Wschód cię potrzebuje! - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

http://grzbiet.pl/ksiazki/furie-hitlera-niemki-na-froncie-wschodnim
Przykładowy rozdział książki: Furie Hitlera. Niemki na froncie wschodnim
Spis treści
Spis ilustracji
Główne postaci
Wstęp
I
2
Stracone pokolenie niemieckich kobiet
"Wschód cię potrzebuje!"
3 Świadkowie
Wspólniczki
Sprawczynie
6 Dlaczego zabijały?
7 Co się z nimi stało?
Epilog
4
s
Podziękowania
Przypisy
Indeks
II
13
15
28
44
86
107
129
153
175
205
2II
214
265
Książki historyczne, wydawnictwo: Czarne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen, 8 AR-Z 236/60, 5 Feb 1962. Docho
dzenie rozpoczęto w Dortmundzie, akta nr 45 Js 28/61. Korespondencja Wiesen
thala z lnvestigative Office for Nazi War Crimes, Tel Aviv, 28 marca 1963, swA.
3 Rozmowa autorki z Giselą Gross, 3 listopada 2005, Baltimore.
4 W raporcie ss na temat niewłaściwego zachowania Niemców i Niemek z Trzeciej
Rzeszy w Galicji pojawia się kilka przykładów, w których niemieckie małżeństwa
nielegalnie zatrudniały Żydów, pozwalały im jeść w kuchni, a jednej rodzinie po
dobno dostarczono dokumenty umożliwiające ucieczkę do Rumunii. Frau i Herr
Gilke, architekt, który kierował stacją kolejową w Kołomyi, utrudniał działania ss
podczas deportowania Żydów oraz być może ukrył i uratował pięciu Żydów. Ten
przypadek między innymi był przedmiotem śledztwa ss i policji. Funkcjonariusz
nazwiskiem Roth, który pomagał Żydom uciec z okupowanej Polski przez granicę
na Węgry, został ukarany i wysłany do obozu koncentracyjnego. Dowódca ss
i Policji Katzmann do Wyższego Dowódcy ss i Policji Kruegera, Verhalten Reich
sdeutschen in Genera l Gouvernement, 14 maja 1943, ITS.
5 Ulrich Frisse, The Role of the Loco/ Judiciary. The Sondergericht beim Deutschen
Gericht Lemberg (Specia/ Court at the German Court Lemberg) and /ts Contribution
to the Holocaust in fastern Galicia (Yad Vashem SummerWorkshop Presentation,
July 2010), s. 8-10; źródło archiwalne, Sondergericht bei dem Deutschen Gericht
Lemberg, Strafsache gegen Liselotte Hassenstein wegen Judenbeherbergung,
1 Oct. 1943, 3 KLS. 103/43- Zob. także Jill Stephenson, Women in Nazi Germany,
Longman, 2001, s. 111.
6 Richard Evans, The Third Reich at War, Penguin, 2010, s. 686.
7 K. H. Schaefer, Die letzten Tage von Danzig im Jahre 1945, Pfingsten, 16 maja 1946.
Dziękuję Wolfgangowi Schaeferowi za udostępnienie mi manuskryptu swego ojca.
8 Rozmowa autorki z Marią Seidenberger i doktorem Borisem Neusiusem, 6 czerw
ca i 20 października 2010, Hebertshausen, Niemcy, zdeponowana w USHMMA.
Indeks
6. Armia Trzeciej Rzeszy 101
101. policyjny batalion rezerwy 11, 76, 124125, 127. 179. 194
Adomo Theodor 167
Akcja Siano zob. Heuaktion
Altvater Johanna 11, 67-68, 134-138, 149.
151, 163. 165. 167, 169-171, 184-185. 207
Altvater Zelle Johanna zob. Altvater Johanna
Anglia 45,75
Arendt Hannah 167, 188
Armia Czerwona 15, 24. 153, 155-157, 195,
207
Auschwitz-Birkenau 34, 118-119, 129, 144,
,n
Austria 17, 69-71, 111, 122, 130, 144, 156,
1n-178. 189, 204
Babi Jar 89, 97
Bauer Franz 208
Bauer Jehuda 166
Baumeister Roy 162
Belgrad 101
Bełżec 89, 112, 131, 142, 205
Bergen-Belsen 158
Berlin 11, 24. 28, 30, 32, 4Q-41, 43. 45.
52-53. 59. 62, 66, 68, 72. 78, 80, 101, 108,
117. 120, 159. 18o-181
Białoruś 11, 17, 18, 2o-22, 39, 60, 64, 66,
85-86, 88-89, 109, 117, 12o-122, 130132, 139. 152, 1n, 181
Bielefeld 186-187
Blankenburg Werner 62
Block Hans 11, 72
Block Josefine 11, 71-72, 144, 147-149, 164,
171, 189-191, 207
Bock Gisela 36
Bóbrka 143
Brack Viktor 131
Brandt Karl 132
Brno 154
Browning Christopher 49. 125, 193
Brześć 91, 102
Brzeżany 120
Buchenwald 83, 85
Buczacz 96, 98
Burwitz Gudrun 202
Bush George 201
Cammens Min na 33
Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjali
stycznych 169
Centralne Biuro Emigracyjne 71
Centrum Dokumentacji Szymona Wiesenthala 26, 208
Cesarstwo Niemieckie 29
Charków 98
Chmielnik 104, 176
Czechy 48, 53, 66, 70, 122, 130
Czernihów 153
Czerwony Krzyż 20, 24, 26, 50, 56-60, 86,
89-91, 93. 96, 103, 124, 131, 136. 176
Dachau 33. 83, 85, 151, 209
Dachau (miasto) 209
Dam! Richard Walther 83
Davenport Charles 129
denazyfikacja 156, 159-160, 175, 178, 185
Detmold 176, 185, 188
Dick Sabine 11, 68, 72, 120-122, 128, 171,
180-182
Dniepropetrowsk 87
Dobroczynne Towarzystwo Przewozu Chorych 63
Dortmund 187
Drezno 66
Drohobycz 11, 145-148, 190, 207
Droste-HOishoff Annette von 6o
Duisburg nad Renem 11, 62
Dusseldorf 91
z&s
Eichmann Adolf 71, 108, 178, 180
Eichmann Vera 178
Elnsatzgruppen 116-117, 130, 132,171, 179
Einsatzgruppe A 111. 120
Einsatzgruppe B 159
Einsatzgruppe D 168
Einsatzkommando 11
Einsatzkommando 9 110
Ententa 31
Erdmann Brigitte 39, 41, BB, 94, 104
Erfurt 56, 196
Estonia 17, 117
Evans Richard 40
Falkenburg 66
Federalny Sąd Najwyższy 187
Francja 11, 53. 66, 79
Frank Anna 1n
Frankfurt 122, 195
Frauenkampfbund 32
Freud Sigmund 71. 166
Front Pracy Rzeszy 159
Gdańsk 209
Geist Michala 136
Gestapo 11, 21, 24, 33-35, 6B-69, 71-73.
10B, 119-122, 144-14B. 153, 171, 175. 1n,
1B0-1B2, 190
Ginsburg Leon 137
Globocnik Odilo 112
Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy 25,
28, 6B, 72, 120, 159. 1BO
Gospodarki i Administracji SS
Główny Urząd
150
Główny Urząd
Rasy i Osadnictwa SS 20, 4B,
74. 76, B3. B5. 15B
Goebbels Joseph 45, 79. 94, 154-15S. 190,
202
Goldhagen Daniel 125
Goldsztein Jakob 146-147
Gorbaczow Michaił 201
Grafeneck 62-63, 131-132
Grawitz Ernst-Robert 56
Greiser Arthur 95
Grese lrma 24, 15B
Grodno 21. 110, 115
Gross-Rosen 28
Grzęda 139-141, 149, 196-197, 199. 201-202,
205-207
Garing Hermann 15B
Haag Lina 34
Hadamar 63, 131
Haga 52-53
Hamburg 11, 24, 52, 75-76, 122, 124, 133, 192
Hanweg Hermann 110-114, 116, 1B3-1B4
Helfer Jakub 143
Herbst Dick Sabine zob. Dick Sabine
Herbst Gisela Sabine zob. Dick Sabine
Herressen Bo, B2
Hess Rudolf 15B
Heuaktion 4B
Heuser Georg 120, 122, 1B1
Heydrich Reinhard 2B, 4B, 117
Himmler Heinrich 15, 20, 47-49, 56, 72-74.
Bo, B3, 93. 99-100, 112, 111-11B, 121,
123, 12B, 130, 150, 16B, 202
Himmler Katrin 203
Hitler Adolf 15, 19, 23, zB, 32-37, 3B-40,
42-45, 47, 50, 52, 54-55, 57, 59-62, 64,
69-71, 73-74, 7B-79. B1-B2, B5, BB, go,
92. 111, 123, 12B, 130-132, 134, 154-155.
159, 16B-169. 173. 179. 1B2, 190, 206
Hitlerjugend 36, 92, 95, 132, 1B5
Hoechtl Emma 159
Hoess Rudolf 11B
Holandia 29. 52-53, 122
Hrubieszów 17. 127
n
lvens lngelene 11, 52-54, 96, 107-10B, 207
Izba Apelacyjna Karna 1B7
Izrael 17, 17B, 1B3-1B4
Jackson Robert H. 156
Jaktorów 20B
Janowska 11, Bo, 142, 201
Judenrat 110, 113, 134-135
Kasset 157
Kater Michael 50
Katzmann Friedrich 196
Kempner Robert 159, 175
Kempner Ruth 159, 175
Kijów 15, 21, 25, B6, gB, 103
Kilonia 11
Kneissler Pauline 11, 62-64, 131-133, 162
Kocborowo 130
Kohl Helmut 201
Kolonialna Liga Kobiet B4
Komisariat Rzeszy Ukraina 100
Komisariat Rzeszy Wschód 117
Komunistyczna Partia Niemiec 34
266
Konradstein zob. Kocborowo
Koonz Claudia 52, 204
Koziatyn 103
Morlngen 34
Moskwa 131
MOnster 11, 60
Kracauer Siegfried 47
Kraków 94
Krasnodar 11, 156
Krepp Block Josefine zob. Block Josefine
Krepp Josefine zob. Block Josefine
Kurbs Petri Erna zob. Petri Erna
Narodowosocjalistyczna Liga Kobiet 34-35,
54,62
Narodowosocjalistyczna Pornoc Społeczna
20, 62, 97, 104-105, 123
Narodowosocjalistyczny Korpus Motorowy
Landau Felix 11, 69, 145-147, 189
Landau Gertrude zob. Segel Gertrude
Langefeld Johanna 118-119
Leningrad 183
Lida 11, 21, 66, 110, 112-113, 115-116, 171,
183-184
Lidice 48
Liga Obrony Przeciwlotniczej Rzeszy 62
Lipsk 66,110
Litwa 17-19, 53. 91, 111. 123, 152
Lombroso Cesare 165
Lublin 25, n. 140, 199-200
Luksemburg Róża 30
Lwów 11-15, 80, 85, 89, 96, 111, 139-142,
145. 164, 195-196, 199. 201, 205, 208209
Łotwa
Łuck
11, 17-18, 53-54. 117
135, 138
Majdanek 34
Mały Trościeniec
122
Mann Michael 70
Meier Liselotte 11, 66-68, 110, 113-116, 122,
128, 171. 183-184
Meseritz-Obrawalde 133, 161
Międzynarodowy Trybunał Wojskowy 156,
158,175
Międzyrzec 124-125, 127, 138, 192, 194, 208
Międzyrzec Podlaski zob. Międzyrzec
Międzyrzecz 133
Minden 11, 36-37, 67-68, 134, 185
Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa i Kultury 52
Ministerstwo Rzeszy do spraw Okupowanych
Terytoriów 68
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeszy
62,130
Ministerstwo Sprawiedliwości Rzeszy 209
Mińsk 11, 20, 25, 39. 41, 72, 88, 94, 98, 101,
104, 110, 120-122, 131, 171. 181-182
Monachium 29, 82, 209
84
Narodowosocjalistyczny Niemiecki Front
Pracy 76
Narodycze 93
Nebe Arthur 159
Neuengamme 34
Neunkirchen 77
Niemiecka Liga Kolonialna 31, 84
Niemiecka Partia Centrum 30
Nisko 72
Norymberga 35, 117, 156, 158, 168, 175
Nowogród Wołyński 11, 61, 102-103, 105,
176
Nowy Jork 187
NSDAP, Nationalsozialistische Deutsche Ar
beiterpartei, Narodowosocjalistyczna Nie
miecka Partia Robotników 17, 20, 24-26,
29, 32, 35-36, 42, 44. 46, 50, 56, 57. 62,
65, 68-70, 73. 77-79. 81-83, 104, 110, 124,
132-133. 136, 144, 156, 158, 168, 187
Oberheuser Herta 158
Odessa 11
Ohlendorf Otto 168
Ohr Erika 11, 57-61, 86, 88, 90, 98, 107,
153-155. 158, 160
Operacja Brandt 132
Operacja Reinhardt 112, 131
Organizacja Todt 94
Oświęcim-Brzezinka zob. Auschwitz-Birkenau
Owińska 130
Paryż 15, 66, 71
Pecz 154
Petri Erna 11, 17-18, 80-85, 139-141, 144,
149. 151, 162-164, 168, 170, 172, 189,
196-203,205-207
Petri Horst 11, 82-83, 85, 196-198, 203
Piatydnie 137
Pieper Paul 186-187
Płońsk 95
Policja Bezpieczeństwa l Służba Bezpieczeń
stwa 69
Policja Porządkowa 76, 171, 191
Polska 11, 17-18, 20-21, 46-47, 49-50,
52-SS, 64-65, 68-72, n 85-86, 88, 93,
95, 109, 119, 122-124, 126, 130-132, 139.
152, 154. 160-161, 182, 184, 191-192, 194.
201-202, 206, 208
Połtawa 101
Poznań 11, 53, 96, 117, 130, 207
Praga 180
procesy norymberskie 117, 156, 159, 168
pucz monachijski 81
Radom 11, 21, 69, 145
Radzyń 191-193
Raeder Erika 164
Ravensbruck 34, 150, 158
Reichelsfelde 53-54
Reichenbach 11, 66
Reichersbeuern 51
Reichmann Erna 115
Reichstag 82
Republika Weimarska 22, 29-30, 38-39,
60,84-85
Riedel Liesel zob. Willhaus Liesel
Riedel Willhaus Elisabeth zob. Willhaus
Liesel
Riedel Wil!haus Liesel zob. Willhau s Liesel
Romanów 97
Rosenberg Alfred 35, 158
Rosja 11, 15, 21, 49, 57, 61, 88, 91, 123, 138,
156-157, 179
Równe 21, 98-101, 105-106, 157
Rumunia 46, 207
Ruppertshofen 57
Ryga 57, 91, 96, 117
SA 33,65
Saarbrucken n 79
Sambor 143
Scholtz-Kiink Gertrud 22, 156
Schulz Bruno 146
Schwartz Gundrun 125
Schwenninger Hermann 63
Schucking Annette 59-61, 91-92, 102-108,
176
Schucking Leon 11
Segel Gertrude 8, 69, 72, 144-147, 149, 172,
189-190, 204
Segel Landau Gertrude zob. Segel Gertrude
Seidenberger Maria 209-210
Serbia 11, 66
Siostry Czerwonej Swastyki 32
Skałat 120
Slonim 106, 115, 179
Służba Pracy Rzeszy 57
Sobibór 112, 127, 131, 205
Socjaldemokratyczna Partia Niemiec 30, Go
Socjalistyczna Partia Niemiec 11, 33
Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec 156
SS 11, 19, 21, 25, 28, 47-48, 50, 56, 69,
71-74, 76-8o, 83, go, 93, 104, 106, 112,
117-119, 122, 124, 13D-132, 134, 137.
139-140, 142, 168, 175. 178, 190, 195-197.
199, 202, 204, 209
SS-Frauenkorps 117
Stachenhausen 11
Stahlecker Walter 117
Stalin Józef 206
Stahli Vera zob. Wohlauf Vera
Stahli Wohlauf Vera zob. Wohlauf Vera
Stalingrad 86, 101
Stany Zjednoczone 16, 184, 201
Stasi 18, 163, 196, 20o-201
Stille Hilfe 202
Stollberg 202
Stowarzyszenie Gospodyń Niemieckich 31
Stowarzyszenie Handlowe Rzeszy 76
Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Matek i
Reformy Seksualnej 31
Stowarzyszenie Ofiar Nazizmu 186
Strauch Eduard 122
Struwe llse 11, 65-66, 68, 98-102, 105-108,
157
Sturmabteilung, Oddziały Szturmowe 32,
40-41
Stuttgart 34, 58-59. 62, 86
Stutthof 34
Szlezwik-Holsztyn 158
Szwajcaria 75
Światowy Kongres Żydów 187
Tarnopol 119-120
Tarnów 99
Treblinka 112, 124, 131
Treskau zob. Owińska
Ukraina 11, 15-17, 2o-21, 26, 44, 46, 53-54,
59, 61-62. 66, 68-69, 72, 8o, 85-86,
88-89, 91, 93, 97. 101-102, 104-105,
268
109, 119, 123, 129-130, 132, 135. 138-139.
142-143. 147. 152-154. 176, 179. 182,
184-185, 205-208
United States Holocaust Mernorlal Museum
17,149
Viermetz lnge 158
Volkssturm 209
Waal Frans de 166
Walfen-55 20, 80, 181, 195
Wannsee 28
Warszawa 21, 93, 103, 111, 119
Watykan 36
Wehrmacht 20, 25, 47-48, 66, 90, 151, 157,
196
Weimar 81-82, 87
Weissing Hermann 169, 187-188
Westerheide Wilhelm 134-138, 149,
185-188
Węgry 154
Wiaźma 88
Wiedeń 11. 23, 26, 69-72, 108, 122, 144, 177.
187,190
Wiesenthal Szymon 26, 177. 187, 207-208
Wilhelm 11 Hohenzollern 29
Wlllhaus Gustav 11, 77. 79, 142-143
Willhaus Llesel 11, n-80, 142-144, 149, 172,
189,195
Winnica 15, 19, 104, 123
Włochy 102
Włodzimierz Wołyński 11, 134, 137-138, 167,
170, 184-185, 207
Woehrn Fritz 180
Wohiauf Juiius 11, 74, 76-77. 124-127, 191,
194
Wohlauf Vera 11, 74-77. 124-128, 136, 138,
189, 191-194
Zaszków 141
Złocieniec 67, 110
Zwiahei zob. Nowogród Wołyński
Związek Niemieckich Dziewcząt 36, 41, 45,
54-55. 57. 65, 68
Związek Patriotycznych Kobiet 88
Związek Pieięgniarek Rzeszy 62
Związek Radziecki 17. 46-47, 49, 116, 157,
201,206
Żytomierz 11, 15-16, 21, 86, 98, 123, 151, 153
Spis ilustracji
s. s
s. 37
s. s6
s. sB
s. 61
s. 67
s. 70
s. 7S
s. 78
s. 81
s. 87
s. 90
Bund Deutscher MadeJ (Związku Niemieckich Dziewcząt) pod
czas ćwiczeń strzeleckich w ramach szkolenia paramilitarnego, 1936 /bpk,
Berlin/ Art Resource, Nowy Jork
Wiec NSDAP w Berlinie, 193S· Napisy na transparentach głoszą: "Żydzi to
nasze nieszczęście" oraz "Kobiety i dziewczęta, Żydzi są waszą zgubą" l za
zgodą United States Holocaust Memoriał Museum Photo Archive
Uroczystość zaprzysiężenia pielęgniarek Czerwonego Krzyża w Berlinie l
Kurt Friedrich, za zgodą Archiwum Niemieckiego Czerwonego Krzyża
Erika Ohr, 1941 l za zgodą Renate Sarkar i Erika Summ
Annene Schiicking w uniformie pielęgniarki, lato 1941 l za zgodą Annene
Schiicking-Homeyer i Julie Paulus
Liselone Meier, około 1941 l za zgodą Landesarchiv, Speyer Collection
Gertrud e Segel, około 1941 l za zgodą U.S. National Archives and Records
Członkinie
Administration
Zdjęcia Very Stiihli w złożonym w SS podaniu o zezwolenie na małżeństwo,
1942 l za zgodą U.S. National Archives and Records Administration
Zdjęcia Liesel Riedel w złożonym w SS podaniu o zezwolenie na małżeństwo,
1935 l za zgodą U.S. National Archives and Records Adminisrration
Erna Petri w Turyngii, koniec lat 30. l za zgodą Bundesarchiv, Berlin
Okładka broszury werbunkowej dla doradców do spraw osiedleń w Polsce:
"Niemiecka kobieto! Niemiecka dziewczyno! Wschód cię potrzebuje!" /za
zgodą Bundesarchiv, Berlin
Pielęgniarki żegnające żołnierzy na dworcu 1 za zgodą Archiwum Niemiec
kiego Czerwonego Krzyża
s. 100 Niemieccy cywile i funkcjonariusze przyglądają się powieszonym skazańcom,
Mińsk, 1942 lub 1943 l za zgodą Bundesarchiv, Berlin
s. 103 Ośrodek dla żołnierzy w Nowogrodzie Wołyńskim, prywatna fotografia
Annene Schiicking/za zgodą Annene Schiicking-Homeyer i Julie Paulus
s. 113 Żydzi zmuszeni do wędrówki przez Lidę na miejsce kaźni, marzec 1942. Nie
mieccy strażnicy- wśród nich kobieta- prawdopodobnie wybierają robotni
ków i odbierają Żydom ich majątek 1za zgodą Landesarchiv, Speyer Collection
11
s. 115 "Frau Apfelbaum" ze strzelbą w lasach koło Lidy l za zgodą Landesarchiv
Speyer Collection
s. 127 Vera i Julius Wobłaufowie na przyjęciu, lato 1942, Polska l za zgodą Staats·
archiv, Hamburg
s. 139 Erna Petri w majątku Grzęda, z synem na połach (zdjęcie górne) i w powozie
przed dworem (zdjęcie dolne) l za zgodą Bundesarchiv, Berlin
s. 157 Aresztowane Niemki w Kassel, Niemcy l za zgodą Jad Waszem
s. 173 Komisarz Hanweg (z karabinem) i niezidentyfikowana kobieta zmuszają
młodego Żyda do wyjścia z kryjówki l za zgodą Landesarchiv, Speyer Col
lection
s. 184 Jobanna Altvater Zelle w albumie używanym przez izraelskie służby śledcze
do identyfikacji l za zgodą Jad Waszem
s. 197 Zdjęcie policyjne Erny Petri l za zgodą Bundesarchiv, Berlin
MAPA
s. n8 Statystyka Żydów zabitych w 1941 roku przez Einsatzgruppe A, mapa ozdo
biona trumnamiiUnited States Holocaust Memoriał Museum, za zgodą
Thomasa Wartenberga
Główne
postaci
Świadkowie, wspólniczki, zbrodniarki
INGELEN E IVENS, nauczycielka z Kilonii, wysłana pod Poznań
ERIKA OHR, pielęgniarka ze wsi Stachenhausen w Szwabii, córka pasterza, skiero
wana do szpitala w Żytomierzu
ANNETTE scHikKING, studentka prawa z Miinsteru, prawnuczka cenionego pisarza
Leona Schiickinga, córka polityka Socjalistycznej Partii Niemiec i dziennikarza,
pracowałajako pielęgniarka w ośrodkach dla żołnierzy w Nowogrodzie Wołyń
skim i w Krasnodarze w Rosji
PAULINE KNEISSLER, pielęgniarka z Duisburga w Nadrenii, urodzona w Odessie,
wyemigrowała do Niemiec pod koniec 1 wojny światowej, wysłana do Polski
i na Białoruś
ILSE srRuwE, sekretarka z przedmieść Berlina, pracowała dla niemieckiego wojska
we Francji, Serbii i na Ukrainie
LISELOTTE MEIER, sekretarka z Reichenbach w Saksonii w pobliżu granicy niemiecko
-czeskiej, wysłana do Mińska i do Lidy
JOHANNA ALTVATER, sekretarka z Minden w Westfalii, córka brygadzisty w hucie,
skierowana do Włodzimierza Wołyńskiego
SABIN EHERBST DICK, sekretarka z kwatery głównej Gestapo w Berlinie, pochodziła
z klasy średniej i ukończyła gimnazjum; wyjechała na Łotwę i Białoruś
GERTRUDE SEGEL LANDAU, córka komendanta SS, sekretarka z kwatery głównej
Gestapo w Wiedniu, zgłosiła się na ochomika do pracy w Radomiu i Drohoby
czu; żona dowódcy oddziału Einsatzkommando i szefa Gestapo Fełixa Landaua
JOSEFIN EKREPP BLOCK, maszynistka z kwatery głównej Gestapo w Wiedniu, często
odwiedzała w Drohobyczu męża, majora SS Hansa Błocka, tamtejszego dowódcę
Gestapo
VERA STAHLI WOHLAUF, zamożna rozwódka z Hamburga, wyszła za mąż po raz drugi
za kapitana SS Juliusa Wohlaufa, dowódcę plutonu w ror. policyjnym batalionie
rezerwy; dołączyła do męża w Polsce
LIESEL RIEDEL WILLHAUS, maszynistka, córka brygadzisty WStalowni Wokręgu
przemysłowym Saary, wychowana w rodzinie katolickiej, żona Gustava Will
hausa, esesmana, komendanta obozu koncentracyjnego Janowska we Lwowie;
dołączyła do męża
ERNA KURBS PETRI, córka i żona rolnika, ukończyła szkołę powszechną; wraz z mę
żem podporucznikiem SS Horstem Petrim prowadziła gospodarstwo rolne SS
pod Lwowem
13
Wstęp
Wlecie 1992 roku poleciałam samolotem do Paryża, tam nabyłam stare
renault i ruszyłam z przyjacielem do Kijowa. Ostatni odcinek wiódł po
setkach kilometrów dziurawych sowieckich dróg. Musieliśmy się czę
sto zatrzymywać: opony pękały na nierównej nawierzchni, nie dało się
kupić benzyny, zaciekawieni chłopi i kierowcy ciężarówek chcieli za
glądać pod maskę samochodu, by obejrzeć zachodni silnik. Przy jedynej
dużej drodze prowadzącej ze Lwowa do Kijowa leży dawny ośrodek ży
dowskiego życia w dawnej "strefie osiedlenia"*, Żytomierz, gdzie pod
czas 11 wojny światowej miał swoją kwaterę Heinrich Himmler, twórca
koncepcji Zagłady. Dalej na południe, w Winnicy, znajdowała się jed
na z kwater Hitlera - Werwolf. W okresie okupacji ten region był po
letkiem nazistów.
Plany budowy Tysiącletniej Rzeszy sprawiły, że Hitler przybył na te
żyzne ukraińskie tereny- upragniony spichlerz Europy- z zastępami
budowniczych, administratorów, agentów bezpieczeństwa, "specja
listów do spraw rasy" oraz inżynierów, których zadaniem miały być
kolonizacja i eksploatacja regionu. Po blitzkriegu w 1941 roku zdobyte
terytoria spustoszono; w 1943 i 1944 roku pokonani Niemcywycofywali
się na zachód, pozostawiając po sobie tysiące stron oficjalnych raportów,
teki z fotografiami i gazetami oraz puszki z taśmami filmowymi. W mia
rę jak Armia Czerwona posuwała się na zachód, radzieccy urzędnicy
• Mianem .,strefy osiedlenia" (ros. czierta osiedłosti) określały władze carskie ten
obszar Rosji, na którym w latach 1791-1917 mogła zamieszkiwać ludność żydow
ska. Obejmował on tereny dawnej Rzeczypospolitej zagarnięte w czasie rozbio
rów oraz obszary południowej i wschodniej Ukrainy wraz z Krymem. Ograni
czenia w osadnictwie Żydów w Rosji zniesiono po obaleniu caratu w 1917 roku
(przyp. red.).
15
przejmowali te wojenne zdobycze, klasyfikowali "trofea" i umieszczali
w państwowych i regionalnych archiwach. Przez wiele lat pozostawały
niedostępne dla badaczy zza żelaznej kurtyny. Przyjechałam na Ukrainę
właśnie po to, by przeczytać te materiały.
W archiwum w Żytomierzu natrafiłam na kartki z odciśniętymi śla
dami butów i opalonymi brzegami. Dokumenty przetrwały dwa ataki:
ewakuację nazistów, którzy pozostawiali za sobą ruiny i zgliszcza,
paląc także obciążające ich dowody, i zniszczenie miasta podczas walk
w listopadzie i grudniu 1943 roku. Akta zawierały niepełną korespon
dencję, strzępki papieru z wyblakłym atramentem, dekrety opatrzone
pompatycznymi, nieczytelnymi podpisami pomniejszych hitlerowskich
urzędników i raporty z przesłuchań policyjnych z drżącymi gryzmołami
przerażonych ukraińskich chłopów. Widziałam wcześniej wiele nazi
stowskich dokumentów; przeglądałam je, siedząc wygodnie w czytelni
mikrofilmów w U.S. National Archives and Records Administration
w Waszyngtonie. Teraz jednak, w budynkach zajmowanych niegdyś
przez Niemców, odkryłam coś jeszcze, poza surowym materiałem, który
mi udostępniono: z zaskoczeniem natrafiłam na nazwiska młodych
Niemek, które w tym regionie pracowały przy budowie hitlerowskiego
imperium. Pojawiły się na nieszkodliwych, biurokratycznych listach
przedszkolanek. Z tymi tropami w garści wróciłam do archiwów w Sta
nach Zjednoczonych i w Niemczech, by poszukać w sposób bardziej
systematyczny dokumentów dotyczących niemieckich kobiet wysłanych
na Wschód, zwłaszcza tych, które były świadkami i uczestniczkami
Zagłady. Akt przybywało, a historie zaczęły nabierać kształtu.
Czytając protokoły powojennych przesłuchań, zdałam sobie sprawę.
że setki Niemek składało zeznania w charakterze świadków i że często
mówiły dość otwarcie, ponieważ prokuratorów znacznie bardziej inte
resowały haniebne zbrodnie mężczyzn: współpracowników i mężów niż
samych kobiet. Często w bezduszny i nonszalancki sposób opowiadały
o tym, co widziały i czego doświadczyły. Jedna była przedszkolanka,
która pracowała na Ukrainie, wspomniała o "tej żydowskiej kwestii pod
czas wojny". Gdy w 1942 roku razem z innymi kobietami przekraczała
granicę między Niemcami a strefą okupacyjną na Wschodzie, przeszła
krótkie szkolenie. Pamiętała hitlerowskiego urzędnika w "złoto-brunat
nym mundurze", który uspokajał ją i jej koleżanki, że nie powinny się
16
obawiać, jeśli usłyszą odgłosy strzałów- to "tylko paru Żydów zostanie
zastrzelonych"'.
Skoro strzelania do Żydów podczas wojny nie uważano za powód do
niepokoju, jak te kobiety reagowały po przybyciu na miejsce zatrudnie
nia? Czy odwracały wzrok, czy też chciały widzieć więcej i mocniej się
angażować? Czytałam pionierskie badania historyków2 - na przykład
Gudrun Schwarz i Elizabeth Harvey - które potwierdziły moje podej
rzenia co do udziału kobiet w systemie Trzeciej Rzeszy, nie odpowiadały
jednak na pytanie o winę bardziej powszechną i głębiej ukrytą po wojnie.
Schwarz opisała okrucieństwo żon niektórych esesmanów. Wspomniała
między innymi ojednej w Hrubieszowie, która podczas masakry na miej
scowym cmentarzu wyjęła mężowi pistolet z ręki i sama strzelała do Ży
dów; Schwarz nie podaje jednak nazwiska tej morderczyni. Harvey usta
liła, że w Polsce pracowały nauczycielki, które czasami chodziły do getta
i kradły rzeczy należące do Żydów. W sumie jednak pozostawało nieja
sne, jakdużą skalę miał udział kobiet w zbrodniach na terenach wschod
nich. Wydawało się, że nikt nie przeszukiwał wojennych i powojennych
dokumentów ani pamiętników, by odpowiedzieć na pytania: czy zwykłe
niemieckie kobiety brały udział w masowym zabijaniu Żydów? Czy nie
mieckie kobiety w takich miejscach jak Ukraina, Białoruś i Polska uczest
niczyły w Zagładzie w sposób, do którego nie przyznawały się po wojnie?
W powojennych dochodzeniach, które prowadzono w Niemczech,
Izraelu i Austrii, świadkowie Żydzi mówili o Niemkach jako prześladow
czyniach; nie tylko wyniosłych obserwatorkach, ale i brutalnych drę
czycielkach. Ocaleńcy na ogół nie potrafili podać nazwisk tych kobiet;
poza tym po wojnie niektóre wyszły za mąż, zmieniły nazwisko i nie
sposób ich było odnaleźć. Choć moje badania dotyczyły ograniczonych
źródeł, z czasem stało się jasne, że lista nauczycielek i działaczek NSDAP,
którą znalazłam w 1992 roku na Ukrainie, to czubek góry lodowej. Setki
tysięcy niemieckich kobiet wyjechało na okupowany Wschód- czyli do
Polski i na zachodnie terytoria dawnego Związku Radzieckiego, a zatem
na obecną Ukrainę, Białoruś, Litwę, Łotwę i do Estonii- by tam stać się
integralną częścią hitlerowskiej machiny zniszczenia.
Jedną z tych kobiet była Erna Petri. Natrafiłam na jej nazwisko w lecie
2005 roku w archiwach United States Holocaust Memoriał Museum
w Waszyngtonie. Muzeum udało się nabyć mikrofilmy zawierające kopie
17
dokumentacji wschodnioniemieckiej tajnej policji (Stasi). Wśród tych
akt znalazły się protokoły przesłuchań oraz procesu Erny i jej męża
Horsta Petriego, oskarżonych o zastrzelenie Żydów na terenie swego
majątku w okupowanej Polsce. Wsposób wiarygodny, z drobnymi szcze·
gółami Erna Petri opisała na wpół nagich chłopców żydowskich, którzy
zaczęli chlipać, gdy wyciągnęła pistolet. Przepytywana przez śledczego,
jak ona, matka, mogła zamordować takie małe dzieci, kobieta powołała
się na panujący wówczas antysemityzm i pragnienie, by wykazać się
przed mężczyznami. Ten okrutny postępek nie czynił z niej społecznego
wyrzutka. W moich oczach stała się ucieleśnieniem narodowosocjali
stycznego reżymu.
Udokumentowane przypadki zbrodniarek w pewnym stopniu wska
zywały na znacznie powszechniejsze zjawisko, które wyciszano, po
mijano i nie dość dokładnie zbadano. Biorąc pod uwagę ideologiczną
indoktrynację ludzi, którzy dorastali w czasach Trzeciej Rzeszy, masową
mobilizację do kampanii wschodniej oraz kulturę ludobójczej prze
mocy wbudowaną w nazistowskie podboje i kolonizację, doszłam do
wniosku -jako historyk, nie prokurator- że Żydów i innych "wrogów''
hitlerowskiego imperium musiało zabijać bardzo wiele kobiet; więcej,
niż o tym pisano podczas wojny i niż postawiono przed sądem po wojnie.
Choć udokumentowane przypadki bezpośredniego udziału w morder
stwach są nieliczne, należy je traktować poważnie, a nie pomijać jako
anomalie. Hitlerowskie morderczynie nie stanowiły grupy wyjątkowych
socjopatek. Wierzyły, że ich brutalne czyny to uzasadnione akty zemsty
na wrogach Rzeszy; takie postępowanie uważały za wyraz lojalności.
W oczach Erny Petri nawet bezbronni żydowscy chłopcy, którzy uciekli
z bydlęcego wagonu wiozącego ich na śmierć, nie byli niewinni; byli
tymi, którym o mało co udałoby się umknąć.
Europa Wschodnia nieprzypadkowo stała się miejscem, gdzie hitlerowcy
i ich współpracownicy przeprowadzali morderstwa na masową skalę.
Historycznie region ten zamieszkiwała największa liczba Żydów, a spo
ra ich część, zdaniem narodowych socjalistów, uległa niebezpiecznej
"bolszewizacji". Żydów zachodnioeuropejskich wywożono na tereny
Polski, Białorusi, Litwy i Łotwy, gdzie zupełnie jawnie ich rozstrzeliwano,
zagazowywano i zabijano różnymi innymi metodami.
Historia Zagłady jest nieodłącznie związana z hitlerowskim impe
rialnym podbojem Europy Wschodniej, który zmobilizował wszystkich
Niemców. W narodowosocjalistycznym słowniku przynależność do
Volksgemeinschaft, czyli "Wspólnoty Narodowej", oznaczała udział we
wszystkich kampaniach Rzeszy, łącznie z "ostatecznym rozwiązaniem".
Jego wykonawcami były najpotężniejsze instytucje, poczynając od SS
i policji; kierowali nimi mężczyźni, ale wśród personelu znajdowały się
także kobiety. W kręgach rządowych pracujące zawodowo panny i mę
żatki wiązały się ze sprawującymi władzę mężczyznami i tym samym
też zyskiwały znaczną władzę, również nad najbardziej bezbronnymi
poddanymi reżymu. Kobiety przydzielone do instytucji wspierających
wysiłek militarny, gdzie zastępowały wysyłanych na front mężczyzn,
mogły wydawać rozkazy podwładnym, a w nazistowskiej hierarchii
zajmowały stanowiska od samego dołu do samej góry.
Na wschodnim dworze Hitlera pracowały sekretarki- między innymi
Christa Schroeder, która zapisywała to, co Fiihrer dyktował w bunkrze
pod Winnicą. W liście napisanym po wyprawie przez ukraińską wieś,
gdzie bankietowała z regionalnymi niemieckimi dowódcami i odwiedza
ła kolonie "etnicznych Niemców" (Volksdeutsche), rozważała przyszłość
nowej niemieckiej "przestrzeni życiowej" (Lebensraum):
Nasi ludzie, którzy się tu osiedlają, z pewnością nie mają lekko, ale z dru
giej strony, stoi przed nimi tyle możliwości stworzenia czegoś wielkiego.
Oczywiście im dłużej się przebywa w tym ogromnym kraju i poznaje jego
różnorodne możliwości rozwoju, tym bardziej nasuwa się pytanie, kto ma
w przyszłości wykonywać te wielkie zadania. Dochoązi się do wniosku, że
obcy naród nie jest do tego najwłaściwszy, w ostatecznym rachunku także
i z tego względu, że i tak w końcu doszłoby do pomieszania warstwy panują
cej, a więc elementu niemieckiego, z obcym narodem. Byłoby to całkowicie
sprzeczne z naszym przekonaniem o konieczności utrzymania nordyckiego
dziedzictwa i dalsza historia Niemiec mogłaby mieć podobny przebieg jak
na przykład historia Rzymian•.
Schroeder znajdowała się oczywiście w bardzo niezwykłym miejscu,
wśród nielicznych wybrańców; jej słowa świadczą jednak, że sekretarki
w terenie były świadome swej imperialnej roli•, a sposobowi, w jaki poj
mowały misję Niemców, dawaływyraz w rasistowskiej, kolonialnej wręcz
terminologii, którą zazwyczaj posługują się męscy zdobywcy i zarządcy.
19

Wschód cię potrzebuje! - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Spis treści Wstęp ................................................ 7 Francja stawia na

prof dr hab. Eugeniusz Cezary Kro! - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/ksiazki/tajne-akcje-snajperow

Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Komunikacja marketingowa

Cyfrowy świat seniora Smartfon, tablet i nie tylko

Powstrzymać agresję u progu szkoły

Wydrukuj jako PDF

spistreści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl