Mała Szkoła – Wielka Sprawa

Transkrypt

Mała Szkoła – Wielka Sprawa
www.malaszkola.elementarz.edu.pl; e-mail: [email protected]; tel/fax. 32/25 25 199
TRENINGI AKTYWNOŚCI TWÓRCZEJ
SCENARIUSZE WIELOINTELIGENTNEGO TRENINGU
TWÓRCZOŚCI OPARTEGO NA METODZIE SYNEKTYCZNEJ
HELENA BEDNAREK
Ogólny plan treningu
Blok I – ELEMENTY
Pierwsze cztery dni treningowe odbywają się pod znakiem Elementów, czyli dotyczą
czterech żywiołów: wody, powietrza, ognia i ziemi. Ze względu na powszechną obecność
tych żywiołów w codziennym życiu człowieka,
można spodziewać się, że zajęcia
stworzone wokół takich tematów będą zrozumiałe i klarowne dla uczestników.
Jednocześnie są to zjawiska na tyle ogólne, że łatwo można używać ich jako bodźców
pobudzających myślenie metaforyczne i symboliczne.
Podczas zajęć z tego bloku tematycznego wykorzystywane są wszystkie cztery rodzaje
analogii, z naciskiem jednak na analogię personalną i analogię symboliczną. Tematyka
żywiołów jest raczej przykładem na czynienie zwyczajnego, znanego nieznanym, dziwnym.
1. Woda
2. Powietrze
3. Ogień
4. Ziemia
Blok II – W KRAINIE FANTASY
W ramach zajęć z drugiego bloku – W krainie Fantasy – znalazły się cztery większe
struktury treningowe także oparte o wszystkie typy analogii, jednak przede wszystkim
wykorzystujące analogię fantastyczną.
Tytuł tego bloku koresponduje z tematyką kolonii, podczas których przeprowadzony
zostanie wielointeligentny trening twórczości oparty o metodę synektyczną. Ze względu
na niecodzienny charakter poruszanych wątków, zajęcia z tej grupy zaplanowane zostały
jako część druga treningu, podczas której nieznane zamieniane jest w znane, niezwyczajne
w zwyczajne.
5. Baśniowe stwory w realnym świecie
6. Opowieści niesamowitej treści
7. Grunt to plemię
8. Osada
2
Przykład pierwszy
1. Blok zajęć: Żywioły
2. Temat zajęć: Woda
3. Miejsce i czas przeprowadzenia zajęć
Zajęcia prowadzone będą w budynku, w sali wyposażonej w stoły i krzesła, tablicę lub
miejsce umożliwiające zamocowanie dużych arkuszy papieru.
4. Przewidywany czas trwania: 2 – 3 godziny
5. Metody
ćwiczenia rozgrzewające i rozluźniające
dyskusja
wizualizacja z zastosowaniem tła muzycznego
praca grupowa
ekspresja plastyczna
rozmowa-omówienie pracy
6. Ramowy plan zajęć
1) Wprowadzenie
a) Sałatka owocowa – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
b) Wybieram się w podróż do Hogwartu – ćwiczenie rozluźniająco-rozgrzewające
2) Część właściwa treningu – sesja synektyczna
a) Woda – czym jest, jaka jest, do czego służy? (analogia prosta)
(w razie potrzeby przerwa)
b) Jestem kroplą wody – wizualizacja z zastosowaniem tła muzycznego
(analogia personalna)
c) Jestem kroplą wody, jesteśmy wodą – grupowa ekspresja plastyczna
(analogia personalna i analogia symboliczna)
d) Omówienie wykonanych w grupach prac plastycznych.
3) Zakończenie
a) refleksje uczestników na temat zajęć
b) podziękowanie za udział w zajęciach
3
7. Cele zajęć
1) Cele zajęć wprowadzających
rozluźnienie grupy,
wprowadzenie swobodnej atmosfery,
ośmielenie uczestników,
pobudzenie myślenia,
przełamanie barier interpersonalnych.
2) Cele zajęć w ramach sesji synektycznej
uruchomienie wyobraźni twórczej poprzez zastosowanie technik opartych
o mechanizmy analogii prostej, personalnej oraz symbolicznej;
zaangażowanie uczestników w proces twórczy dzięki zainteresowaniu ich
tematyką zajęć oraz poprzez docieranie do poszczególnych osób za pomocą
kanałów informacyjnych najbardziej odpowiadających domenom ich Wielorakich
Inteligencji (WI).
3) Cele zajęć zakończających
podsumowanie zajęć,
wyciszenie grupy,
zebranie informacji zwrotnych na temat zajęć (ich formy i treści) od uczestników.
8. Środki dydaktyczne
1) Do części wprowadzającej do treningu nie są potrzebne żadne przedmioty.
2) Do części właściwej treningu (sesji synektycznej):
a) do części Woda – czym jest, jaka jest, do czego służy? potrzebne są:
naczynia przezroczyste i nieprzezroczyste wykonane z różnych materiałów
(plastikowe, ceramiczne, szklane, itp.), o różnego rodzaju kształtach (miski,
kubki, szklanki, butelki, dzbanki, doniczki, naczynia połączone, itp.) i różnej
wielkości (małe, wąskie, duże, szerokie, itd.),
woda pod postacią płynną i stałą (lód),
czajnik elektryczny, w którym można zagotować wodę, by przyjęła postać
gazową jako para wodna,
szmaty na wypadek, gdyby zbyt duża ilość wody została rozlana;
4
b) do części Jestem kroplą wody – wizualizacja z zastosowaniem tła muzycznego
potrzebna jest płyta z nagranym podkładem muzycznym – odgłosami wody
(kapiącej wody z kranu, wodospadu, strumienia, deszczu, burzy, itp.);
c) do części Jestem kroplą wody, jesteśmy wodą – grupowa ekspresja plastyczna
potrzebne są:
farby plakatowe lub akwarele;
duże arkusze brystolu lub szarego papieru;
kawałki gąbki do używania zamiast pędzli;
naczynia, które posłużą jako paleta do mieszania farb (np. talerze, tektura,
styropianowe tacki) i kubki na wodę;
d) do części Omówienie wykonanych w grupach prac plastycznych może być
przydatna gumka do przyklejenia prac na ścianach lub tablicy, albo sznurek
i żabki do bielizny.
9. Przebieg zajęć:
1) Wprowadzenie
Przewidywany czas trwania: ok. 15-20 minut
a) Sałatka owocowa – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
Uczestnicy siedzą w okręgu, każdy z nich zostaje zaklasyfikowany do jednej
z kategorii owoców, np.: gruszki, jabłka, arbuzy, maliny i banany. Trener po
wytłumaczeniu zasad wchodzi do środka okręgu, wymienia jedną z nazw
owoców – np. jabłka. Wówczas osoby z grupy jabłek wstają i okrążają biegiem
siedzącą resztę osób, po czym zajmują któreś z wolnych miejsc. W tym samym
czasie trener próbuje zająć jedno ze zwolnionych przez biegnące osoby miejsc.
Osoba, dla której brakło krzesła, zajmuje miejsce w środku okręgu i zabawa
zaczyna się od początku. Gdy padnie hasło: sałatka owocowa!, wszyscy
uczestnicy wstają i biegną naokoło pustych krzeseł. Gra trwa nie dłużej niż
10 minut lub do utraty zainteresowania nią przez uczestników.
Komentarz:
To „ćwiczenie-rozgrzewka” ukierunkowane na rozgrzanie przede wszystkim
ciała. Jest to dość powszechna zabawa, stosowana np. w harcerstwie. Podczas
ćwiczenia nie dochodzi do wzajemnego kontaktu fizycznego uczestników, który
mógłby być zbyt onieśmielający na samym początku treningu. Poprzez
5
wykorzystanie
często
dominującej
u
dzieci
kinestetycznej
domeny
WI aktywizowane są także procesy poznawcze – myślenie i uwaga.
b) Wybieram się w podróż– ćwiczenie rozluźniająco-rozgrzewające
Uczestnicy siadają na krzesłach ustawionych w okręgu (lub na podłodze),
a wraz z nimi trenerzy. Trener objaśnia, na czym ćwiczenie będzie polegało, po
czym sam je rozpoczyna. A chodzi o to, by każdy z uczestników po kolei,
rozpoczynając od słów: Wybieram się w podróż na Marsa. Do swojej torby
podróżnej pakuję..., powtórzył najpierw przedmioty, które włożyli do torby
poprzednicy, a następnie dodał przedmiot od siebie. Ćwiczenie można zakończyć
po jednej pełnej rundzie lub po kolejnej, jeśli grupie będzie podobało się na tyle,
by grę przedłużyć, jednak w sumie nie powinno ono przekroczyć 10 minut
(chyba, że runda będzie trwała dłużej niż 10 minut, to nie należy jej przerywać).
Komentarz:
Jest
to
kolejne
„ćwiczenie-rozgrzewka”,
podczas
którego
uczestnicy
„uruchamiają” zdolności poznawcze – przede wszystkim myślenie i pamięć –
oraz swoją inwencję twórczą i przełamują „pierwsze lody”. Jednocześnie jest to
ćwiczenie zabawowe, podczas którego mogą się pośmiać i rozluźnić. Z punktu
widzenia trenera istotne jest także, że podczas tej zabawy mogą ujawnić się
predyspozycje i cechy poszczególnych uczestników, takie jak np. dobrze
rozwinięta inteligencja lingwistyczna czy interpersonalna, kreatywność, stopień
motywacji do pracy, itp.
2) Część właściwa treningu
a) Woda – czym jest, jaka jest, do czego służy? (analogia prosta)
Na środku sali znajdują się przygotowane różne naczynia i woda pod różnymi
postaciami – ciecz, lód i para unosząca się z czajnika ze świeżo przegotowaną
wodą. Uczestnicy gromadzą się wokół tych przedmiotów.
Trener informuje uczestników o tym, co znajduje się przed nimi, a następnie
tłumaczy, do czego te przedmioty mają służyć i jakie będzie zadanie do
wykonania. Uczestnicy mają doświadczyć wody polisensorycznie – patrząc na
nią, dotykając ją, wąchając, smakując, słuchając jej odgłosów. Mają zwrócić
uwagę na jej temperaturę, konsystencję, fakturę, kolor, smak, zapach, itd. Poza
6
tym mają przyjrzeć się także jej właściwościom – jak zachowuje się przelewana
z naczynia do naczynia, co się dzieje, gdy do pełnej miski wody włożony
zostanie jakiś przedmiot, itd.
Następnie każdy z osobna, albo grupowo, uczestnicy doświadczają wody.
Podczas wykonywania zadania, trener przypomina o jego poszczególnych
elementach.
Po zakończeniu doświadczania wody, grupa siada w kręgu (naczynia z wodą
uczestnicy mogą mieć ze sobą pod warunkiem, że nie będą one rozpraszały ich
uwagi w wykonywaniu dalszej części ćwiczenia; w przeciwnym wypadku
przedmioty zostają odłożone w pierwotne miejsce – na środek kręgu), by
podzielić się refleksjami na temat wody – tego, jaka jest, a także po to, by
porozmawiać na tematy: Czym jest woda? Pod jaką postacią można ją
zobaczyć (ciecz, para, lód, akweny, wodospady, rzeki, deszcz, itd.) Z czym się
kojarzy (uczestnikom)? Do czego jest podobna? Woda jako dar i woda jako
zagrożenie; Symbolika wody i jej znaczenie w życiu człowieka (także
kulturowe – np. legendy, tradycyjne polewanie wodą w śmigus-dyngus, postać
Neptuna, itp. – oraz związane z nauką – właściwości fizyczne wody, prawa
fizyki z nią związane, odpływy i przypływy, itp.).
Podczas dyskusji propozycje mogą być wypisywane na tablicy np. w postaci
mapy myśli.
Komentarz:
Jest to ćwiczenie, dzięki któremu uczestnicy oswajają się z wodą i mają
możliwość pełnego aktywizowania w sobie jej wyobrażenia, co ma pomóc
w następnych częściach zadania, gdzie Dzieci będą miały wczuwać się w bycie
wodą. Informacje i techniki, które umożliwiają doświadczanie żywiołu wody są
dostosowane do każdego typu WI. Stosowana jest także analogia prosta, co ma
ścisły związek z podstawami teoretycznymi treningu.
b) Jestem kroplą wody – wizualizacja z zastosowaniem tła muzycznego
(analogia personalna)
Uczestnicy układają się wygodnie na leżąco lub siedząco i zamykają oczy.
W tle zostaje puszczony podkład muzyczny z motywem dźwięków (odgłosów)
wody.
7
Trener spokojnym, przyciszonym głosem wprowadza grupę – jako narrator
słyszanych odgłosów – w stan relaksu, który ma pomóc w zwizualizowaniu sobie
wody i wczuciu się w bycie jej elementem: Wyobraźcie sobie, że za oknem pada
deszcz. Słyszycie stukanie spadających kropli o parapet – kap, kap (…) Wzmaga
się wiatr, słychać, jak kropli pada coraz więcej i więcej – to już nie deszcz, to
ulewa, oberwanie chmury! (…) Jesteście w lesie, koło Was płynie strumyk –
słyszycie go? Cichutko, spokojnie – wyobraźcie sobie tę czystą, chłodną wodę
w upalny, letni dzień i to, jak zanurzacie w niej zmęczone stopy (…) A teraz
postarajcie się sobie wyobrazić, że jesteście kropelką w tym strumieniu – jak się
czujecie? Co widzicie, co słyszycie? Co się z Wami dzieje? (…)
Trener nie powinien cały czas mówić, tylko na początku, jeszcze zanim zaczną
być słyszane dźwięki wody i później od czasu do czasu, gdy dźwięki będą się
znacząco zmieniały (np. dźwięki deszczyku w odgłosy ulewy).
Po zakończeniu ścieżki dźwiękowej, trener delikatnie wyprowadza grupę
z ćwiczenia, by móc przejść do następnej jego części.
Komentarz:
Ćwiczenie przede wszystkim przydatne dla osób o domenie muzycznej,
intrapersonalnej, lingwistycznej, przyrodniczej oraz wizualno-przestrzennej.
Zastosowana
analogia
personalna
powoduje
uruchomienie
myślenia
metaforycznego.
c) Jestem kroplą wody, jesteśmy wodą – grupowa ekspresja plastyczna
(analogia personalna i symboliczna)
Uczestnicy zostają podzieleni na grupy 3-4 osobowe. Każda grupa otrzymuje
duży arkusz papieru, farby, naczynia na wodę i służące jako palety do mieszania
farb oraz po przynajmniej jednym kawałku gąbki dla każdej osoby.
Zadaniem grupy jest – w oparciu o doświadczenia z poprzedniej części
ćwiczenia – stworzenie pracy na temat Jesteśmy wodą. Każda grupa może
dowolnie decydować, jaką wodą będą – czy jeziorem, czy deszczem, czy
wodospadem… Najważniejsze, że każda osoba w grupie jest kroplą w tej wodzie
i razem mają stworzyć symboliczne przedstawienie siebie jako kropli i całej
grupy jako wody będącej zbiorem tych kropli.
Komentarz:
8
Ciąg dalszy ćwiczenia opartego o analogię personalną, jednak z dodaniem
elementów analogii symbolicznej. Ćwiczenie dostosowane przede wszystkim dla
osób o domenach: interpersonalnej, wizualno-przestrzennej, kinestetycznej,
a także matematyczno-logicznej, czyli zwłaszcza tych, które nie były
aktywizowane w poprzedniej części ćwiczenia.
d) Omówienie wykonanych w grupach prac plastycznych.
Poszczególne grupy prezentują wykonane prace plastyczne, omawiając, co się
na nich znajduje i dlaczego. Uczestnicy z innych grup mogą po prezentacji pracy
zadawać pytania Autorom i wyrażać własne refleksje, pomysły, co do
interpretacji dzieła.
Komentarz:
Omówienie prac jest kontynuacją ćwiczenia opartego o analogię personalną
i analogię symboliczną. Używanie słów podczas ekspresji ma pozwolić lepiej
doświadczyć treningu osobom, których domeny były w mniejszym stopniu brane
pod uwagę w poprzednich częściach zajęć – osoby o domenie lingwistycznej
interpersonalnej oraz matematyczno-logicznej.
3) Zakończenie
Przewidywany czas trwania: 5-15 minut.
Uczestnicy wraz z trenerem siadają w kręgu. Kolejno każda osoba mówi kilka
słów na zakończenie zajęć, zwracając uwagę na to, co najbardziej im się
podobało, jak się czuli, co im się nie podobało, co dał im udział w tych
zajęciach. Trener otrzymuje w ten sposób informację zwrotną co do tego, co
powinien poprawić w sposobie prowadzenia zajęć następnym razem.
9
1. Przykład drugi
2. Temat zajęć: Powietrze
Zajęcia najlepiej, by odbywały się na wolnym powietrzu, ale w wypadku niesprzyjających
warunków atmosferycznych, można przeprowadzić je w sali. Najbardziej sprzyjającą porą
przeprowadzenia tych zajęć byłaby wietrzna pogoda. Pora dnia natomiast nie gra dużej
roli – ważne, by słońce jeszcze nie zaszło.
4. Przewidywany czas trwania: 2 – 3 godziny
5. Metody
metody doświadczalne
dyskusja
praca indywidualna
ekspresja muzyczna
rozmowa-omówienie pracy, refleksje po pracy
1) Wprowadzenie
a) Pomniki – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
b) Podobieństwa – ćwiczenie rozluźniająco-rozgrzewające
a) Powietrze – czym jest, jaka jest, do czego służy? (analogia prosta)
b) Hula wiatr – tworzenie instrumentów muzycznych
c) Powietrzne dźwięki, koncert wiatrów w polu – grupowa ekspresja muzyczna
z użyciem wykonanych wcześniej instrumentów (analogia personalna i analogia
symboliczna)
3) Zakończenie
10
7. Cele zajęć
rozluźnienie i rozruszanie grupy,
pobudzenie wyobraźni
przełamywanie barier związanych z kontaktem fizycznym z innymi
współpraca
kształtowanie zdolności abstrahowania
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
1) Do jednej z części wprowadzających – Podobieństwa – jest potrzebny zestaw
karteczek do losowania z wypisanymi różnymi słowami – rzeczownikami,
czasownikami, przymiotnikami, itd.
a) do części Powietrze – czym jest, jaka jest, do czego służy? potrzebne są:
różnokolorowe balony nadmuchane bądź nie,
worki nylonowe różnej wielkości (małe woreczki i duże płachty nylonowe),
latawce, lekkie ptasie piórka, rurki plastikowe, kartki papieru,
odkurzacz, wiatraczek, wachlarze, dzwonki powietrzne, piszczałki, gwizdki,
trąbki, plastikowe naczynia, butelki, itp.;
11
b) do części Hula wiatr – tworzenie instrumentów muzycznych potrzebne są rzeczy
używane we wcześniejszym ćwiczeniu, a także inne przedmioty, z których
można wykonać instrumenty muzyczne (zwłaszcza instrumenty, które wydają
dźwięki dzięki używaniu powietrza):
patyczki, kamyki, piasek, woda,
groch lub inne ziarna,
sznurki, nitki, żyłki,
kleje, taśmy klejące, spinacze, zszywacze, itp.
c) do części Powietrzne dźwięki, koncert wiatrów w polu – grupowa ekspresja
muzyczna potrzebne są wykonane wcześniej instrumenty.
1) Wprowadzenie
a) Pomniki – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające z wykorzystaniem analogii
symbolicznej
Trener podaje temat, jaki uczestnicy mają zaprezentować za pomocą swojego
ciała. Pomniki raz są indywidualne, raz grupowe. Przykładowe tematy: Sukces,
Drzewo, Sen, Stół, Kosmos…
Komentarz: Podobnie jak inne ćwiczenia ruchowe integruje grupę i pozwala
przełamywać bariery. Dzięki zastosowaniu elementów myślenia analogicznego
(analogia symboliczna) uruchamiane są także mechanizmy odpowiadające za
myślenie twórcze. Najlepiej, by rozpoczynać pokazywanie pomników od
tematów prostszych, bardziej oczywistych i wykonywanych indywidualnie, by
w konsekwencji tworzyć pomniki grupowe pojęć abstrakcyjnych. Ćwiczenie
zwłaszcza dla osób kinestetycznych i wizualno-przestrzennych, zarówno dla
interpersonalnych i intrapersonalnych.
b) Podobieństwa – ćwiczenie rozluźniająco-rozgrzewające z zastosowaniem
analogii prostej
Jeden z uczestników losuje dwa hasła z zapisanej na małych karteczkach puli.
Uczestnicy mają za zadanie pokazanie, w czym te dwa pojęcia są do siebie
podobne. Każdy proponuje jedno podobieństwo. W następnej rundzie losujemy
12
trzy karteczki... itd. przez 10 – 15 minut lub do chwili utraty przez uczestników
zainteresowania zabawą.
Komentarz:
Trener powinien czuwać nad tym, by wymyślane podobieństwa nie układały
się w serie oparte na tym samym schemacie. Poszukiwanie podobieństw
pomiędzy poszczególnymi słowami (przedmiotami) zawiera w sobie mechanizm
stosowany przy analogii prostej.
a) Powietrze – czym jest, jaka jest, do czego służy? (analogia prosta)
Do użytku dzieci zostają oddane różne przedmioty, które napędzane
powietrzem wydają dźwięki, poruszają się, zmieniają kształt i miejsce
w przestrzeni; a także takie, które dzięki swojej pracy, generują ruch powietrza.
Trener razem z grupą przygląda się przedmiotom i wspólnie zastanawiają się,
do czego te przedmioty mogą służyć – podczas codziennego użytkowania
i w bardziej niecodziennych sytuacjach. Poprzez poznawanie i używanie
udostępnionych
przedmiotów,
uczestnicy
mają
doświadczać
powietrza,
podobnie, jak to miało miejsce podczas doświadczana wody – polisensorycznie.
Poza tym mają przyjrzeć się także jego właściwościom i temu, co dzieje się
z przedmiotami pod jego wpływem – np. jak zachowuje się nadmuchiwany
balon, co dzieje się z piórkiem puszczonym na wietrze, jakie dźwięki wydają
plastikowe rurki, gdy zacznie się w nie dmuchać, itd. Podczas wykonywania
zadania, trener przypomina o jego poszczególnych elementach.
Po zakończeniu doświadczania powietrza, grupa siada w kręgu, by podzielić
się refleksjami na temat tego, co zaobserwowali. Prowadzona jest dyskusja na
temat powietrza, podobnie, jak prowadzona była na temat wody i ognia (Jakie
jest powietrze? Czym jest? Pod jaką postacią można je zobaczyć? Z czym się
kojarzy (uczestnikom)? Do czego jest podobne? Co symbolizuje? Jakie ma
znaczenie w życiu człowieka? Itd.
Komentarz:
Jest to ćwiczenie, dzięki któremu uczestnicy oswajają się z żywiołem
powietrza i mają możliwość pełnego aktywizowania w sobie jego wyobrażenia,
co ma pomóc w następnych częściach zadania, gdzie dzieci będą miały wczuwać
13
się w bycie powietrzem pod postacią wiatru. Informacje i techniki, które
umożliwiają doświadczanie żywiołu powietrza są dostosowane do każdego typu
WI. Stosowana jest także analogia prosta, co ma ścisły związek z podstawami
teoretycznymi treningu.
b) Hula wiatr – tworzenie instrumentów muzycznych
Uczestnicy otrzymują kolejne zadanie do wykonania. Do dyspozycji maja
przedmioty używane w poprzednim zadaniu, a także dodatkowe, które
wymienione zostały w punkcie Środki dydaktyczne. Z tych przedmiotów (a także
innych, które być może znajdą wokół siebie) mają stworzyć instrumenty
muzyczne. Zadanie polega na tworzeniu instrumentów wydających dźwięki
z pomocą użycia powietrza, ale dopuszczalne jest tworzenie także innych – mniej
„powietrznych” instrumentów. Uczestnicy mogą pracować pojedynczo lub
w grupach.
Komentarz:
Ćwiczenie przede wszystkim przydatne dla osób o domenie muzycznej,
kinestetycznej oraz wizualno-przestrzennej. Zarówno osoby interpersonalne, jak
i intrapersonalne znajdą tu miejsce dla siebie. Jest to ćwiczenie, które ma
umożliwić wykonanie następnej struktury opartej o analogie personalną.
c) Powietrzne dźwięki, koncert wiatrów w polu – grupowa ekspresja muzyczna
z użyciem wykonanych wcześniej instrumentów (analogia personalna i analogia
symboliczna)
Po zakończeniu pracy nad instrumentami muzycznymi i posprzątaniu po tej
pracy, wszyscy uczestnicy gromadzą się w jednym miejscu wraz z wykonanymi
instrumentami. Najpierw każdy prezentuje swoje dzieło, pokazując jego
możliwości dźwiękowe.
Następnie trener wchodzi w rolę dyrygenta. Na wstępnie ustala z grupą gesty,
które będą oznaczały np. „gracie wszyscy”, „grasz Ty”, „ciszej”, „głośniej”, itp.
Po ustaleniu komunikatów niewerbalnych i upewnieniu się, że są zrozumiałe,
zostaje podany temat i instrukcja: Jesteście wiatrem. Poczujcie się nim teraz. Za
chwilę, na mój znak, będziecie przedstawiali wiatr za pomocą gry na
14
instrumentach. Ja będę Wam podpowiadać słowami i gestami, co to za rodzaj
wiatru – lekki wiaterek, czy wichura, głośny, czy cichutki, itd. Rozpoczyna się
koncert.
Gdy pierwszy koncert zostanie zakończony, a grupa jest zainteresowana
ćwiczeniem, można zaproponować, czy nie znalazłby się wśród uczestników
dyrygent i chętną osobę (osoby) zaprosić do poprowadzenia grupy.
Ostatnim możliwym etapem jest pozwolenie grupie na improwizację. Sami,
bez dyrygenta, mają decydować, wczuwając się w wiatr, jakim jego rodzajem są
w danej chwili i płynnie przechodzić od wietrzyku do huraganu, itd.
Komentarz:
Ćwiczenie bazujące przede wszystkim na mechanizmach analogii personalnej,
z elementami analogii symbolicznej. Adresowane zwłaszcza do osób
muzycznych, jednak i osoby o innych domenach z pewnością zainteresuje taka
struktura.
3) Zakończenie
15
2. Przykład trzeci
2. Temat zajęć: Ogień
Zajęcia prowadzone będą wieczorem. Część pierwsza może być prowadzona jeszcze
przed zajściem słońca, ale w pomieszczeniu, w którym możliwe jest zasłonięcie okien.
Część druga, w przeciwieństwie do pierwszej, ma mieć miejsce nie w budynku, a na
dworze, przy kręgu ogniskowym. Wskazane, by ta część zajęć prowadzona była już po
zapadnięciu zmroku. W razie niepogody można zrezygnować z ogniska na dworze na
rzecz spotkania przy kominku lub – w ostateczności – przy „sztucznym” kręgu
ogniskowym zrobionym z palących się zniczy.
4. Przewidywany czas trwania: ok. 3 godzin
5. Metody
dyskusja
praca grupowa
ekspresja taneczna
gawęda
4) Wprowadzenie
a) Brussa – ćwiczenie rozgrzewające
b) Historyjka o albatrosie – ćwiczenie rozgrzewające
a) Obserwacja płomienia świecy.
b) Podział na grupy – praca nad zadaniami: Taniec ognia (analogia symboliczna)
i Jak wyglądałoby życie ludzi, gdyby ogień był zimny? (analogia fantastyczna)
c) Przejście do kręgu ogniskowego – prezentacja wyników i ich omówienie.
6) Zakończenie
16
7. Cele zajęć
rozluźnienie i rozgrzanie grupy,
ułatwienie kontaktu fizycznego i współpracy,
zwiększenie zaufania uczestników do siebie nawzajem,
pobudzenie rozumowania dedukcyjnego oraz wyobraźni,
rozgrzewka intelektualna przed kolejnymi – bardziej złożonymi – ćwiczeniami.
o mechanizmy analogii prostej, symbolicznej oraz fantastycznej;
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
a) do części Obserwacja płomienia świecy potrzebne są:
podgrzewacze (małe świeczki) – dla każdego uczestnika jeden,
zapałki (zapalniczka);
b) do części „Taniec ognia” i „Jak wyglądałoby życie ludzi, gdyby ogień był
zimny?” potrzebne są:
karty z wypisanymi zadaniami – po jednej dla każdej grupy,
kartki papieru i coś do pisania;
c) do części Prezentacja wyników przy kręgu ogniskowym nie są potrzebne żadne
dodatkowe przedmioty poza tymi, których użyją dzieci do prezentacji.
17
1) Wprowadzenie
c) Brussa – ćwiczenie rozgrzewające
Początkowo uczestnicy stają w kręgu, chwytają się za dłonie z osobami
stojącymi obok siebie i, śpiewając: brussa, brussa, że ne me ne brussa, że ne me
ne brussa, ra se ri, se ra (x2) jagedi, jagedi, jagedi, pif paf (x2), przesuwają się
o 2 kroki w prawo i 1 w lewo. Przy słowach: pif paf stukają się z osobami
stojącymi po swojej prawej i lewej stronie biodrami. Następnie dystans między
tańczącymi zostaje zmniejszony – łapią się już nie za dłonie, a zahaczają się
ugiętymi w łokciach rękami. Poruszają się, jak poprzednio. Kolejnym etapem jest
objęcie przez każdego z uczestników wpół stojących po jego bokach osób
i postawienie swojej prawej nogi za nogą osoby stojącej po jego prawej stronie.
Tańczenie, jak ostatnio. Ostatnią częścią ćwiczenia jest ustawienie się (wciąż w
kręgu) jednej osoby za drugą tak blisko siebie, by po chwili każdy z uczestników
mógł siąść osobie za sobą na kolanach, a rękami złapać za pas drugą osobę przed
sobą. I znowu uczestnicy tańczą, powolutku przesuwając się w jedną stronę
okręgu. Ważne jest, by wszyscy przestawiali w tym samym momencie tę samą
nogę – w innym wypadku krąg zostanie przerwany.
Komentarz:
Jeśli w grupie jest osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim, należy
zastosować inne ćwiczenie ruchowe, w którym wszyscy będą mogli wziąć udział.
Ćwiczenie na pewno spodoba się osobom o silnie rozwiniętej inteligencji
kinestetycznej, a tej wśród młodych ludzi zazwyczaj nie brakuje.
d) Historyjka o albatrosie – ćwiczenie rozgrzewające
Trener opowiada uczestnikom krótką historyjkę: Pewien niewidomy człowiek
wszedł do pierwszej napotkanej restauracji w mieście portowym, zamówił danie
z albatrosa, po którego skosztowaniu wyszedł z restauracji i popełnił
samobójstwo. Zadaniem grupy jest zadawanie takich pytań, które pozwolą im
dowiedzieć się, co mającego wpływ na jego postępowanie zdarzyło się przed
przyjściem bohatera do restauracji, czyli jaka była przyczyna takiego finału
opowieści. Trener może jedynie odpowiadać: tak, nie, nieistotne. Zabawa kończy
się wraz ze znalezieniem właściwego rozwiązania.
18
Komentarz:
Rozwiązanie: Niewidomy człowiek był marynarzem. Jego statek zatonął
podczas sztormu i wiele dni dryfował z kilkoma kompanami na łodzi ratunkowej,
zaczynało im brakować jedzenia. Kompani mówili niewidomemu, że polują na
albatrosy i ich mięso stanowi główne pożywienie, którym się wszyscy raczą. Do
restauracji bohater poszedł wnet po tym, jak dotarł wreszcie po wielu dniach
dryfowania na ląd. Skosztował w restauracji mięsa albatrosa i zorientował się, że
ma inny smak niż to, które jadł na łodzi, w związku z tym zrozumiał, że nie jadł
mięsa ptaków, a ciało któregoś z towarzyszy – ta świadomość pchnęła go do
popełnienia samobójstwa.
a) Obserwacja płomienia świecy
Każdy uczestnik treningu dostaje zapalony podgrzewacz, z którym siada
w wybranym przez siebie miejscu w sali. Gdy wszyscy otrzymają już świeczki,
trener tłumaczy, że zadanie będzie polegało na bardzo rzetelnym i cierpliwym
przyglądaniu się płomieniowi świecy. Każda osoba ma postarać się skupić tylko
na płomieniu tak, by nic innego nie rozpraszało jej uwagi. Ma się przyglądać
kształtowi płomienia, jego wahaniom, kolorowi, itd.
Dzieci obserwują płomień świecy tak długo, jak będą potrafiły, dlatego nie jest
im podawany czas, przez jaki mają płomień obserwować. Gdy trener zauważy, że
coraz więcej dzieci rozprasza się, kończy zadanie.
Po zakończeniu obserwacji płomienia, grupa siada w kręgu, a świece zostają
ułożone na jego środku tak, by każdy wiedział, gdzie stoi jego świeczka.
Następnie wszyscy dzielą się z innymi refleksjami na temat płomienia, tego, co
w nim zaobserwowali i tego, jak się czuli podczas ćwiczenia.
Komentarz:
Jest to ćwiczenie, dzięki któremu uczestnicy trenują skupianie uwagi na
jednym elemencie oraz cierpliwość. Taka struktura służy także wyciszeniu się
grupy i stworzeniu tajemniczego nastroju, który ma jej towarzyszyć przez cały
wieczór podczas kolejnych zajęć, a zwłaszcza podczas prezentacji wyników
kolejnego zadania przy kręgu ogniskowym. To ćwiczenie zainteresuje pewnie
przede wszystkim osoby intrapersonalną.
19
b) Praca grupowa nad zadaniami: „Taniec ognia” i „Jak wyglądałoby życie ludzi,
gdyby ogień był zimny?”
Uczestnicy zostają podzieleni na 4-5 osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje
zwinięty arkusz poopalanego na brzegach papieru, na którym wypisane są
zadania do wykonania:
1. Przyglądaliście się płomieniowi – wiecie już, jaki jest ogień. Wymyślcie
teraz taniec, który odzwierciedli naturę płomienia. (analogia symboliczna)
2. Napiszcie historię o tym, jak wyglądałoby życie ludzi, gdyby ogień był
zimny. (analogia fantastyczna)
Trener informuje wszystkie grupy, że mogą na czas pracy rozejść się do
swoich pokoi, ale o ustalonej godzinie mają się zjawić w sali z powrotem z już
wykonanymi zadaniami. Mówi także uczestnikom, że wyniki swojej pracy będą
później prezentować reszcie osób. Do wykonywania zadań uczestnicy mogą
korzystać z tego, co mają pod ręką, między innymi z wykonywanych dzień
wcześniej instrumentów muzycznych.
Komentarz:
Ćwiczenie kierowane zwłaszcza do osób o domenie interpersonalnej,
muzycznej,
lingwistycznej,
wizualno-przestrzennej.
kinestetycznej,
Dzięki
matematyczno-logicznej
zastosowaniu
analogii
oraz
symbolicznej
i fantastycznej pobudzana jest wyobraźnia twórcza i myślenie metaforyczne.
c) Prezentacja wyników przy kręgu ogniskowym
Uczestnicy zbierają się w sali, każdy zabiera swoją świecę i w milczeniu
wszyscy przechodzą do kręgu ogniskowego znajdującego się przed budynkiem,
gdzie układają świece naokoło kręgu. Następnie ognisko zostaje zapalone,
a grupa siada wokół niego. Gdy stos już zapłonie w miarę jasno, rozpoczyna się
rozmowa na temat ognia: Jaki jest ogień (wygląd, temperatura, inne cechy)?
Czym jest ogień dla ludzi? Kiedy jest darem, kiedy zagrożeniem? Jakie są
zwyczaje, legendy, przesądy związane z ogniem? Z czym się ogień kojarzy, do
czego jest podobny (analogia prosta)? A co jest podobne do ognia? Co ogień
może symbolizować (analogia symboliczna)?
20
Po dyskusji następuje prezentacja poszczególnych grup – tańca ognia i historii.
Jeśli istnieje taka możliwość i członkowie grupy na to przystaną, po grupowej
prezentacji tańca, wszyscy uczestnicy mogą go odtańczyć wspólnie.
Komentarz:
Ciąg dalszy ćwiczenia opartego o analogię symboliczną i fantastyczną, jednak
wzbogacone o elementy analogii prostej podczas dyskusji. Ćwiczenie
dostosowane przede wszystkim dla osób o domenach: kinestetycznej,
interpersonalnej, muzycznej i przyrodniczej. To ćwiczenie jest zwieńczeniem
i podsumowaniem poprzedniej pracy poszczególnych grup.
3) Zakończenie
Zakończenie ma miejsce przy kręgu ogniskowym, gdy ognisko już się dopala.
Kolejno każda osoba mówi kilka słów, zwracając uwagę na to, co najbardziej jej
się podobało podczas zajęć, jak się czuła, co jej się nie podobało, co dał jej
udział w tych zajęciach. Trener otrzymuje w ten sposób informację zwrotną co
do tego, co powinien poprawić w sposobie prowadzenia zajęć następnym razem.
Na sam koniec grupa bierze się za ręce i puszcza tzw. iskierkę, po czym
wszyscy udają się do budynku.
21
3. Przykład czwarty
2. Temat zajęć: Ziemia
Zajęcia najlepiej, by w całości odbywały się na wolnym powietrzu, ale w wypadku
niesprzyjających warunków atmosferycznych, można tylko pierwszą ich część
przeprowadzić na dworze, a część następną w budynku. Zajęcia – zwłaszcza cześć
pierwsza – powinny zostać przeprowadzone za dnia.
4. Przewidywany czas trwania: 2,5 – 3 godzin
5. Metody
dyskusja
gawęda
praca indywidualna
1) Wprowadzenie
a) Jego, Jej rzeźba – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
a) Moje miejsce na tej Ziemi (na tej
ziemi) – praca indywidualna (analogia
personalna)
b) Prezentacja pracy indywidualnej
c) Legenda o Lechu, Czechu i Rusie – symbolika miejsca
d) Własny orzeł w koronie – tworzenie symbolu własnego miejsca i jego legendy
(analogia symboliczna)
e) Prezentacja symboli i legend oraz ewentualna dyskusja na temat żywiołu ziemi
3) Zakończenie
22
7. Cele zajęć
uzyskanie nowych informacji o sobie nawzajem,
pobudzenie myślenia symbolicznego i metaforyzowania.
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
a) do części Moje miejsce na tej Ziemi (na tej ziemi) – praca indywidualna nie są
potrzebne żadne przedmioty poza tym, co dzieci same znajdą wokół siebie;
przydatnym przedmiotem będzie jednak gwizdek;
b) do części Prezentacja pracy indywidualnej nie są potrzebne żadne dodatkowe
przedmioty ponad to, co mają do zaprezentowania uczestnicy;
c) do części Legenda o Lechu, Czechu i Rusie – symbolika miejsca potrzebne są:
tekst legendy,
ewentualne ilustracje obrazujące historię;
d) do części Własny orzeł w koronie – tworzenie symbolu własnego miejsca i jego
legendy mogą być przydatne:
23
kartki papieru,
przybory do pisania;
e) do części Prezentacja symboli i legend oraz ewentualna dyskusja na temat
żywiołu ziemi nie są potrzebne żadne przedmioty inne poza tym, co przygotują
uczestnicy do prezentacji.
1) Wprowadzenie
a) Jego, Jej rzeźba – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
Prowadzący prosi uczestników, by dobrali się w pary w taki sposób, by
w każdej parze znalazły się osoby, które najmniej się znają (lub znają się bardzo
słabo), a następnie, by w tych dwójkach porozmawiali o sobie – o tym, co lubią,
jacy są, co myślą na różne tematy, itd.
Kolejnym krokiem jest zadanie, by zastanowili się, w jaki sposób mogliby
z własnego ciała wyrzeźbić osobę, z którą rozmawiali, ale nie dosłownie, tylko
w sposób symboliczny.
Po kilku minutach przeznaczonych na zastanowienie się, uczestnicy prezentują
swoje rzeźby Jego, Jej wraz z komentarzem, dlaczego tak wygląda rzeźba, co
było inspiracją do jej powstania, itp.
Komentarz:
Zadanie aktywizuje różne domeny WI oraz myślenie symboliczne (poprzez
mechanizmy stosowane w analogii symbolicznej), co powoduje, że jest ciekawą
propozycją jako ćwiczenie „na rozgrzewkę” podczas treningu twórczości.
Dodatkowym atutem jest walor integracyjny struktury.
a) Moje miejsce na tej Ziemi (na tej
ziemi) – praca indywidualna (analogia
personalna)
Trener tłumaczy grupie, na czym polega zadanie, a następnie wszyscy
rozchodzą się po terenie, na którym się znajdują zgodnie z zasadą, że oddalają się
tylko na taką odległość, by widziały przynajmniej dwie inne osoby z grupy
i miały z nimi kontakt za pomocą gestów.
24
Zadaniem uczestników treningu jest odnalezienie „swojego miejsca”, czyli
takiego miejsca, w którym będą się wyjątkowo dobrze czuli. W takim miejscu
każdy z nich ma sobie urządzić swój kącik tak, by mógł powiedzieć, że jest to
jego „gniazdko”, „ustronie”, „azyl”. Każda osoba ma się poczuć częścią tego
miejsca, a to miejsce ma być częścią jego.
Na umówiony sygnał – dźwięk gwizdka – wszyscy zbierają się z powrotem
w miejscu, z którego się rozchodzili.
Komentarz:
Jest to ćwiczenie, dzięki któremu uczestnicy oswajają się z żywiołem ziemi,
i mają możliwość głębszego spojrzenia w siebie. Powinno przede wszystkim
zainteresować osoby intrapersonalne oraz o domenie przyrodniczej. Uruchamiane
mechanizmy związane z analogią personalną pobudzają myślenie twórcze.
b) Prezentacja pracy indywidualnej
Przewidywany czas trwania: ok. 30 minut
Po powrocie na umówione miejsce i sprawdzeniu, czy nikogo nie brakuje,
wszyscy wybierają się w trasę poglądową, by zobaczyć miejsca, które
zaadaptowali na swoje potrzeby poszczególni uczestnicy i dowiedzieć się,
dlaczego wybrali akurat to miejsce, a nie inne.
Komentarz:
Ciąg dalszy poprzedniego ćwiczenia opartego o analogię personalną.
Zwłaszcza przydatny dla osób o domenie lingwistycznej, interpersonalnej oraz
matematyczno-logicznej.
Dzięki
prezentacji
grupie
wybranego
miejsca
i zwerbalizowaniu motywacji jego wyboru, mechanizmy stosowane w ramach
analogii personalnej umacniają się.
c) Legenda o Lechu, Czechu i Rusie – symbolika miejsca
Po obejrzeniu wszystkich „kryjówek”, całą grupa wraca na pierwotne miejsce,
gdzie siada wygodnie, a trener opowiada o żywiole ziemi, a następnie przywołuje
legendę o Lechu, Czechu i Rusie. Opowiadana legenda może być urozmaicona
pokazywanymi ilustracjami do opowieści.
25
Komentarz:
Dzięki przywoływanej legendzie, dzieci łatwiej mogą zrozumieć, na czym
polega używanie symboli i ich znaczenie. Takie wprowadzenie ma pomóc
w następnej części struktury, w której same będą miały tworzyć symboliczne
przedstawienia własnego miejsca na ziemi.
d) Własny orzeł w koronie – tworzenie symbolu własnego miejsca i jego legendy
(analogia symboliczna)
Po wysłuchaniu legendy trener zadaje grupie zadanie, aby każdy z uczestników
wrócił do „swojego miejsca”, gdzie – podobnie jak Lech ustanowił orła
symbolem Polski – ma stworzyć totem, herb, czy inny symbol wybranego przez
siebie miejsca. Symbol ten ma odzwierciedlać jego myśli i uczucia związane
z tym miejscem jako częścią siebie i swojego świata. Dodatkowo, kto chce, może
wymyślić legendę związaną z tym miejscem.
Komentarz:
Ćwiczenie opierające się o analogię symboliczną, jednak z uwzględnieniem
mechanizmów używanych w analogii personalnej. Przede wszystkim adresowane
do
osób
intrapersonalnych,
wizualno-przestrzennych,
lingwistycznych
i matematyczno-logicznych.
e) Prezentacja symboli i legend oraz ewentualna dyskusja na temat żywiołu ziemi
Po usłyszeniu gwizdka, wszyscy ponownie zbierają się w stałym miejscu,
z którego wyruszają oglądać poszczególne totemy, herby, itp., a także
wysłuchiwać wymyślonych legend dotyczących danych miejsc.
Komentarz:
Kontynuacja wcześniejszej struktury. Dzięki prezentacji grupie wybranego
miejsca i zwerbalizowaniu motywacji jego wyboru, mechanizmy stosowane
w ramach analogii symbolicznej umacniają się, zwłaszcza wśród osób o domenie
interpersonalnej i lingwistycznej oraz matematyczno-logicznej.
26
3) Zakończenie
27
4. Przykład piąty
1. Blok zajęć: W krainie Fantasy
2. Temat zajęć: Baśniowe stwory w realnym świecie
Zajęcia prowadzone mogą być w budynku lub na dworze. Pora dnia nie gra roli.
5. Metody
prezentacja i dyskusja
praca indywidualna i grupowa
ekspresja werbalna
1) Wprowadzenie
a) Wchodzenie do koła – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
a) Baśniowe stwory – typologia i charakterystyka (analogia prosta).
b) Czarodzieje są wśród nas – prezentacja fragmentu filmu, dyskusja i praca
w grupach (analogia fantastyczna).
c) Omówienie zadania wykonanego w grupach.
d) Jestem hobbitem – jestem stworem nie z tego świata – indywidualna ekspresja
plastyczna (analogia personalna).
e) Omówienie prac plastycznych.
3) Zakończenie
28
7. Cele zajęć
kształtowanie postawy współpracy.
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
a) do części Baśniowe stwory – typologia i charakterystyka potrzebne są:
ilustracje z wizerunkami różnego rodzaju baśniowych, legendarnych,
fantastycznych
stworzeń:
hobbitów,
elfów,
troli,
gnomów,
orków,
krasnoludów, drzewców, wróżek, wampirów, wilkołaków, dementorów, itp.;
krótkie werbalne charakterystyki tychże stworzeń;
tablica i kreda (tablica i mazaki, arkusze brystolu i mazaki);
b) do części Czarodzieje są wśród nas – prezentacja fragmentu filmu, dyskusja
i praca w grupach potrzebne są:
odtwarzacz (video lub DVD) i ekran (telewizyjny lub multimedialny),
kartki papieru i przybory do pisania;
c) do części Omówienie zadania wykonanego w grupach potrzebne są:
29
gumka do przytwierdzenia brystolu na ścianie lub magnesy do tablicy, albo
sznurek i żabki do bielizny;
d) do części nie są potrzebne żadne przedmioty;
e) do części Jestem hobbitem – jestem stworem nie z tego świata – indywidualna
ekspresja plastyczna potrzebne są:
farby plakatowe, akwarele lub pastele;
duże arkusze brystolu lub szarego papieru;
kawałki gąbki do używania zamiast pędzli;
naczynia, które posłużą jako paleta do mieszania farb (np. talerze, tektura,
styropianowe tacki) i kubki na wodę;
f) do części Omówienie prac plastycznych nie są potrzebne dodatkowe rzeczy.
1) Wprowadzenie
a) Wchodzenie do koła – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
Wszyscy uczestnicy stają w okręgu, obejmując się wpół lub za ramiona. Jeden
lub kilku uczestników zostaje na zewnątrz okręgu. Ich zadaniem jest dostanie się
do jego wnętrza, a zadaniem osób tworzących okrąg jest niedopuszczenie ich do
środka. Gdy komuś uda się wedrzeć, wymienia się z osobą, tworzącą obręcz
w pobliżu miejsca, które sforsowała.
Komentarz:
Należy bacznie obserwować poczynania grupy i uważać, by forsowanie
przeszkody nie było zbyt agresywne i niebezpieczne dla uczestników. Zabawa ta
ma wspomagać kształtowanie się postawy współpracy, a nie rywalizacji.
a) Baśniowe stwory – typologia i charakterystyka (analogia prosta).
Cała grupa siada razem z trenerem np. w kręgu. Trener inicjuje rozmowę na
temat baśniowych postaci i innych fantastycznych stworów, które znają
uczestnicy. Gdy pojawia się jakiś nowy typ postaci, zostaje to odnotowane na
tablicy, podobnie jak charakterystyki (wygląd, zachowanie, zwyczaje, itd.)
poszczególnych
istot.
Grupa
poszukuje
także
podobieństw
pomiędzy
30
poszczególnymi rodzajami stworzeń baśniowych oraz pomiędzy nimi a ludźmi
(analogia prosta).
Komentarz:
Jest to ćwiczenie, dzięki któremu uczestnicy oswajają się z nową tematyką
poruszaną podczas kolejnego bloku zajęć. Dzięki zastosowaniu analogii prostej,
fantastyczne istoty stają się bardziej realne i zrozumiałe dla członków grupy.
b) Czarodzieje są wśród nas – prezentacja fragmentu filmu, dyskusja i praca
w grupach (analogia fantastyczna).
Wszystkim uczestnikom treningu prezentowany jest fragment filmu, w którym
współczesny nastolatek przenosi się w czasie do epoki średniowiecza. Jest on
tam dziwną, nieznaną i niespodziewaną istotą, równie nierealną, co w naszym
codziennym życiu istoty baśniowe.
Po obejrzeniu filmu, uczestnicy wymieniają refleksje na temat Co by było,
gdyby wśród nas pojawiły się baśniowe istoty? Po krótkiej dyskusji na forum
całej grupy, uczestnicy zostają podzieleni na mniejsze – 4-5 osobowe grupki,
w których kontynuują dyskusję, a jej wyniki zapisują w postaci mapy myśli na
dużych arkuszach papieru.
Komentarz:
Struktura adresowana do różnych typów WI – do domeny wizualnoprzestrzennej,
lingwistycznej,
i intrapersonalnej.
Dzięki
matematyczno-logicznej,
zastosowaniu
analogii
interpersonalnej
fantastycznej,
zostają
uruchomione mechanizmy wyobraźni twórczej, podczas których nieznane
zamieniane jest w znane.
c) Omówienie zadania wykonanego w grupach.
Każda grupa prezentuje powstałą podczas pracy mapę myśli. Wyniki są
dyskutowane na forum i uzupełniane zbiorowymi oraz indywidualnymi
refleksjami.
Komentarz:
Ciąg dalszy ćwiczenia opartego o analogię fantastyczną. Naturalna
kontynuacja poprzedniego ćwiczenia.
31
d) Jestem hobbitem – jestem stworem nie z tego świata – indywidualna ekspresja
plastyczna (analogia personalna).
Każdy z uczestników otrzymuje duży arkusz szarego papieru i przybory do
rysowania, malowania. Dziecko kładzie się na papierze tak, by druga osoba
mogła odrysować na papierze kształt jego ciała. Gdy już wszyscy odrysują swoje
figury, trener przybliża najbliższą strukturą całej grupie.
Każdy z uczestników ma zastanowić się, w jaką z postaci baśniowych
chciałby, mógłby się przemienić. Jak czułby się jako ta postać? Co by robił? Jak
by wyglądał? Jakie profity by czerpał z bycia nią? Co by się wówczas zmieniło w
stosunku do stanu aktualnego? Jakie byłyby trudności związane z byciem tą
właśnie postacią? Po rozpatrzeniu tych wszystkich pytań, osoba ma za zadanie
przedstawić siebie jako postać baśniową w ramach konturów wyznaczonych
przez kształt własnego ciała na kartce.
Komentarz:
Trener ma zachęcać do nieprzedstawiania w sposób dosłowny bycia postacią
baśniową na rzecz przedstawień bardziej metaforycznych. Zadanie oparte na
analogii personalnej adresowane jest zarówno do osób o domenie wizualnoprzestrzennej, jak i lingwistycznej oraz kinestetycznej. Ćwiczenie to służy przede
wszystkim osobom intrapersonalnym, a wszystkim umożliwia dokonania
pełniejszej samoobserwacji i wgłębienia się w siebie i własne myśli.
e) Omówienie prac plastycznych
Poszczególne osoby prezentują wykonane prace plastyczne, omawiając, co się
na nich znajduje i dlaczego. Uczestnicy z innych grup mogą po prezentacji pracy
zadawać pytania autorom i wyrażać własne refleksje, pomysły, co do interpretacji
dzieła.
Komentarz:
Omówienie prac jest kontynuacją ćwiczenia opartego o analogię personalną.
Używanie słów podczas ekspresji ma pozwolić lepiej doświadczyć treningu
osobom, których domeny były w mniejszym stopniu brane pod uwagę
w poprzednich
częściach
zajęć
–
osoby
o
domenie
lingwistycznej
interpersonalnej oraz matematyczno-logicznej.
32
3) Zakończenie
33
5. Przykład szósty
2. Temat zajęć: Opowieści niesamowitej treści
Zajęcia prowadzone będą w budynku, w sali kominkowej lub innej. Preferowana pora
dnia to wieczór, gdy słońce już zajdzie i na dworze zapadnie zmrok.
5. Metody
gawęda
praca w parach
ekspresja teatralna
1) Wprowadzenie
a) Intonacja – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
a) Pewnej nocy na cmentarzu... – straszne opowieści
b) A gdyby tak spotkać dementora...? – praca w grupach (analogia fantastyczna)
c) A gdyby tak spotkać dementora...? – ekspresja teatralna (analogia fantastyczna)
3) Zakończenie
7. Cele zajęć
ośmielenie uczestników,
rozgrzanie aparatu mowy.
34
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
a) do części Pewnej nocy na cmentarzu... – straszne opowieści potrzebne są:
przygotowane wcześniej straszne historie do opowiedzenia przez trenera
w postaci monologu wypowiadanego ze sceny,
ewentualne rekwizyty potrzebne do opowiadanej historii,
ewentualny strój gawędziarza
krzesła ustawione na kształt widowni,
wygospodarowane miejsce na scenę (może być z podwyższeniem);
b) do części A gdyby tak spotkać dementora...? – praca w grupach
(analogia fantastyczna)
potrzebny
jest
zestaw
karteczek
do
losowania
z wypisanymi tematami opowieści;
c) do części A gdyby tak spotkać dementora...? – ekspresja teatralna (analogia
fantastyczna) właściwie nie są potrzebne żadne przedmioty; jeśli dzieci jednak
będą miały taką potrzebę, mogą wykorzystać różnego rodzaju przedmioty jako
rekwizyty czy elementy stroju gawędziarza.
1) Wprowadzenie
35
a) Intonacja – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
Wszyscy stają w kręgu. Trener tłumaczy, na czym będzie polegało ćwiczenie.
Każdy z uczestników będzie miał mówić wybraną kwestię (na początku np.
alfabet, następnie swoje imię i nazwisko, później wszystkie miesiące roku, itd.)
w sposób, jaki będzie pokazywał gestami trener, np. cicho, głośniej, krzycząc,
itd. Rund tego ćwiczenia powinno być kilka. W pierwszej intonacja głosu może
polegać na jego ściszaniu bądź zgłaśnianiu; w drugiej na przechodzeniu od głosu
dziecinnego, niewyraźnego, miękkiego do głosu starczego, skrzeczącego lub
tubalnego; w trzeciej na zmianie wyrazistości głosu z bełkotu na mowę bardzo
wyraźną i odwrotnie, itd.
Komentarz:
Można oczywiście wymyślać i inne sposoby zmiany głosu, a ilość rund należy
dopasować do zainteresowania grupy. To ćwiczenie ma na celu rozgrzanie
uczestników i ośmielenie ich, co będzie potrzebne w dalszej części zajęć.
a) Pewnej nocy na cmentarzu... – straszne opowieści
Trener zaprasza uczestników, aby zasiedli jako widownia na przygotowanych
krzesłach, sam zaś wchodzi na scenę i zamienia się w aktora. Na scenie stara się
stworzyć atmosferę tajemniczości, opowiadając historie z dreszczykiem, ale też
niepozbawione humoru. Opowiada jedną, dwie, może trzy historie – w zależności
od zainteresowania grupy.
Następnie proponuje, by któryś z uczestników zajął jego miejsce i opowiedział
coś reszcie grupy. Przed prezentacją zwraca ochotnikowi uwagę, by pamiętał
o intonacji głosu, mimice, gestykulacji i mówieniu do publiczności.
Komentarz:
To ćwiczenie ma przede wszystkim za zadanie oswojenie grupy z nową formą
ekspresji, która pojawia się podczas zajęć i będzie wykorzystywana w kolejnej
części ćwiczeń. Poza tym dzięki opowiadanej bez wizualizacji historii, zostają
wzbudzone mechanizmy wyobraźni.
Podczas własnej prezentacji oraz podczas prezentacji poszczególnych
ochotników, trener zwraca uwagę na istotne elementy ekspresji teatralnej: ton
i wyrazistość głosu, mimikę i gestykulację.
36
b) A gdyby tak spotkać dementora...? – praca w grupach (analogia fantastyczna)
Uczestnicy mają dobrać się parami. W razie, gdyby osób było w grupie
nieparzysta liczba, jedna z grup pędzie pracowała w trójkę. Każda para losuje
z puli jeden temat, który ma za zadanie przedstawić w formie opowieści
z dreszczykiem prezentowanej na scenie w podobny sposób, jak czynił to trener
i ochotnicy w poprzednim ćwiczeniu. Opowieść ma mieć kształt: Jesteście
baśniowymi postaciami, jakimi zdecydowaliście być na poprzednich zajęciach.
Wymyślcie historię dotyczącą tego, co by było, gdyby spotkało Was zdarzenie
takie, jak macie wypisane na wylosowanej karteczce.
Do tematów znajdujących się w puli należą takie, które mają uruchamiać
mechanizmy analogii fantastycznej:
Spotkanie ze smokiem, Pieczara goblinów, Zaginiony świstoklik, Eliksir
śmiechu, Drzewo spełniania życzeń, Uwięzieni w portrecie, Zakopane skarby
orków, Szalony drzewiec, Zwierzorozmawiacz, Samogotujący kociołek, Klątwa
czarnego kruka, Źródło szczerości, Trzecie oko, Piąta ręka, Wróżba elfickiej
wyroczni, Dwie stare miotły, Zaklinacz jednorożców, Dementor w białej szacie.
Komentarz:
Ćwiczenie oparte o analogię fantastyczną i adresowane do wszystkich typów
WI, a zwłaszcza do domeny kinestetycznej, lingwistycznej, interpersonalnej. Ma
pobudzić wyobraźnię twórczą.
c) A gdyby tak spotkać dementora...? – ekspresja teatralna (analogia fantastyczna)
Uczestnicy prezentują w parach wymyślone historie, wcielając się w rolę
aktorów grających na scenie.
Komentarz:
Ciąg dalszy ćwiczenia opartego o analogię fantastyczną, jednak z dodaniem
elementów analogii personalnej – aktorstwo z założenia polega na wcielaniu się
w postać, a dzieci dostają zadanie wcielenia się w postać, którą na
wcześniejszych zajęciach same sobie wybrały. Ćwiczenie adresowane przede
wszystkim do osób o domenie kinestetycznej, lingwistycznej, wizualnoprzestrzennej i interpersonalnej.
37
3) Zakończenie
38
6. Przykład siódmy
2. Temat zajęć: Grunt to plemię
3. Miejsce przeprowadzenia zajęć
Zajęcia prowadzone będą w budynku lub na powietrzu. Pora dnia nie gra roli. Jeśli jednak
zajęcia będą prowadzone w pomieszczeniu, wskazane jest uczynienie wcześniejszej
wycieczki tak, by dzieci mogły przynieść z lasu dary natury przydatne w pracy podczas
tych zajęć.
4. Przewidywany czas trwania: ok. 2godzin
5. Metody
praca grupowa
praca z tekstem
ekspresja plastyczna, werbalna, muzyczna
autoprezentacja grupowa
1) Wprowadzenie
a) Kalambury – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
a) Rasy w Śródziemiu – charakterystyka – praca grupowa z tekstem i prezentacja
wyników (analogia prosta)
b) Moje plemię – praca grupowa (analogia personalna i symboliczna) i prezentacja
wyników na forum
3) Zakończenie
7. Cele zajęć
39
pobudzenie procesów poznawczych,
wzmacnianie postawy życzliwości wobec innych,
trenowanie wyobraźni.
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
1) Do części wprowadzającej do treningu mogą się przydać przygotowane wcześniej
karteczki do losowania z hasłami do pokazywania, jednak nie są one niezbędne.
a) do części Rasy w Śródziemiu – charakterystyka potrzebne są:
przygotowane wcześniej fragmenty z Władcy pierścieni J. R. R. Tolkiena
traktujące o poszczególnych rasach istot żyjących w Śródziemiu – o elfach,
krasnoludach, hobbitach, orkach, goblinach,
kartki papieru i przybory do pisania;
b) do części Moje plemię – praca grupowa potrzebne są:
dary natury (patyki, kamienie, owoce lasu, liście, kwiaty, itp.),
bibuła, papiery kolorowe i zwykłe, duże arkusze brystolu,
kredki, farby, pastele, przybory do pisania, itp.,
kleje, nożyczki, sznurki, taśmy klejące, wstążki, itp.,
tekstylia, naczynia jednorazowe, butelki, pudełka, itp.
40
1) Wprowadzenie
a) Kalambury – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
Zabawa polega na pokazywaniu bez używania głosu hasła, które pokazujący
albo odczytał z wylosowanej karteczki, albo które zostało mu powiedziane na
ucho. Reszta osób ma za zadanie odgadnąć, jakie jest owo hasło.
Zabawa może mieć dwie wersje – każdy z uczestników losuje po jednym haśle
i pokazuje je reszcie osób albo ochotnik pokazuje zadane przez trenera hasło,
a następnie osoba, która odgadła zajmuje jego miejsce, tyle że ochotnik przed
zejściem ze sceny podaje na ucho temu, kto zgadł ostatni hasło, nowe hasło do
zaprezentowania. Gdy następna osoba zgadnie, sytuacja się powtarza.
Komentarz:
To „ćwiczenie-rozgrzewka” ukierunkowane na rozgrzanie zarówno ciała, jak
i umysłu. Kalambury są dość popularną i lubianą zabawą, dlatego powinny być
z entuzjazmem przyjęte przez dzieci. Wskazane jest, by każdy uczestnik miał
szansę zaprezentować się na scenie, jednak nikogo nie należy do tego zmuszać.
Trzeba także uważać, by zabawa nie przeciągała się zbyt długo, bo ma ona służyć
pobudzeniu, a nie znużeniu grupy.
a) Rasy w Śródziemiu – charakterystyka – praca grupowa z tekstem i prezentacja
wyników (analogia prosta)
Uczestnicy zostają podzieleni na grupy, z których każda dostaje jeden fragment
tekstu dotyczący którejś z ras zamieszkujących Śródziemie. Zadaniem każdej
z grup jest przeczytanie uważnie tekstu i na jego podstawie oraz na podstawie
innych posiadanych wiadomości stworzenie profilu np. elfów czy krasnoludów.
Członkowie grupy mają zwrócić uwagę przede wszystkim na to, co
charakteryzuje ich samych jako przedstawicieli różnych grup społecznych,
narodowościowych w realnym świecie (analogia prosta) – na język, wygląd,
tradycje i zwyczaje, miejsce zamieszkania, kuchnię, itd.
41
Gdy to zadanie zostanie wykonane, po jednej osobie z każdej grupy tworzy
nową grupę. W tej nowej grupie zadanie polega na poszukaniu cech wspólnych
pomiędzy kolejnymi rasami zamieszkującymi Śródziemie (analogia prosta). Na
zakończenie wyniki prezentowane są na forum i wzajemnie uzupełniane przez
poszczególne grupy.
Komentarz:
W tym ćwiczeniu uczestnicy uruchamiają mechanizmy wyobraźni twórczej
dzięki stosowaniu analogii prostej. Zadanie szczególnie interesujące dla osób
o domenie matematyczno-logicznej, lingwistycznej oraz dla osób o domenach
interpersonalnej oraz intrapersonalnej.
b) Moje plemię – praca grupowa (analogia personalna, fantastyczna i symboliczna)
i prezentacja wyników na forum
Uczestnicy dzielą się ponownie na grupy. Każda z nich ma za zadanie
wymyślić, jaką grupę etniczną będzie stanowiła w krainie Fantasy. Mogą to być
już znane rasy, albo wymyślone przez dzieci nowe rodzaje stworzeń.
Każda grupa jest od tej pory plemieniem, dlatego ma wymyślić swoją
obrzędowość, totem, legendę rodową, może kawałek historii plemienia, krój
tradycyjnego stroju, itd. Podczas pracy uczestnicy mogą korzystać ze wszystkich
dostępnych
materiałów,
a
na
jej
zakończenie
następuje
prezentacja
poszczególnych plemion.
Komentarz:
Ćwiczenie dostosowane do wszystkich typów WI i uruchamiające mechanizmy
właściwie wszystkich rodzajów analogii.
3) Zakończenie
42
7. Przykład ósmy
2. Temat zajęć: Osada
Najlepiej, by zajęcia były prowadzone na boisku lub polanie przed ośrodkiem, ale w razie
niesprzyjającej pogody mogą odbywać się także w zamkniętym pomieszczeniu, w dużej
sali. Najlepszą porą będzie czas do południa, jednak zajęcia mogą być także prowadzone
o innej porze dnia.
5. Metody
burza mózgów
praca indywidualna
praca grupowa
ekspresja plastyczna, werbalna, muzyczna, teatralna
1) Wprowadzenie
a) Sieć – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
a) Państwo i społeczeństwo – burza mózgów (analogia prosta)
b) Państwo i społeczeństwo – organizm, komputer, maszyna – praca w grupach
z zastosowaniem analogii prostej
c) Jestem częścią osady, razem stanowimy całość – praca całą grupą z podziałem
obowiązków (analogia personalna, fantastyczna, prosta i symboliczna)
d) Prezentacja osady.
3) Zakończenie
43
7. Cele zajęć
pobudzenie myślenia,
kształtowanie umiejętności dokonywania skojarzeń.
uruchomienie wyobraźni twórczej poprzez zastosowanie technik opartych o
mechanizmy analogii prostej, personalnej oraz symbolicznej;
Inteligencji (WI).
wyciszenie grupy,
a) do części Państwo i społeczeństwo – burza mózgów potrzebne są tablica i kreda
(lub tablica i mazaki, duże arkusze papieru i mazaki) do zapisywania propozycji;
b) do części Państwo i społeczeństwo – organizm, komputer, maszyna – praca w
grupach z zastosowaniem analogii prostej przydadzą się kartki i przybory do
pisania, rysowania;
c) do części Jestem częścią osady, razem stanowimy całość – praca całą grupą z
podziałem
obowiązków
(analogia personalna,
fantastyczna,
prosta
i symboliczna) potrzebne są:
brystole, papiery, bibuła, itp.
kredki, mazaki, farby, pastele, przybory do pisania, itp.
nożyczki, kleje, taśmy klejące, sznurki, żyłki, itp.
44
tekstylia, dary natury, gałęzie, kamienie, itd.
pudełka, plastikowe butelki, jednorazowe naczynia, kartony, itp.
d) do części Prezentacja osady nie są potrzebne żadne przedmioty ponad to, co
stanowi wyniki pracy całej grupy.
1) Wprowadzenie
a) Sieć – ćwiczenie rozgrzewająco-rozluźniające
Grupa wymyśla listę 5-6 haseł zupełnie przypadkowych. Hasła te zostają
wypisane na tablicy w jakiś konkretny przestrzenny sposób – np. jedno na górze,
drugie na dole, dwa kolejne po bokach, a ostatnie w środku. Uczestnicy
podchodzą do tablicy pojedynczo, rysują strzałki pomiędzy dwoma hasłami,
które z jakiegoś powodu im się ze sobą kojarzą, tłumaczą, dlaczego im się
kojarzą i przekazują kredę, mazak wybranej przez siebie osobie, która powtarza
opisane czynności.
Komentarz:
Strzałki mogą być wielokolorowe, a każdy kolor może odnosić się do jakiejś
kategorii skojarzeń – np. skojarzenia „ze względu na brzmienie” na żółto, a „ze
względu na zastosowanie” na niebiesko. W ten sposób powstaje coś na wzór
mapy mentalnej.
Ważne, by każda osoba miała okazję wypowiedzieć się przy tablicy, jednak
jeśli ktoś z jakiś powodów nie chce tego robić, można zachęcać, ale nie należy
osoby do niczego zmuszać.
a) Państwo i społeczeństwo – burza mózgów (analogia prosta)
Wszyscy uczestnicy wspólnie zastanawiają się nad tym, czym jest
społeczeństwo, do czego można je porównać i w odpowiedzi podają propozycje,
które są zapisywane przez trenera na tablicy. Obowiązują zasady stosowane w
burzy mózgów – powstrzymywanie się od oceniania i akceptacja wszystkich
pomysłów. Następnie z wymienionych propozycji zostaje wspólnymi siłami
45
wybranych kilka najbardziej trafnych, które będą stanowiły materiał w dalszej
części zadania.
Komentarz:
Burza mózgów uczy demokracji, a zastosowana analogia prosta pobudza
myślenie twórcze i wyobraźnię. Zadanie przede wszystkim dla osób
lingwistycznych, matematyczno-logicznych, interpersonalnych i wizualnoprzestrzennych.
b) Państwo i społeczeństwo – organizm, komputer, maszyna – praca w grupach
z zastosowaniem analogii prostej
Uczestnicy dzielą się na mniejsze grupy, a każda z nich dostaje jako zadanie
wymyślenie podobieństw pomiędzy państwem, społeczeństwem a jedną z
propozycji, które w poprzednim ćwiczeniu zostały uznane za najlepsze.
Na koniec grupy prezentują wyniki swojej pracy i zapisują je na tablicy.
Następnie trener w porozumieniu ze wszystkimi uczestnikami zaznacza te
elementy, które pojawiają się we wszystkich grupach.
Komentarz:
Dzięki temu ćwiczeniu dzieci przygotowują się do głównego zadania podczas
tej sesji treningowej, ponieważ oswajają się z pojęciami „państwa”,
„społeczeństwa” i wyodrębniają istotne w tych strukturach elementy.
c) Jestem częścią osady, razem stanowimy całość – praca całą grupą z podziałem
obowiązków (analogia personalna, fantastyczna, prosta i symboliczna)
Uczestnicy pracują tym razem jako całość. Ich zadaniem jest stworzenie na
bazie tego, co już wykreowali – czyli plemion oraz wyodrębnionych istotnych
elementów państwa i społeczeństwa – osady, która będzie namiastką państwa. W
osadzie tej mają się znaleźć wszystkie istotne elementy, o których już była mowa
(struktury władzy, waluta, prawa, instytucje i zawody, plan osady, święta
państwowe, itd.) i każdy członek tej społeczności ma czuć się jej cząstką.
Komentarz:
Jest to ostatnia duża struktura podczas treningu. Grupa powinna już być
wystarczająco zgrana, by móc podjąć wyzwanie pracy w całej dużej grupie. Od
46
uczestników zależy, jak rozłożą kompetencje i kto za co będzie podczas pracy
odpowiedzialny. Trener jednak powinien czuwać nad całością i w razie czego
służyć radą, podpowiadać rozwiązania organizacyjne, które mogą się sprawdzić.
Podczas tego rozbudowanego projektu uruchamiane są wszystkie typy analogii
i wszystkie typy WI, co stanowi swoiste zwieńczenie pracy podczas całego czasu
trwania treningu.
d) Prezentacja osady.
Grupa (lub grupy, które spontanicznie utworzyły się podczas pracy) prezentuje
sobie wzajemnie oraz trenerowi i wychowawcom osadę.
3) Zakończenie
Uczestnicy wraz z trenerem siadają w kręgu. Wszyscy po kolei mówią kilka
słów na zakończenie treningu, zwracając uwagę na to, co najbardziej im się w
podczas jego trwania podobało, jak się czuli, co im się nie podobało, co dał im
udział w tych zajęciach. Refleksje dotyczą zarówno ostatniej sesji, jak i całego
treningu w ogóle.
Trener dziękuje uczestnikom za udział w treningu.
47

Mała Szkoła – Wielka Sprawa

Transkrypt

Podobne dokumenty

Metoda wspomagająca innowacyjny proces na przykładzie

trening asertywności - Stowarzyszenie Psychologów Chrześcijańskich

PLANOWANIE JEDNOSTKI TRENINgOWEJ

Trener Józef Fazan | Kulturysta.com

Tworzenie oferty

Ćwiczenie Ćwiczenie polega na wykonaniu 5 projektów (wizytówka

Regulamin - FitXpress

Trening menedżerski

Komenda Miejska Policji w Zabrzu Trener okradł zawodnika