Służba BHP

Służba BHP
Na początku trochę historii na temat służby bhp. W Polsce pierwsze wzmianki na ten
temat sięgają roku 1920, kiedy to w ówczesnym województwie śląskim, w badaniu przyczyn
wypadków przy pracy, zaczęli uczestniczyć przedstawiciele wyznaczeni przez rady zakładowe.
W drugiej połowie lat dwudziestych XX wieku weszły w życie akty prawne dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy, takie jak:
• Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 22 sierpnia 1927 roku o zapobieganiu chorobom
zawodowym i ich zwalczaniu,
• Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 16 marca 1928 roku o bezpieczeństwie i higienie
pracy, oraz inne przepisy, które obejmowały różnorodne branże gospodarki.
O poważnym podejściu ówczesnych władz do problematyki bezpieczeństwa pracy
świadczy fakt wydania w lipcu 1927 roku przez Prezydenta RP prof. Ignacego Mościckiego
Rozporządzenia „O Inspekcji Pracy”. W latach trzydziestych miały miejsce dwa istotne
wydarzenia związane z bezpieczeństwem pracy: w roku 1933 w dniach 14 i 15 grudnia odbył się
ogólnopolski I Zjazd Inżynierów Bezpieczeństwa Pracy, pod hasłem „W służbie bezpieczeństwa
pracy”, a w roku 1938 II zjazd przekształcony w Kongres Bezpieczeństwa Pracy. Jednak za
oficjalną datę utworzenia służby bhp uznaje się 1 sierpnia 1953 r., czyli datę podpisania
uchwały nr 592 Prezydium Rządu w sprawie zapewnienia postępu w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy (M. P. z 1953 r. Nr A-83, poz. 979).
Zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, rozdział X, art. 237 11 Służba
bezpieczeństwa i higieny pracy [Dz. U. 1998, nr 21, poz. 94], obowiązek stworzenia służby bhp
ciąży na pracodawcy, który zatrudnia powyżej 100 pracowników. W firmie, w której pracuje do
100 osób zadania służby bhp powinny zostać powierzone pracownikowi zatrudnionemu przy
innej pracy. Warto tu nadmienić, że w przypadku stwierdzenia zagrożeń zawodowych o
powstaniu służby bhp w firmie może zadecydować właściwy inspektor pracy.
Aktem, który w sposób kompleksowy reguluje prace służby bhp jest Rozporządzenie
Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.
U. Nr 109, poz. 704, ze zm. w Dz. U. z 2004 r. Nr 246, poz. 2468 i z 2005 r. Nr 117, poz. 986), w
którym określa się szczegółowy zakres działania, uprawnienia, organizację, liczebność i
podporządkowanie służby BHP oraz wymagane kwalifikacje pracowników służby BHP.
I tak w myśl § 1 ust. 5 rozporządzenia, podlega ona bezpośrednio pracodawcy.
W myśl § 4 rozporządzenia, pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach:
• inspektorów,
• starszych inspektorów,
• specjalistów,
• starszych specjalistów,
• głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy.
Objęcie każdego z tych stanowisk możliwe jest po spełnieniu następujących wymagań
kwalifikacyjnych:
• inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp,
• starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp
oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku
lub specjalności w zakresie bhp bądź też studia podyplomowe w tym zakresie,
• specjalistą do spraw bhp może być osoba legitymująca się wyższym wykształceniem o
kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studiami podyplomowymi w tym
zakresie oraz co najmniej 1 rokiem stażu pracy w służbie bhp,
• starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o
kierunku lub specjalności w zakresie albo studia podyplomowe w tym zakresie oraz co
najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp,
1
•
głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o
kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia w tym zakresie oraz co najmniej 5letni staż pracy w służbie bhp.
Samo spełnienie wymagań kwalifikacyjnych nie jest tu wystarczające. Każdy z
pracowników służby bhp musi bowiem ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i
higieny pracy dla pracowników tej służby (art. 237 § 2 K.p).
Sam pracodawca może również pełnić obowiązki należące do służby bhp, o ile posiada
ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania jej zadań i:
• zatrudnia do 10 pracowników lub
• zatrudnia do 20 pracowników i jego działalność kwalifikuje się do nie wyższej niż
trzecia kategoria ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W art. 23711 § 2 K.p. ustawodawca przewidział możliwość, w przypadku braku
kompetentnych pracowników, powierzenia wykonywania zadań służby bhp specjalistom spoza
zakładu pracy, toteż specjaliści ci mogą wykonywać te zadania w zakładach zatrudniających do
100 pracowników.
Katalog działań służby BHP określa § 2.1 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie
służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Do działań tych zaliczymy:
1. przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy,
2. bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z
wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
3. sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz
stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć
technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i
zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
4. udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz
przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań
techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny
pracy,
5. udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji zakładu pracy albo
jego części, a także nowych inwestycji, oraz zgłaszanie wniosków dotyczących
uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w tych założeniach i
dokumentacji,
6. udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych
obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy,
urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i
bezpieczeństwo pracowników,
7. zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w
stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych,
8. przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na
stanowiskach pracy,
9. udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych
zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,
10. opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na
poszczególnych stanowiskach pracy,
11. udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu
wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz
zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków,
12. prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących
wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby,
a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy,
2
13. doradztwo w zakresie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
14. udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą,
15. doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których
występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz
doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
16. współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w
zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo
zatrudnionych pracowników,
17. współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do
dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków
uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i
pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub
warunkami,
18. współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu
środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu
środowiska, określonego w odrębnych przepisach,
19. współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad
pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich
pracowników,
20. współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami
związkowymi przy:
a. podejmowaniu przez nie działań mających na celu przestrzeganie przepisów oraz
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w trybie i w zakresie ustalonym w
odrębnych przepisach,
b. podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach mających na celu poprawę
warunków pracy,
21. uczestniczenie w pracach, powołanej przez pracodawcę, komisji bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz w innych zakładowych komisjach zajmujących się problematyką
bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i
wypadkom przy pracy,
22. inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji
problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.
Co istotne, służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione w
§ 2 ust. 1 rozporządzenia, z wyjątkiem pracownika zatrudnionego przy innej pracy, o
którym mowa w art. 237 § 1 K.p.
Służbie bhp, pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, jak również specjaliście
spoza zakładu pracy, o których mowa odpowiednio w art. 237 § 1 i 2 K.p., na mocy § 3
rozporządzenia przysługuje szereg uprawnień. Należą do nich:
• przeprowadzanie kontroli stanu bhp, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym
zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,
• występowanie do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia
stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w
zakresie bhp,
• występowanie do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pracowników wyróżniających
się w działalności na rzecz poprawy warunków bhp,
• występowanie do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do
pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bhp,
• prawo do niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia
technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia
pracownika albo innych osób,
• prawo do niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy
wzbronionej,
3
•
prawo do niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem
lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia
własnego albo innych osób,
• wnioskowanie do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w
jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania
pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia
pracowników albo innych osób.
W tym miejscu narzuca się pytanie, jakimi cechami indywidualnymi
(osobowościowymi) powinni posiadać osoby zatrudnienie w służbie bhp.
Można przyjąć, że najbardziej wskazane byłyby:
• odpowiedzialność,
• komunikatywność,
• samodzielność,
• skłonność do uczenia się i aktualizacji wiedzy,
• samokontrola,
• umiejętność współdziałania,
• zdolność logicznego myślenia,
• predyspozycje do pracy w zespole i wyobraźnia przestrzenna.
Oprac. Radosław Strakulski
4