Chwasty co to takiego

Chwasty - co to takiego?
Bez względu na sposób gospodarowania, uprawom rolniczym, zawsze towarzyszą chwasty.
Występują one praktycznie na wszystkich plantacjach, nawet tam, gdzie przestrzega się
prawidłowej agrotechniki i stosuje środki ograniczające zachwaszczenie
Chwastami są rośliny zielne, formy przeważnie dzikie, ale również niepożądane samosiewy innych
roślin uprawnych zachwaszczające daną plantację wbrew woli rolnika, konkurujące z rośliną
uprawną o światło, wodę i sole mineralne, stwarzające utrudnienia w jej uprawie i użytkowaniu,
poprzez ograniczenia wysokości plonu przyczyniając się do obniżenia wartości produktów rolnych.
Za chwasty uważamy także takie rośliny uprawne, które wyrosły przypadkowo w łanie innej rośliny
uprawnej np. owies w pszenicy.
Źródła zachwaszczenia
Jednym z najważniejszych czynników, które powodują zachwaszczenie pól jest gleba. Zawiera ona
nasiona i wegetatywne organy rozmnażania chwastów. Wiele nasion chwastów dostaje się w głąb
gleby, podczas prac na polu. Największe ilości nasion zawierają górne warstwy gleby. Nasiona te
często charakteryzują się wysoką żywotnością oraz zdolnością kiełkowania nawet po kilkunastu
latach.
Innym źródłem zachwaszczenia są także uproszczenia uprawowe, siewy bezpośrednie, monokultura,
nieświadome skutki wprowadzania obcych upraw. Źródłem nasion chwastów są także naturalne
nawozy (np. nieprzefermentowany obornik), komposty. Tona świeżego obornika może zawierać
kilkadziesiąt tysięcy nasion chwastów. Dlatego bardzo ważne jest aby stosować wyłącznie dobrze
przefermentowany obornik, w którym w trakcie składowania (fermentacji) nasiona chwastów tracą
zdolność kiełkowania.
Nasiona chwastów mogą trafić do gleby wraz z materiałem siewnym. Pamiętać należy, że materiał
kwalifikowany spełnia określone normy i nie zawiera domieszki nasion chwastów bądź tylko ich
niewielkie ilości. Natomiast w przypadku używania do siewu nasion pochodzących z własnego
gospodarstwa trzeba zadbać o bardzo staranne ich doczyszczenie.
Ważne jest również gruntowne czyszczenie oraz dbanie o czystość maszyn i urządzeń zarówno do
zbioru jak i do siewu, uprawy i przechowywania.
Pozostałe źródła zachwaszczenia to m.in.: zaniedbane miedze, niezaorane ścierniska i przenikanie
chwastów ruderalnych z terenów nieużytkowanych rolniczo.
Również nieprawidłowe następstwo roślin może stać się przyczyną pojawienia się w zasiewach
roślin uprawnych niepożądanej roślinności np. samosiewów przedplonu - w rzepaku - pszenicy.
Obecnie na skutek niekontrolowanego przepływu towarów źródłem zachwaszczenia może być
również przenikanie obcych gatunków inwazyjnych na obszar naszego kraju z terenów innych
państw (np. ekspansja z terenów południowych Europy ambrozji bylicolistnej czy zaślazu
pospolitego do upraw kukurydzy).
Rozprzestrzenianie się chwastów
Osypywanie się nasion chwastów pod wpływem siły grawitacji to często
cz sto pierwszy, a zarazem ostatni
etap wędrówki
drówki nasion. Wiele gatunków chwastów posiada różne
ró ne przystosowania w budowie
anatomicznej nasion lub owoców, które ułatwiają
ułatwiaj ich rozsiew i przenoszenie na znaczne odległości.
odległo
Na rozległe obszary dostająą sięę nasiona roślin
ro lin rozsiewane przy pomocy wiatru. Nasiona takich
gatunków zaopatrzone są w aparaty lotne np. skrzydełka czy puch (ostrożeń
(ostroż ń polny). Inne posiadają
posiadaj
komory powietrzne ułatwiające
ące pływanie, co jest przydatne zwłaszcza po intensywnych opadach
deszczu (szczaw kędzierzawy).
dzierzawy). Owoce wyposażone
wyposa one we włoski czepne lub haczyki (przytulia czepna)
łatwo przyczepiają się do sierści
ści zwierząt,
zwierz piór czy ubrań człowieka i w ten sposób łatwo są
s
rozprzestrzeniane.
Szkodliwość chwastów
Chwasty są roślinami
linami niezwykle dobrze przystosowanymi do rozwoju w zmiennych warunkach
środowiska. Posiadają zdolność
ść wytwarzania bardzo dużej
du ilości
ci nasion, np. mak polny 36 000
nasion, żółtlica
ółtlica drobnokwiatowa 14 000 nasion z jednej rośliny,
liny, które dodatkowo nierównomiernie
kiełkują w okresie wegetacji. Charakteryzują
Charakteryzuj się one dużą żywotnością (np. chwastnica jednostronna
10 lat, szarłat szorstki 40 lat), łatwością
łatwoś kiełkowania, szerokim zakresem temperatur kiełkowania
(np. miotła zbożowa).
Rośliny chwastów odznaczająą sięę dużą tolerancją na odczyn gleby, lepszym niż rośliny
roś
uprawne
wykorzystaniem składników pokarmowych oraz możliwością
mo
pojawienia sięę w zachwaszczeniu
wtórnym.
Szkodliwość chwastów w zasiewach dokonuje się
si poprzez:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zagłuszanie roślin
lin uprawnych dzięki
dzi ki szybszemu i bujniejszemu wzrostowi,
wypieranie roślin
lin uprawnych z łanu w wyniku kompensacji gatunku bardziej agresywnego,
zacienianie i ograniczanie fotosyntezy, etiolizacja roślin
ro
uprawnych,
konkurencję o sole mineralne
ne wodę
wod i światło,
obniżanie
anie temperatury gleby,
utrudnianie zbioru,
zatruwanie plonu,
ujemny wpływ chwastów na rośliny
ro liny uprawne lub inne gatunki (alopatyczne oddziaływanie),
pośrednictwo
rednictwo w szerzeniu i przenoszeniu wielu chorób i szkodników.
Chwasty niebezpieczne
bezpieczne dla ludzi i zwierząt
zwierz
Chwasty zanieczyszczając paszęę stanowią
stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia
ycia zwierząt,
zwierzą ponieważ wiele z
nich zawiera niebezpieczne toksyny, głównie alkaloidy. Do roślin
ro
silnie trujących
ących można
mo
zaliczyć
szalej jadowity, szczwół plamisty
isty czy lulek czarny, których nawet niewielka ilość
ilo może
spowodować śmierć zwierząt.
Wiele gatunków nasion chwastów jest trudnych do oddzielenia od roślin
ro lin przeznaczonych do
spożycia dla ludzi i zwierząt.
ąt. Zaliczamy do nich np. przytulię
przytuli czepną,, chwastnicę jednostronną,
komosę białą,, mak polny, owies głuchy, rdesty, czy wykę.
wyk . Niektóre gatunki chwastów nie są
s trujące
dla zwierząt,
t, ale zarówno one same, jak ich nasiona, mogą
mog powodowaćć zranienia, owrzodzenia i
stany zapalne narządów zwierząt
ąt np. przytulia czepna
czep czy włośnica sina.
Zjadane przez zwierzęta
ta słabiej trujące
trują gatunków chwastów mogą nie powodować u nich zagrożenia
dla zdrowia, ale przechodzenie substancji toksycznych z tych roślin
ro lin do mleka lub mięsa
mi
może
powodować zatrucia u ludzi.
Pozytywna rola chwastów
Pozytywny wpływ chwastów polega na:
- ochronie wierzchniej warstwy gleby przed erozją
erozj powietrzna i wodną,
- rozluźnieniu głębszych
bszych warstw gleby, uruchamianiu i transporcie do wierzchnich warstw
niedostępnych dla roślin
lin uprawnych składników pokarmowych
pokarmowy przez głęboko
ęboko korzeniące
korzeni
się gatunki
chwastów,
- poprawie warunków powietrzno-wodnych
wodnych w glebie,
- stanowieniu źródła pożywienia
ywienia dla wielu pożytecznych
po ytecznych owadów i innych zwierząt,
zwierzą które niszczą
agrofagi roślin uprawnych.
Opracowanie na podstawie literatury: Katarzyna Sitek
Akceptował kierownik działu: Jan Kocój