czytaj PDF - Endokrynologia Pediatryczna

Vol. 3/2004 Nr 2(7)
Endokrynologia Pediatryczna
Pediatric Endocrinology
Wpływ masy i długości urodzeniowej oraz rodzaju kariotypu i wzrostu rodziców
na spontaniczny wzrost dziewcząt z zespołem Turnera
Influence of birth weight and length, karyotype and parents’ height
on spontaneous growth in girls with Turner syndrome
1
1
2
Aneta Gawlik, 1Ewa Małecka-Tendera, 2Tomasz Gawlik
Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej
Katedra i Zakład Biochemii, Śląskiej Akademii Medycznej
Adres do korespondencji:
dr n. med. Aneta Gawlik, Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej ŚAM w Katowicach, Górnośląskie Centrum
Zdrowia Dziecka i Matki, ul. Medyków 16, 40-752 Katowice, tel. 32 207 16 54, e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: zespół Turnera, wzrost
Key words: Turner syndrome, height
STRESZCZENIE/
STRESZCZENIE/ABSTRACT
Przyczyna niskorosłości dziewcząt z zespołem Turnera (ZT) nadal jest przedmiotem badań.
Cel pracy. Ustalenie wpływu masy i długości urodzeniowej ciała, wzrostu rodziców oraz rodzaju kariotypu na wzrost
nieleczonych pacjentek z ZT.
Materiał i metodyka. Badaniem objęto grupę 62 nieleczonych dziewcząt z ZT. Masa i długość urodzeniowa pochodziły
z książeczki zdrowia dziecka. Wzrost wyrażano w hSDS obliczanych z wykorzystaniem siatek centylowych dla ZT
– hSDST, wzrost rodziców na podstawie siatki dla populacji zdrowej – hSDS. Kariotypy podzielono na: monosomie,
mozaiki oraz inne, niezaliczone do dwóch wyżej wymienionych grup.
Wyniki. Analiza przeprowadzona metodą ANOVA nie wykazała różnic istotnych statystycznie między średnimi
wartościami hSDST w grupach pacjentek o różnym kariotypie (p = 0,30). Spośród analizowanych parametrów
(mphSDS, masa urodzeniowa i długość urodzeniowa ciała) jedynie średni wzrost rodziców wyrażony jako mphSDS
wykazywał znamienną dodatnią korelację z wartością hSDST pacjentek (r = 0,54, p < 0,0001). Analiza oddzielnie
wpływu wzrostu ojca i wzrostu matki na wartość hSDST wykazała, że jedynie wzrost ojca miał znamienny wpływ na
wzrost córki (p < 0,001).
Wnioski. 1. Wzrost ojca miał znamienny wpływ na spontaniczny wzrost dziewcząt z ZT. 2. Wzrost dziewcząt przed
terapią nie zależał od masy i długości urodzeniowej ciała, rodzaju kariotypu i wzrostu matki.
The reason for the short stature in girls with Turner syndrome (TS) is still under investigation. There are also
contradictory reports about the influence of karyotype, parental height, birth weight and length on natural growth rate
in patients with TS.
The aim of the study was the assessment of the influence of these parameters on initial height (before therapy) in TS
patients.
Vol. 3/2004, Nr 2(7)
39
Praca oryginalna
Endokrynol. Ped., 3/2004;2(7):39-43
Material and method. 62 patients with TS were examined. Birth weight and length were obtained from patients
records. Patients’ and parents’ height was expressed in hSDS (using growth chart for TS – hSDST and for healthy
population – hSDS accordingly). Karyotypes were divided into monosomy, mosaics and others.
Results. No significant differences were revealed between hSDST in groups of patients with different kind of kayotype
(p = 0.30). Among analysed parameters (mphSDS, birth weight and length) only mphSDS correlated significantly with
initial hSDST (r = 0.54; p < 0.0001). Further analysis revealed that only paternal height had statistically significant
influence on hSDST (p < 0.001).
Conclusions. 1. Paternal height influences spontaneous height of girls with Turner syndrome. 2. Birth weight and
length as well as karyotype and maternal height do not affect height of untreated girls with TS.
Wstęp
Zespół Turnera (ZT) jest zaburzeniem chromosomalnym, spowodowanym całkowitą lub częściową monosomią chromosomu X obecną we wszystkich bądź tylko w niektórych komórkach. Ocenia
się, że występuje z częstością 1 na 2000 do 1 na
5000 żywo urodzonych noworodków płci żeńskiej
[1, 2].
Na podstawie badań przeprowadzonych w ciągu
ostatnich 30 lat stwierdzono, że niedobór wzrostu
dotyczy aż 95% pacjentek z zespołem Turnera [3].
Według Ranke i wsp. ich spontaniczne wzrastanie
ma specyficzny przebieg i w ciągu życia wyróżnia
się cztery jego fazy [4, 5]: I faza – okres zahamowania wewnątrzmacicznego wzrastania, II faza – okres
od urodzenia do 3 roku życia – z prawidłowym tempem wzrastania i obniżoną progresją wieku kostnego w stosunku do metrykalnego, III faza – okres od
3 do 12 r.ż. – z obniżonym tempem wzrastania i prawidłową progresją wieku kostnego, IV faza – okres
po 12 roku życia ( > 10 lat wieku kostnego) – z obniżonym tempem wzrastania i obniżoną progresją
wieku kostnego, czego konsekwencją jest wydłużenie okresu wzrastania.
Nadal nieliczne i często sprzeczne są doniesienia odnośnie wpływu wzrostu rodziców, rodzaju kariotypu oraz masy i długości urodzeniowej na naturalny przebieg wzrastania pacjentek z zespołem
Turnera.
Celem pracy było ustalenie wpływu masy i długości urodzeniowej ciała, wzrostu rodziców oraz
rodzaju kariotypu na wzrost początkowy (przed terapią) obserwowanych pacjentek.
przypadkach rozpoznanie postawione było na podstawie wyniku badania cytogenetycznego z limfocytów krwi obwodowej, którego wykonanie zlecano z uwagi na obecność objawów sugerujących zespół. Rozkład rodzajów kariotypu w badanej grupie
prezentuje tabela I.
Tab. I. Rozkład rodzajów kariotypów u badanych pacjentek
Tab. I. Distribution of karyotypes in the examined patients
Rodzaj kariotypu
(n)
(%)
45,X
35
58,3
45,X/46,XX
7
11,6
46,X,i(Xq)
7
11,6
45,X/46,X,r(X)
2
3,3
inne
11
15,2
Tab. II. Średnie wartości wieku metrykalnego, wieku kostnego,
hSDST, masy i długości urodzeniowej oraz mphSDS u
badanych pacjentek (średnie ± SD)
Tab. II. Mean values of chronological age, bone age, hSDS,
birth weigth and length and mphSDS in the examined patients
(mean ± SD)
n
62
WM
WK
hSDST
Masa ur Dł. ur mphSDS
[lata]
[lata]
[1]
[g]
[cm]
[1]
10,8
± 4,4
8,9
± 3,8
0,20
± 0,92
2884
± 448
52,4
± 2,7
–0,21
± 0,99
Materiał i metodyka
WM – wiek metrykalny.
WK – wiek kostny.
hSDST – standaryzowana wartość wzrostu obliczona według
siatki dla dziewcząt z zespołem Turnera.
Masa ur. – masa urodzeniowa.
Dł. ur. – długość urodzeniowa.
mphSDS – średnia standaryzowana wartość wzrostu
rodziców.
Badaniem objęto grupę 62 nieleczonych dziewcząt z zespołem Turnera (ZT), pacjentek Katedry
i Kliniki Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej. We wszystkich
Do badania nie zostały włączone pacjentki z ZT,
u których jednocześnie stwierdzono inne choroby
przewlekłe, niezwiązane z chorobą podstawową (tj.
z ZT), a mogące mieć wpływ na proces wzrastania.
40
Gawlik A. i inni – Wpływ masy i długości urodzeniowej oraz rodzaju kariotypu i wzrostu rodziców...
Wartości średniego wieku metrykalnego pacjentek (WM), średniego wieku kostnego (WK), średniej standaryzowanej wartości wzrostu obliczonej
według siatek dla ZT (hSDST), ich średniej masy i
długości urodzeniowej oraz średniej standaryzowanej wartości wzrostu rodziców (mphSDS) zamieszczono w tabeli II.
Pacjentki mierzono przy użyciu stadiometru
typu Harpenden, w pozycji frankfurckiej, bez obuwia, w godzinach przedpołudniowych. Każdorazowo pomiar dokonywany był trzykrotnie, a następnie
obliczana była jego średnia wartość.
Dane okołoporodowe (masa i długość urodzeniowa ciała oraz wiek ciążowy) pochodziły z książeczki zdrowia dziecka.
Wzrost pacjentek wyrażano w postaci wartości
standaryzowanych (hSDST), obliczonych z wykorzystaniem siatki dla populacji dziewcząt z zespołem Turnera, autorstwa Ranke [5].
Pomiaru wzrostu rodziców pacjentek dokonywano z zachowaniem tych samych zasad jak w
przypadku pacjentek i wyrażano go w wartościach
standaryzowanych (hSDS) obliczonych na podstawie siatek Kurniewicz-Witczakowej i wsp. [6, 7].
Przy obliczaniu hSDS (standaryzowanej wartości wzrostu) korzystano ze wzoru [8]:
,
gdzie:
H – wzrost aktualny; H50c – wartość średnia wzrostu (odpowiadająca 50 centylowi) populacji w danym wieku; H3c – wartość wzrostu populacji w danym wieku odpowiadająca 3 centylowi.
Średnią standaryzowaną wartość wzrostu rodziców (mphSDS) obliczano stosując wzór:
.
Kariotypy podzielono na: monosomie, mozaiki
(z obecnością prawidłowej linii komórkowej) oraz
inne, niezaliczone do dwóch wyżej wymienionych
grup.
Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem jednoczynnikowej analizy wariancji
(ANOVA), metody analizy regresji i analizy regresji wielokrotnej. Za znamienne statystycznie przyjęto różnice na poziomie istotności p < 0,05. Do
opracowania danych używano programu STATISTICA for Windows v. 5.1 oraz pakietu Microsoft
Office.
Wyniki
Analiza metodą ANOVA nie wykazała różnic
istotnych statystycznie między średnimi wartościami hSDST w grupach pacjentek o różnym kariotypie (p = 0,30).
Nie stwierdzono istotnej korelacji między masą
i długością urodzeniową a hSDST (odpowiednio:
p = 0,63, r = 0,07; p = 0,73, r = –0,05). Spośród analizowanych parametrów jedynie średni wzrost rodziców wyrażony jako mphSDS wykazywał znamienną dodatnią korelację z początkową wartością
hSDST (p < 0,0001, r2 = 0,2899) – ryc. 1.
Analizując oddzielnie wpływ wzrostu ojca
(hSDS ojca) i wzrostu matki (hSDS matki) na po-
Ryc. 1. Korelacja pomiędzy średnim standaryzowanym wzrostem rodziców
(mphSDS) a standaryzowaną wartością wzrostu obserwowanych pacjentek
(hSDST)
Fig. 1. Correlation between mid-parental height SDS and height standard
deviation score of the examined patients (hSDST)
Ryc. 2. Korelacja pomiędzy hSDS ojca a standaryzowaną wartością wzrostu
obserwowanych pacjentek (hSDST)
Fig. 2. Correlation between father’s hSDS and height standard deviation
score of the examined patients (hSDST)
czątkową wartość hSDST wykazano, że jedynie
wzrost ojca był tu znamienny (p < 0,001) – ryc. 2.
Wpływ wzrostu matki (hSDS matki) pozostawał
nieistotny (p = 0,09).
41
Praca oryginalna
Omówienie
Mechanizmy przyczyniające się do upośledzonego wzrastania w zespole Turnera nie zostały do
końca poznane. Szukano przyczyn między innymi w nieprawidłowej syntezie i sekrecji endogennego hormonu wzrostu. Dane literaturowe dotyczące wydzielania hormonu wzrostu są sprzeczne.
Większość wskazuje na jego niskie dobowe spontaniczne wydzielanie, przy zachowaniu prawidłowej odpowiedzi w testach stymulacyjnych [9, 10],
co prawdopodobnie wiąże się z niedoborem estrogenów [11]. Obserwowano również zaburzone proporcje między izoformami hormonu wzrostu w porównaniu ze stwierdzanymi u dziewcząt zdrowych
[12]. Udokumentowano także, że po 9 r.ż. wydzielanie hormonu wzrostu jest niższe u dziewcząt z ZT
niż u ich zdrowych rówieśniczek [13]. Zmiana profilu wydzielania hormonu wzrostu po 9 r.ż. nie koreluje jednak czasowo z wyhamowaniem tempa wzrastania [4]. Doniesienia o poprawie tempa wzrastania oraz wzrostu końcowego jedynie po zastosowaniu dawek hormonu wzrostu wyższych od tych zalecanych w somatotropinowej niedoczynności przysadki mogą sugerować natomiast oporność samych
tkanek docelowych [10, 14].
Według ostatnich doniesień gen SHOX (shortstature homeobox-containing gene) z pseudoautosomalnego regionu ramienia krótkiego chromosomów płciowych jest powiązany z prawidłowym wzrastaniem, a zaobserwowanemu deficytowi wzrostu zależnemu od SHOX towarzyszą również inne anatomiczne zaburzenia: wysoko wysklepione podniebienie, nieprawidłowy rozwój małżowiny usznej, koślawość łokci i kolan oraz skrócenie
kości śródręcza [15, 16].
Z parametrów, które mogłyby mieć wpływ na
spontaniczny wzrost dziewcząt z zespołem Turnera
(a więc na wartość hSDST), analizowaliśmy rodzaj
kariotypu, masę i długość urodzeniową oraz średni
wzrost rodziców wyrażony w wartościach standaryzowanych (mphSDS).
Endokrynol. Ped., 3/2004;2(7):39-43
Ze skąpych danych literaturowych wynikało, że
większa masa i długość urodzeniowa ciała wiązały
się z wyższym wzrostem u dziewcząt nieleczonych
[17], co jednak nie potwierdziło się w przypadku
pacjentek przez nas obserwowanych.
Większość badaczy potwierdzało wpływ wzrostu rodziców na wzrost nieleczonych pacjentek z
ZT. W piśmiennictwie dominuje pogląd o dodatniej
korelacji ze wzrostem obojga rodziców [17-19].
Były również doniesienia o silniejszej zależności
od wzrostu ojca [20] bądź jedynie od wzrostu matki
[21], jak i takie, w których wzrost końcowy uzyskany bez terapii nie korelował ze wzrostem rodziców
pacjentki [22].
Wzrost początkowy obserwowanych w naszym
ośrodku pacjentek dodatnio korelował ze średnim
wzrostem rodziców. Dalsza analiza wykazała jednak, że jedynie wzrost ojca, a nie matki, miał istotny wpływ na początkową standaryzowaną wartość
wzrostu.
Przeprowadzona przez nas analiza statystyczna wykazała również, że rodzaj kariotypu nie miał
wpływu na wzrost początkowy dziewcząt (przed
włączeniem terapii). Fakt ten jest zgodny z wcześniejszymi doniesieniami literaturowymi [17-20,
23].
Analizy przeprowadziliśmy głównie z powodu
niejednoznacznych doniesień literaturowych odnoszących się do wpływu różnych zmiennych na
wzrost nieleczonych pacjentek z zespołem Turnera. Uzyskane wyniki są dyskusyjne i wymagają potwierdzenia na szerszym materiale.
Wnioski
1. Znamienny wpływ na wzrost nieleczonych
dziewcząt z zespołem Turnera miał jedynie wzrost
ojca. 2. Nie stwierdzono, by spontaniczny wzrost
pacjentek z zespołem Turnera zależał od masy i
długości urodzeniowej ciała, rodzaju kariotypu czy
wzrostu matki.
PIŚMIENNICTWO/REFERENCES
[1]
[2]
[3]
[4]
42
Hsu L.Y.F.: Prenatal diagnosis of chromosomal abnormalities through amniocentesis. [w:] Genetic Disorders and the Fetus.
Red. Milunsky A. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1998, 179-248.
Frias J.L., Davenport M.L.: Health supervision for children with Turner syndrome. Pediatrics, 2003:111, 692-702.
Saenger P., Albertsson Wikland K., Conway G.S. et al.: Recommendation for the diagnosis and management of Turner
syndrome. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2001:86, 3061-3069.
Ranke M.B., Pflüger H., Rosendahl W. et al.: Turner syndrome: Spontaneous growth in 150 cases and review of the literature.
Eur. J. Pediatr., 1983:141, 81-88.
Gawlik A. i inni – Wpływ masy i długości urodzeniowej oraz rodzaju kariotypu i wzrostu rodziców...
[5]
[6]
[7]
[8].
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
Ranke M.B., Stubbe P., Majewski F. et al.: Spontaneous growth in Turner’s syndrome. Acta. Paediatr. Scan., 1988:343,
suppl., 22-30.
Kurniewicz-Witczakowa R., Mięsowicz I., Niedźwiecka Z. et al.: Siatka centylowa wysokości ciała dziewczynek warszawskich.
Instytut Matki i Dziecka. Zakład Rozwoju Dzieci i Młodzieży, Warszawa 1980.
Kurniewicz-Witczakowa R., Mięsowicz I., Niedźwiecka Z. et al.: Siatka centylowa wysokości ciała chłopców warszawskich.
Instytut Matki i Dziecka. Zakład Rozwoju Dzieci i Młodzieży, Warszawa 1980.
Rymkiewicz-Kluczyńska B.: Zaburzenia wzrostu. [w:] Zaburzenia hormonalne u dzieci i młodzieży. Red. Romer T.E. Omnitech
Press, Warszawa 1993, 63-85.
Albertsson-Wikland K., Rosberg S.: Pattern of spontaneous growth hormone secretion in Turner syndrome. [w:] Turner
syndrome: growth promoting therapies. Proceedings of the 2nd International Symposium on Turner syndrome, Frankfurt /
Main. Red. Ranke M.B., Rosenfeld R.G. Excerpta Medica, Amsterdam 1991, 23-28.
Massarano A.A., Brook C.G.D., Hindmarsh P.C. et al.: Growth hormone secretion in Turner’s syndrome and influence of
oxandrolone and ethinyl oestradiol. Arch. Dis. Child., 1989:64, 587-592.
Tinklin T.S., Betts P.R.: What is the current status of GH therapy in children with Turner syndrome? [w:] Challenges in Growth
Hormone Therapy. Red. Monson J.P. Blackwell Science Ltd, London 1999, 19-35.
Blethen S.L., Albertsson-Wikland K., Faklis E. et al.: Circulating growth hormone isoforms in girls with Turner’s syndrome. J.
Clin. Endocrinol. Metab., 1994:78, 1439-1443.
Ross J.L., Long L.M., Loriaux D.L. et al.: Growth hormone secretory dynamics in Turner syndrome. J. Pediatr., 1985:106,
202-206.
Hochberg Z., Pollack S., Aviram M.: Resistance to insulin-like growth factor 1 in Turner syndrome. [w:] Basic and Clinical
Approach to Turner Syndrome. Proceedings of the 3rd International Symposium on Turner Syndrome, Chiba, Japan, 8–10
July 1992. Red. Hibi I, Takano K. Excerpta Medica, Amsterdam 1993, 233-237.
Blaschke R.J., Rappold G.A.: SHOX in short stature syndromes. Horm. Res., 2001:55 (suppl 1), 21-23.
Ogata T., Matsuo N., Nishimura G.: SHOX haploinsufficiency and overdosage: impact of gonadal function status. J. Med.
Genet., 2001:38, 1-6.
Naeraa R. W., Nielsen J.: Standards for growth and final height in Turner’s syndrome. Acta. Paediatr. Scan., 1990:79, 182190.
Price D.A., Albertson-Wikland K. on behalf of the International Board of the Kabi Pharmacia International Growth Study:
Demography, auxology and response to recombinant human growth hormone treatment in girls with Turner’s syndrome in
the Kabi Pharmacia International Growth Study. Acta. Paediatr., 1993:391, suppl., 69-74.
Ranke M.B., Grauer M.-L.: Adult height in Turner syndrome: results of a multinational survey 1993. Horm. Res., 1994:42,
90-94.
Rochiccioli P., David M., Malpuech G. et al.: Study of final height in Turner’s syndrome; ethnic and genetic influences. Acta.
Paediatr., 1994:83, 305-308.
Cohen A., Kauli R., Partzelan A. et al.: Final height of girls with Turner’s syndrome: correlation with karyotype and parental
height. Acta. Paediatr., 1995:84, 550-554.
Hochberg Z., Zadik Z.: Final height in young women with Turner syndrome after GH therapy: an open controlled study. Eur.
J. Endocrinol., 1999:141, 218-224.
Lyon A.J., Preece M.A., Grant D.B.: Growth curve for girls with Turner’s syndrome. Arch. Dis. Child., 1985:60, 932-935.