wyniosły za 2013 roku 490 mln zł i cechują się potencjałem
wzrostowym (za 9 miesięcy 2014 roku wyniosły 611 mln zł).
Polska Żegluga Morska – grupa kapitałowa, obejmująca państwowe
przedsiębiorstwo wiodące oraz szereg podmiotów, w tym wymienione
w rankingu „Potęg biznesu 2013” Żeglugę Polską S.A., wymienioną w rankingu
„Diamentów Forbesa 2014” Polsteam Shipping Agency Sp. z o.o., jak również
szereg kolejnych podmiotów krajowych i zagranicznych; przychody ogółem:
1 909 mln zł (2012).
Polska Żegluga Bałtycka S.A. z siedzibą w Kołobrzegu obsługuje połączenia
pasażersko-towarowe na Morzu Bałtyckim; obecnie w toku prywatyzacji;
przychody: 227 mln zł (2013).
144


Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. uzyskuje przychody
na poziomie 150 mln zł (2013), jednak na jego majątku funkcjonuje wiele firm
branży logistycznej (przeładunki i magazynowanie) osiągające dzięki lokalizacji
łączne przychody o znacznie wyższej wartości.
Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A. powstała w wyniku przyłączenia
Morskiej Stoczni Remontowej w Świnoujściu przez Szczecińską Stocznię
Remontową Gryfia; przychody połączonego podmiotu wynoszą poniżej 200 mln
zł (2013-14).
Dwa ostatnie podmioty są zaangażowane w działalność klastrową: ZMPSiŚ S.A. jako
podmiot wiodący Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, MSR Gryfia S.A. jako członek
Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego.
Z pozostałych wymienionych w zestawieniach podmiotów w działalność klastrową
zaangażowane są Kronospan (jako podmiot wiodący Szczecineckiego Klastra
Meblowego) oraz BL Stream Sp. z o.o. jako członek Klastra ITC Pomorze Zachodnie.
Wymienione w pkt 3.1.2.3. podmioty osiągają łącznie roczne przychody
z całokształtu działalności na poziomie powyżej 11 mld zł, a więc powyżej 25%
przychodów ogółem z działalności wszystkich podmiotów gospodarczych
działających na terenie województwa.
3.2. Usługi świadczone przez klastry dla kluczowych przedsiębiorstw
z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji
3.2.1. Identyfikacja świadczonych przez klastry usług
W tabeli przedstawione zostały usługi świadczone przez klastry w województwie
zachodniopomorskim, głównie w kontekście wsparcia rozwoju przedsiębiorstw.
Tabela 20 Usługi świadczone przez zachodniopomorskie klastry
KLASTER
Klaster ICT Pomorze
Zachodnie
ŚWIADCZONE USŁUGI






dostęp do sieci kontaktów biznesowych oraz kadr IT
kontakty z przedsiębiorstwami poprzez newslettery, maile,
telefony, smsy
udział w branżowych targach, giełdach kooperacyjnych,
misjach gospodarczych, wspólnych projektach IT
udział w szkoleniach, konferencjach
współpraca przy regionalnych, krajowych
i międzynarodowych projektach
współpraca ze szkołami wyższymi, szkołami (np.
organizacja praktyk), przede wszystkim z Wydziałem
Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego, Akademią Morską, Wydziałem
Elektronicznym, Wydziałem Nauk Ekonomicznych
145










Klaster Metalowy
Metalika














i Zarządzania US
współpraca nauka-biznes
preferencyjne warunki najmu sal konferencyjnych
i szkoleniowych, powierzchni serwerowych w Technoparku
Pomerania
wywiady i artykuły promujące przedsiębiorstwa
publikowane na stronie www i newsletterze klastra oraz
w mediach współpracujących
opis profilu działalności firmy i jej produktów oraz
umieszczenie logotypu na stronie www.klaster.it
informacja o firmie w materiałach klastra, baner z ofertą
promocyjną firmy na stronie klastra (2 razy w roku/2
tygodnie)
budowanie relacji pomiędzy firmami
doradztwo w zakresie rekrutacji i budowania marki
pracodawcy (m.in. ogłoszenia, strona kariery, marketing
rekrutacyjny)
współpraca z dostawcami usług HR
wymiana informacji, np. na temat możliwości
zewnętrznego finansowania
pomoc w zdobywaniu zleceń, podwykonawstwie,
kontaktowaniu przedsiębiorstw z zewnętrznymi
jednostkami, które mogą ułatwić im działalność
współpraca ze sferą B+R oraz IOB
udział w regularnie organizowanych spotkaniach klastra
udział w branżowych targach, giełdach kooperacyjnych,
misjach gospodarczych
udział w szkoleniach
udział w konferencjach
współpraca ze szkołami wyższymi, przede wszystkim
z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Wałczu
pomoc w pozyskaniu sponsorów i patronów medialnych
realizacja wspólnych projektów wspomagających rozwój
i zarządzanie w branży metalowej i komplementarnej
realizacja wspólnych projektów marketingowych
i budowanie pozytywnego wizerunku branży metalowej
oraz przedsiębiorstw tworzących klaster
opracowywanie i wdrażanie wspólnych projektów
służących rozwojowi i edukacji kapitału ludzkiego
udział w procesach eksportowych
zamieszczenie listy członków klastra na stronie www.
polskieklastry.org/klaster-metalowy-metalika/
projekty dla klientów biznesowych: badania rynku,
badania marketingowe, strategie, doradztwo, komunikacja
z rynkiem
pomoc w opracowaniu oferty JST w celu pozyskania
inwestorów - wzmocnienie wiarygodności JST
w rozmowach z inwestorami, zainicjowanie długofalowego
programu pozyskiwania inwestorów, wypracowanie
znaczącej roli JST na mapie regionu i Polski, badania
146
Klaster Morski
Pomorza Zachodniego














Transgraniczny Klaster
Szlak Wodny Berlin –
Szczecin - Bałtyk







Zachodniopomorski
Klaster Chemiczny
"ZIELONA CHEMIA"







w obszarach społecznych i gospodarczych, opracowanie
strategii, pomoc w pozyskaniu sponsorów i patronów
medialnych, projekty w zakresie komunikacji z otoczeniem
wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra
organizacja spotkań celem wymiany doświadczeń
tworzenie sieci współpracy przedsiębiorców i instytucji
w regionie
przygotowanie i prowadzenie wspólnych projektów
badawczo-rozwojowych
kształcenie kadr operacyjnych i zarządzających
w zależności od potrzeb zgłaszanych na forum klastra;
zamieszczenie listy członków klastra na stronie
www.klastermorski.com
badania naukowe w obszarze zagadnień przemysłu
morskiego
kompleksowa obsługa marketingowa i promocyjna;
kompleksowe doradztwo w zakresie logistyki
i przeładunku
doradztwo gospodarcze oraz w zakresie zarządzania
eksploatacja terminali portowych
współpraca ze szkołami wyższymi (np. organizacja
praktyk, staży)
koordynacja działań promocyjnych
budowanie marketingu transgranicznego
opracowanie nowych projektów realizowanych w okresie
budżetowania z finansów UE na lata 2014-2020
stymulowanie nowych inicjatyw związanych z realizacją
Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do
2020 roku
współpraca z LGR (Lokalne Grupy Rybackie) i LGD
(Lokalne Grupy Działania)
organizacja misji gospodarczych (Niemcy, Ukraina, Szwecja,
Szwajcaria), wizyt studyjnych, giełd kooperacyjnych (typu
B2B), targów branżowych
organizacja cyklicznej imprezy dla przedsiębiorstw branży
chemicznej z Euroregionu Pomerania pt. Chemika
pomoc w pozyskiwaniu funduszy na rozwój oraz wdrażanie
innowacyjnych produktów w przedsiębiorstwach
organizacja i prowadzenie audytów technologicznych
i doradczych w przedsiębiorstwach branży chemicznej
wymiana doświadczeń oraz kooperacja z firmami
zagranicznymi
prowadzenie badań w obszarze: nawozów, tworzyw
sztucznych i gumy, przemysłu spożywczego
i petrochemicznego, medycyny, farmacji i biotechnologii
147





Zachodniopomorski
Klaster Przemysłów
Kreatywnych








Zachodniopomorski
Klaster Morski











tworzenie prawodawstwa umożliwiającego rozwój branży
chemicznej
integracja prac badawczo-wdrożeniowych dotyczących
nowych materiałów i rozwiązań w sektorze
opakowaniowym dzięki współpracy z Centrum
Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów
Opakowaniowych;
współpraca ze szkołami wyższymi, przede wszystkim
z Wydziałem Chemicznym zachodniopomorskiego
Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie;
umieszczenie logotypu na stronie www.zielonachemia.eu
współpraca z naukowcami ze sfery B+R oraz IOB (przede
wszystkim Centrum Innowacji i Transferu Technologii
ZUT);
wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra;
edukacja na temat przemysłów kreatywnych - publikacje
w mediach, na forach, portalach internetowych
szkolenia dedykowane branżom kreatywnym dotyczące
m.in. zamówień publicznych, prawa autorskiego,
marketingu i marketingu internetowego, social media,
facebook, public relations
networking – integracja branży
budowanie konsorcjów i współdziałanie np. przy
kampaniach promocyjnych
pomoc w eksporcie usług kreatywnych;
współpraca ze środowiskiem akademickim, akademickimi
biurami karier (Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług US,
Akademia Sztuki, platforma Matrix przy
Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu-ZPSB);
organizacja spotkań nauki, sztuki (Akademia Sztuki)
i biznesu - Targi Przemysłów Kreatywnych
promocja kreatywnego przemysłu
tworzenie sieci współpracy przedsiębiorstw gospodarki
morskiej, zarządu terytorialnego oraz jednostek badawczorozwojowych
transfer wiedzy i technologii między członkami klastra
zamieszczenie listy członków klastra na stronie
www.klastermorski.org
pozyskiwanie kontraktów dla członków klastra;
tworzenie doraźnych zadaniowych konsorcjów
przedsiębiorstw do udziału w przetargach i realizacji
kontraktów
pozyskiwanie dotacji na budowanie infrastruktury
inicjowanie zmian przepisów prawnych
modelowanie współpracy z instytucjami państwowymi
i samorządowymi odpowiedzialnymi za gospodarkę
morską
inicjowanie spotkań integracyjnych celem wymiany
148

Szczecinecki Klaster
Meblowy









Zachodniopomorski
Klaster Budowlany






Bałtycki Klaster
sEaNERGIA
Zachodniopomorski
Klaster Medyczny
iSynergia















doświadczeń
organizacja warsztatów klastrowych wspólnie z Akademią
Morską
ekspertyzy
udział w konferencjach
pomoc w ubieganiu się o dodatkową pomoc publiczną
i dofinansowanie z programów unijnych w celu
zintensyfikowania rozwoju infrastruktury i współpracy
pomiędzy członkami stowarzyszenia
koordynowanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami
działającymi w ramach klastra
działania promocyjne
zamieszczenie logotypów członków Klastra na stronie
www.furniturecluster.pl
integracja środowiska budowlanego
współpraca z ramach stworzonej inicjatywy "Akademia
Dobrego Rzemiosła"
szkolenia dla pracowników branży budowlanej
usługi doradcze w ramach stałej współpracy przy Komisji
ds. Budownictwa Planowania Przestrzennego
i Mieszkalnictwa
pomoc w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych
z firmami budowlanymi
organizacja targów, giełd i konferencji o tematyce
budowlanej
szkolenia
organizacja konferencji
promocja członków klastra na jego forum
inicjowanie powiązań kooperacyjnych między członkami
klastra oraz wspólnych projektów między
przedsiębiorstwami, IOB i organizacjami badawczymi
dostarczanie wybranej wiedzy przez stronę internetową
dostęp do sieci ekspertów zajmujących się tematyką
sektora medycznego
przygotowywanie opinii i rekomendacji
opracowywanie analiz i diagnoz dla rynku sektora
medycznego
publikowanie raportów o stanie sektora medycznego
udzielanie wywiadów i komentarzy na temat sytuacji
związanych z rynkiem medycznym
udział merytoryczny w ważnych wydarzeniach
gospodarczych, konferencjach, sympozjach, kongresach;
prowadzenie warsztatów, wykładów, seminariów
organizacja indywidualnych spotkań doradczych
organizacja konferencji, spotkań środowisk związanych
z sektorem medycznym i grup zainteresowań
wymiana informacji z innymi organizacjami i instytucjami
149



Zachodniopomorski
Klaster Żeglarski







na rzecz rozwoju sektora medycznego
benchmarking rozwiązań dotyczących sektora medycznego
wiodących gospodarek i podmiotów
opracowywanie baz danych na potrzeby przygotowania
opracowań i działań klastra
umieszczenie logotypu na stronie
http://isynergia.pl/category/czlonkowie/
propozycje udziału w projektach naukowo-badawczych
research możliwości finansowania projektów
spotkania networkingowe
działania promocyjne dotyczące żeglarstwa sportowego
i rekreacyjnego oraz działania na rzecz jego rozwoju
współpraca z instytucjami naukowymi, poprzez transfer
wiedzy w ramach prac B+R
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych poszczególnych klastrów oraz IDI.
Jak ustalono w toku wywiadu z przedstawicielem Klastra ICT Pomorze Zachodnie
wśród usług przezeń świadczonych największe znaczenie dla przedsiębiorstw mają
projekty przekazywania wiedzy połączone z integracją członków. Klaster, w kontekście
wsparcia rozwoju przedsiębiorstw, wysoko ocenił usługi promocji zewnętrznej
zrzeszonych firm. Według klastra, do obecnie oferowanych usług warto dołączyć oferty
typowo handlowe dla innych branż, np. medycznej, budowlanej. Byłoby to działanie
na rzecz rozwoju regionu oraz dostarczenie kontaktów handlowych dla firm
klastrowych. Współpraca klastra z przedsiębiorstwami została oceniona pozytywnie.
Jako barierę klaster wskazał na brak czasu ze strony przedsiębiorców – skupianie się
na sprawach bieżących powoduje, że nie zawsze myślą strategicznie. Poprzez
komunikację na wielu płaszczyznach (np. wspólne dyski z dokumentami, platforma
wymiany wiedzy, newsletter), klaster ułatwia przedsiębiorcom dostęp do wszystkich
informacji, które są przedmiotem ich zainteresowania. Ważne dane są przekazywane
szybko i wielowymiarowo. W opinii klastra, jego działalność z punktu widzenia rozwoju
inteligentnych specjalizacji regionu jest bardzo istotna. Polega głównie na edukowaniu
innych branż, a także uczniów szkół średnich i studentów. Warto jednak pamiętać o tym,
że aby działania klastra i IOB były efektywne niezbędne jest współdziałanie. Przykładem
jest symbioza Technoparku z Klastrem ICT Pomorze Zachodnie. Infrastrukturalne
wsparcie ze strony Technoparku umożliwia przeprowadzanie przez Klaster szkoleń oraz
rekrutacji. Ponadto istnieją pewne braki ze strony instytucji otoczenia biznesu, jak
np. niedopasowanie oferty do zapotrzebowania przedsiębiorstw w postaci
indywidualnych konsultacji, np. z zakresu porad prawnych. Wynika to głównie z faktu,
że nie wszystkie instytucje otoczenia biznesu mają budżet przeznaczone na te cele.
W opinii przedstawiciela Klastra Metalowego Metalika, usługi świadczone przez
klaster w celu wsparcia rozwoju przedsiębiorstw są efektywne. Do klastra wciąż
dołączają nowe przedsiębiorstwa, w tym z innych województw (np. z Małopolski).
Najniższą efektywnością cechują się działania ze sfery B+R, ponieważ przedsiębiorcy
często nie są nimi zainteresowani. Mocną stroną Klastra Metalowego Metalika jest
150
współpraca z podmiotami w kraju i za granicą. Problemy natomiast dotyczą braku
środków finansowych. Współpraca klastra i przedsiębiorstw jest dobra – początkowo
klaster organizował wiele spotkań z członkami, obecnie ze względu na deficyt czasu
zostały one zastąpione kontaktem mailowym i telefonicznym. Aby współpraca
z przedsiębiorstwami była bardziej efektywna, konieczne byłyby wspólne prace
badawczo-rozwojowe, na których prowadzenie potrzebne są środki pieniężne. Przemysł
metalowo-maszynowy cechuje się dużym rozdrobnieniem geograficznym w całym
regionie. Dlatego też istnieje zauważalna potrzeba ich wspierania w postaci doradztwa
oraz kontaktów z nauką, dzięki czemu mogą stać się bardziej konkurencyjne. Klaster
Metalowy Metalika ściśle współpracuje z Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu
Technologii oraz Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów Urzędu
Marszałkowskiego. Z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji regionu rola
Klastra Metalowego Metalika jest istotna.
Jak wynika z badań IDI z przedstawicielami klastrów, usługi świadczone przez
Zachodniopomorski Klaster Budowlany są niewystarczające. Formuła klastra nie
została jeszcze doceniona przez członków oraz administrację samorządową i rządową.
Problemem w funkcjonowaniu klastra jest także zbyt mała partycypacja
przedsiębiorstw we współpracy. Zwrócono uwagę, że firmy budowlane mają trudność
z pozyskaniem wykwalifikowanych pracowników, co jest konsekwencją zmian
w szkolnictwie zawodowym. W celu poprawy tej sytuacji, Zachodniopomorski Klaster
Budowlany podjął próby wsparcia przywrócenia edukacji zawodowej poprzez
współpracę ze szkołami budowlanymi. Cenną usługą świadczoną przez klaster jest
organizacja Dni Budowlanych, dzięki którym następuje integracja środowiska
architektów, inżynierów, uczelni i Okręgowej Izby Inżynierów.
Podczas badania IDI przedstawiciel Zachodniopomorskiego Klastra Budowalnego
zwrócił uwagę na fakt, że nie można ocenić/porównać efektywności działań klastrów
i IOB, gdyż podmioty te pełnią różne funkcje. Jednocześnie zauważono, że często brakuje
informacji, o znaczeniu i korzyściach tych instytucji dla przedsiębiorstw. Dlatego też
dobrym rozwiązaniem byłoby przesyłanie informacji o pełnej ofercie danej instytucji
do klastra, aby można było ją przekazać działającym w jego ramach przedsiębiorstwom.
Przedstawiciel Klastra sEaNERGIA deklaruje, że instytucja podejmuje współpracę nie
tylko z przedsiębiorcami, ale również z IOB i z uczelniami. Integracja tych grup
podmiotów stanowi wsparcie województwa, które jest generowane także przez
pozyskiwanie środków na finansowanie działań projektowych. Aktualnie klaster stara
się zintensyfikować działania poprzez pozyskiwanie nowych członków, również
zagranicznych oraz poprzez aktywność związaną z turystyką, która przyciąga na
Pomorze Zachodnie ludzi i ma pozytywny wpływ na rozwój województwa. Respondent
podkreślał także rolę organizowanych przez klaster wydarzeń – w tym konferencji:
na obecnie (II kw. 2015 r.) organizowane wydarzenie zgłosiło się ponad 200 chętnych.
Dopasowanie działań klastra do regionalnych potrzeb odbywa się m.in. w toku
porozumień trójstronnych.
Przedstawiciel Zachodniopomorskiego Klastra Przemysłów Kreatywnych podkreśla
potrzebę wprowadzania wysoko wyspecjalizowanych szkoleń, które powinny zastąpić
szkolenia ogólne. Bardzo ważną usługą klastra są Targi Przemysłów Kreatywnych,
będące miejscem spotkań nauki (Service Inter-Lab), sztuki (Akademia Sztuki) i biznesu,
151
oraz nawiązywania kontaktów. W planach klastra są również usługi związane
z powstaniem Centrum Przemysłów Kreatywnych oraz wypracowanie tzw. szczecińskiej
szkoły designu. Zdaniem przedstawiciela klastra, usługi warto rozwinąć o kompleksową
obsługę prawną, prowadzenie analiz finansowych i możliwość wykorzystania środków
unijnych. Współpraca z przedsiębiorcami z klastra jest zróżnicowana. Aktywnych jest
ok. 20 członków – z różnym natężeniem w zależności od poruszanych kwestii i ich
potrzeb. Chcąc zwiększyć efektywność swoich działań, klaster planuje otwierać się na
zewnątrz. Do tej pory nawiązana została współpraca z Koszalińską Izbą Gospodarczą
i utworzono koszaliński oddział. Z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji,
zdaniem przedstawiciela klastra, Zachodniopomorski Klaster Przemysłów
Kreatywnych jest bardzo istotny, ponieważ łączy kulturę, sztukę i biznes. Branża
kreatywna jest złożona z mikro i małych przedsiębiorstw, które współpracują ze sobą
dość słabo. W branży tej jest zatrudnionych więcej osób niż w przemyśle ciężkim.
Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, integrując te firmy, odgrywa
w rozwoju regionu ważną rolę. W zakresie dopasowania oferty instytucji otoczenia
biznesu do zapotrzebowania przedsiębiorstw, szczególne znaczenie odgrywa Północna
Izba Gospodarcza, dzięki której powstał klaster. PIG oferuje usługi administracyjne
i techniczne, umożliwia nawiązywanie kontaktów, pomaga uzyskać dofinansowanie na
organizację targów, a jego rola oceniana jest bardzo wysoko.
Zdaniem przedstawiciela Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego usługi
świadczone przez klaster w kontekście wsparcia rozwoju przedsiębiorstw oceniane są
bardzo pozytywnie. Dotyczą one m.in. dzierżawy terenów i wspierania szkół.
Pozytywnie oceniona została również współpraca z przedsiębiorstwami oparta
na współdziałaniu. Klaster wspiera firmy z regionu poprzez realizację wspólnych
projektów. Z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji regionu, specjalizacja
działalność morska i logistyczna jest bardzo istotna. Aby branża rozwijała się
w szybszym tempie, konieczna jest współpraca Zachodniopomorskiego Klastra
Morskiego z Trójmiastem. W opinii klastra trudno jest porównać rolę klastrów
i instytucji otoczenia biznesu. Biorąc natomiast pod uwagę dopasowanie oferty IOB
do zapotrzebowania przedsiębiorstw, ważne znaczenie odgrywają przede wszystkim
usługi związane logistyką i bankowością. Wprawdzie współpraca z Regionalnym
Centrum Innowacji i Transferu Technologii oceniona została pozytywnie, podkreślono
jednak, że RCITT ma niewiele do zaoferowania klastrowi.
Przedstawiciel Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk,
w badaniu IDI podkreślił, że inicjatywy klastrowe dają duże szanse na rozwój, ale
brakuje im wsparcia finansowego. Dlatego też stara się samodzielnie pozyskiwać
fundusze na projekty, jak np. na obsługa konkursów. Współpraca podmiotu
z przedsiębiorcami polega głównie na przekazywaniu informacji i wiedzy. Podkreślono,
że firmy często borykają się z problemami finansowymi i potrzebują wsparcia
z zewnątrz. Zasygnalizowany został ponadto problem niedoceniania roli trzeciego
sektora. Zwrócono uwagę również na to, że klaster poprzez oferowanie wielu korzyści
dla przedsiębiorstw, może odegrać ważną rolę w rozwoju inteligentnych specjalizacji.
Podstawowe usługi świadczone przez Zachodniopomorski Klaster Medyczny
iSynergia dotyczą rozwoju turystyki medycznej m.in. poprzez pozyskiwanie funduszy
europejskich. Klaster ocenia, że jego oferta jest jeszcze niewystarczająca, czego głównym
152
powodem jest brak środków finansowych. Duże nadzieje podmiot ten wiąże
z dostępnością funduszy europejskich. Zachodniopomorski Klaster Medyczny
iSynergia jest klastrem młodym (powstał w 2014 roku) i nie ma możliwości pozyskania
żadnych funduszy zewnętrznych. Utrzymuje się tylko i wyłącznie ze składek
członkowskich. Klaster chce oferować m.in. szkolenia i spotkania związane z wymianą
informacji i wiedzy. Podmiot ten jest istotny z punktu widzenia rozwoju inteligentnych
specjalizacji regionu, ponieważ jego działalność dotyczy innowacji, turystyki medycznej
i medycyny. W opinii klastra jego efektywność może być wyższa niż IOB ze względu
na zrzeszanie przedsiębiorstw o podobnych potrzebach. Przedsiębiorcy oczekują
od instytucji otoczenia biznesu tematycznych szkoleń, a także integracji i wymiany
doświadczeń. Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia, w dopasowaniu
oferty instytucji otoczenia biznesu do zapotrzebowania przedsiębiorstw, wskazuje
przede wszystkim na wspieranie przedsiębiorców w dążeniu do współpracy.
3.2.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez klastry
Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez klastry zostało zbadane
na podstawie ankiet telefonicznych prowadzonych z członkami klastrów oraz
wywiadów telefonicznych z przedstawicielami branż reprezentujących regionalne
specjalizacje. Przedstawione w rozdziale informacje mają charakter opisowy
i są wnioskami z badań.
3.2.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług
Przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej, które uczestniczyły w badaniu
należą do Klastra Metalowego Metalika. Współpraca tych podmiotów z Klastrem
została oceniona pozytywnie, podobnie jak usługi przez niego oferowane.
Przedsiębiorcy szczególnie cenią sobie dostęp do kontaktów branżowych, a także udział
w targach, konferencjach i szkoleniach.
Przedsiębiorstwa reprezentujące regionalną specjalizację turystyka i zdrowie, należące
do Zachodniopomorskiego Klastra Turystycznego określiły współpracę z nim jako
zadowalającą, co wynika głównie z oferowanych usług. Dla przedsiębiorców szczególnie
ważne są działania Klastra związane z promocją i reklamą oraz pomocą we wchodzeniu
na konkurencyjne rynki krajowe i zagraniczne. Jako przykład takich działań wskazano
na organizowane przez klaster targi i konferencje, w tym konferencje połączone
z imprezą sportową dla przedsiębiorstw wspierających naukę.
Klaster Morski Pomorza Zachodniego działa, zdaniem respondentów, na rzecz
rozbudowy i modernizacji portów. Badani oceniają to zjawisko, a także całokształt
współpracy, jako bardzo dobre. Ponadto w tym obszarze klastry współpracują
ze szkołami wyższymi, co umożliwia z jednej strony dotarcie do nowości związanych
z branżą, a z drugiej - do absolwentów, czyli potencjalnych pracowników. Klastry
153
uczestniczą też w rożnego rodzaju projektach, ale przede wszystkim budują trwałe więzi
w środowisku przedsiębiorców z branży morskiej.
Firmy z branży kreatywnej pozytywnie oceniają współpracę z Zachodniopomorskim
Klastrem Przemysłów Kreatywnych i doceniają przede wszystkim możliwość
promocji poprzez członkostwo w klastrze oraz dostęp do wiedzy, w tym w formie
konferencji i szkoleń.
3.2.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań
W opinii przedsiębiorstw branży biogospodarki korzystne i warte kontynuowania
są działania związane z budowaniem bazy kontaktów (zarówno polskich, jak
i zagranicznych), z których korzystają członkowie Klastra. Wpływają one na wzajemną
wymianę doświadczeń, wprowadzanie innowacyjnych technologii i ułatwiają
rozwiązywanie, pojawiających się problemów. Warte powielania są też działania Klastra
związane z wyszukiwaniem rożnych „nowinek”, informacji na temat branżowych
konferencji i spotkań, które następnie są przekazywane przedsiębiorstwom.
Jednocześnie pozytywnie oceniona została dotychczasowa współpraca z Klastrem
„Zielona Chemia”.
Według przedsiębiorstw z branży metalowo-maszynowej korzystnymi działaniami
Klastra Metalowego Metalika są: organizowanie targów, zarówno krajowych, jak
i zagranicznych oraz sympozjów, konferencji, szkoleń dla pracowników. Badane
przedsiębiorstwa podkreślały, że działania te są szczególnie istotne w kontekście
przekazywania nowości technicznych. Pozytywnie oceniono także organizację spotkań
mających na celu wymianę doświadczeń i wspólne rozwiązywanie problemów oraz
usługi klastra związane z udostępnianiem kontaktów branżowych. Przedsiębiorcy nie
potrafili natomiast wskazać działań, które sprawiłyby, że wskazane usługi klastra
byłyby w przyszłości efektywniejsze.
Przedsiębiorcy ze specjalizacji turystyka i zdrowie do korzystnych oraz wartych
kontynuowania działań klastra zaliczają przede wszystkim te związane z promocją
Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk i członków
działających w klastrze oraz z promocją regionu. Przedsiębiorcy oczekują jednocześnie
aktywniejszych działań w tym zakresie.
3.2.3. Zakres współpracy z przedsiębiorstwami
Jak wynika z badań, przynależność klastrowa przynosi korzyści zarówno
przedsiębiorstwom z branży biogospodarki, jak i samemu klastrowi. Przynależność
do klastra została określona jako swego rodzaju dostęp do nowości. Podkreślona została
rola klastra jako pośrednika między przedsiębiorcami w wymianie doświadczeń oraz
wiedzy branżowej. Firmy pozytywnie oceniają także konferencje, które są organizowane
przez klaster oraz udział w targach krajowych i międzynarodowych, a wśród nich
154
np. organizacja cyklicznej imprezy
z Euroregionu Pomerania pt. Chemika.
dla
przedsiębiorstw
branży
chemicznej
Zbadane przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej za największą korzyść
z przynależności do klastra również uznały integrację branżową. Przedsiębiorcy
za pośrednictwem klastra wymieniają się doświadczeniem, a także wspólnie realizują
zlecenia. Korzyścią jest także udział w targach dający możliwość nawiązania nowych
kontaktów i współpracy z firmami krajowymi i zagranicznymi. Aby korzyści tych było
więcej oraz by były bardziej widoczne, pojawiła się propozycja zaproszenia kolejnych
przedsiębiorstw do klastra, co da szansę na większą wymianę doświadczeń i nawiązanie
szerszej współpracy. W celu osiągnięcia większych korzyści z przynależności do klastra
przedsiębiorstwa zasugerowały nawiązanie szerszej współpracy z instytucjami
naukowymi i badawczymi. Za istotną korzyść uznano również dostęp do informacji,
dzięki którym firmy mogą być bardziej konkurencyjne. Cenna dla przedsiębiorstw jest
także pomoc klastra w interpretacji przepisów dotyczących prawa czy podatków.
W opinii przedsiębiorstw specjalizacji turystyka i zdrowie największą korzyścią
z przynależności jest dostęp do bazy wiedzy i wymiana doświadczeń, które mogą
owocować współpracą handlową. Przedsiębiorstwa z branży turystycznej przestają
ze sobą konkurować i zaczynają się uzupełniać. Klaster oferuje korzyści dla firm
w postaci wspólnej reklamy, działań promocyjnych i nawiązywania nowych kontaktów,
zarówno krajowych, jak i zagranicznych.
Zdaniem reprezentantów branży morskiej i logistycznej Zachodniopomorski Klaster
Morski dąży do podniesienia konkurencyjności firm w regionie. Zajmuje się wsparciem
przemysłu stoczniowego, modernizacji portów, ponadto współpracą z uczelniami
i badaniami dotyczącymi branży morskiej, a częściowo również rozwojem turystyki
morskiej. Działania te są, w opinii respondentów, wystarczające.
Klaster z branży kreatywnej dąży do podniesienie maksymalizowania relacji pomiędzy
swoimi członkami, co zostało wysoko ocenione przez respondentów.
Na pytanie, jakie działania powinny oferować klastry w ramach współpracy
z przedsiębiorstwami kluczowymi z punktu widzenia efektywności wdrażania
inteligentnych specjalizacji, przedsiębiorstwa z branży biogospodarki zaproponowały,
by wprowadzić szkolenia dotyczące innowacji technicznych, a także wpłynąć na większe
zainteresowanie i zaangażowanie się szkół wyższych a także zintensyfikować działania
klastra skierowane na pobudzanie współpracy na linii nauka-biznes.
Przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej stwierdziły, że należy kontynuować
dotychczasowe działania Klastra w zakresie organizowania targów, konferencji, pomocy
związanych z formalnościami oraz działaniami dotyczącymi przepływu wiedzy
i informacji, w szczególności w odniesieniu do innowacji. Jednocześnie zwrócono uwagę
na konieczność podjęcia przez klastry szerszej współpracy z instytucjami naukowobadawczymi i szkołami wyższymi.
Według badanych przedsiębiorców specjalizacji turystyka i zdrowie, klaster powinien
zająć się działaniami dotyczącymi promocji i reklamy na szerszą skalę. Przedsiębiorcy
tej specjalizacji oczekują od klastra atrakcyjnej i aktywnej promocji regionu, która
będzie skutkowała zwiększeniem ruchu turystycznego. Wskazano również
155
na konieczność podjęcia szerszej współpracy klastra z instytucjami naukowymi w celu
poszerzania wiedzy i wspierania przedsięwzięć innowacyjnych.
Przedsiębiorstwa z branży morskiej i logistycznej uważają, że klaster oferuje tak
szeroki wachlarz działań, że trudno jest wskazać, czym dodatkowo mógłby się zająć.
Przedstawiciele przemysłów kreatywnych sądzą, że należy rozwijać powiązania
między firmami oraz realizować kontrakty partnerskich.
3.3. Identyfikacja i wybór regionalnych klastrów kluczowych dla
inteligentnych specjalizacji
3.3.1. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych – uwagi wstępne
Wybór regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji, powiązany
z podnoszeniem innowacyjności i konkurencyjności województwa, powinien być spójny
ze strategicznymi kierunkami rozwoju regionu i polityką klastrową w Polsce, jednak
z zachowaniem samodzielności regionów103. Dokonanie wyboru kluczowych klastrów
jest oparte na kryteriach ilościowych oraz jakościowych. Należy jednocześnie
podkreślić, że ocena klastrów powinna mieć charakter zindywidualizowany.
W założeniach metodologicznych wyboru regionalnych klastrów kluczowych dla
województwa zachodniopomorskiego proponowane jest przyjęcie 4 założeń
(por. rysunek 28):
103
„Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do 2020 roku, rekomendacje grupy roboczej ds. polityki
klastrowej”, red. M. Dzierżanowski, PARP, Warszawa 2012, str. 31 i in.
156
Rysunek 24 Ogólne kryteria wyboru regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych
specjalizacji
Założenie 1: Selekcja wstępna - zgodność specjalizacji klastrów ze specjalizacjami
regionu.
Selekcja może zostać dokonana w oparciu o wskazane przez wnioskujące klastry
wskazania dotyczące PKD. Istnieje tu jednak ryzyko związane ze sposobem definiowania
numerów PKD dla działalności o innowacyjnych strukturach i charakterystykach104.
Założenie 2: Określenie masy krytycznej klastrów – dane ilościowe
Masę krytyczną klastrów, czyli ich potencjał gospodarczy i innowacyjny, należy zmierzyć
wskaźnikami ilościowymi. Do wskaźników tych mogą należeć na przykład:


liczba przedsiębiorstw w klastrze
liczba instytucji otoczenia biznesu, z którymi współpracuje klaster
Nietypowym profilem biznesowym legitymuje się np. Bałtycki Klaster sEaNERGIA. Jesli odwołac się do
wykazu PKD zamieszczonego w opracowaniu „Załozenia do procesu identyfikacji inteligentnych
specjalizacji wojewodztwa zachodniopomorskiego”, to klaster ten prawdopodobnie nie spełniałby
kryteriow dostępu do grona klastrow kluczowych. Podobnie w podanych definicjach PKD nie miesci się
Klaster Medyczny iSynergia.
104
157













liczba instytucji naukowych, z którymi współpracuje klaster
liczba jednostek B+R, z którymi współpracuje klaster
liczba jednostek samorządowych wspierających działalność klastra
liczba partnerów zagranicznych
liczba instytucji i firm wspierających klaster
liczba zrealizowanych projektów na linii biznes-nauka
zatrudnienie i jego dynamika
poziom eksportu i jego dynamika
zyski i nakłady inwestycyjne
nakłady na B+R i innowacje
liczba przedsiębiorstw innowacyjnych
liczba wprowadzonych innowacji
liczba wynalazków oraz wzorów użytkowych
Warto przy tym zwrócić uwagę na nieporównywalność danych z różnych branż
ze względu na wielkość tych branż (w skali globalnej i regionalnej), efekt skali i wielkość
typowych przedsiębiorstw, koncentrację własnościową podmiotów w branży,
zróżnicowane bariery dotyczące działań badawczo-rozwojowych (dotyczące np. skali
nakładów czy charakteru tych prac np. w branży turystycznej, logistycznej
a biochemicznej) i in. Toteż wskaźniki ilościowe powinny zostać poddane selekcji
(propozycja została zawarta w pkt. 3.3.3.2. niniejszego opracowania) oraz odpowiednio
sparametryzowane w celu umożliwienia porównania masy krytycznej poszczególnych
klastrów. Parametryzacja może mieć charakter jakościowy, np. metodą sędziów
kompetentnych, dokonywaną w momencie oceny wniosków105.
Założenie 3: Określenie potencjału klastrów – ocena jakościowa
Równocześnie z analizą ilościową powinna być dokonana ocena jakościowa potencjału
gospodarczego i innowacyjnego regionalnych klastrów, celem wyboru klastrów
kluczowych dla rozwoju specjalizacji regionu. Do wskaźników jakościowych należy
zaliczyć doświadczenie koordynatora i wiodących uczestników klastra oraz
dotychczasowe i planowane106:





partnerstwo oraz synergię
przykłady współpracy
przedsięwzięcia
produkty i usługi innowacyjne
potencjał rozwojowy z uwzględnieniem konkurencji, wielkości rynku, zdolności
do generowania innowacji i angażowania środków prywatnych
Jakościowej ocenie powinny podlegać wymienione wcześniej wskaźniki ilościowe, m.in.:


charakterystyka kluczowych przedsiębiorstw w klastrze
jakość edukacji
Rozwiązanie rekomendowane z uwagi na koszty badan i złozonosc analiz i studiow
międzysektorowych, ktore miałyby prowadzic do parametryzacji – doprowadzenia do porownywalnosci
danych z roznych branz i sektorow.
106
Planowane działania mają szczególne znaczenie w przypadku młodych klastrów.
105
158









jakość sektora B+R
jakość współpracy, z tym powiązania i współpraca międzynarodowa
jakość zrealizowanych projektów
jakość kapitału ludzkiego
jakość świadczonych przez klaster usług na rzecz zrzeszonych w nim
przedsiębiorstw
charakterystyka wprowadzonych, najważniejszych produktów i usług, w tym
innowacyjnych
przyciąganie inwestorów
dynamika tworzenia nowych, innowacyjnych przedsiębiorstw
tworzenie nowych miejsc pracy
Ocenie powinny być również poddane strategie rozwoju klastrów i ich implementacja,
uwzględniająca plany operacyjno-wykonawcze, ze szczególnym zwróceniem uwagi
na aspekt przewagi konkurencyjnej i innowacyjności oraz wartości dodanej. W tej
ostatniej dziedzinie należy w toku ewaluacji zachować szczególną ostrożność.
Założenie 4: Analiza ekspercka
Proces oceny poprzedzającej dokonanie wyboru kluczowych klastrów powinien mieć
charakter analizy eksperckiej, która uwzględniałaby także trwałość wspólnych
przedsięwzięć i ich wpływ na lokalną gospodarkę.
Zasadna jest rekomendacja, by ocena ekspercka następowała na dwóch etapach oceny
potencjalnych klastrów kluczowych:


na etapie analizy dokumentacji przedstawionej przez klastry (selekcja)
w formie Panelu ekspertów powołanych spośród osób legitymujących się
w województwie wysokim autorytetem oraz wiedzą o gospodarce regionu;
w trakcie Panelu przedstawiciele klastra ubiegającego się o status kluczowego
przedstawiłby prezentację potencjału i zamierzeń klastra
W trakcie Panelu eksperci zewnętrzni m.in.: oceniają klaster pod kątem jego potencjału
do realizacji strategii oraz poszerzają zakres informacji zawartych we wniosku
aplikacyjnym i załącznikach złożonych przez klaster107.
Wybór regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji województwa
zachodniopomorskiego powinien się więc odbywać na podstawie ustrukturyzowanych
wniosków zainteresowanych klastrów, ale także analizy desk research, dostępnych
danych statystycznych oraz bezpośrednich rozmów z przedstawicielami klastrów oraz
dokonywanych przez nich prezentacji przed Panelem ekspertów.
Wnioski z analizy eksperckiej przeprowadzonej w ramach niniejszego opracowania
przedstawiono w pkt 3.3.4.
„Opracowanie systemu wyboru Krajowych Klastrow Kluczowych, Częsc II: Opis systemu wyboru
Krajowych Klastrow Kluczowych w Polsce”, Wersja druga uzupełniona, PARP, Warszawa, pazdziernik 2014,
str. 7-8.
107
159
3.3.2. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych dla inteligentnych
specjalizacji
3.3.2.1. Procedura
Przyjęto procedurę jak następuje:
1. Ogłoszenie konkursu na klastry kluczowe województwa; rekomendujemy
przeprowadzenie konkursu niezależnie od rekomendacji wynikających
z niniejszego raportu, w naszej opinii prestiżowy konkurs na klastry kluczowe
ma duże znaczenie motywujące, a jednocześnie skłania do ponowienia analiz
i weryfikacji strategii; zaleta ta w trybie bezkonkursowym nie wystąpi.
2. Złożenie przez zainteresowane klastry wniosków.
3. Prekwalifikacja wniosków w oparciu o kryteria formalne.
4. Ocena kryteriów ilościowych i jakościowych.
5. Przeprowadzenie Panelu ekspertów i sformułowanie przezeń rekomendacji.
6. Ogłoszenie wyników postępowania – publikacja listy klastrów kluczowych
(bądź informacja o niespełnieniu wymagań przez żaden z wnioskujących
klastrów).
7. Weryfikacja listy klastrów kluczowych.
3.3.2.2. Kryteria formalne – prekwalifikacja
Dla klastrów kluczowych województwa proponujemy przyjąć pięć kryteriów
formalnych108, których spełnienie powinno być oceniane na zasadzie zero-jedynkowej
(spełnia/nie spełnia)109:
Historia – klaster powinien działać nie krócej, niż trzy lata 110. Wniosek aplikacyjny
powinien zawierać dokument założycielski lub inny, poświadczający okres
funkcjonowania klastra. Zakłada się, że status klastra kluczowego nie powinien dotyczyć
podmiotów nowopowstałych.
Posiadanie strategii i planu działania – wraz z wnioskiem o nadanie statusu klastra
kluczowego powinny zostać przedłożone informacje określające strategię klastra, w tym
plan
dotyczący
działań
innowacyjnych
oraz
międzynarodowych
bądź
międzyregionalnych. Nawet, jeśli klaster nie dysponuje takim dokumentem, formularz
Nie są omawiane kryteria oczywiste, jak kompletnosc i poprawny format dokumentacji
Uwzględniono rekomendacje dotyczące czterech kryteriow zawarte w dokumencie „Opracowanie
systemu wyboru Krajowych Klastrow Kluczowych. Częsc II: Opis systemu wyboru Krajowych Klastrow
Kluczowych
w Polsce”, Wersja druga uzupełniona, PARP, Warszawa, pazdziernik 2014, str. 5-6. Kryterium zgodnosci
ze specjalizacjami w regionie przyjęto dodatkowo.
110 Okres ustalony arbitralnie; mozna ten okres skrocic do 2 lat, o ile instytucja przeprowadzająca konkurs
jest zainteresowana zebraniem informacji o klastrach młodszych bądz jesli uzna, ze trzyletni okres
istnienia byłby nadmiernie dyskryminujący
108
109
160
wniosku powinien zawierać pola umożliwiające przedstawienie strategicznych
zamierzeń klastra111.
Masa krytyczna – należy sformułować wymagania dotyczące liczby uczestniczących
w klastrze podmiotów:


przedsiębiorstw – 13112
szkół wyższych i/lub instytucji sektora B+R oraz innych instytucji – 6113
Nie rekomenduje się na tym etapie wymagań dla liczby IOB ani podmiotów innego typu,
choć ich udział może być wymagany pośród instytucji obecnych w docelowej strukturze
klastra bądź uwzględniony w ocenie wniosków zakwalifikowanych do dalszej oceny.
Koncentracja geograficzna – należy oczekiwać, że na terenie województwa mieścić się
będzie siedziba klastra i/lub koordynatora klastra i/lub większości podmiotów klastra.
Warunek ostatni powinien być spełniony ilościowo (liczba podmiotów), jak i pod
względem przychodów (należy wykluczyć te klastry mające siedzibę poza
województwem, w których pod względem ilościowym i ekonomicznym dominują
podmioty spoza województwa).
Zgodność ze specjalizacjami w regionie – nie będą wspierane jako klastry kluczowe
te, które realizują cele inne, niż wynikające ze Strategii Rozwoju Województwa
Zachodniopomorskiego i dokumentów pochodnych wobec Strategii. Temat ten jest
rozwijany w pkt. 3.3.2. niniejszego opracowania114.
3.3.2.3. Kryteria ilościowe podlegające ocenie
Rekomenduje się, by klastry ubiegające się o status kluczowych, przedstawiły do oceny
dane ilustrujące115:



potencjał gospodarczy klastra i znaczenie dla gospodarki regionu
pozycję międzynarodową klastra
innowacyjność
Formularz wniosku powinien uwzględniać dane ilościowe oraz dawać możliwość ich
wyjaśnienia/interpretacji przez wnioskodawcę. Interpretacja powinna zawierać
precyzyjnie określoną branżę/branże należących do klastra firm (tj. nie powinny być
uwzględniane dane instytucji) oraz charakterystykę perspektyw rozwojowych branży.
Mozna poprzedzic ogłoszenie konkursu na klastry kluczowe informacją o przyszłych wymaganiach
dotyczących strategii
112 Wartosc ta to połowa krajowej mediany z roku 2011, zob: „Opracowanie systemu wyboru Krajowych
Klastrow Kluczowych, Częsc I: Charakterystyka krajowego klastra kluczowego w oparciu o analizę zrodeł
wtornych”, PARP, Warszawa, sierpien 2014, str. 23 oraz „Benchmarking klastrow w Polsce – edycja 2012”,
J. Hołub–Iwan (red), PARP, Warszawa 2012. Przyjęcie wartosci wyzszej uznalismy za niedopasowane do
relatywnej wielkosci gospodarki wojewodztwa oraz za potencjalnie nadmiernie dyskryminujące.
113 Na poziomie mediany, wynoszącej 6; zrodło: jak wyzej
114 Uwagi o zawodnosci wnioskowania w oparciu o PKD
115 Zaadaptowano propozycje przedstawione w dokumencie „Opracowanie systemu wyboru… Częsc II”
111
161
Potencjał gospodarczy i znaczenie dla gospodarki regionu





udział firm należących do branży/branż klastra w przychodach ze sprzedaży
województwa
wartość i dynamika przychodów ze sprzedaży w ostatnich 3 latach
udział nakładów inwestycyjnych firm należących do branży/branż klastra
w przychodach ze sprzedaży w ostatnich 2 latach
liczba pracujących i dynamika liczby pracujących w ostatnich 3 latach
udział firm należących do branży/branż klastra w liczbie pracujących
w województwie
Innowacyjność




udział nakładów firm należących do branży/branż klastra na innowacje
w ostatnich 2 latach (w tym na działalność B+R)
dynamika nakładów na działalność innowacyjną w ostatnich 3 latach
liczba złożonych / uzyskanych patentów / świadectw ochronnych
liczba wdrożeń innowacyjnych technologii / produktów
Działalność międzynarodowa116



udział eksportu firm należących do branży/branż klastra w przychodach ze
sprzedaży w ostatnich 2 latach
dynamika eksportu w ostatnich 3 latach
liczba imprez targowych i wyjazdów studyjnych z udziałem firm należących do
branży / branż klastra
3.3.2.4. Kryteria jakościowe podlegające ocenie
Wśród kryteriów jakościowych rekomenduje się uwzględnienie informacji dotyczących:




zarządzania klastrem
współpracy i intensywności kooperacji w ramach klastra
strategii i planów rozwoju
zgodności działalności i zamierzeń klastra z dokumentami strategicznymi
województwa
Powyższe oczekiwania sformułowano w dwóch celach. Po pierwsze po to, by uzyskać
materiał do oceny jakości i wiarygodności zarządzania klastrem w dotychczasowej
i przyszłej działalności. Po drugie - celem mobilizacji członków inicjatywy klastrowej
do refleksji na temat sposobu prowadzenia spraw klastra.
Pominięto w tym miejscu kwestię krajowej międzynarodowej rozpoznawalnosci klastra. Kryterium to
jest rekomendowane w opracowaniu „Opracowanie systemu wyboru… Częsc 1”, str. 35-36. Potencjalnie
mozna to kryterium włączyc do systemu kryteriow drugiej bądz trzeciej edycji konkursu na klastry
kluczowe. Z pewnoscią kryterium to powinno byc wprowadzone dla klastrow ubiegających się
o odnowienie statusu klastra kluczowego.
116
162
Zarządzanie klastrem. Należy oczekiwać przedstawienia przez klaster informacji o:



podmiocie koordynującym działalność klastra i jego doświadczeniu
w zarządzaniu kooperacją i projektami adekwatnymi do profilu działalności
klastra
sposobie (podstawie) reprezentowania klastra i sposobie prowadzenia przez
członków nadzoru nad działaniami koordynatora
otwartości klastra na nowych członków
Współpraca i intensywność kooperacji w ramach klastra. Oczekiwać należy przede
wszystkim:




ujawnienia i wyjaśnienia (zrozumienia) charakteru synergii właściwej dla klastra
w określonym składzie członkowskim
świadczeń pomiędzy członkami klastra oraz między nimi a klastrem (jeśli klaster
posiada osobowość prawną i jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji
księgowej)
ról w klastrze spełnianych przez poszczególne podmioty, w tym uczelnie,
jednostki B+R i instytucje otoczenia biznesu
wspólnych przedsięwzięć i projektów realizowanych przez członków klastra,
w tym współrealizowanych inicjatyw biznesowych i prac badawczorozwojowych (zainicjowanych oraz takich, których efekty zostały wdrożone
do praktyki gospodarczej)
Charakterystyka więzi wewnątrz klastra będzie miała charakter opisowy i będzie
zawierać przykłady współpracy. W formularzu wniosku należy wskazać
wnioskodawcom możliwość pokazania danych liczbowych charakteryzujących
kooperację (np. wielkości wzajemnych obrotów lub skali wspólnych przedsięwzięć
realizowanych przez klaster lub jego członków w dziedzinie wspólnych zakupów,
inwestycji i in.).
Strategia i plany rozwoju klastra. Ocenie będzie podlegać racjonalność i wiarygodność
perspektywicznych zamierzeń i form działalności. Należy oczekiwać:






celów głównych i szczegółowych
planowanych przedsięwzięć o charakterze międzynarodowym i/lub
ponadregionalnym
zamierzeń w dziedzinie innowacji:
o produktowych / technologicznych
o organizacyjnych / marketingowych
źródeł / sposobu finansowania realizacji zamierzeń, w tym zaangażowania
środków własnych przez członków klastra
ramowego harmonogramu realizacji zamierzeń
efektów biznesowych, jakie uzyskają firmy uczestniczące w klastrze w wyniku
działalności klastra
Zgodność działalności i zamierzeń klastra z dokumentami strategicznymi
województwa. Ze strony wnioskodawcy oczekiwać należy analizy (samooceny) historii
oraz strategii klastra z perspektywy realizacji celów postawionych w Strategii Rozwoju
163
Województwa Zachodniopomorskiego oraz w Regionalnej Strategii Innowacji.
Wnioskodawca powinien być w stanie wykazać korzyści dla regionu wynikające
z wdrożenia strategii.
3.3.2.5. Wyniki oceny
W punkcie 3.3.1. powyżej wskazano, że wnioski klastrów ubiegających się o status
regionalnego klastra kluczowego powinny być oceniane przez ekspertów dwufazowo:


ocena kryteriów ilościowych i jakościowych na podstawie dokumentacji
ocena w formie Panelu ekspertów, po wysłuchaniu prezentacji klastrów oraz
uzyskaniu dodatkowych wyjaśnień i odpowiedzi na pytania
Panel ekspertów powinien sformułować wnioski dla Zarządu Województwa co najmniej
w trzech sprawach:



wyłonienia klastrów spełniających kryteria na poziomie satysfakcjonującym,
przy wysokiej ocenie prawdopodobieństwa uzyskania sukcesu; procedura
konkursu może wprowadzić limit liczby klastrów, które zostaną wyłonione
w jednym konkursie, decyzję w tej sprawie można jednak pozostawić
ekspertom117
określenia warunków do spełnienia przez klastry, wobec których eksperci
rekomendują powstrzymanie się od nadania statusu klastra kluczowego
zaproszenia wybranych klastrów do udziału w projektach pilotażowych
w obszarach o największym potencjale wzrostu, współpracy przy tworzeniu
konsorcjów realizujących projekty pilotażowe, jak też współpracy w zakresie
tworzenia centrów kompetencji118
W procedurze (pkt 3.3.2.1.) wskazano etap weryfikacji listy klastrów kluczowych.
Przyjęto bowiem założenie, że status klastra kluczowego będzie przyznawany na czas
określony (np. 3 lata). Odnowienie tego statusu powinno być zależne od realizacji
przyjętej wcześniej strategii oraz wzmocnienia potencjału.
3.3.3. Charakterystyka zidentyfikowanych klastrów w kontekście ich możliwego wpływu
na rozwój regionalnych specjalizacji
Spośród analizowanych w niniejszym opracowaniu klastrów wyłoniono te, które mogą
w przyszłości mieć wpływ na rozwój inteligentnych specjalizacji. Uwzględniono
Doswiadczenia wojewodztwa pomorskiego wskazują, ze krotka lista klastrow wyłonionych
w pierwszym konkursie (wyłoniono dwa) moze miec wielkie znaczenie mobilizujące przed konkursem
kolejnym. Trudno ocenic dłuzszą perspektywę czasową, gdyz zaniechano wyłaniania kolejnych klastrow
i nadawaniu im prestizowego statusu klastra kluczowego.
118 W ramach realizacji zapisow Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na
lata 2011-2020
117
164
wszystkie te omawiane wcześniej klastry, których profil działalności mieści się
w wyróżnionych uprzednio specjalizacjach119.
Przyjęto w efekcie, że na rozwój inteligentnych specjalizacji mogą wpływać
w przyszłości następujące klastry: Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona
Chemia", Bałtycki Klaster sEaNERGIA, Szczecinecki Klaster Meblowy, Klaster Morski
Pomorza Zachodniego, Zachodniopomorski Klaster Morski, Klaster Metalowy Metalika,
Klaster ICT Pomorze Zachodnie, Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych
oraz Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia. W tabeli wskazano klastry,
wyróżniając, na które regionalne specjalizacje mogą wpływać, a także przedstawiono
liczbę ich członków (z podziałem na jednostki samorządowe, jednostki naukowobadawcze, instytucje otoczenia biznesu oraz przedsiębiorstwa).
Tabela 21 Zidentyfikowane klastry w kontekście ich możliwego wpływu na rozwój regionalnych
specjalizacji
SPECJALIZACJA
BIOGOSPODARKA
DZIAŁALNOŚĆ
MORSKA I
LOGISTYKA
SEKTOR
METALOWOMASZYNOWY
USŁUGI
PRZYSZŁOŚCI
TURYSTYKA I
ZDROWIE
JEDNOSTKI
SAMORZĄDOWE
JEDNOSTKI
NAUKOWE
IOB
FIRMY
3
5
6
20
8
5
22
51
b.d.
b.d.
b.d.
≥3
1
3
2
12
Zachodniopomorski
Klaster Morski (**)
1
2
2
45
Klaster Metalowy
Metalika
1
1
3
13
Klaster ICT Pomorze
Zachodnie
1
2
5
45
b.d.
6
b.d.
b.d.
1
2
3
12
KLASTER
Zachodniopomorski
Klaster Chemiczny
"Zielona Chemia"
Bałtycki Klaster
sEaNERGIA
Szczecinecki Klaster
Meblowy (*)
Klaster Morski
Pomorza Zachodniego
Zachodniopomorski
Kreatywnych
Zachodniopomorski
Klaster Medyczny
iSynergia
(*) Klaster udostępnia informacje w ograniczonym zakresie; diagnozujemy go jako klaster koncentrycznie skupiony
wokół firmy Kronospan w Szczecinku jako liderze grupy kapitałowej
119
z wyłączeniem Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk oraz
Zachodniopomorskiego Klastra Zeglarskiego; klastry te pominięto z uwagi na niewielkie deklarowane
potencjał i skalę działalnosci oraz wielkosc niszy, w ktorej prowadzą działalnosc.
165
(**) Zachodniopomorski Klaster Morski z racji zaangażowania w zagadnienia związane z działalnością stoczniową
i okołostoczniową, z uwagi na zbieżność kompetencji technologicznych może być potencjalnie klasyfikowany jako
klaster sektora metalowego i maszynowego
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Klastry w województwie zachodniopomorskim” PARP i
oficjalnych stron internetowych w/w klastrów.
Wymienione klastry wspierają przedsiębiorstwa z branż określanych jako obszary
wojewódzkich regionalnych specjalizacji. Liczba zrzeszonych podmiotów wyróżnionych
klastrów wynosi od 12 do 45 przedsiębiorstw. Ponadto, wspierane są zarówno przez
jednostki samorządowe, jednostki naukowe, a także instytucje otoczenia biznesu. Dążą
one do zwiększania współpracy z podmiotami zagranicznymi – powiązania z największą
liczbą podmiotów zagranicznych charakteryzują Klaster „Zielona Chemia” – w 2012
roku współpracował z sześcioma partnerami zagranicznymi. Z roku na rok zwiększa się
liczba przedsiębiorstw, które korzystają ze wsparcia oferowanego przez wskazane
klastry. Dzięki tej współpracy przedsiębiorcy mają ułatwiony dostęp do nowoczesnych
technologii, przy użyciu których mogą rozwijać swoją działalność, realizować nowe
przedsięwzięcia wprowadzać na rynek nowe, innowacyjne produkty. Ponadto wskazane
klastry włączają się w realizacje różnych projektów, prowadzących nie tylko do rozwoju
wspieranych podmiotów, ale również przedsiębiorstw z całego województwa, czego
konsekwencją jest rozwój całej branży. Dlatego też każdy z nich może potencjalnie
odgrywać pewną rolę w rozwoju specjalizacji w regionie.
3.3.4. Rekomendacje w sprawie wyboru klastrów kluczowych
Na sformułowanie wniosków pozwalają badania desk research, dostępne dane
statystyczne oraz bezpośrednie rozmowy z przedstawicielami klastrów (pomimo tego,
że ze strony niektórych klastrów wystąpił brak wystarczających odpowiedzi, na część
postawionych w toku badania, pytań), jak również zestawienie zebranej wiedzy
z kryteriami oceny sformułowanymi powyżej (w pkt 3.3.2) i analizy jakościowej
(eksperckiej).
Zebrane informacje wskazują na wysokie prawdopodobieństwo uzyskania statusu
klastra kluczowego:


w branży biogospodarki – przez Zachodniopomorski Klaster Chemiczny
"Zielona Chemia"120
w branży usług przyszłości – przez Stowarzyszenie Klaster ICT Pomorze
Zachodnie
Klastry te dysponują doświadczeniem i spełniają warunek masy krytycznej, jak też
uprawdopodobniły zdolność nie tylko wykreowania, ale i wdrożenia przekonującej
W branzy biogospodarki brano pod uwagę rowniez Szczecinecki Klaster Meblowy oraz Bałtycki Klaster
sEaNERGIA
120
166
strategii. Jednocześnie w branżach, w których działają nie występuje wobec nich żadna
przekonująca alternatywa.
W pozostałych branżach:
W branży morskiej i logistycznej zdefiniować można klastry aspirujące do statusu
klastra kluczowego. Można tu w obecnej fazie wskazać Klaster Morski Pomorza
Zachodniego oraz Zachodniopomorski Klaster Morski. Pojawia się oczywiście pytanie
o zasadność równoległego wspierania dwóch klastrów o zbliżonych nazwach
i podobnym charakterze. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, iż strategie tych
klastrów będą się wyraźnie różnić co do konkretnych wskazań branżowych (jeden
z nich będzie prawdopodobnie klastrem o profilu morsko-logistycznym, drugi –
przemysłowym). Sformułowanie finalnej rekomendacji należy w naszej opinii odłożyć
w czasie bądź pozostawić regionalnemu (wojewódzkiemu) Panelowi ekspertów, który
ocenia wnioski w konkursie na wybór klastra kluczowego.
W branży metalowej i maszynowej o rangę klastra kluczowego rywalizować mogą:
Klaster Metalowy Metalika oraz Zachodniopomorski Klaster Morski, wśród którego
członków również licznie występują producenci konstrukcji stalowych oraz firmy
wyspecjalizowane w dostawie oraz serwisie maszyn i urządzeń. Również tutaj
sformułowanie finalnej rekomendacji należy w naszej opinii odłożyć w czasie bądź
pozostawić Panelowi ekspertów, którzy ocenią wnioski w konkursie na wybór klastra
kluczowego.
W branży turystyka i zdrowie ocenie poddaliśmy trzy klastry. Spośród nich
Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia, pomimo zacnego grona członków,
oceniono jako jeszcze zbyt „młody” i zbyt niszowy na wykreowanie potencjału klastra
wiodącego dla branży. Sformułowano wobec niego także wątpliwość dotyczącą
przyporządkowania do branży metodą weryfikacji PKD. Z kolei Klaster Transgraniczny
Szlak Wodny Bałtyk-Szczecin-Berlin prawdopodobnie nie dysponuje masą krytyczną121,
zaś Zachodniopomorski Klaster Żeglarski nie dysponuje nią na pewno i nie formułuje
aspiracji w kierunku odgrywania znaczącej roli.
Większość powyższych klastrów, niezależnie od uzyskania (lub nie) statusu klastra
kluczowego, może być brana pod uwagę w przygotowaniach i realizacji projektów
pilotażowych wskazanych w dokumencie Regionalna Strategii Innowacji Województwa
Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program rozwoju.
Poza oceną pozostawiono Zachodniopomorski Klaster Budowlany. Strategia Rozwoju
Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 formułuje stwierdzenie: „Rozwijając
sektor budowlany w województwie należy więc dążyć do tworzenia zachęt dla lokalnych
firm, do formowania powiązań sieciowych, klastrów i konsorcjów będących w stanie
konkurować z przedsiębiorstwami krajowymi i europejskimi” (str. 45). Budownictwo
nie znalazło się jednak na liście specjalizacji branych pod uwagę.
W analizie pominęliśmy również te klastry, które po zadeklarowaniu powstania nie
podjęły działalności bądź nie osiągnęły fazy uprawdopodabniającej stabilizację
działalności w przyszłości.
121
W toku badania nie udało się uzyskac listy członkow ani pełnej informacji o wielkosci Klastra.
167
3.4. Usługi świadczone przez instytucje otoczenia biznesu dla kluczowych
przedsiębiorstw z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych
specjalizacji
3.4.1. Identyfikacja usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu
Instytucje otoczenia biznesu oferują przedsiębiorcom usługi wspierające w szerokim
zakresie. Należą do nich: baza materialna, techniczna, zasoby ludzkie i kompetencyjne,
które są niezbędne do świadczenia usług na rzecz mikro, małych i średnich
przedsiębiorstw122. Jak definiowano wcześniej, wyróżnia się trzy główne grupy
instytucji otoczenia biznesu: ośrodki przedsiębiorczości, ośrodki innowacji, instytucje
finansowe (por. tabela poniżej). Do innych instytucji otoczenia biznesu należą m.in.
lokalne grupy działania, izby przemysłowo-handlowe, kancelarie prawe, stowarzyszenia
wspierające przedsiębiorców.
Tabela 22 Podstawowe instytucje otoczenia biznesu
Instytucje
Cel
otoczenia
biznesu
Ośrodki
szeroka promocja i inkubacja
przedsiębiorczości przedsiębiorczości (często
w grupach dyskryminowanych),
dostarczanie usług wsparcia do
małych firm i aktywizacja
rozwoju regionów peryferyjnych
lub dotkniętych kryzysem
strukturalnym
Przykłady








Ośrodki innowacji
szeroka promocja i inkubacja
innowacyjnej
przedsiębiorczości, transfer
technologii i dostarczanie usług
proinnowacyjnych, aktywizacja
akademickiej i współpracy
nauki z biznesem






122
ośrodki szkoleniowodoradcze
ośrodki przedsiębiorczości
centra biznesu
kluby przedsiębiorczości
punkty konsultacyjne
punkty konsultacyjnodoradcze
preinkubatory
inkubatory
parki technologiczne,
naukowe, badawcze,
przemysłowotechnologiczne, technopole
centra transferu technologii
centra badawczorozwojowe
akademickie inkubatory
inkubatory technologiczne
e-inkubatory
W. Burdecka, Instytucje otoczenia biznesu, badanie własne PARP, Warszawa 2004, s. 5.
168
Instytucje
finansowe
Inne instytucje
ułatwienie dostępu do
finansowania działalności nowo
powstałych oraz małych firm
bez historii kredytowej,
dostarczanie usług finansowych
dostosowanych do specyfiki
innowacyjnych przedsięwzięć
gospodarczych.
wspieranie przedsiębiorstw
w szerokim zakresie










regionalne i lokalne
fundusze pożyczkowe
fundusze poręczeń
kredytowych
fundusze kapitału
zalążkowego
sieci aniołów biznesu
lokalne grupy działania
izby przemysłowohandlowe
kancelarie prawe
stowarzyszenia branżowe
fundacje wspierające
przedsiębiorców
urzędy pracy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Raport PARP,
Warszawa 2012 oraz Portal Innowacje – http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp
Najważniejsze instytucje otoczenia biznesu oraz świadczone przez nie usługi, w ramach
współpracy z klastrami działającymi w województwie zachodniopomorskim, z punktu
widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji, zostały przedstawione
w tabeli poniżej.
Tabela 23 Usługi świadczone przez IOB w ramach współpracy z klastrami w województwie
zachodniopomorskim
KLASTER
Zachodniopomorski
Klaster Chemiczny
„Zielona Chemia”
IOB
BIOGOSPODARKA
Fundacja Instytut Ochrony
Środowiska i Energii
Odnawianej
Polska Izba Przemysłu
Chemicznego w Warszawie
USŁUGI IOB

szkolenia

wspieranie rozwoju na rzecz
branży chemicznej
ochrona praw i interesów
członków klastra
oddziaływanie na kształt
ustawodawstwa
gospodarczego


Klaster Budowalny
Chemia i biznes w
Warszawie
Centrum Transferu Wiedzy
i Technologii US w
Szczecinie

Północna Izba
Gospodarcza





działalność badawczorozwojowa
doradztwo
wpieranie rozwoju
gospodarczego
szkolenia
konsultacje
169
Państwowa Inspekcja
Pracy
DZIAŁALNOŚĆ MORSKA I LOGISTYCZNA
Klaster Morski
Fundacja Gdyńska
Pomorza Zachodniego Inicjatywa Akademicka
(Polskie Terminale)
Zachodniopomorski
Klaster Morski
Stowarzyszenie
Inżynierów i Techników
Mechaników Polskich
Centrum Innowacji
Akademii Morskiej w
Szczecinie
Fundacja Gdyńska
Inicjatywa
Klaster LogistycznoTransportowy PółnocPołudnie – Gdańsk
Krajowa Izba Gospodarki
Morskiej Gdynia
Krajowe Centrum
Innowacji Chłodnictwa i
Klimatyzacji – Szczecinek
Towarzystwo Krzewienia
Wiedzy o Morzu
Zachodniopomorskie
Stowarzyszenie Rozwoju
Gospodarczego –
SEKTOR METALOWY I MASZYNOWY
Klaster Metalowy
Metalika
Stowarzyszenie Inicjatyw
Gospodarczych w Wałczu
USŁUGI PRZYSZŁOŚCI
Klaster ICT Pomorze
Zachodnie
Technopark Pomerania





promocja
integracja
wyszukiwanie kontrahentów
rozwiązywanie sporów
działalność kontrolna




publikacje i wydawnictwa
studia i szkolenia
seminaria i konferencje
badania naukowe
i wdrożeniowe
szkolenia i kursy
konferencje
konkursy


















pomoc i doradztwo w
zakresie nowoczesnych
technologii
kongresy
konferencje
warsztaty
konferencje
doradztwo
pomoc i wsparcie w zakresie
rozwoju przedsiębiorczości
spotkania informacyjnokonsultacyjne
doradztwo
kursy
wykłady
seminaria
szkolenia
doradztwo


kursy i szkolenia
wymiana wzajemnych
doświadczeń i opinii
działalność wydawnicza
działalność marketingowa


usługi doradcze
usługi PR


170







Regionalne Centrum
Innowacji i Transferu
Technologii





Polska Fundacja
Centrum Transferu
Technologii Morskich
Zachodniopomorskie
Stowarzyszenie Rozwoju
Regionalnego –













Zachodniopomorski
Kreatywnych z racji
zaangażowania w
zagadnienia związane z
działalnością stoczniową
Północna Izba
Gospodarcza








preferencyjne ceny wynajmu
biur, sal konferencyjnych
i szkoleniowych oraz
serwerowni
wymiana wzajemnych
doświadczeń i opinii
usługi konsultingowe
wirtualne biuro
organizacja konwentów
informatycznych oraz
specjalistycznych szkoleń
szkolenia
audyt bezpieczeństwa danych
osobowych
szkolenia
usługi doradcze
pomoc w transferze i
komercjalizacji technologii
pomoc techniczna i lokalowa;
wzmacnianie procesów
innowacyjnych poprzez
integrację usług biznesowych
i różnych form pomocy
szkolenia
usługi doradcze
usługi finansowe
szkolenia
konferencje
usługi analityczno-badawcze
szkolenia
usługi informacyjne
audyty technologiczne
organizacja giełd
kooperacyjnych
usługi doradcze
wspieranie osób
bezrobotnych
wydawanie bezpłatnych
publikacji dla
przedsiębiorców
szkolenia
usługi doradcze
pomoc techniczna i lokalowa
konsultacje prawne i inne
promocja
organizacja imprez
biznesowo–integracyjnych
pomoc w wyszukiwaniu
kontrahentów
pomoc w rozstrzyganiu
sporów
171
Koszalińska Izba
Gospodarcza
TURYSTYKA I ZDROWIE
Transgraniczny
Stowarzyszenie Gmin
Klaster Szlak Wodny
Polskich Euroregionu
Berlin – Szczecin –
Pomerania
Bałtyk


spotkania edukacyjne
spotkania informacyjne

Stowarzyszenie Lokalna
Grupa Działania Ziemia
Pyrzycka
Zachodniopomorska Sieć
Liderów
Odrzańskie Muzeum
Żeglugi Śródlądowej


organizacja szkoleń i spotkań
informacyjnych
obsługa finansowa
i merytoryczna programów
polsko - niemieckiej
współpracy młodzieży
pomoc w nawiązywaniu
i rozwoju kontaktów
edukacja
bezpłatne praktyki
studenckie
seminaria i konferencje
działalność wydawnicza
organizacja imprez
działalność edukacyjna
i szkoleniowa
wspólna działalność
gospodarcza
promocja
szkolenia

usługi doradcze

spotkania informacyjne
Stowarzyszenie Wrota

badania i projekty w zakresie
wykorzystania nowoczesnych
technik zarządzania lean
management w służbie
zdrowia i zarządzania
zakładami opieki zdrowotnej




Stowarzyszenie na Rzecz
Miast i Gmin
Nadodrzańskich






Zachodniopomorski
Klaster Medyczny
iSynergia
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych poszczególnych klastrów oraz stron
internetowych IOB.
3.4.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez instytucje
otoczenia biznesu
Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu podczas indywidualnych wywiadów
telefonicznych wskazali, iż nie różnicują swoich usług ze względu na branże. Jest to
172
motywowane zarówno szerokim zakresem oferty dla różnych przedsiębiorstw, jak
i tym, że specjalizacje dopiero się kształtują.
„W tej chwili etap wyłaniania specjalizacji jest na tym poziomie, że trudno
mówić o wyróżnianiu jakiś przedsiębiorstw.”
Padały też odpowiedzi wskazujące na konkretne rozwiązania.
„Na pewno bezpośrednie konsultacje czy doradztwo świadczone przez
biuro jest wystarczające. Później już przedsiębiorcy decydują czy chcą
aplikować o środki czy nie – to pozytywnie, negatywne – trudno jest mi się
tu wypowiedzieć, bo to już nie jest od nas zależne.”
Personel badanych instytucji otoczenia biznesu deklarował, że podejmowane działania
są z reguły efektywne. Jeżeli nie są, to podejmowane są inicjatywy mające na celu
zwiększenie efektywności. Przykładem jest stworzenie w jednej z instytucji szkolenia
dotyczącego ochrony środowiska. Nie cieszyło się ono zainteresowaniem, w związku
z czym zostało wyłączone z oferty. IOB postanowiło także konsultować nowe propozycje
przed wdrożeniem z przedsiębiorstwami.
Zauważono także, że większą efektywnością cechują się działania podejmowane
bezpośrednio przez IOB. Zdaniem przedstawiciela jednej z instytucji najbardziej
efektywne są szkolenia, które organizowane są wewnątrz instytucji („mamy specjalną
ofertę dla członków, członkowie z niej korzystają”), zaś najmniej efektywne jest
doradztwo prawne („korzystamy z zewnętrznych prawników i nie zawsze jesteśmy
informowani o efektach współpracy firmy i prawnika”).
Nieefektywność działania instytucji, zdaniem jednego z respondentów, polega także
na trudnościach z pozyskaniem środków na inwestycję infrastrukturalną, która jest
niezbędna do rozwinięcia działalności podmiotu.
173
„Negatywnie oceniam poziom infrastrukturalny, ale nie mamy na to wpływu.
Brak obiektu. Staramy się merytorycznie o to zabiegać, przygotowywać. Brak
tego obiektu sprawia, że organizatorzy takiego kongresu, jak np. medyczny,
organizują go np. w Krakowie, co jest zrozumiałe.”
Trudności sprawia również integracja lokalnego środowiska tak, by mogło skutecznie
i prężnie funkcjonować.
„(…) w zbyt małym stopniu udaje się integrować środowisko wokół
określonych spraw, trudno jest doprowadzić do tego, aby gospodarka morska
mówiła jednym głosem.”
3.4.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług
Wśród badanych przedsiębiorstw z branży biogospodarki wyrażona została opinia,
że współpraca z instytucjami otoczenia biznesu jest jednak bardziej ograniczona niż
w przypadku klastrów. Pozytywnie ocenione zostały usługi takie jak: organizacja
sympozjów, a także dostarczanie periodyków czy czasopism zwracających szczególną
uwagę na nowinki techniczne.
Zbadane przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej współpracują
z instytucjami otoczenia biznesu w niewielkim stopniu. Wśród działań IOB za korzystne
i warte kontunuowania uznano szkolenia pracowników oraz kursy dające uprawnienia.
Współpraca z instytucjami otoczenia biznesu ma bardziej charakter partnerstwa
opartego na wspólnym realizowaniu projektów.
Natomiast przedsiębiorcy z branży turystyka i zdrowie albo w ogóle albo w bardzo
niewielkim stopniu współpracują z instytucjami otoczenia biznesu.
Przedsiębiorstwa z branży związanej z działalnością morską i logistyką współpracują
również z IOB, a wśród nich także z uczelniami, przede wszystkim w zakresie wdrażania
nowych technologii oraz badań nad procesami produkcyjnymi. Współpraca ta jest dobra
i z reguły prowadzi do osiągania zakładanych celów. Inspiruje ją poniekąd także klaster,
który jednoczy zarówno instytucje otoczenia biznesu, jak i przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwa związane z usługami przyszłości współpracują głównie
z jednostkami naukowo-badawczymi i uczelniami wyższymi, ponieważ zapewnia im
to możliwość rozwoju i wdrażania innowacyjności. Współpracę tę oceniają wysoko,
doceniając płynące z niej korzyści. Dotyczy to szczególnie branży IT.
174
3.4.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań
W odpowiedzi na pytanie dotyczące możliwości wdrożenia nowych rozwiązań, badane
przedsiębiorstwa z branży biogospodarki wskazały na rozszerzenie działań
oferowanych przez IOB poprzez dopasowanie ich do potrzeb branży. W procesie
wdrażania nowych rozwiązań konieczne jest zindywidualizowane podejście do każdej
branży i przedsiębiorstwa w celu uzyskania pomocy adekwatnej do potrzeb. Jedno
z przedsiębiorstw wyraziło opinię, że nie widzi potrzeby szczególnego traktowania
przez instytucje otoczenia biznesu przedsiębiorstw kluczowych z punktu widzenia
efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji, ponieważ każda firma powinna
mieć równe szanse i dostęp do rozwoju.
Przedsiębiorcy z branży metalowo-maszynowej wyrazili opinię, że istnieje potrzeba
dostosowania działan, oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu, do potrzeb
konkretnych firm. Z drugiej jednak strony trzy przedsiębiorstwa spośród badanych nie
widzą potrzeby poświęcania większej uwagi tej branży i rozszerzania działań
oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu w ramach współpracy
z przedsiębiorstwami kluczowymi z punktu widzenia efektywności wdrażania
inteligentnych specjalizacji w porównaniu do usług oferowanych pozostałym
przedsiębiorstwom. Wiedza, jaką dysponują instytucje otoczenia biznesu, powinna więc
być dostępna dla wszystkich firm.
Badani przedsiębiorcy reprezentujący specjalizację turystyka i zdrowie podkreślają,
że w przypadku ich branży bardzo istotna jest promocja i reklama, nie tylko firm, ale
także całego regionu. W tym zakresie powinno być więcej działań realizujących to
założenie niż w innych branżach. Generalnie jednak przedsiębiorcy nie widzą potrzeby
rozszerzania usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu.
Przedstawiciele branży morskiej uważają, że charakter tej działalności powoduje
konieczność specyficznego podejścia. Podkreślają przy tym, że takie właśnie podejście
ze strony instytucji otoczenia biznesu i klastrów ma obecnie miejsce. Przedsiębiorcy nie
widzą potrzeby rozwoju ze strony współpracy naukowo-badawczej, bo ta jest już
rozbudowana, ale widzą potencjał w zmianach ze strony samorządów – projekty, które
są przygotowywane z udziałem jednostek samorządu terytorialnego powinny być
bardziej nastawione na innowacje i pozyskanie źródeł ich finansowania.
Firmy reprezentujące usługi przyszłości oceniają bieżącą współpracę jako rozwiniętą
wysokim stopniu. Nie dostrzegają potrzeby podejmowania dalszych celowych działań,
ponieważ wszystkie niezbędne czynności podejmowane są na bieżąco we współpracy
z IOB.
3.4.3. Zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorcami
Z przeprowadzonych badań TDI wynika, że instytucje otoczenia biznesu nie różnicują
działań oferowanych w ramach wsparcia przedsiębiorstw istotnych z punktu widzenia
efektywności wdrażania specjalizacji regionu. Oceniając usługi wsparcia
175
przedsiębiorstw oferowane przez IOB województwa zachodniopomorskiego za warte
kontynuowania uznano działania mające na celu integrowanie firm, analizowanie ich
potrzeb i ułatwianie dostępu do nowych technologii.
Aby lepiej sprostać wymaganiom przedsiębiorstw, w szczególności w kontekście
podmiotów istotnych z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych
specjalizacji regionalnych, konieczna jest wiedza instytucji otoczenia biznesu na temat
problemów i potrzeb przedsiębiorstw. Barierą zwiększenia efektywności obecnie
oferowanych działań jest trudność w integrowaniu środowiska wokół określonych,
ważnych spraw. Międzynarodowe Targi Szczecińskie zwróciły uwagę na potrzebę
powstania konkurencyjnego obiektu kongresowo-wystawienniczego oraz instytucji,
która „ściągałaby” wydarzenia, kongresy, eventy do miasta. Negatywnie oceniony został
jednocześnie poziom infrastrukturalny. W obecnie oferowanych i wartych
kontynuowania działaniach, za najmocniejszą stronę, uznane zostało doświadczenie,
zasoby ludzkie oraz elastyczność i umiejętność dostosowywania się.
W opinii instytucji otoczenia biznesu, w celu lepszego sprostania wymogom
przedsiębiorstw, konieczne jest również wprowadzenie szkoleń, bezpośrednich
konsultacji, usług doradczych dopasowanych do potrzeb oraz doskonalenie współpracy.
W ramach tworzenia inteligentnych specjalizacji, instytucje otoczenia biznesu
odgrywają rolę wspierającą i promocyjną. W kontekście realizacji założeń polityki
rozwoju województwa zachodniopomorskiego istotne będzie wypracowanie
współpracy między klastrami a IOB123.
Personel IOB z reguły dobrze ocenia współpracę z przedsiębiorstwami. Zauważono
także, że jest ona zależna od koniunktury gospodarczej w regionie i w kraju.
„Obsługujemy głównie naszych członków, więc nie ma żadnych konfliktów, te
relacje są dobre, w ramach tego, co oferujemy naszym członkom. (…) Poprawić
współpracę mogłaby komunikacja, większa ilość szkoleń i spotkań.”
123
Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania
176
”Współpracujemy z przedsiębiorcami cały czas, naszą ofertę kierujemy głównie
do przedsiębiorców. Określiłabym je [relacje] jako dobre, bo my jesteśmy takim
barometrem sytuacji na rynku. Jeżeli przedsiębiorcom powodzi się dobrze, to
od razu to widać na targach. To, jak dużo tych klientów pojawia się na
imprezach, kupuje nasze produkty, jest uzależnione od koniunktury
gospodarczej danej branży. Zajmujemy się głównie kilkoma branżami:
budowlana, wykańczanie wnętrz, design, turystyka, branża dziecięca i branża
ogrodnicza, architektoniczna. Firmy, które są na targach osiągają swoje cele,
ale często firmy które chcą z tego korzystać powstrzymywane są przez trudną
sytuację na runku tzn. kryzys gospodarczy. Targi jako narzędzie marketingu, to
bardzo ciekawa forma reklamy jednak wszystko zależy od kondycji danej firmy
w branży w naszym regionie.”
3.5. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych
specjalizacji
3.5.1. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji
Przedsiębiorstwa z branży biogospodarki uważają, że klastry mogą odegrać bardzo
ważną rolę w procesie tworzenia inteligentnych specjalizacji. Powinna ona polegać
przede wszystkim na udostępnianiu wiedzy dotyczącej nowych rozwiązań
technologicznych. W ramach tworzenia inteligentnych specjalizacji przedsiębiorcy
wskazali także na istotne znaczenie zarówno informacyjnej, jak i szkoleniowej roli
klastrów,
Podobnie twierdzą przedsiębiorcy z branży metalowo-maszynowej. Uważają oni, że
klastry integrują firmy i wspierają je. Dlatego też ich rola w tworzeniu inteligentnych
specjalizacji regionu jest bardzo ważna. Uznano, że na razie jest wystarczająca, a w
przyszłości może być jeszcze większa. Klastry wpływają na tworzenie inteligentnych
specjalizacji głównie poprzez transfer wiedzy na temat innowacyjnych technologii do
przedsiębiorców.
Rowniez reprezentanci branży morskiej i logistycznej sądzą, ze klastry są swego
rodzaju motorem napędowym, ktorego celem jest mobilizacja przedsiębiorstw w
regionie do rozwoju, a wraz z nimi podnoszenie rozwoju gospodarczego. Rola ta jest
postrzegana m.in. przez pryzmat wdrazania innowacji do przedsiębiorstw oraz
mozliwosci pozyskania nowych zrodeł finansowania.
Przedsiębiorstwa z branży turystyka i zdrowie wskazały natomiast na rolę promocyjną
oraz klastrów w ramach tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu.
177
Przedstawiciele branż związanych z usługami przyszłości nie dostrzegają
specyficznych ról klastrów w tworzeniu inteligentnych specjalizacji regionu.
Na pytanie dotyczące efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych
specjalizacji regionu przez klastry przedsiębiorcy z branży biogospodarki
odpowiedzieli, że nie jest to tworzenie, lecz doskonalenie, ponieważ – w ich przekonaniu
- te specjalizacje istnieją od kilkunastu lat. Wyrażona została jednocześnie opinia,
że dopiero za kilka lat będzie można mówić o efektywności tych działań.
Przedsiębiorcy z branży metalowo-maszynowej również podkreślają, że o efektach
działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu przez wspomniane
instytucje, będzie można rozmawiać za jakiś czas, gdy innowacje zostaną wdrożone.
Przedsiębiorcy specjalizacji turystyka i zdrowie nie posiadają dostatecznej wiedzy
na temat efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu
przez klastry. Wyrażona została jedynie opinia, że efektywność będzie można ocenić,
jeżeli nastąpi wzrost gospodarczy dla regionu w sposób widoczny i zauważalny.
Zdaniem przedsiębiorców z branży morskiej, wpływ klastrów na podniesienie
efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu, jest na
niewielkim, ale zadowalającym poziomie. Sama lokalizacja – bliskość morza i dostępność
transportowa takich krajów, jak Niemcy, Dania czy Szwecja, sprawia, że branże: morska,
stoczniowa i transportowa mają naturalną przewagę konkurencją stymulującą ich
rozwój. Zauważono także, że sytuacja rynkowa nie sprzyja mówieniu o rozwoju
efektywności.
Przedstawiciele branż związanych z usługami przyszłości nie byli w stanie ocenić
efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu przez
klastry.
Większość badanych instytucji otoczenia biznesu nie miała opinii o funkcjonowaniu
klastrów. Pojawiło się zdanie, że klastry prężnie działają w ramach swojej branży,
jednak zbyt mało współpracują między sobą.
178
„W momencie, kiedy klastry sieciują grupy zainteresowane danym tematem,
to też są takim organem, który pomaga firmom młodszym i mniejszym
[wziąć udział] wspólnie w takich imprezach, o których mówię – targach.
Małe i młode firmy nie maja środków, aby się pojawiać na tych imprezach,
ale jeżeli klaster wystąpi i w ramach swojego stoiska zaprosi firmy, które są
zrzeszone i do tego klaster może zrobić jakieś wydarzenie merytoryczne, bo
ma siłę i potencjał, to dla mnie jak najbardziej Izby i Klastry współpracują.
Klastry zazwyczaj działają same i w swoich obszarach. Mam wrażenie, że
klastry nie wychodzą na zewnątrz. W Szczecinie pewien klaster organizuje
własne targi. Wygląda to tak, że tam jest mniej niż 10 stoisk, aż ciężko to
nazwać targami. Mogłoby to wyglądać tak, aby ten klaster mógł się dołączyć
do innego – większego – wydarzenia, ale odnoszę wrażenie, jakby każdy
chciał coś robić tylko „w swoim ogródku”.”
Jeżeli współpraca między klastrami a innymi IOB występuje, to ma charakter wzajemnej
promocji i uczestnictwa w organizowanych wydarzeniach.
„Współpracujemy na zasadzie wzajemnego promowania, czyli uczestniczymy
wtedy kiedy nas zapraszają i promujemy tam swoją działalność.”
Trudności sprawia również integracja lokalnego środowiska tak, by mogło skutecznie
i prężnie funkcjonować.
„Niezadowolony jestem z tego, że w zbyt małym stopniu udaje się integrować
środowisko wokół określonych spraw, trudno jest doprowadzić do tego aby
gospodarka morska mówiła jednym głosem.”
Większość przedstawicieli IOB twierdziła, że działania podejmowane przez klastry są
efektywne i będą kontynuowane w przyszłości. Personel badanych Instytucji twierdził
m.in., że na efektywność realizowanych przez nich działań wpływa zaangażowanie
i doświadczenie personelu, a także wieloletnia tradycja i historia podmiotów.
179
„Doświadczenie i zasoby ludzkie to jest największa siła. Referencje nabywane
przez lata, elastyczność i umiejętność dostosowywania się, a w Szczecinie nigdy
nie było łatwo.”
Padały też odpowiedzi wskazujące na konkretne rozwiązania.
„Na pewno bezpośrednie konsultacje czy doradztwo świadczone przez biuro jest
wystarczające. Później już przedsiębiorcy decydują czy chcą aplikować o środki
czy nie – to pozytywnie, negatywne – trudno jest mi się tu wypowiedzieć bo to
już nie jest od nas zależne.”
Zdaniem osób uczestniczących w spotkaniu fokusowym, klastry odgrywają większą rolę
od instytucji otoczenia biznesu. Wskazywano na następujące przewagi klastrów nad IOB
w kontekście tworzenia inteligentnych specjalizacji:
„Klaster jest nastawiony na dzieło, na konkretne inicjatywy, efekt. IOB to
głownie doradztwo.”
„Klastry są zbudowane z żywych, kompetentnych firm. IOB powinny mieć rolę
służebną wobec klastrów.”
„Klastry muszą być aktywne, gdy nie będą aktywne, to członkowie odejdą. Nie
mogą być tylko administratorem. W IOB ludzie są na etatach.”
180
Jednocześnie przedstawiciele klastrów wskazują na zagrożenie związane z tworzeniem
założeń inteligentnych specjalizacji regionu wynikające z nieuwzględnienia w koncepcji
rzeczywistości biznesowej:
„Gromadzimy wiedzę w klastrach, budujemy relacje niskopoziomowo - stąd
naturalnie nasuwa się współpraca między klastrami, albo przynajmniej
centrami kompetencji w różnych branżach - tak najłatwiej można by wyciągać
pomysły na nowe usługi itp. My rozmawiamy o rzeczach podstawowych,
niskopoziomowo, natomiast to co jest w dokumentach dotyczących
inteligentnych specjalizacji jest mocno oderwane od tej rzeczywistości
codziennej biznesowej. To musi się zmienić, albo będzie nieciekawie.”
Zdaniem badanych możliwe jest wspieranie rozwoju potencjału klastrów poprzez
tworzenie inteligentnych specjalizacji regionu.
„Ta relacja pomiędzy klastrami a inteligentnymi specjalizacjami jest o tyle
celowa, że jeśli myślimy o projektach w konsorcjach, zbudowanych na
kompetencjach lokalnych itd. to takim naturalnym partnerem są klastry albo
grupy branżowe, bo tam jest ta wiedza. Robienie tego w oderwaniu byłoby
nieracjonalne, to naturalna ścieżka. Plan jest ambitny, ale naturalny.”
W opinii respondentów (z branży biogospodarka), rola klastrów dotyczy przede
wszystkim funkcji informacyjnej. Jednocześnie przedsiębiorcy wskazują na znaczenie
szkoleń oraz poszukiwania rozwiązań finansowania nowych technologii. Zdaniem
badanych efekty działań wymienionych wyżej instytucji będą widoczne dopiero za kilka
lat. Jednocześnie przedsiębiorcy zwracają uwagę na fakt, że sformułowanie
inteligentnych specjalizacji jest jedynie nazwą dla szeregu czynników, których celem jest
poprawa sytuacji przedsiębiorstw działających w istotnych dla gospodarki branżach,
które są rozwojowe.
181
„Klastry (…) niewątpliwie mogą tu odegrać bardzo ważną rolę chociażby
w udostępnianiu wiedzy i nowych rozwiązań technologicznych a także powinny
wyszukiwać rozwiązań finansowania tychże nowości. My jako przedsiębiorcy
jeżeli taka wiedzę otrzymamy to na pewno ją efektywnie wykorzystamy.”
[TDI z przedstawicielami przedsiębiorstw]
„Trudno tu mówić o efektywności bo samo sformułowanie inteligentnych
specjalizacji dopiero się klaruje więc póki co to jest na wstępnym etapie i efekty
będzie widać dopiero za kilka lat. Samo wyrażenie „inteligentna specjalizacja”
to chyba została narzucona przez UE więc tu też do końca nie jestem w stanie
odpowiedzieć jak to zostanie rozwiązanie bo wymyślanie nowych nazw tak
naprawdę nie wpłynie na rozwój firm ani nie wpłynie na ich kondycję, tu
należałoby doskonalić kształcić i wprowadzać nowe technologie do już
istniejących branż.”
„Myślę, że przede wszystkim informacyjno-szkoleniową.”
Przedstawiciele przedsiębiorstw działających w branży morskiej są zdania, iż rola
klastrów w tworzeniu inteligentnych specjalizacji polega na pomocy we wdrażaniu
nowych technologii w przedsiębiorstwach. Zdaniem respondentów najmniej efektywny,
początkowy wymiar takiej współpracy to informowanie o nowych rozwiązaniach.
Przedsiębiorcy jednocześnie podkreślają, iż o efektach w biznesie można mówić dopiero
w momencie, gdy pojawiają się zyski spowodowane podjętymi działaniami. Tym samym
na obecnym etapie projektu jest za wcześnie na ocenę działań.
„Wdrażanie innowacji do przedsiębiorstw które częściowo dzieją się za ich
pośrednictwem to są działania które ja bym ocenił na bardzo istotne pod
względem tworzenia inteligentnych specjalizacji ponieważ to intonacyjne
technologie wpływają na to że branża staje się inteligentna specjalizacja.”
182
„Myślę że to jest rola takiego motoru napędowego który ma na celu mobilizować
do rozwoju przedsiębiorstw a wraz z nimi podnoszenie rozwoju gospodarczego.”
„Efektywność to będzie można określić dopiero w momencie, kiedy dana
technologia zacznie mieć znaczący wpływ na podniesienie zysków
przedsiębiorstwa. Natomiast to, co się dzieje w tej chwili to jak można
zaobserwować większość firm małymi kroczkami próbuje osiągać założone
cele. Niestety w tej chwili stagnacja rynku nie bardzo pozwala na szerokie
rozwiniecie skrzydeł jak byśmy sobie tego życzyli.”
Respondenci, będący przedstawicielami przedsiębiorstw z branży metalowomaszynowej są zdania, że klastry pełnią przede wszystkim rolę informacyjną
np. poprzez działania ukierunkowane na prezentowaniu tych rozwiązań, na różnego
rodzaju targach i konferencjach.
„O efektach tych działań będziemy mogli porozmawiać za jakiś czas jak
innowacje przedstawione przez te instytucje zostaną wdrożone i dopiero wtedy
będziemy mogli mówić o efektywności. Jeżeli zaś chodzi o samą strefę
informacji to oceniłbym na ta chwile jako bardzo efektywną (…) instytucje ze
swojej strony wykazują duże zainteresowanie.”
Przedstawiciele przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze turystyki i zdrowia nie
uważają, aby można było ich dziedzinę nazwać inteligentną specjalizacją, tym samym są
zdania, że jest to generowane na potrzeby projektów UE. Zdaniem przedsiębiorców
efekty działań są dobre, jednakże nie dostrzegają oni znaczącej roli klastrów. Zdaniem
badanych, główną funkcją tych instytucji jest promocja regionu.
183
„Przecież branża turystyczna to nie jest żadną inteligentna specjalizacja więc
tworzenie czegoś co było jest i będzie jest wg mnie sztucznym generowaniem
założeń UE. Nie wiem jak mam się do tego odnieść”.
„Nie wiem, jaką rolę pełnią przy tworzeniu inteligentnych specjalizacji”.
„Co do efektów to uważam że założone cele osiągają więc oceniam pozytywnie”.
Respondenci, których przedsiębiorstwa działają w branży usług przyszłości, nie
potrafili określić roli klastrów w kształtowaniu specjalizacji inteligentnych. Nie wyrazili
również opinii na temat efektów tej działalności.
„Nie wiem nigdy nie interesowałem się rolą, jaką pełnią”.
„Nie znam odpowiedzi na to pytanie”.
„Nie mam pojęcia”.
184
3.5.2. Rola instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji
Przedsiębiorcy reprezentujący branżę biogospodarki jednoznacznie wskazali, że
działania instytucji otoczenia biznesu mają istotne znaczenie w procesie tworzenia
i wspierania rozwoju inteligentnych specjalizacji. Respondenci podkreślali, że IOB
pomagają przedsiębiorcom w poszukiwaniu odpowiednio wykwalifikowanych
pracowników, których obecność jest niezbędna w funkcjonowaniu podmiotów
w ramach inteligentnych specjalizacji. Zwrócono również uwagę na wsparcie IOB
w pozyskiwaniu środków przeznaczonych na szeroko rozumiany rozwój, w wyniku
czego współpracy takiej podejmuje się znaczna grupa przedsiębiorców.
„Współpraca z instytucjami z otoczenia biznesu to raczej w dzisiejszych realiach
sprawa normalna i nie znam przedsiębiorstwa które by tego nie robiło.... IOB to
przecież instytucje wspierające rozwój przedsiębiorstw i pomagające w
chociażby uzyskaniu środków finansowych na różnego rodzaju innowacje.”
Uczestnicy badania stwierdzili również, że wsparcie udzielane przez instytucje te nie
powinny w żaden sposób być uzależnione od branży, tj. nikt nie powinien być w tym
aspekcie faworyzowany. Podkreślano, że każdy podmiot, bez względu na profil zasługuje
na podobną pomoc.
„Wszyscy powinni być traktowani po równo bez względu [na to] kto co robi, nie
czuję, że powinienem być wyróżniony, każda branża wpływa na rozwój
gospodarki i powinna być tak samo traktowana.”
„Uważam że każda firma powinna mieć równe szanse i dostęp do rozwoju.”
Zwrócono również uwagę na istotne znaczenie podejmowania działań przez IOB
w ogóle. Respondenci wskazywali na fakt, że każda forma zachęcania przedsiębiorców
to rozwoju działalności swojej firmy może przynieść tylko pozytywne skutki.
185
„Moim zdaniem każde działanie, które ma na celu wspieranie
przedsiębiorczości jest dobre. Nie zawsze uzyskuje się założony efekt, ale nie
można tu niczego wykluczać czy też negować, bo każda branża kieruje się
innymi wytycznymi, więc to co u jednych się sprawdza niekoniecznie gdzie
indziej przyniesie oczekiwany rezultat. Nie podejmę się opinii, że należy z jakiś
działań rezygnować, ale jestem zdania, że należy je kontynuować i na pewno
nie wykluczać ich.”
W opinii respondentów reprezentujących branżę morską i logistyczną skuteczna
współpraca z instytucjami otoczenia biznesu opiera się na pomocy w pozyskaniu
środków na wdrożenie ich wykorzystaniu.
„Inteligentne specjalizacje czyli te które mogą mieć duży wpływ na poprawę
gospodarki regionu i maja pieniądze na szybki rozwój własny, więc sama
analiza takich firm wg mnie to nie jest duża rola. Rola ta mogłaby być większa
gdyby instytucje [IOB] miały wpływ na pomoc w finansowaniu różnych
innowacyjnych przedsięwzięć.”
Jednocześnie respondenci podkreślali, że wsparcie udzielane dla przedsiębiorstw
funkcjonujących w ramach omawianej branży jest na wystarczającym i jednocześnie
zadowalającym ich poziomie.
„Branża morska czyli nie tylko nasza czyli przemysł stoczniowy na pewno
wymagają specyficznego podejścia do tematu co się dzieje, tak że tu nie widzę
potrzeby rozszerzania dodatkowo zakresu działalności.”
Przedstawiciele branży metalowo-maszynowej natomiast wskazywali na istotne
znaczenie współpracy IOB w kontekście informowania i przekazywania podmiotom
swojej wiedzy, w tym również dotyczącą form pozyskiwania środków pieniężnych.
Jednocześnie podkreślono, że takowa pomoc udzielana być powinna wszystkim
przedsiębiorstwom, a nie tylko tym, które prowadzą działalność gospodarczą w ramach
tzw. inteligentnych specjalizacji. Podkreślali, że wszystkie podmioty mają prawo do
rozwoju, bez względu na wielkość czy branżę, w ramach której funkcjonują.
186
„Małe przedsiębiorstwa, które również kwalifikują się do inteligentnych
specjalizacji na pewno będą potrzebowały tej pomocy więcej, chociażby
w pozyskaniu środków finansowych na wdrożenie nowych procesów. Duże,
bardziej doświadczone firmy z reguły tej pomocy potrzebują mniej.”
„IOB jeżeli będą dzieliły przedsiębiorców na kluczowych czy też niekluczowych,
tym samym zabierają możliwość mniejszym firmom szansę rozwoju i
efektywnego wejścia na rynek. Uważam, że wiedza jaka dysponują IOB
powinna być dostępna dla wszystkich firm, i tych małych, jak i tych dużych.
Faktem jest, że małe firmy mogą mieć problemy z finansowaniem różnych
innowacyjnych rozwiązań, ale nie sądzę, żeby to miało ograniczać dostęp do
wiedzy o nich.”
Reprezentanci branży turystyka i zdrowie nie współpracują w dużym zakresie
z instytucjami otoczenia biznesu. Nie potrafili więc jednoznacznie wskazać, czy działania
przez nie realizowane są wystarczające, czy wymagają rozszerzenia., Jednocześnie
podkreślili, że współpraca dotyczy najczęściej szeroko rozumianej promocji.
Przedstawiciele tzw. usług przyszłości zauważają, że główne działania IOB realizowane
w kontekście inteligentnych specjalizacji obejmują informowanie i kształcenie.
Jednocześnie podkreślali, że powinny one dotyczyć innych aspektów, głównie
materialnych, jak np. sposób pozyskiwania środków finansowych.
„Usługi powinny bardziej celować wprost w osiąganie korzyści materialnych
przez przedsiębiorców. Nie dawać ogólnej wiedzy, ale bardziej oferować
konkretne, materialne wsparcie.”
Przedsiębiorcy uczestniczący w badaniu, bez względu na reprezentowaną branżę,
podkreślali informacyjną i edukacyjną rolę instytucji otoczenia biznesu. Jednoznacznie
podkreślali, że realizowane działania powinny w jeszcze większym zakresie dotyczyć
pomocy
w
pozyskiwaniu
środków
pieniężnych
potrzebnych
zarówno
przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w zakresie inteligentnych specjalizacji,
jak i podmiotom, które funkcjonują w innych branżach. Jednocześnie zwrócono uwagę
na fakt, że rola IOB w ramach rozwoju wspomnianych specjalizacji jest zauważalna
i bardzo istotna.
187
3.5.3. Zestawienie roli klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych
specjalizacji
Tabela 24 Aktualna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych
specjalizacji w opinii badanych przedsiębiorstw





Rola klastrów
kontakty z przedsiębiorstwami
poprzez newslettery, maile, telefony,
smsy w zakresie informacji i transferu
wiedzy, szczególnie w zakresie
nowych technologii
organizacja szkoleń
Rola instytucji otoczenia biznesu
 ułatwienie dostępu do finansowania
organizacja konferencji
działalność promocyjna
organizacja spotkań celem wymiany
doświadczeń




przeprowadzanie specjalistycznych
szkoleń i kursów
działalność doradcza
działalność promocyjna
aktywizacja współpracy nauki
z biznesem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania
Większość respondentów zadeklarowała, że ich instytucja nie odgrywa znaczącej roli
w tworzeniu inteligentnych specjalizacji. Jednocześnie niektóre IOB – takie jak Krajowa
Izba Gospodarki Morskiej – postrzegają swoją rolę jako reprezentanta środowiska.
„(…) Uważam, że w interesie gospodarki morskiej jest, by Izba wyrażała swoje
zdanie poprzez prezentowanie stanowiska wobec różnych resortów, którym
podlegają firmy gospodarki morskiej, poprzez uczestnictwo w forach, które
kształtują politykę gospodarczą takie jak strategię rozwoju województwa (…)”
Została takze wyrazona opinia, ze rola inteligentnych i regionalnych specjalizacji będzie
większa, jezeli będzie dostępnych więcej danych. Instytucje mogą okazac się nosnikiem
takich informacji poprzez prowadzenie kampanii i docieranie z działalnoscią
promocyjną do poszczegolnych podmiotow. Włączenie IOB do procesu kreowania
i propagowania inteligentnych specjalizacji umozliwi zaangazowanie w ich tworzenie
większej liczny podmiotow, w tym przedsiębiorstw.
188
„Inteligentne specjalizacje mogłyby odegrać większą rolę, gdyby były
powszechniejsze, gdyby pojawiły się w większej skali. My jesteśmy taką
„maszyną do komunikacji na zewnątrz”, do prezentacji tego co wypracowały
firmy. Jeżeli inteligentne specjalizacje będą zastosowane w firmach,
opracowane w ośrodkach badawczych, to trzeba będzie je pokazać, aby później
sprzedawać. My jesteśmy od pokazywania, aby zainteresować innych. My sami
nie wytwarzamy nic, jesteśmy usługodawcą, który pomaga sprzedać
i nagłaśniać pewne sprawy.”
Uzyskane wypowiedzi wskazują, że przedsiębiorcy mają słabo sprecyzowane
oczekiwania dotyczące inteligentnych specjalizacji w ogóle, jak i roli różnych rodzajów
instytucji w związku z tymi specjalizacjami.
Tabela 25 Potencjalna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych
specjalizacji
Rola klastrów
Rola instytucji otoczenia biznesu







informowanie przedsiębiorstw o
możliwościach związanych ze specjalizacją
biogospodarka
wspieranie przedsiębiorstw z branży
biogospodarka (w tym związanych z
branżą meblarską i chemiczną)
doradztwo na rzecz przedsiębiorstw z
branży biogospodarka
szkolenia dedykowane przedsiębiorstwom
z różnych gałęzi biogospodarki
wspieranie działań networkingowych
między przedsiębiorstwami z branży
biogospodarki
promowanie branży biogospodarki w
regionie oraz poza regionem
realizacja międzynarodowych projektów
badawczych determinujących rozwój i
atrakcyjność branży w regionie




biogospodarka
prowadzenie działalności doradczoszkoleniowej
wspieranie innowacyjności
przedsiębiorstw z branży biogospodarki
pomoc w pozyskiwaniu źródeł
finansowania działalności przedsiębiorstw
z branży biogospodarki


wspieranie rozwoju przeładunków


prowadzenie działalności doradczo-
189






portowych i działań związanych z
rozwojem transportu
wspieranie przedsiębiorstw z branży
morskiej i logistycznej
działania doradcze i szkoleniowe
wspierające przedsiębiorstwa TSL
wspieranie powiązań między
przedsiębiorstwami branży TSL w regionie
oraz wspieranie rozszerzania i
internacjonalizacji ww. działań
promowanie branży morskiej i TSL w
regionie i poza regionem
współpraca z branżami generującymi
wzrost branży transportowej, w tym
przede wszystkim z przemysłem
działania na rzecz konwersji przemysłu
stoczniowego i majątku postoczniowego
oraz rozwoju produkcji morsiej


szkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw z
branży morskiej i TSL
przedsiębiorstw z branży biogospodarki –
przy współpracy m.in. z lokalnymi
jednostkami B+R
z branży działalności morskiej i logistyki









możliwościach związanych z rozwojem
przemysłu metalowo-maszynowego
wspieranie przedsiębiorstw przemysłu
metalowo-maszynowego
tworzenie atrakcyjnych warunków do
rozwoju przedsiębiorstw przemysłu
współpraca z branżą TSL celem kreowania
potencjału transportowego dla produkcji
doradztwo na rzecz przedsiębiorstw z
branży metalowo-maszynowej
szkolenia dedykowane przedsiębiorstwom
między przedsiębiorstwami przemysłu
nawiązywanie kontaktów z instytucjami
zagranicznymi związanym z przemysłem
metalowo-maszynowym
promowanie branży metalowomaszynowej w regionie oraz poza
regionem





prowadzenie działalności doradczoszkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw
zajmujących się przemysłem metalowomaszynowym
wspieranie przedsiębiorstw przemysłu
metalowo-maszynowego w pozyskiwaniu
wysoko wykwalifikowanych pracowników
przedsiębiorstw przemysłu metalowomaszynowego
SPECJALIZACJA: USŁUGI PRZYSZŁOŚCI



usług przyszłości
wspieranie przedsiębiorstw tworzących
usługi przyszłości
podejmowanie działań na rzecz wzrostu
innowacyjności w regionie, w tym
wspieranie działalności B+R oraz
współpracy przedsiębiorstw z uczelniami


usług przyszłości, w tym przede wszystkim
ICT
zajmujących się usługami przyszłości, w
tym także kształtowanie nietypowych i
niezbędnych kompetencji pracowników
190





doradztwo na rzecz przedsiębiorstw
tworzących usługi przyszłości
prowadzenie działalności szkoleniowej na
rzecz przedsiębiorstw tworzących usługi
przyszłości
współpraca z uczelniami na rzecz
pozyskiwania zdolnych studentów i
absolwentów, którzy będą przyczyniać się
do rozwoju usług przyszłości w regionie
między przedsiębiorstwami usług
przyszłości, w tym w celu wspólnego
tworzenia i realizacji projektów
zbieranie i udostępnianie
przedsiębiorstwom wiedzy o
innowacyjnych rozwiązaniach z zakresu
usług przyszłości




wspieranie przedsiębiorstw usług
przyszłości w pozyskiwaniu wysoko
wykwalifikowanych pracowników
przedsiębiorstw przemysłu metalowomaszynowego
tworzenie atrakcyjnych warunków do
rozwoju usług przyszłości, związanych
m.in. z działalnością parków
technologicznych i centrów transferu
technologii
SPECJALIZACJA: TURYSTYKA I ZDROWIE

turystyka i zdrowie
 kreowanie potencjału rozwoju branży
poprzez m.in. oddziaływanie w celu
wydłużenia sezonu
 wspieranie przedsiębiorstw z branży
turystyki i zdrowia
 doradztwo na rzecz przedsiębiorstw z
branży turystyki i zdrowia
 zróżnicowane szkolenia dedykowane
przedsiębiorstwom z gałęzi turystyka i
zdrowie z uwzględnieniem zróżnicowanej
specyfiki ich działalności
 wspieranie działań networkingowych
między przedsiębiorstwami z branży
turystyki i zdrowia
 wspieranie potencjału do wspólnego
kreowania produktów branży turystyka i
zdrowie przez członków klastrów
 promowanie branży turystycznej i
zdrowotnej – przede wszystkim poza
regionem
 tworzenie wspólnych rozwiązań
promocyjnych dla podmiotów specjalizacji
turystyka i zdrowie
 monitorowanie potrzeb zdrowotnych i
turystycznych rynków atrakcyjnych dla
województwa zachodniopomorskiego – w
tym rynku niemieckiego i
skandynawskiego
Źródło: Opracowanie własne




turystyka i zdrowie
związanych z turystyką i zdrowiem
wspieranie działalności promocyjnej
przedsiębiorstw związanych z branżą
turystyczną i zdrowotną
z branży turystyka i zdrowie
191
4. Analiza SWOT
Analiza SWOT została przeprowadzona w trzech wymiarach:



dla klastrów województwa zachodniopomorskiego,
dla instytucji otoczenia biznesu
dla województwa zachodniopomorskiego.
Wyniki zostały opisane w trzech poniższych tabelach.
4.1. Perspektywa klastrów
Potencjał klastrów województwa zachodniopomorskiego, jak i ich sytuacja, nie
wyróżniają regionu na tle innych części Polski. W obecnej fazie rozwoju trudno mówić
o klastrach, które w niedalekiej przyszłości mogłyby skutecznie ubiegać się o status
krajowego klastra kluczowego124. Jednak istnieją już w regionie klastry o względnie
wykrystalizowanym potencjale wzrostowym, jak też otoczenie instytucjonalne mogące
zapewnić większości z istniejących klastrów wsparcie intelektualne i/lub organizacyjne.
Tym niemniej wciąż obecne są typowe bariery, charakterystyczne dla wielu polskich
klastrów, związane z niezbyt korzystnymi nastawieniami przedsiębiorców – do
klastrów, do finansowania z UE, do innowacji, do sensowności angażowania własnych
zasobów (czasu i pieniędzy), do współpracy z innymi oraz do określania aspiracji
rozwojowych. Powyższe bariery głównie dotyczą małych firm. Jednakże niektóre z nich
odnoszą się także do firm dużych, zarządzanych profesjonalnie, a jednak wciąż
zachowujących dystans do działalności klastrowej.
124
Por. „Opracowanie systemu wyboru Krajowych Klastrow Kluczowych”, Częsc I i II, Warszawa 2014
192
Tabela 26 Analiza SWOT klastrów województwa zachodniopomorskiego
KLASTRY
Silne strony
 Istnienie klastrów względnie okrzepłych,
dysponujących masą krytyczną dla
przyszłego rozwoju
 Istnienie klastrów nowych, zalążkowych,
o potencjale wzrostowym
 Istnienie klastrów w branżach
odpowiadających przyszłym
specjalizacjom regionu; innowacyjność
branż, w których następuje największa
intensyfikacja działań klastrowych
 Rozwijająca się współpraca firm i
klastrów z uczelniami z województwa
oraz pracownikami naukowymi
 Rozwój współpracy i wsparcia ze strony
IOB
 Prowadzenie przez większość
koordynatorów klastrów działań
edukacyjnych i integracyjnych na rzecz
członków zrzeszonych w klastrze
Szanse
 Istnienie aktywnych podmiotów
mogących spełniać potencjalnie rolę
koordynatorów – lokomotyw klastrów
 Potencjalna możliwość poprawy
konkurencyjności przez członków
klastrów
 Możliwość rozwoju współpracy z innymi
firmami oraz uczelniami i innymi
instytucjami
 Możliwość finansowania części
podejmowanych działań ze środków Unii
Europejskiej
 Przewidywany wzrost zainteresowania
przedsiębiorstw i instytucji udziałem
w klastrach
Słabe strony
 Niewielka liczba klastrów
 Brak chęci współpracy niektórych
członków klastrów między sobą
 Postrzeganie innych członków klastrów
jako konkurencji i wynikająca z tego
niechęć do zacieśniania współpracy
i wymiany doświadczeń
 Ograniczenia czasowe przedsiębiorców –
członków klastrów powodujące ich niską
aktywność
 Ograniczenia w dostępie do wiedzy
w niektórych branżach
 Brak możliwości wniesienia wkładu
własnego, co uniemożliwia realizację
niektórych działań współfinansowanych
przez Unię Europejską
 Brak zdolności kredytowej klastrów
 Niewielka liczba silnych przedsiębiorstw
zaangażowanych w rolę koordynatorów
klastrów
 Niskie zainteresowanie władz
samorządowych (szczególnie
prezydentów i burmistrzów) udziałem
w klastrach
Zagrożenia
 Utrudnienia w pozyskiwaniu środków na
działalność - nie wszystkie branże będą
dotowane ze środków UE
 Brak poparcia działalności ze strony
władz samorządowych
 Brak chęci ekspansji ze strony wielu
małych przedsiębiorstw
 Niski stopień innowacyjności; brak
zainteresowania innowacjami wśród
przedsiębiorców
 Postrzeganie klastrów jako konkurencji
(realnej bądź prestiżowej) dla
istniejących stowarzyszeń branżowych
i izb gospodarczych
193
4.2. Perspektywa instytucji otoczenia biznesu (IOB)
Uwzględniono czynniki, które w opinii autorów niniejszego raportu należy brać pod
uwagę zarówno planując rozwój klastrów, jak i formułując oczekiwania dotyczące
instrumentów wsparcia klastrów (w tym pozafinansowych).
Główną słabą stroną wydaje się brak wszechstronnej oferty IOB adresowanej
do klastrów. Przeważają jednak silne strony. Na podstawie wyszczególnionych
czynników wydaje się, że wzajemne dopasowanie potrzeb i oczekiwań klastrów i IOB
może być stosunkowo proste. Największe bariery dotyczyć będą kwestii:


zdolności
nawiązania
długofalowej
współpracy
(zaufanie,
wspólne
przedsięwzięcia małej skali, wspólna promocja, „dotarcie się” zespołów
na poziomie relacji osobistych; prawdopodobna konieczność podjęcia działań
animacyjnych przez Urząd Marszałkowski bądź – co mniej prawdopodobne –
przez inną instytucję)
wypracowania mechanizmów i zwyczajów dotyczących zasad współpracy
na poziomie rozwiązań finansowych (świadczenia wzajemne, ewentualne
odpłatności bądź świadczenia nieodpłatne) oraz współpracy operacyjnej
(problemem mogą okazać się sprawy najprostsze, jak przykładowo zasady
dostępu do wolnych sal na spotkania)
Tabela 27 Analiza SWOT instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego








INSTYTUCJE OTOCZENIA BIZNESU
Silne strony
Słabe strony
Dobra renoma zachodniopomorskich
 Brak bazy informacji o korzyściach, jakie
instytucji otoczenia biznesu
klastry i IOB mogą uzyskać dzięki
współpracy między sobą oraz
Poświadczenie rzetelności
o działaniach podejmowanych przez
wykonywanych zadań poprzez
ww. jednostki
nabywane przez lata referencje
 Brak sprecyzowanych możliwości
Uczestnictwo w realizacji projektów
dotacyjnego bądź niekomercyjnego
unijnych
wsparcia klastrów przez instytucje
Udzielenie wiarygodnych informacji
otoczenia biznesu
o rynku związanych z jego dobrą
 Brak kompleksowych rozwiązań
znajomością
dotyczących współpracy IOB z klastrami,
Zwiększenie dostępności edukacji dla
w wyniku czego nawiązywana jest
przedsiębiorców poprzez prowadzenie
współpraca z pojedynczymi klastrami
szkoleń
lub współpraca dotycząca jedynie
Świadczenie usług na rzecz różnych
działań pojedynczych (akcyjnych)
podmiotów poparte elastycznością

Niewielki dotychczasowy wpływ działań
i umiejętnością dostosowywania się do
podejmowanych przez IOB na
różnych sytuacji rynkowych
innowacyjną atrakcyjność sektora MSP
Różnorodność form pomocy, które IBO
 Brak klarownej specjalizacji większości
mogą potencjalnie oferować regionalnym
IOB
przedsiębiorcom
Podejmowanie działań przyczyniających
194








się do wzrostu innowacyjności oraz
mających na celu pobudzenie rozwoju
gospodarczego
Rozwój współpracy ze środowiskiem
akademickim i innymi partnerami
Pośredni wpływ IOB na aktywność
innowacyjną klastrów poprzez
podejmowanie wspólnych działań
Tworzenie infrastruktury wsparcia dla
lokalnych i regionalnych przedsiębiorstw
Szanse
Przychylne nastawienie do współpracy
z IOB ze strony klastrów
Inwestycje województwa
zachodniopomorskiego w gospodarkę,
rozwój oraz w inteligentne specjalizacje
Tendencje do wzrostu innowacyjności w
różnych branżach województwa
zachodniopomorskiego oraz w skali
kraju
Wybranie inteligentnych specjalizacji
regionu cechujących się dużym stopniem
innowacyjności
Możliwość uzyskania wsparcia
(dofinansowania) dla rozwoju
infrastruktury i kompetencji wielu
spośród IOB
Zagrożenia
 Niewielka możliwość integracji
środowiska wokół określonych
problemów gospodarczych
 Mała chęć współpracy ze strony
niektórych przedsiębiorców, którzy
oczekują jedynie dotacji pieniężnych
 Mała skala oddziaływania potencjalnych
inteligentnych specjalizacji regionu
 Niedopasowanie oferty wsparcia dla
przedsiębiorstw do potrzeb i oczekiwań
przedsiębiorców
 Wzajemne postrzeganie niektórych IOB
i klastrów jako instytucji rywalizujących
ze sobą
 Biurokracja i skomplikowane przepisy
prawne
 Niska innowacyjność i świadomość
innowacyjna sektora MSP
 Uzależnianie aktywności IOB od
programów wsparcia finansowanych ze
środków publicznych
4.3. Perspektywa regionalna (województwa)
Trzecie z zestawień jest ukierunkowane na te z czynników determinujących stan
i sytuację regionu, które najsilniej wpływają na rozwój klastrów. Należy zauważyć przy
tym znaczną trafność i aktualność analizy SWOT sporządzonej w ramach prac nad
strategią województwa125 oraz Regionalną Strategią Innowacji126.
Zob. Strategia rozwoju Wojewodztwa Zachodniopomorskiego, Sejmik Wojewodztwa
Zachodniopomorskiego, czerwiec 2010, str. 166-172
126 Regionalna Strategia Innowacji Wojewodztwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program
rozwoju, Urząd Marszałkowski Wojewodztwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2011, str. 115-120
125
195
Tabela 28 Analiza SWOT województwa zachodniopomorskiego






WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE
Silne strony
Słabe strony
Położenie geograficzne i specyficzne
 Niewielka liczba przedsiębiorstw
regionalne know-how, potencjalnie
w branży wysokiej techniki
ułatwiające internacjonalizację
 Niewielka świadomość innowacyjna
działalności zarówno w relacjach
przedsiębiorców, czego konsekwencją
transgranicznych, jak i zamorskich
jest niska innowacyjność firm
Potencjał jednostek naukowo Słaby potencjał finansowy wielu
badawczych; szkoły wyższe i
szczególnie małych przedsiębiorstw
pracownicy naukowi o wysokim
 Niska odwaga wielu podmiotów
nastawieniu na współpracę
w ubieganiu się o fundusze UE i inne
Wykwalifikowana kadra kierownicza
dotacje z uwagi na biurokrację, bariery
i personel inżynieryjny w wybranych
komunikacyjne i in.
branżach
 Słabe wykorzystanie położenia
Zainteresowanie młodych ludzi
geograficznego dla celów badawczych,
studiami technicznymi
projektowych i innych form współpracy
Działalność parków przemysłowych
sieciowej
oraz innych IOB
 Brak wzajemnego zaufania między
Bardzo wysoki (najwyższy w Polsce)
przedsiębiorstwami
wskaźnik przedsiębiorczości –
potencjalnie duża liczba firm
zainteresowanych udziałem w klastrach
Szanse
 Polityka UE i krajowa w zakresie
inteligentnego wzrostu, innowacji
i kooperacji gospodarczej
 Programy dotacyjne (głównie z UE,
w tym programy bałtyckie w nowej
formule)
 Rozwój pozadotacyjnych instrumentów
wsparcia
 Zainteresowanie regionem ze strony
potencjalnych partnerów zagranicznych
 Dobra koniunktura gospodarcza i
rozwój aktywności inwestycyjnej
Zagrożenia
 Peryferyzacja gospodarcza Polski
północno-zachodniej i wystąpienie
„efektu tunelowego” i „efektu by-passu”
 Mała aktywność zachodniopomorskich
przedsiębiorstw, uczelni i IOB w
kontaktach międzyregionalnych i ich
animowaniu
 Migracja młodych osób do innych
krajów i regionów
 Odpływ wykwalifikowanej kadry
 Niedowartościowanie sfery badawczorozwojowej w Polsce
 Ograniczenia dostępności źródeł
finansowania
Pośród czynników uwzględnionych w analizie należy zwrócić szczególną uwagę na słabe
strony i zagrożenia, pośród których należy położyć nacisk na te, które wiążą się
z położeniem geograficznym.
Wspomniany „efekt tunelowy” i „efekt by-passu” oznacza, że współpraca
międzyregionalna odbywać się może (i w praktyce niekiedy się odbywa) bez udziału
zachodniopomorskich klastrów, firm, uczelni czy instytucji otoczenia biznesu. Dotyczy
to (i może dotyczyć w coraz większym stopniu) kontaktów, w których nie uwzględnia
się udziału Szczecina w relacjach:
196


między Trójmiastem i Pomorzem Wschodnim a Berlinem i Niemcami –
samodzielnie bądź z ewentualnym zaangażowaniem partnerów z Poznania
między Poznaniem i Wrocławiem a Skandynawią – samodzielnie bądź
z ewentualnym zaangażowaniem partnerów z Trójmiasta bądź wschodnich
i północnych Niemiec127
Źródłem tego zjawiska może być niska poza regionem aktywność zachodniopomorskich
klastrów, firm, uczelni czy IOB jako animatorów (koordynatorów, brokerów bądź
uczestników) projektów i powiązań, w tym projektów finansowanych ze środków UE.
Aktywna polityka kreowania takich projektów przez podmioty z województwa
zachodniopomorskiego mogłaby służyć kilku celom, np.:





wzmocnieniu pozycji zachodniopomorskich klastrów regionalnych oraz innych
podmiotów (uczelni i IOB) w relacjach międzyregionalnych i międzynarodowych
międzyregionalnemu i międzynarodowemu transferowi know-how
pozyskaniu finansowania dla klastrów i instytucji także ze źródeł innych, niż RPO
WZP
zatrzymaniu w regionie pracowników o wysokich bądź rozwojowych
kwalifikacjach (zaangażowanych w projekty)
promocji regionu
Przykładem tego zjawiska są m.in. „efekt tunelowy”, ktory dotyczy wojewodztwa lubuskiego, ktore
w minimalnym tylko stopniu korzysta z pozornie dogodnego połozenia między Poznaniem a Berlinem.
W szerszej skali mozna mowic o niemiecko-rosyjskiej wspołpracy gospodarczej realizowanej
z pominięciem pozornie korzystnie połozonej Polski i bez uwzględnienia jej interesow (np. gazociąg Nord
Stream, będący „by-passem” omijającym Polskę).
Jednoczesnie do wyjątkow nalezą szczecinskie podmioty pełniące analogiczną rolę w odniesieniu do
innych regionow. OT Logistics jest przykładem szczecinskiej firmy, ktora cieszy się reputacją tej, ktora
odgrywa znaczącą rolę w obsłudze logistycznej Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej.
127
197
5. Analiza PEST
Metoda PEST wykorzystywana jest do badania otoczenia organizacji. Jej istotą jest
określenie podstawowych sfer otoczenia, a więc tych obszarów, które mogą mieć
kluczowy wpływ na funkcjonowanie danej organizacji i jej przyszłą strategię działania.
W analizie PEST wyróżnia się otoczenie:
 polityczne
 ekonomiczne
 socjokulturowe
 technologiczne
Analiza PEST przeprowadzana jest zgodnie z następującymi etapami:
1. Wyróżnienie istotnych czynników dotyczących poszczególnych segmentów
otoczenia – na etapie tym tworzy się listę kontrolną, która po przeprowadzeniu
dyskusji między członkami zespołu badawczego jest korygowana.
2. Ustalenie wpływu każdego z czynników na funkcjonowanie organizacji –
przygotowywane są zestawienia czynników według siły ich oddziaływania
na organizację obecnie i w przyszłości. Skoncentrowano się na czynnikach o silnym
oddziaływaniu obecnym i/lub przyszłym.
3. Określenie relacji między organizacją a otoczeniem – na tym etapie
przeprowadzana jest dodatkowa analiza, która ma odpowiedzieć na pytanie w jaki
sposób dany czynnik wpływa lub może wpływać na działalność organizacji
w przyszłości.
W niniejszym opracowaniu w ramach analizy PEST wyszczególniono wyłącznie główne
czynniki potencjalnie wpływające na działalność klastrów zachodniopomorskich.
5.1. Czynniki polityczne
Wyselekcjonowano pięć czynników politycznych, których oddziaływanie wpływa
na regulacje oraz instrumenty wspierania rozwoju.
Tabela 29 Czynniki polityczne
Czynniki polityczne
Polityka UE i krajowa w zakresie inteligentnego
wzrostu
Polityka klastrowa w skali kraju i regionu
Polityka wspierająca innowacje
Polityka regionalna w kraju
Polityka spójności i transportowa UE
Szansa
Tak
Zagrożenie
Nie
Tak
Tak
Tak
Tak
Nie
Nie
Tak
Tak
198
Wymienione czynniki są w większości niespecyficzne dla Pomorza Zachodniego –
z jednym wyjątkiem: polityka spójności Unii Europejskiej doprowadziła
do wykreowania szczególnych polityk i narzędzi dla regionu Morza Bałtyckiego, jak też
do
sformułowania
priorytetów
dotyczących
korytarzy
transportowych
z uwzględnieniem autostrad morskich. Czynnik ten stanowi jednocześnie szansę
(nadmorskie położenie, morskie doświadczenie / know-how oraz infrastruktura dla
przemieszczania się ludzi i towarów drogą morską), jak i zagrożenie (południkowe
korytarze transportowe biegnące przez wschodnie Niemcy oraz Polskę centralną mogą
marginalizować Pomorze Zachodnie).
Podobnie zarówno szansą, jak i zagrożeniem jest polityka regionalna Polski. Region
Pomorza Zachodniego jest położony peryferyjnie wobec stolicy kraju, jak i nie generuje
problemów w pełni docenianych przez elity władzy centralnej. Jednocześnie jednak
polityka regionalna w Polsce zakłada dużą autonomię regionów i wykorzystanie
adekwatnych narzędzi (jak kontrakty wojewódzkie, stawiające do dyspozycji
województw środki dotacyjne o znacznej wartości).
Za jednoznacznie pozytywne uznane zostały trzy pierwsze z wymienionych czynników:
zarówno polityka UE, jak krajowa w dziedzinie inteligentnego wzrostu, innowacji
i klastrów będzie w najbliższych latach stanowić potencjalnie znaczącą dźwignię dla
rozwoju inicjatyw kooperacyjnych i budowania potencjału dla tworzenia innowacji i ich
rozprzestrzeniania się w klastrach. Duże znaczenie będą mieć środki dotacyjne
przewidziane w strategiach i programach krajowych, jak i regionalnych.
5.2. Czynniki ekonomiczne
Wyróżniono osiem czynników, które zakwalifikowano jako czynniki ekonomiczne
istotne dla klastrów zachodniopomorskich:
Tabela 30 Czynniki ekonomiczne
Czynniki ekonomiczne
Niewielki udział PKB województwa w PKB krajowym
Dynamika PKB województwa zbliżona do dynamiki
ogólnokrajowej
Niewielkie finansowanie działalności klastrów lub jego
brak
Stopa bezrobocia wyższa od krajowej (18,7%)
Rosnąca liczba przedsiębiorstw
Dostępność środków na rozwój w ramach programów
operacyjnych krajowych i regionalnych
96% przedsiębiorstw działa w sektorze prywatnym
Dominacja mikro przedsiębiorstw (96,34% w 2013 r.)
Szansa
Nie
Tak
Zagrożenie
Tak
Nie
Nie
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Nie
Nie
Tak
Tak
Nie
Tak
Udział PKB województwa zachodniopomorskiego w PKB całego kraju wynosi zaledwie
niecałe 4%, co jest zdecydowanie zjawiskiem negatywnym. Warto jednak zwrócić uwagę
199
na to, że dynamika wzrostu tego wskaźnika jest bardzo zbliżona do ogólnokrajowej,
co pozwala sformułować wniosek, iż rozwój województwa jest na podobnym poziomie
jak całego kraju, co nie oddziałuje negatywnie na dalszą działalność klastrów.
Zdecydowanym zagrożeniem jest jednak niewielkie finansowanie działalności klastrów
lub całkowity jego brak, co tworzy pewną barierę dla podejmowania nowych działań.
Istnieje jednak wiele czynników ekonomicznych stanowiących duże szanse dla rozwoju
klastrów oraz skupiających się w ich ramach przedsiębiorstw. Po pierwsze (poza rokiem
2011) odnotowywano wzrost liczby przedsiębiorstw funkcjonujących na tym terenie,
w wyniku czego klastry mogą nie tylko się rozszerzać, ale również tworzyć nowe grupy.
Po drugie, istnieje możliwość pozyskiwania środków finansowych, np. dotacje z UE,
które ułatwiają realizowanie nowych działań, niemożliwych do podjęcia bez
dodatkowych środków pieniężnych, a pozytywnie oddziałujących na rozwój zarówno
danego przedsiębiorstwa, jak i całej branży. Kolejnym pozytywnym aspektem jest fakt,
że 96% przedsiębiorstw to podmioty zatrudniające od 0 do 9 osób, a najczęściej takie
firmy zrzeszają się w klastrach (jednak niemal brak podmiotów dużych, wokół których
klastry formują się w sposób naturalny, nawet bez świadomości znaczenia słowa
klaster). Ponadto, podobny odsetek wszystkich przedsiębiorstw zlokalizowanych
w województwie zachodniopomorskim działa w sektorze prywatnym, co również
stanowi szansę dla ich rozwoju.
Pewnym zagrożeniem jest duża stopa bezrobocia w województwie – z jednej strony
istnieją zasoby „taniej siły roboczej”, umożliwiające przedsiębiorcom minimalizowanie
kosztów funkcjonowania, co jest niezwykle istotne podczas zakładania nowych
podmiotów oraz próby przetrwania w niesprzyjających warunkach gospodarczych.
Z drugiej jednak strony osoby długo pozostające bez pracy mają zdezaktualizowane
i/lub niskie kwalifikacje, które uniemożliwiają im podjęcie pracy w branżach
z inteligentnych specjalizacji.
5.3. Czynniki społeczne
Wyróżniono sześć czynników społecznych, które określono jako znaczące dla
przyszłości klastrów.
Tabela 31 Czynniki społeczne
Czynniki społeczne
Rosnąca współpraca biznesu i nauki
Rosnąca współpraca środowisk biznesowych
Niewystarczająca współpraca samorządu z biznesem
Niewielka aktywność społeczna przedsiębiorców
Niska świadomość społeczna dotycząca roli klastrów
Malejąca dynamika dochodu mieszkańców
Szansa
Tak
Tak
Nie
Nie
Nie
Nie
Zagrożenie
Nie
Nie
Tak
Tak
Tak
Tak
Pozytywnymi aspektami społecznymi są przede wszystkim: stopniowo rosnąca
współpraca środowisk biznesowych oraz biznesu i nauki (relatywnie wysoko należy
ocenić aktywność zachodniopomorskich uczelni). W wyniku zacieśniania się
200
wzajemnych relacji można wypracować efekt synergii, co bezpośrednio wpływa
na rozwój klastrów. Jednakże nadal współpraca samorządu z biznesem jest
na niezadowalającym poziomie, co stanowi istotne zagrożenie w omawianym aspekcie.
Zdarza się, że samorządy nie tylko nie wspierają finansowo klastrów, ale również
zniechęcają podmioty do realizacji nowatorskich działań. Ponadto, społeczeństwo nie
zdaje sobie sprawy z tego, jak dużą rolę dla lokalnej gospodarki odgrywają klastry, ani
jakie dodatkowe korzyści mogą wypracować na rzecz rozwoju lokalnej społeczności.
Uwaga ta dotyczy również szczególnej społeczności przedsiębiorców, bardzo często
nieufnych wobec podejmowania i zacieśniania długofalowej współpracy biznesowej.
Dodatkowo odnotować należy niską aktywność społeczną przedsiębiorców, którzy
najczęściej tłumaczą to brakiem czasu – co stanowi zagrożenie dla rozwoju klastrów128.
Czynnikiem społecznym, który w negatywny sposób może oddziaływać na rozwój
klastrów jest malejąca dynamika dochodu mieszkańców. Jest to spowodowane głównie
tym, że mniejsze dochody w bezpośredni sposób mogą wpływać na zmniejszenie
zainteresowania produktami i usługami oferowanymi przez członków klastrów
na rynku macierzystym.
5.4. Czynniki technologiczne
Wobec trudności zdefiniowania uogólnionych czynników technologicznych właściwych
dla wszystkich klastrów, skoncentrowano się na zaledwie trzech trendach.
Tabela 32 Czynniki technologiczne
Czynniki technologiczne
Rozwój technologii IT/ICT
Rozwój technologii materiałowych / surowcowych
Rozwój technologii przemysłowych i spodziewana
reindustrializacja
Szansa
Tak
Tak
Tak
Zagrożenie
Tak
Tak
Tak
Rozwój technologii IT / ICT dotyczy rozwiązań informatycznych, informacyjnych
i komunikacyjnych, wykorzystywanych w życiu codziennym i różnych dziedzinach usług
publicznych i biznesu. Branża dostawców rozwiązań i usług w tych dziedzinach nie
przypadkiem zyskała miano usług przyszłości. Krytycznym czynnikiem powodzenia
będzie jednak to, na ile przedsiębiorstwa regionu będą zdolne uczestniczyć
w kształtowaniu trendów oraz jak szybko będą adaptować i implementować technologię
dla potrzeb własnego rozwoju. Jeśli nie zostanie wykształcony potencjał adaptacji,
wówczas (szybki) rozwój technologiczny stanie się poważnym zagrożeniem nie tylko dla
klastrów, ale w ogóle dla konkurencyjności przedsiębiorstw regionu.
Niskie zaangazowanie w działania wymagające aktywnosci społecznej i wspołpracy z innymi jest cechą
dotyczącą zarowno przedsiębiorcow, jak i całego społeczenstwa polskiego. W Polsce odnotowuje się
bardzo niski poziom zaufania do innych ludzi, co stanowi bardzo znaczącą barierę mentalną dla wszelkich
form wspołpracy. Zob. np. Diagnoza społeczna 2013 www.diagnoza.com
128
201
Rozwój technologii materiałowych i surowcowych129 związany jest z zastępowaniem
tradycyjnych materiałów i surowców nowymi, o lepszych właściwościach bądź niższych
kosztach wytwarzania. Są one stosowane w różnych branżach, dotyczy to również
materiałów stosowanych w przemyśle i budownictwie, wliczając w to sektor konstrukcji
budowlanych i przemysłowych, silnie obecny w niektórych z analizowanych klastrów.
Rozwój w je dziedzinie dotyczy m.in. zagadnień energetycznych związanych
z wykorzystaniem zróżnicowanych źródeł energii, w tym OZE - źródeł odnawialnych
oraz biosurowców czy surowców pochodzących z odpadów. Skutkiem zmian
technologicznych jest rosnąca dywersyfikacja możliwości zaopatrywania w energię oraz
jej nośników, jak też zmiany relacji kosztowych między nośnikami i rodzajami energii.
Reindustrializacja jako przewidywany trend pojawia się w dokumentach
programowych Unii Europejskiej. Uznać można, że kreowanie i implementacja
technologii w Europie może przyczynić się do powstrzymania zjawiska przenoszenia
działalności produkcyjnej na Daleki Wschód. W niektórych dziedzinach zatrzymanie
w Europie bądź wykreowanie tutaj produkcji o wysokiej wartości dodanej może
stanowić źródło przewagi konkurencyjnej gospodarki UE. Od aktywności, kreatywności
i zdolności pracy zespołowej (B+R plus wdrożenia przemysłowe, współpraca triple helix
– m.in. w klastrach) przedsiębiorców i instytucji w regionie zależeć będzie, czy
województwo zachodniopomorskie będzie w stanie wpisać się w trendy technologiczne.
Za minimalistyczne i przejściowe należy uznać założenie, że rozwój gospodarczy regionu
mógłby opierać się na realokacji produkcji ze starych do nowych krajów UE.
Warto w tym miejscu przywołac np. Foresight Technologiczny Przemysłu „InSight 2030”, Polska Izba
Zaawansowanych Technologii, Warszawa 2011; wyniki Foresightu dotyczą nie tylko technologii
materiałowych
i surowcowych, ale technologii przyszłosci w ogole.
129
202
Zakończenie
Działalność inicjatyw klastrowych i instytucji otoczenia biznesu ma potencjalnie
pozytywny wpływ na rozwój zachodniopomorskiej gospodarki. Rola tych organizacji
jest wielowymiarowa. Cechą klastrów jest skupienie podmiotów z konkretnych branż.
Przedsiębiorcy zrzeszeni w tych instytucjach z jednej strony mogą ze sobą konkurować,
zaś z drugiej mogą wspólnie tworzyć nowe produkty i usługi by lepiej zabezpieczać
potrzeby rynkowe i kreować nowe rozwiązania. Dodatkowo, dzięki klastrom, mogą
pozyskiwać informacje niezbędne do rozwoju, brać udział w szkoleniach i spotkaniach
networkingowych, korzystać z usług doradczych oraz wspólnie negocjować ceny zakupu
materiałów.
Z kolei instytucje otoczenia biznesu pomagają przedsiębiorcom rozwijać działalność
dzięki pozyskiwaniu dodatkowych zewnętrznych źródeł finansowania, umożliwianiu
promowania oferty, udzielaniu porad m.in. z zakresu zakładania i prowadzenia
działalności gospodarczej, obowiązujących przepisów prawnych, możliwości pozyskania
wsparcia ze strony innych jednostek, a także pozyskania dotacji ze środków Unii
Europejskiej oraz dzięki podejmowaniu innych działań.
Badane przedsiębiorstwa silnie utożsamiają się z działalnością klastrów, co wynika
z faktu, że są ich członkami, a także z branżowego charakteru działań. Większość firm
(76%) deklaruje aktywne uczestnictwo w klastrze, a usługi świadczone na ich rzecz
przez klastry są cenione. Jednocześnie badani nie wskazywali jednoznacznie na
niedostatki w ofercie. Z kolei w przypadku innych instytucji otoczenia biznesu, istotna
wydaje się być uporządkowana informacja o zakresie pomocy i możliwościach
zwrócenia się z problemem biznesowym do konkretnych przedstawicieli instytucji.
Tak zhierarchizowana informacja w skali województwa, na przykład w postaci zbiorczej
strony internetowej, ułatwiłaby dostęp do usług IOB dzięki skróceniu czasu
na poszukiwanie danych.
Klastry mogą mieć znaczący wpływ na kształtowanie inteligentnych specjalizacji
Pomorza Zachodniego dzięki oddziaływaniu na wybrane branże, a dalej – konkretne
przedsiębiorstwa. Wybór i wsparcie tych jednostek wydają się niezwykle istotne
z punktu widzenia rozwoju gospodarczego regionu. Funkcję wspierającą w tym zakresie
powinny przyjąć także instytucje otoczenia biznesu poprzez m.in. zwiększenie wsparcia
dla perspektywicznych kierunków rozwoju Pomorza Zachodniego. Włączenie się
instytucji klastrowych i IOB w tworzenie inteligentnych specjalizacji na wczesnym
etapie umożliwi dynamiczniejszy rozwój i precyzyjniejsze określenie założeń dzięki
silnemu osadzeniu tych podmiotów w rzeczywistości gospodarczej województwa.
Rekomendacje
W związku z prowadzonymi badaniami, rekomenduje się następujące działania
ukierunkowane na rozwój potencjału klastrów i instytucji otoczenia biznesu
w województwie zachodniopomorskim:
Informacyjne
203
1. Stworzenie wspólnego forum, na którym przedstawiciele klastrów mogliby się
cyklicznie spotykać z przedstawicielami samorządów celem podejmowania
wspólnych działań na rzecz rozwoju regionu i opracowywania koncepcji
związanych z rozwojem gospodarczym.
2. Zwiększenie dostępności informacji o działaniach instytucji otoczenia biznesu np.
poprzez portal opisujący usługi IOB i przedstawiający możliwości z ich
skorzystania.
3. Wsparcie klastrów w stworzeniu spójnego systemu klastrowego na terenie
województwa zachodniopomorskiego poprzez np. wirtualną giełdę członków
klastrów, wspólne wydarzenia i eventy.
4. Działanie na rzecz wsparcia klastrów i instytucji otoczenia biznesu w kontaktach
z przedstawicielami nauki w celu poprawy jakości współpracy nauki i biznesu.
Działania w tej sferze będą tworzyć warunki do pozyskiwania informacji
o możliwościach współpracy między biznesem, nauką, samorządem i instytucjami
otoczenia biznesu.
Animacyjne
1. Zorganizowanie
warsztatów
dotyczących
priorytetów
województwa
w powiązaniu z wiedzą dotyczącą współpracy triple helix. Warsztaty powinny
zostać zaadresowane precyzyjnie do klastrów, przedsiębiorstw i instytucji
działających w ramach każdej z wyłonionych specjalizacji.
2. Zachęcenie klastrów do występowania z wnioskami o wsparcie w ramach
europejskich programów współpracy, w tym South Baltic Programme, Baltic Sea
Programme i Central Europe 2020, COSME czy Horizon 2020.
3. Skłonienie klastrów do przygotowania strategii rozwoju z uwzględnieniem
komponentów innowacyjnych.
4. Przygotowanie szczegółowej procedury i ogłoszenie konkursu na wybór
klastrów kluczowych dla regionu.
Ideą działań animacyjnych powinno być motywowanie klastrów do intensyfikacji
działalności – poprawy pracy zespołowej, uświadomienia korzyści wynikających
z udziału w procesach rozwojowych województwie, roztoczenie perspektyw
uzyskania materialnego wsparcia w przyszłości.
Finansowe
1. Zwiększenie dostępności środków na realizację projektów przez klastry poprzez
wskazanie możliwych źródeł pozyskania wkładu własnego na projekt.
2. Zaproszenie wybranych klastrów do realizacji w ramach inteligentnych
specjalizacji konkretnych projektów rozwojowych, wraz ze znaczącym lub
204
pełnym sfinansowaniem ich udziału. Praca nad takimi projektami powinna zostać
zainicjowana odgórnie, natomiast ich treść - partycypacyjnie.
3. Zapewnienie klastrom wiodącym, wyłonionym we wcześniejszym konkursie,
preferencji dotyczących wsparcia przyszłych projektów umożliwiających wzrost
ich konkurencyjności. W szczególności wsparcie powinno dotyczyć:
 internacjonalizacji,
 prac B+R i kreowania innowacji oraz ich wdrożenia i komercjalizacji,
 rozwoju i transferu technologii,
 pozyskiwania know-how i rozwoju kwalifikacji personelu (w tym szkolenia),
 promocji o zasięgu wykraczającym poza region,
 uzyskania statusu krajowego klastra kluczowego.
4. Wsparcie wzmocnienia potencjału instytucji otoczenia biznesu w zakresie
działań animacyjnych, informacyjnych i poprawy oferty.
Przy formułowaniu rekomendacji finansowych dotyczących klastrów autorzy
niniejszego raportu nie przesądzają, czy wsparcie powinno być kierowane do nich
jako zarejestrowanych organizacji, do koordynatorów czy też do wiodących
podmiotów, najsilniejszych pod względem finansowym i organizacyjnym.
205
Spis tabel
Tabela 1 Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego ......................... 8
Tabela 2 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra „Zielona Chemia” ..................................... 15
Tabela 3 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego ....... 17
Tabela 4 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego..... 19
Tabela 5 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Metalowy Metalika ................................. 22
Tabela 6 Łańcuch Wartości i Kompetencji Transgranicznego Klastra Szlak Wodny BerlinSzczecin-Bałtyk .................................................................................................................................. 24
Tabela 7 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra ICT Pomorze Zachodnie ........................ 25
Tabela 8 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorski Klaster Przemysłów
Kreatywnych....................................................................................................................................... 29
Tabela 9 Łańcuch Wartości i Kompetencji Szczecineckiego Klastra Meblowego ................. 30
Tabela 10 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Budowlanego ......................................... 31
Tabela 11 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Medycznego
iSynergia.............................................................................................................................................. 34
Tabela 12 Łańcuch Wartości i Kompetencji Bałtyckiego Klastra sEaNERGIA ....................... 36
Tabela 13 Działania klastrów w odniesieniu do regionalnych specjalizacji ......................... 39
Tabela 14 Obszary aktywności działania Instytucji Otoczenia Biznesu ................................. 47
Tabela 15 Liczba hoteli, moteli i pensjonatów w województwie zachodniopomorskim w
2013 roku ............................................................................................................................................ 67
Tabela 16 Częstość wskazań członków klastrów na narzędzia oferowanie przez
organizacje.......................................................................................................................................... 86
Tabela 17 Branże o wysokim potencjale w kontekście regionalnych specjalizacji WZP .. 137
Tabela 18 Przedsiębiorstwa potencjalnie ważne dla efektywności wdrażania
regionalnych specjalizacji WZP .................................................................................................... 141
Tabela 19 Ranking zachodniopomorskich ”Potęgi Biznesu” 2013........................................ 143
Tabela 20 Usługi świadczone przez zachodniopomorskie klastry........................................ 145
Tabela 21 Zidentyfikowane klastry w kontekście ich możliwego wpływu na rozwój
regionalnych specjalizacji.............................................................................................................. 165
Tabela 22 Podstawowe instytucje otoczenia biznesu .............................................................. 168
Tabela 23 Usługi świadczone przez IOB w ramach współpracy z klastrami w
województwie zachodniopomorskim ......................................................................................... 169
Tabela 24 Aktualna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych
specjalizacji w opinii badanych przedsiębiorstw ..................................................................... 188
Tabela 25 Potencjalna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie
inteligentnych specjalizacji ........................................................................................................... 189
Tabela 26 Analiza SWOT klastrów województwa zachodniopomorskiego ......................... 193
Tabela 27 Analiza SWOT instytucji otoczenia biznesu województwa
zachodniopomorskiego .................................................................................................................. 194
Tabela 28 Analiza SWOT województwa zachodniopomorskiego .......................................... 196
Tabela 29 Czynniki polityczne ...................................................................................................... 198
Tabela 30 Czynniki ekonomiczne ................................................................................................ 199
Tabela 31 Czynniki społeczne ....................................................................................................... 200
Tabela 32 Czynniki technologiczne ............................................................................................. 201
206
Spis rysunków
Rysunek 1 Cel operacyjny 3.4. Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego
na lata 2011-2020. ............................................................................................................................ 12
Rysunek 2 Wielkość PKB wytworzonego przez województwo zachodniopomorskie w
latach 2007-2012 w mln zł .............................................................................................................. 61
Rysunek 3Wielkość PKB wytworzonego w poszczególnych podregionach województwa
zachodniopomorskiego w mln zł.................................................................................................... 62
Rysunek 4 Liczba przedsiębiorstw ogółem w województwie zachodniopomorskim w roku
2013 według sekcji PKD 2007 ........................................................................................................ 63
Rysunek 5 Struktura wielkości przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim 63
Rysunek 6 Dynamika realnych i nominalnych dochodów mieszkańców województwa
zachodniopomorskiego w latach 2007-2011............................................................................... 66
Rysunek 7 Liczba osób korzystających z noclegów w województwie zachodniopomorskim
w latach 2007-2013........................................................................................................................... 67
Rysunek 8 Statystyki portu lotniczego Szczecin-Goleniów w latach 2007-2013 .................. 69
Rysunek 9 Liczba uczniów szkół podstawowych w województwie zachodniopomorskim w
latach 2007-2013............................................................................................................................... 70
Rysunek 10 Czy Pana/i firma korzysta z usług oferowanych przez klastry? ........................ 75
Rysunek 11 Jak Pan/Pani ocenia usługi oferowane przez klaster? ........................................ 76
Rysunek 12 W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem klastry wspierają działalność
funkcjonujących w ich ramach przedsiębiorstw? ....................................................................... 77
Rysunek 13 Czy Pana/Pani zdaniem przynależność do klastra niesie ze sobą jakieś
negatywne konsekwencje? .............................................................................................................. 78
Rysunek 14 Jak ocenia Pan/Pani ( w skali 1-5) zakres współpracy klastrów z
przedsiębiorstwami? ........................................................................................................................ 79
Rysunek 15 Stopnień zadowolenia ze wsparcia działalności przedsiębiorstw przez klastry
............................................................................................................................................................... 86
Rysunek 16 Czy Pana/Pani zdaniem, zgrupowanie Państwa przedsiębiorstwa w ramach
klastra pozwala na tworzenie łańcucha wartości dodanej? ..................................................... 92
Rysunek 17 Nakłady wewnętrzne na działalność B + R ogółem według dziedzin nauki
w województwach w 2012 r. (PLN) ................................................................................................ 96
Rysunek 18 GERD w stosunku do PKB (w %) w 2012 r. ............................................................ 97
Rysunek 19 GERD na 1 mieszkańca w PLN ................................................................................... 97
Rysunek 20 Liczba podmiotów aktywnych badawczo w 2012 r. ............................................. 98
Rysunek 21 Jak ocenia Pan/Pani współpracę z instytucjami otoczenia biznesu? ............. 110
Rysunek 22 Jak ocenia Pan/Pani zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z
przedsiębiorstwami? ...................................................................................................................... 110
Rysunek 23 Specjalizacje regionalne a inteligentne specjalizacje regionalne ................... 134
Rysunek 24 Ogólne kryteria wyboru regionalnych klastrów kluczowych dla
inteligentnych specjalizacji ........................................................................................................... 157
207

Identyfikacja i analiza instytucji otoczenia biznesu oraz

Transkrypt

Podobne dokumenty

Bydgoski Klaster Przemysłowy - Fundusz Powiązań Kooperacyjnych

Klaster klasy Beowulf w środowisku heterogenicznym

Pobierz - BiznesKlaster.pl