Streszczenie

Streszczenie
Celem niniejszej pracy jest przeprowadzenie analizy materiałów wyborczych: sloganów
oraz
plakatów
użytych
w
wyborach
do
Bundestagu
w
2009
roku
w Niemczech w świetle studiów performatywnych, w oparciu o teoretyczno-literacką
koncepcję kultury: kultura rozumiana jako performans. Punkt wyjścia rozważań
teoretycznych jak i części empirycznej stanowi przyjęcie wydarzenia wyborczego jako
swoistego rodzaju performansu, zaś analizowane w pracy plakaty postrzegane są przez
pryzmat przedstawienia teatralnego i kategorie teatralne. W związku z tym polityczna
reklama przedwyborcza w formie kampanii plakatowej partii ukazana zostaje jako
szczególny akt komunikacji odbywający się pomiędzy performerami (partiami i ich
politykami) a widzami (ogółem wyborców).
Korpus badawczy rozprawy stanowi sto dwanaście sloganów przygotowanych do
wyborów parlamentarnych w 2009 roku. Slogany zaczerpnięto z kampanii dziesięciu,
biorących udział w wyborach partii. Selekcja zastosowana przy wyborze partii
i plakatów, które następnie stanowiły materiał empiryczny, opierała się na dwóch
kryteriach: w przypadku wyboru partii, których slogany objęte zostały analizą,
decydująca była ilość list krajowych, jakie dana partia wystawiła przed wyborami.
W związku z tym uwzględniono plakaty największych partii – ugrupowań mających
listę wyborczą w każdym kraju związkowym tj: SPD, CDU/CSU, FDP, Związek 90/
Zieloni oraz partia niemieckiej Lewicy (16 list). Ponadto analizie poddano plakaty:
Niemieckej Partii Pirackiej, która w roku 2009 po raz pierwszy przystąpiła do wyborów
do Bundestagu i jednocześnie uzyskała najlepszy, dwuprocentowy wynik wśród małych
partii; plakaty NPD i DVU z uwagi na fakt, iż miały one swoich reprezentantów
w Landtagu Saksonii jak również plakaty i slogany Republikanów – partii ze skrzydła
skrajnie prawicowego oraz Partii Marksistowsko-Leninowskiej Niemiec – ugrupowania
skrajnie lewicowego, które przystąpiło do wyborów z listą w każdym kraju
związkowym (16 list) i wyjątkowo dużą liczbą plakatów wyborczych. Za przedmiot
analizy przyjęto ponadto jedynie plakaty stanowiące kampanię wyborczą na terenie
całych Niemiec; plakaty odnoszące się do poszczególnych regionów i landów oraz
polityków znanych regionalnie były pomijane.
1
Również wybór materiałów wyborczych z 2009 roku nie był przypadkowy; był to
bowiem rok wyborczy określany w niemieckiej literaturze przedmiotu mianem „super
roku wyborczego”, m.in. z uwagi na dużą liczbę wyborów mających wówczas miejsce,
ze względu na fakt, iż Wielka Koalicja przystąpiła wówczas po raz pierwszy do walki o
reelekcję jak i stojący w tle owych wyborów największy od lat trzydziestych kryzys
gospodarczy.
Praca składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale przedstawiono cel i
przedmiot badania, następnie dokonano przeglądu literatury poświęconej badaniu
sloganów w ogóle, w tym przede wszystkim sloganów wyborczych oraz stanu badań
dotyczących wyborów do parlamentu niemieckiego 2009 roku.
Drugi rozdział opisuje komunikację wyborczą w świetle studiów performatywnych oraz
definiuje wszelkiego rodzaju pojęcia i zjawiska niezbędne dla dalszego rozumienia
pracy; w ramach wprowadzenia scharakteryzowane zostają pojęcia performatywności,
performansu oraz inscenizacji w obrębie dyskursu literaturo-, kulturoznawczego i
politologicznego.
Ponadto
celem
pełniejszego,
obustronnego
zbadania
performatywności plakatów i sloganów wyborczych wyjaśniono psychologiczne pojęcia
‘postawy’, ‘zmiany postaw’ oraz opisano reguły pozyskiwania uwagi autorstwa Niklasa
Luhmanna.
Rozdział trzeci koncentruje się wokół pojęcia performatywności kognitywnej
i stanowi próbę przedstawienia sposobu prezentacji programowej uwzględnionych
w analizie partii; tj ukazania, jakie konkretne treści programowe zawierały slogany oraz
jakie stanowisko, opinię odnośnie partii miały one ukształtować u odbiorcy
komunikatu, tudzież performansu wyborczego. Na podstawie programów wyborczych
przedłożonych przez partie odkodowane i szczegółowo opisane zostają treści sloganów
i transportowane przy ich pomocy postulaty, żądania bądź zarzuty. W ramach realizacji
tego celu ma miejsce przedstawienie tożsamości partyjnej dziesięciu najważniejszych
wówczas partii oraz zilustrowany zostaje poniekąd obraz niemieckiej sceny politycznej
roku 2009.
2
W rozdziale czwartym dokonano szczegółowej analizy technik performatywnych
konstruujących performans wyborczy 2009 poszczególnych partii, były to: technika
powtarzania,
personalizacji,
czarnowidztwa,
technika
„Bandwagon”,
technika
autorytetu (podpieranie się autorytetem bądź tworzenie autorytetu), technika ataku na
przeciwnika, technika podżegania oraz etykietyzacji przeciwnika. W ramach analizy
dokonanej w niniejszym rozdziale uwzględniono nie tylko sferę werbalną (formy
gramatyczne, wybory semantyczne, środki stylistyczne) ale i elementy wizualne
(performatywność obrazu): przede wszystkim sposób inscenizowania postaci polityków
(ubiór, wyraz twarzy, sposób ujęcia postaci) oraz inne użyte na plakatach symbole jak
również kolorystykę i układ plakatu.
Rozdział piąty zawiera literaturoznawczą rekonstrukcję potrzeb ludzkich na podstawie
sloganów i plakatów oraz analizę sposobu „docierania” reklamujących się partii do
odbiorcy
poprzez
uwzględnienie
domniemanych
horyzontów
ich
oczekiwań
i odpowiedzi na owe oczekiwania. Punkt wyjścia w ramach tejże analizy stanowiły:
piramida potrzeb Abrahama Maslowa (1977), charakterystyka najważniejszych
okoliczności i problemów społeczno-politycznych w Niemczech w roku wyborczym
2009 oraz uzyskany przez partię wynik wyborczy.
Finalnie przy uwzględnieniu rzeczywistych wyników wyborów sformułowano ogólne
wnioski dotyczące efektywności performansu politycznego w 2009 roku oraz
wymieniono szereg czynników (inne niż analizowana w pracy kampania plakatowa)
mogących warunkować zwycięstwo bądź porażkę wyborczą partii.
3