Sytuacja sektora energii w Egipcie – perspektywa poprawy1

Sytuacja sektora energii w Egipcie – perspektywa poprawy1
I.
Niedostatki i perspektywy poprawy egipskiego sektora energii
W okresie kilku ostatnich lat spadkowej tendencji produkcji oraz szybko rosnącej
konsumpcji na rynku Egiptu towarzyszyły uciążliwości wynikające ze znacznego
niedostatku energii elektrycznej. Pod względem zaopatrzenia egipskiego rynku w energię
rok 2014 był najgorszy w dotychczasowym okresie, a najśmielsze prognozy przewidują
stabilizację rynku energii w okresie nie krótszym niż trzy lata. Zdezelowane elektrownie,
nieodpowiednia infrastruktura przesyłowa, uzależnienie od ropy naftowej oraz malejące
rezerwy zagraniczne to główne problemy egipskiego sektora generowania energii.
Bezpośrednim skutkiem niedostatków rynku energii były przerwy w zasilaniu
elektrycznością trwające przynajmniej przez 1 godzinę i zarządzane nawet sześciokrotnie
w ciągu doby, jak również surowe ograniczenia dostaw gazu dla przemysłu ciężkiego –
głównie producentów cementu i nawozów sztucznych. Stanowi kryzysowemu
towarzyszą liczne trudności dodatkowe – niższa efektywność wytwarzania, zwiększone
bezrobocie, pogarszający się bilans handlu zagranicznego i ograniczenia rezerw
zagranicznych. A końcoweym efektem jest potencjalny protest społeczeństwa egipskiego,
które w ostatnich latach zyskało w tym zakresie duże doświadczenie.
Różnie są wyjaśniane powody utraty kontroli nad problemem nierównowagi
podaży i popytu egipskiego rynku energii, niemniej podstawowe wyjaśnienie jest
oczywiste: subsydiowanie cen energii sprzyjało wzrostowi spożycia elektryczności a
zmniejszeniu produkcji benzyny towarzyszyły braki podaży ropy i gazu, zasadniczych
dla zaopatrzenia egipskich elektrowni napędzanych paliwami ropopochodnymi. Również
import paliw płynnych okazał się dla Egiptu znaczącym obciążeniem, aczkolwiek
pozytywnie zakończyła się podjęta próba importu LNG przy wykorzystaniu stacji
regazyfikacji. Ograniczona ilość środków pieniężnych jest jednak zasadniczą trudnością
dla ciągłego importu przez Egipt ropy i gazu po cenach międzynarodowych i ich
konsumpcji na rynku krajowym po cenach subsydiowanych.
Przyczyną rosnącego zapotrzebowania na energię jest wzrost gospodarczy i
towarzyszące temu zwiększenie liczby ludności – nie jest możliwe oddzielenie wzrostu
gospodarczego i demograficznego od konsumpcji energii. Wraz z rozwojem gospodarki
zwiększająca się liczba ludności kreuje rosnącą konsumpcję – następuje wzrost sprzedaży
klimatyzatorów, lodówek, elektroniki użytkowej – głównie odbiorników telewizyjnych i
1
na podstawie ACCE Business Monthly - Industry Insight, June 2015
1
komputerów, stających się dla Egipcjan towarami pierwszej potrzeby, powodując
całkowity i w przeliczeniu na mieszkańca wzrost zużycia energii. W warunkach Egiptu
również migracja ludności z obszarów wiejskich do miast powoduje degradację
infrastruktury branży elektryczności.
Wraz ze spowolnieniem rozwoju gospodarczego w następstwie rewolucji 2011
roku oraz kontynuacji wzrostu populacji w Egipcie zużycie energii przewyższa jej
wytwarzanie. Przewidywane jest utrzymanie się w nadchodzącym okresie
obserwowanego trendu rosnącego konsumpcji energii w Egipcie, zmuszającego rząd do
wypracowania dobrze przemyślanej narodowej strategii rozwoju sektora energii, co do
niedawna nie stanowiło priorytetu i było zaniedbane w okresie poprzedzającym
rewolucję.
Tabela niżej przedstawia wskaźniki wzrostu wytwarzanej energii na tle wzrostu
gospodarki i ludności w Egipcie w latach 2005 – 2014.2
wskaźniki / rok
stopa
wzrostu
gospodarki /w %/
stopa
wzrostu
ludności /w %/
stopa generowania
energii3 /w %/
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
4,5
6,8
7,1
7,2
4,7
5,1
1,8
2,2
2,1
2,2
2,1
2,1
2,0
2,2
2,3
2,3
2,1
2,5
2,8
2,4
6,9
6,5
7,5
7,5
4,3
7,6
3,6
-0,9
0,9
b.d.
Poza wyżej podanymi czynnikami wzrostu zapotrzebowania na energię w Egipcie
jej podaż miał wynaturzony charakter. Wiele elektrowni egipskich zostało
zaprojektowane do opalania gazem naturalnym, lecz z uwagi na ograniczenia podaży
gazu muszą być opalane cięzkimi paliwami ropopochodnymi lub naftą. Stan taki
powoduje wykorzystanie mocy wytwórczych elektrowni na poziomie ok. 70% ich
zaprojektowanej mocy z uwagi na niższą wydajność stosowanego zamiennie paliwa oraz
przestoje powodowane koniecznością okresowego wyłączenia turbin w celu ich
czyszczenia.
Analizy stanu sektora energii Egiptu nie prezentują rozwiązań przynoszących
natychmiastowy rezultat. W średnim okresie czasu Egipt może zwiększyć potencjał
energetyczny w wyniku budowy nowych elektrowni, co wymaga jednak wielu lat.
Zwyczajowo projekty budowy elektrowni są realizowane w drodze przetargów
rządowych lub prywatnych, najczęściej z udziałem rządowej Power Generation
Engineering and Services Company /PGESCo/, a oddanie do użytku gotowej elektrowni
trwa 4 do 6 lat. Niemniej podejmowane rządowe inicjatywy legislacyjne mogą
przyczynić się do rozbudowy i zwiększenia elastyczności egipskiej sieci generowania
energii. Program stawek zaopatrzenia w energię solarną i wiatrową wywołał duże
zainteresowanę wśród krajowych i zagranicznych inwestorów. Uwzględniwszy tę
sytuację rząd Egiptu w lutym 2015 r. zaproponował ustawę umożliwiającą w okresie
najbliższych 5 lat utworzenie i funkcjonowanie całkowicie prywatnego sektora
generowania energii. Ustawa ta przewiduje także połączenie przesyłowych sieci
2
3
na podstawie IMF World Economic Outlook, April 2015
na podstawie BP Statistical Review of World Energy, 2014
2
energetycznych Egiptu z Arabią Saudyjską, umożliwiając przesył energii między oboma
krajami z korzyścią wynikajacą z różnicy w godzinach szczytowego zużycia energii.
Kontynuacją działań na rzecz prywatyzacji sektora energii są ogłoszone podczas
Konferencji Rozwoju Ekonomicznego Egiptu w marcu 2015 r. projekty inwestycyjne na
rzecz rozwoju mocy generowania energii. Projekty rozwoju energetyki z udziałem firm
inwestorów – głównie General Electric /GE/, Siemens, ACWA i Orascom – mają
zwiększyć moc wytwórczą egipskiego sektora energii o ponad 21 GW. Ogłoszone
projekty znajdują się na różnych etapach realizacji, a zaledwie kilka projektów Siemensa
wiatrowni i elektrowni cieplnych opalanych gazem naturalnym daje łączną moc
generowania energii 6,6 GW. General Electric ma dostarczyć egipskiemu sektorowi
energii 46 turbin gazowych zwiększających generowanie energii o 2,6 GW.
Niezależnie jednak od zwiększenia zainstalowanej mocy generowania energii
nowo wybudowane elektrownie nadal będą zależne od paliw kopalnianych, a przede
wszytkim od gazu naturalnego. Podejmowane są przez rząd Egiptu działania na rzecz
złagodzenia w średnim okresie czasu niedoborów gazu naturalnego, w tym także
kontraktowanie pływających jednostek magazynowania i regazyfikacji pozwalających na
zwiększenie importu gazu naturalnego oraz jego wydobycia przez międzynarodowe
firmy sektora ropy i gazu /International Oil Companies - IOC/. Jednakże działania te
skrywają długoterminowe rozwiązanie problemu niedoboru energii w Egipcie albowiem
nie przenoszą zależności infrastruktury generowania energii z produktów
ropopochodnych na bardziej zdywersyfikowane źródła energii.
II.
Perspektywa miksu energetycznego w Egipcie – udział węgla /future energy mix/
Dla przezwyciężenia bieżących problemów sektora energii i zapewnienia w
przyszłości bezpieczeństwa energetycznego i stabilności podaży energii w Egipcie
potrzebny jest zintegrowany system generowania energii pochodzącej z paliw kopalnych,
ze źródeł odnawialnych i innych źródeł alternatywnych. Główne działania są skierowane
wprawdzie na energię wiatru i słoneczną, niemniej pozostałe źródła energii są także
uznawane w Egipcie jako znacząco przyczyniające się do zwiększenia mocy wytwórczej
energii. Od lat 50-tych ubiegłego stulecia Egipt analizuje wykorzystanie źródeł energii
alternatywnych dla paliw kopalnych, głównie energii atomowej oraz wiatru i słonecznej.
W 1981 r. rząd Egiptu przejął jako własność rządową grunty w rejonie Dabaa w
gubernatorstwie Marsa Matrouh na północy kraju z zamiarem budowy na tych terenach
elektrowni atomowej. Troska o środowisko naturalne oraz protesty lokalnej społeczności,
do niedawna powodowały opóźnienia uniemożliwiając rozpoczęcie realizacji projektu we wrześniu 2013 roku rząd zdołał porozumieć się z lokalną społecznością w kwestii
warunków realizacji budowy.
Węgiel jest także kontrowersyjnym źródłem energii rozpatrywanym w Egipcie w
aspekcie jego stosowania w gospodarce. Mimo obaw o środowisko naturalne wielu
producentów i inwestorów w branży produkcji cementu podjęło prace na rzecz konwersji
instalacji zasilania energetycznego na węgiel zamiast ropy naftowej i gazu. W kwietniu
2014 r. rząd egipski zniósł zakaz importu węgla oraz zaaprobował jego wykorzystanie do
produkcji energii oraz przez producentów cementu. Decyzja ta jest wynikiem presji
egipskiego przemysłu ciężkiego, który ograniczył produkcję w efekcie restrykcji
podażowych gazu naturalnego /w sierpniu 2014 r. cementownie egipskie otrzymały
3
zaledwie 23% ilości gazu naturalnego potrzebnej dla produkcji/. Rząd egipski przyjął w
maju 2015 r. przepisy wykonawcze regulujące magazynowanie, transportowanie i
spalanie wegla, zobowiązując się do implementacji regulacji w zakresie ochrony
środowiska porównywalnych ze standardami przyjętymi w tym zakresie w Europie.
Dotychczas rząd egipski ograniczył stosowanie węgla do wytwarzania energii
oraz do produkcji żelaza, stali, aluminium i cementu. Odczuwający negatywne skutki
ograniczonych dostaw gazu zakłady petrochemiczne, produkcji ceramicznej, szkła oraz
cegielnie także domagają się zezwolenia na stosowanie węgla. Egipt wyróżniał się wśród
gospodarek wschodzących i rozwiniętych znikomym udziałem węgla w krajowym
profilu generowania energii. Węgiel zużyty w Egipcie w 2013 r. wynosił 1,5 mln ton
oleju ekwiwalentnego /toe/, podczas gdy wartość ta wyniosła w Izraelu 7,3 mln, w Wlk.
Brytanii 36,5 mln, w Niemczech 81,3 mln, a w Chinach 1.925,3 mln.4 W rzeczywistości
węgiel mógłby przyczynić się do pokrycia 25% zapotrzebowania energetycznego Egiptu
w okresie do 2030 r.
Oficjalnym celem polityki energetycznej rządu Egiptu do 2020 r. jest uzyskanie w
bilansie energii 20% energii ze źródeł odnawialnych. Wg informacji egipskiego New and
Renewable Energy Authority /NREA/ wyznaczony cel ma składać się z energii wiatru
/12%/, energii wodnej /6%/ oraz energii słonecznej i z innych źródeł /2%/.5 Pozostałe
80% w bilansie energii ma być generowane z posiadanej przez Egipt infrastruktury przy
wykorzystaniu kopalnych nośników energii. W publikowanych ocenach wskazuje się
jednakże na zapóźnienia w realizacji celu – na 5 lat przed przyjętym horyzontem
czasowym energia wiatru wynosi zaledwie 2% zainstalowanej mocy wytwórczej – oraz
oczekiwanie przyspieszenia w realizacji celu poprzez zaangażowanie sektora
prywatnego. W średnim okresie czasu energia wiatru jako dominującego źródła
odnawialnego będzie mieć w bilansie energii większy udział niż energia wodna.
Tabela niżej prezentuje udział nośników energii w profilu generowania energii w
Egipcie w 2013 roku i docelowy w 2020 roku z udziałem odnawialnych źródeł energii.6
rok / nośniki energii
ropa i gaz naturalny
odnawialne źródła energii
2013 rok
88,7 %
11,3%
2020 rok
80,0 %
20,0 %
energia wodna
energia wiatru
energia słoneczna
9,1%
1,8%
0,5%
6,0%
12,0%
2,0%
4
na podstawie BP Statistical Review of World Energy, 2014; IMF World Economic Outlook, April 2015
z uwagi na lokalizację geograficzną, topografię terenu i klimat Egipt oferuje roczne średnie natężenie
promieniowania słonecznego w zakresie 2000 kWh – 3200 kWh/1 m2 oraz jest uznany jako dysponujący jednym z
najlepszych na świecie zasobów energii wiatru, szczególnie w Zatoce Sueskiej o średniej prędkości wiatru 11 m/sek.
Energia wodna odgrywa względnie istotną rolę w generowaniu energii w Egipcie z największą zaporą wodną na
Nilu w Asuanie, wytwarzającą 15.300 GWh rocznie co stanowi do 10% rocznego zapotrzebowania energetycznego
Egiptu - na podstawie AIG Egypt Property Casualty 2014 - Bring on tomorrow;
6
na podstawie BP Statistical Review of World Energy, NREA 2014
5
4
Technologia wykorzystania wiatru jako źródła energii jest dostępna i gotowa do
zastosowania, a inwestorzy sektora prywatnego są bardziej skłonni do udziału w
realizacji 20% celu wraz z wprowadzeniem w Egipcie taryfy gwarantowanej dla energii
generowanej ze źródeł odnawialnych /feed-in tariff/.7 Wykorzystanie energii słonecznej
może odgrywać w przyszłości większą rolę, niemniej uwarunkowania kosztowe i
technologiczne będą wpływać ograniczająco na rynkową pozycję w Egipcie tego
odnawialnego źródła energii. Również w przyszłości można spodziewać się wiekszej roli
energii nuklearnej w egipskim bilansie energii, niemniej wg ocen taki dzień nie nadejdzie
szybko. W takich uwarunkowaniach rola węgla będzie zwiększać się w bilansie energii
Egiptu mimo niekorzystnego postrzegania takiego negatywnego trendu przez lobby
środowiskowe. Niezależnie od osiągnięcia lub nie w 2020 roku 20% udziału energii ze
źródeł odnawialnych, przyszły egipski profil generowania energii bedzie zdecydowanie
odmienny od obecnego, a dla osiągnięcia tego wymagana będzie realizacja w Egipcie
zbilansowanej polityki energetycznej.
Sporządził:
Tomasz Przygoda
radca
WPHI w Kairze, dnia 12 lipca 2015 r.
7
więcej informacji na temat taryfy gwarantowanej na stronach egipskiego Ministerstwa Energetyki:
http://egyptera.org/en/kwa3d%20tanzmia.aspx oraz http://www.chadbourne.com/Egypts-Feed-In-Tariff-ProgramReady-Set-02-18-2015_projectfinance/
5