Takaful – islamski system ubezpieczeń

Takaful – islamski system ubezpieczeń
Region państw arabskich i Afryki Północnej oferuje znaczne możliwości
rozwoju rynku ubezpieczeń. Dysponując znacznymi zasobami źródeł energii i
odnotowując w ostatnich latach boom w budownictwie infrastrukturalnym rynek ten ma
mniej niż 2% pokrycia ubezpieczeniami. Takaful - ubezpieczenia systemu islamskiego –
odwołujące się do aspektów religijnych i etycznych islamu oraz atrakcyjne cenowo i
oferujące potencjalnie zwrot części składek ubezpieczeniowych, będą posiadać znaczący
udział w rynku ubezpieczeń regionu MENA w nadchodzących latach. Prognozy Moody’s
and Swiss Re zapowiadają tempo wzrostu ubezpieczeń islamskich takaful średnio o 15%
rocznie do 2015 roku oraz całkowitą wartość składek ubezpieczniowych na poziomie ok.
7 mld dol. USA /nie licząc rynku ubezpieczeń w Iranie i bez korekty pogodowej/.
Islamiści nie akceptują konwencjonalnych form ubezpieczenia z wielu powodów,
także z uwagi na zawarty w formule ubezpieczenia element ryzyka oraz tendencję
towarzystw ubezpieczeniowych do inwestycji w oprocentowane instrumenty finansowe.
Jednakże łączenie składek ubezpieczeniowych w interesie udziałowców i na pokrycie ich
potrzeb jest w prawie shariatu dopuszczalne. Jest to podstawa takaful uznającego pulę
składek jako fundusz gotówkowych darowizn przekazywanych ubezpieczonym
stosownie do zaistniałych okoliczności w celu pokrycia poniesionych kosztów /np.
wypadku samochodowego/. Dla zachowania islamskiego charakteru ubezpieczenia
szkody są finansowane dobrowolnymi darowiznami udzielanymi z puli składek, a nie w
formie gwarantowanych płatności. W przeciwieństwie do konwencjonalnych sposobów
ubezpieczeń wpłacone składki ubezpieczeniowe należą do ubezpieczonych, a całość lub
część nadwyżki może ubezpieczonym zostać zwrócona ze wspólnej puli składek.
Zadaniem operatora ubezpieczeń takaful jest administrowanie funduszem składek,
inwestowanie pieniedzy oraz udzielać w przypadku niedoboru środków w puli składek
nieoprocentownych pożyczek spłacanych z przyszłych nadwyżek. W dominującym na
rynku światowym modelu wakala ubezpieczeń takaful operator pobiera opłatę /często w
formie określonego procentu od puli składek/ za administrowanie i inwestwanie
funduszem ubezpieczeniowym. W drugim najbardziej popularnym modelu mudaraba
ubezpieczeń takaful operator pobiera część każdej nadwyżki w puli składek. Występuje
także model łączony wakal-mudaraba, w którym administrator otrzymuje udział
mudaraba w zysku z inwestycji oraz opłatę wakala z puli składek.
Pierwsza firma ubezpieczeń takaful rozpoczęła działalność w 1979 roku w
Sudanie, a w Malezji ubezpieczenia islamskie odniosły sukces handlowy w okresie lat
80-tych i 90-tych ubiegłego stulecia. Jednakże w regionie MENA zgromadzono w
pierwszej dekadzie XXI wieku największą wartościowo pulę składek takaful – ich
wartość wzrosła z 770 mln dol. USA w 2005 roku do 3,74 mld w 2008 roku. Na rynku
światowym wartość takaful wzrosła w tym okresie z 1,38 mld dol. USA do 5,32 mld dol.
USA. Około połowa ubezpieczycieli takaful ma siedzibę w krajach Gulf Cooperation
Council /GCC/, wspierając rozwój ubezpieczeń islamskich w innych częściach regionu.
Wielu operatorów takaful należy do ubezpieczycieli systemu islamskiego z państw
Zatoki, np. firma ubezpieczeniowa Salama Group z siedzibą w Dubaju posiada
operatorów takaful w Egipcie, Algierii, Jordanii i Tunezji.
Egipt jest najbardziej rozwiniętym rynkiem ubezpieczeń islamskich w Afryce
Północnej oraz siedzibą 9 licencjonowanych operatorów takaful, z których wielu ma
poparcie firm ubezpieczeń islamskich z siedzibą w krajach Zatoki i poszukujących
możliwości ekspansji na najbardziej zaludnione rynki MENA. W Egipcie pierwsza firma
ubezpieczeń islamskich takaful uruchomiła działalność w 2003 roku, a do 2008 roku
powstało kolejnych 8 takich firm. Działalność firm islamskich ubezpieczeń w Egipcie
jest w ok. 50% finansowana przez macierzyste firmy z siedzibą w krajach GCC. Obecnie
ubezpieczenia islamskie mają ok. 5% udział w egipskim rynku ubezpieczeń. We
wrześniu 2010 roku nigeryjska firma reasekuracyjna Africa-Re uruchomiła w Kairze
oddział pod nazwą Africa Retakaful zajmujący się reasekuracją ubezpieczeń islamskich –
re-takaful. We wrześniu 2010 roku ubezpieczyciel Nile Takaful - joint-venture firmy
ubezpieczeniowej Tokio Marine i prywatnego funduszu powierniczego Egypt-Kuwait
Holdings – wprowadził ubezpieczenia małej wartości mikro-takaful skierowane do
klientów poza tradycyjnym środowiskiem, zwiększając świadomość koncepcji
ubezpieczeń islamskich. Pewne trudności dla rozwoju islamskich ubezpieczeń, w tym
ubezpieczeń na życie takaful life, stanowią obawy o zgodność nadal kształtującego się
modelu ubezpieczeń z interpretacją reguł islamu /obawy o konflikt interesów/,
niedostatek wykształconych teoretyków islamu w warunkach ograniczenia ich udziału w
pracach max. 2 komitetów ds. prawa szariatu oraz zależność ubezpieczeń na życie od
długoterminowych inwestycji o niskim ryzyku, których warianty zgodne z prawem
szariatu występują w bardzo ograniczonym zakresie. Niemniej rynek Egiptu i Sudanu wg oceny firmy konsultingowej Ernst and Young - należy do najbardziej atrakcyjnych
rynków ubezpieczeń islamskich z uwagi na liczebną populację muzułamńską oraz
podatność regulacji prawnych.
Opracowanie: WPHI w Kairze