Ochrona własności

Prawo cywilne – ćwiczenia; 2014/2015
dr Anna Rachwał, dr Michał Kućka
PRAWO RZECZOWE: (21) Ochrona własności1
1. Dorota wynajęła od Andrzeja lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość. W księdze
wieczystej był wpisany jako właściciel Andrzej. Rok później okazało się, że umowa sprzedaży,
na podstawie której Andrzej nabył własność owego lokalu, była nieważna z powodu całkowitego
ubezwłasnowolnienia sprzedawcy (Henryka). Opiekun Henryka wystąpił przeciwko Dorocie
z pozwem o wydanie lokalu. Pozwana powołując się na rozszerzoną skuteczność swojego prawa
wynikającą z art. 690 k.c. twierdzi, że przysługuje jej uprawnienie do władania rzeczą skuteczne
względem Henryka. Alternatywnie Dorota podniosła zarzut prawa zatrzymania ze względu na
poczynione nakłady na lokal. Sąd ustalił, że Dorocie przysługuje z tego tytułu roszczenie oparte na
art. 226 k.c. Jakie rozstrzygnięcie powinno zapaść w tym procesie?
Por. wyrok SN z dnia 15 maja 2001 r., I CKN 354/00, Lex nr 52670.
2. Władysław był spadkobiercą Eweliny. Kilka miesięcy po jej śmierci Tomasz zażądał
od Władysława wydania samochodu, którego używała Ewelina i na którą samochód był
zarejestrowany. Ponieważ Władysław odmówił, Tomasz wystąpił przeciwko niemu z powództwem
windykacyjnym i wygrał proces. Władysław chcąc zadośćuczynić rozstrzygnięciu sądu umówił się
z Tomaszem z zamiarem wydania mu samochodu. Tomasz po oględzinach auta stwierdził jednak,
że jest ono zdewastowane i odmówił przyjęcia go w tym stanie. W nocy zerwała się wichura, która
złamała drzewo stojące niedaleko parkingu. Pień drzewa spadł na samochód Tomasza i spowodował
tak znaczne uszkodzenia, że auto nadaje się już wyłącznie do kasacji. Czy w związku z tym
zdarzeniem Tomasz ma jakieś roszczenia wobec Władysława?
Por. wyrok SN z dnia 13 listopada 1997 r., I CKN 323/97, OSN 1998, nr 5, poz. 79.
3. Tomasz wyjechał za granicę. Kiedy wrócił po dwóch latach, na jego nieruchomości stał już
murowany garaż. Budynek wzniósł jego brat, który miał na sąsiedniej działce dom mieszkalny
i doskonale orientował się w miejscowych stosunkach własnościowych. Tomasz nie jest
zainteresowany sprzedażą działki bratu i zażądał od niego rozebrania budynku. Żądanie to pozostało
jednak bez odzewu. Czy Tomaszowi przysługują jakieś środki cywilnoprawne umożliwiające
skłonienie brata do rozbiórki budynku? Czy sytuacja byłaby inna, gdyby brat wzniósł budynek jako
posiadacz samoistny w dobrej wierze?
4. Paulina wzniosła na swojej nieruchomości trzypiętrowy budynek. Krzysztof, właściciel sąsiedniej
nieruchomości, uważa, że budynek wzniesiony przez Paulinę w znacznym stopniu ogranicza dopływ
światła do jego nieruchomości. W konsekwencji niemożliwe jest uprawnianie większości gatunków
roślin, które rosły dotychczas w jego ogrodzie. Zacienienie nieruchomości i wzniesionego na niej
domu spowodowało także nasilenie się depresji, na którą cierpi żona Krzysztofa. Krzysztof wystąpił
z powództwem negatoryjnym i zażądał rozbiórki trzeciego piętra budynku. Paulina broni się
podnosząc, że wzniosła budynek zgodnie z pozwoleniem na budowę.
Czy żądanie Krzysztofa może zostać uwzględnione?
1
Autorem kazusów jest dr hab. Bartłomiej Swaczyna.
Zob. wyrok SN z dnia 3 czerwca 1983 r., III CRN 100/83, OSN 1984, nr 1, poz. 10; wyrok SN z dnia
19 marca 1987 r., III CRN 53/87, OSP 1988, nr 7-8, poz. 173; wyrok SN z dnia 16 grudnia 1992 r.,
OSP 1994, nr 4, poz. 78; wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 82/05, Lex nr 303363.
5. Paweł kupił od Wandy grunt, na którym znajdował się sad owocowy. Po roku Paweł postanowił
zmienić przeznaczenie gruntu i urządzić tam pole golfowe. Wszystkie drzewa wycięto. Połowę
drewna Paweł sprzedał, a za uzyskane pieniądze kupił sobie motor, który wkrótce skradziono. Nie był
to jednak koniec kłopotów Pawła. Okazało się bowiem, że Wanda była w chwili zawierania umowy
w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli z powodu choroby psychicznej.
Objawy tej choroby były jednak na tyle specyficzne, że przy zawieraniu umowy ani Paweł
ani notariusz nie zauważyli nic podejrzanego w zachowaniu się Wandy. Tymczasem Wanda została
całkowicie ubezwłasnowolniona, a jej opiekun wystąpił wobec Pawła z powództwem windykacyjnym
powołując się na nieważność umowy sprzedaży. Pozew bardzo zdenerwował Pawła, który uspokoił się
dopiero, kiedy uświadomił sobie, że przecież Wanda była wpisana w księdze wieczystej jako
właściciel nieruchomości. W związku z tym – będąc pewnym wygrania procesu – Paweł
przeprowadził zaplanowaną inwestycję w pole golfowe angażując znaczne środki. Czy i ewentualnie
jakie roszczenia występują miedzy Wandą i Pawłem?
6. Ryszard samowolnie zawładnął cudzą kamienicą wiedząc, że jej właściciel, Henryk
od kilkudziesięciu lat przebywa na emigracji, a być może nawet już nie żyje. Uzyskał na podstawie
sfałszowanego wypisu aktu notarialnego wpis własności do księgi wieczystej, przeprowadził remont
kapitalny budynku i wydzierżawił go Renacie, która otwarła tam hotel. Pięć lat później Renata musiała
dokonać kosztownej wymiany instalacji centralnego ogrzewania. Przy tej okazji wymieniła również
wszystkie okna, ponieważ chciała dodatkowo zaoszczędzić w zimie na ogrzewaniu. Po upływie
półtora roku spadkobierca Henryka zażądał od Renaty wydania kamienicy; wobec reakcji odmownej,
wystąpił do sądu z powództwem windykacyjnym. Już po otrzymaniu pozwu windykacyjnego Renata
przeprowadziła naprawę cieknącego dachu. Czy stan faktyczny uzasadnia powstanie innych jeszcze
roszczeń między spadkobiercą Henryka a Renatą i Ryszardem?
7. Spółka z o.o. „Goniec” (pakiet kontrolny w tej spółce posiada „Laufer GmbH”) kupiła od Skarbu
Państwa grunt. Niezwłocznie wydzierżawiła go spółce akcyjnej „Hetman” (pakiet kontrolny w tej
spółce posiada „Queen” ltd.), która z kolei postanowiła wznieść na owej nieruchomości hipermarket.
Wykonanie obiektu powierzono firmie budowlanej „Pionek”. Kiedy wzniesiono już dwie
kondygnacje, doszło do unieważnienia przetargu i okazało się, że właścicielem gruntu jest Lucyna.
Właścicielka chciałaby pozbyć się zabudowanej części gruntu. Czy i ewentualnie względem kogo
przysługuje jej jakieś roszczenie umożliwiające realizację tego zamiaru?