TEMAT: DZIEJE STAROśYTNYCH ATEN.

TEMAT: DZIEJE STAROśYTNYCH ATEN.
1. POŁOśENIE GEOGRAFICZNE I ROLA GOSPODARCZA ATEN.
A)
B)
C)
•
•
•
•
•
Ateny leŜą w pobliŜu Przesmyku Korynckiego.
Kraina, w której leŜą Ateny nazywa się Attyka.
Ateny spełniały waŜną rolę gospodarczą.
W odległości około 10 kilometrów od Aten (na południowy zachód) rozwinął się port
ateński Pireus.
Przybywali tam kupcy często z bardzo odległych stron, aby wymienić między sobą
towary.
W Atenach rozwinęło się rzemiosło, głównie wyroby ceramiczne.
Naczynia ceramiczne wywoŜono z Aten na wybrzeŜa Morza Czarnego, do Egiptu i do
Włoch.
Statki ateńskie pływały po morzach bezpiecznie, pod osłoną wielkiej, wsławionej
zwycięstwem floty wojennej.
2. PIERWOTNY USTRÓJ ATEN.
A) Rządy królów.
• Początkowo Atenami rządzili królowie.
• Kim byli królowie?
• Królowie byli naczelnikami plemion, które podbiły Attykę.
• Królowie mięli następujące kompetencje, czyli uprawnienia:
- dowodzili armią.
- byli najwyŜszymi kapłanami.
- królowie byli najwyŜszymi sędziami.
- a więc królowie sprawowali władzę wojskową, administracyjną i sądową.
• Z czasem sytuacja uległa zasadniczej zmianie.
• Wyprawy, zdobywanie łupów, powodowały zróŜnicowanie majaków członków rodu,
(którzy dotychczas byli sobie równi).
• Powstała grupa najwyŜszych właścicieli ziemskich (tzw. eupatrydów).
• Taki ustrój nazwano arystokracją, co oznaczało dosłownie „rządy najlepszych”.
B) Rządy arystokracji.
• Arystokraci przejęli kontrolę nad ziemią uprawną.
• W niektórych państwach- miastach greckich arystokraci obalili królów i sami objęli
władzę.
• Urzędnicy wywodzący się z arystokracji podzielili między siebie obowiązki królewskie.
• Organy władzy arystokratycznej to: Archontowie (czyli urzędnicy), oraz Areopag
(Rada NajwyŜsza).
Archontowie
- to urzędnicy, których wybierano na rok
(było ich 9).
- sprawowali zwierzchnictwo nad wojskiem.
- sprawowali funkcje sądowe.
- prawowali funkcje kapłańskie.
- po upływie roku archontowie wchodzili di
Areopagu.
Areopag
- to Rada NajwyŜsza (która obradowała na
wzgórzu Aresa, czyli Areopagu i stąd
wzięła się jej nazwa).
- Areopag uchwalał ustawy.
- Areopag sprawował sądy.
- w skład Areopagu wchodzili
Archontowie, z co najmniej rocznym
staŜem.
•
Arystokraci wprowadzili niewolę za długi (prawo zakładało, Ŝe rolnik mógł poŜyczać
zboŜe od bogatszych ludzi pod zastaw ziemi, a w przypadku niemoŜności spłacenia
poŜyczki stawał się niewolnikiem).
• Rządy arystokracji powodowały niezadowolenie ubogiej ludności.
• Na scenie politycznej pojawiły się wybitne jednostki, dąŜące do obalenia władzy
arystokracji.
• Nowych władców nazywano Tyranami.
C) Rządy Tyranów.
• Tyrani przemocą przejmowali władzę (mieli poparcie niŜszych grup społecznych).
• Konfiskowano majątki arystokratów.
• Arystokracje zmuszano do opuszczenia państwa.
• Tyrani zakładali kolonie, które były odbiorcami produkowanych w Grecji towarów.
• Tą polityką gospodarczą tyrani przyczynili się do rozwoju miejscowego rzemiosła.
• Tyrani nie rządzili długo.
• Po ich obaleniu wykształciła się warstwa średnia (drobni właściciele ziemscy, bogaci
kupcy i rzemieślnicy), która zaczęła uzyskiwać wpływy polityczne i wpływ na rządy
państwem.
3. POWSTANIE DEMOKRACJI W ATENACH.
•
•
•
•
•
Demokracja – to słowo pochodzenia greckiego.
Oznacza dosłownie „władzę ludu”.
Polegała ona na tym, Ŝe wszyscy obywatele, niezaleŜnie od tego, czy byli bogaci, czy
biedni, wykształceni, czy niewykształceni, brali udział w rządach.
Do powstania i utrwalenia się demokracji w Atenach istotny wpływ wywarły reformy
trzech polityków.
Byli to: Solon, Klejstenes i Perykles.
A) Reformy Solona (VI w. p.n.e.).
(Solon wywodził się z arystokracji, archontem został w 594 roku, w okresie, gdy sprawował
swój urząd panowało niezadowolenie z rządów arystokracji, niezadowoleni byli rolnicy i
ludzie ubodzy).
Reformy Solona:
• Chłopom umorzył długi.
• Przywrócił wolność dłuŜnikom sprzedanym w niewolę.
• Zakazał zaciągania poŜyczek pod zastaw dłuŜnika.
• Podzielił ludność na 4 klasy według posiadanego majątku.
• Tylko członkowie trzech pierwszych grup mięli dostęp do urzędów.
• Osoby z najwaŜniejszych klas miały najwaŜniejszy głos w państwie.
• Tylko osoby z pierwszej klasy miały dostęp do urzędu Archonta.
• Wszyscy obywatele mięli natomiast prawo uczestnictwa w Zgromadzeniu Ludowym.
• Charakterystyka Zgromadzenia Ludowego.
- to zebranie ogółu wolnych obywateli ateńskich.
- głosowanie odbywało się poprzez podniesienie ręki.
- Zgromadzenie Ludowe wybierało urzędników.
- Zgromadzenie Ludowe decydowało o wojnie i pokoju.
- Zgromadzenie Ludowe obradowało na specjalnym placu, rynku. Była
to Agora – ośrodek Ŝycia handlowego i politycznego.
B) Reformy Klejstenesa.
• Osłabił wpływy i znaczenie arystokracji.
• W tym celu wyznaczył okręgi wyborcze, w taki sposób, Ŝe do kaŜdego okręgu wchodziły
wszystkie grupy społeczne.
• Z kaŜdego okręgu wybierano jednakową liczbę przedstawicieli (po 50 osób z kaŜdego
okręgu, których było 10), którzy wchodzili w skład Rady 500.
• Rada 500 wykonywała uchwały Zgromadzenia Ludowego.
• Reformy Klejstenesa zapewniły Ateńczykom równe prawa polityczne (niezaleŜnie od ich
urodzenia, czy stanu majątkowego).
• Reformy Klejstenesa otworzyły w Grecji drogę do pełnej demokracji, a więc do objęcia
władzy przez większość (lud).
C) Reformy Peryklesa.
(Perykles był ateńskim męŜem stanu, wybitnym mówcą, dowódcą, wywodził się z
arystokracji).
Reformy Peryklesa:
• Pozbawił Areopag wszystkich uprawnień politycznych.
• NajwaŜniejszą instytucją stało się Zgromadzenie Ludowe.
- brali w nim udział wyłącznie obywatele – męŜczyźni po 20-tym roku Ŝycia.
- Zgromadzenie Ludowe decydowało o wszystkich sprawach w państwie.
Zapamiętaj!
Demokracja ateńska polegała na tym, Ŝe wszyscy obywatele, niezaleŜnie od tego czy byli
bogaci, czy biedni, wykształceni, czy niewykształceni brali udział w rządach.
Zgromadzenie Ludowe było najwyŜszym organem władzy w Atenach.
4. LITERATURA.
1. Dowiat Jerzy, Historia dla klasy 1 liceum ogólnokształcącego, Warszawa, WSiP, 1981.
2. Koziróg Bernard, StaroŜytna Grecja. Historia, filozofia, religia, Podkowa Leśna, Signa
Temporis, 2004.
3. Kumaniecki Kazimierz, Historia kultury staroŜytnej Grecji i Rzymu, Warszawa, PWN,
1998.
4. Martin Thomas R., StaroŜytna Grecja. Od czasów najdawniejszych do okresu
hellenistycznego, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2004.
5. Stabryła Stanisław, StaroŜytna Grecja, Warszawa, WSiP, 1998.
6. Wipszycka Ewa, Historia. Podręcznik dla klasy I gimnazjum, Warszawa, WSiP, 1999.
7. Wolski Józef, Historia Powszechna. StaroŜytność, Warszawa, PWN, 1998.
8. Jurewicz O., Winniczuk L., StaroŜytni Grecy i Rzymianie w Ŝyciu prywatnym i
państwowym, Warszawa, 1970.
9. Krawczuk A., Perykles i Aspazja, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1967
10. Kreczmar St., Krótka historia demokracji ateńskiej, Warszawa, 1930.
Opracował: Artur Słabowski.