Jerzy Jendrośka

Centrum Prawa Ekologicznego
Kancelaria Jendrośka, Jerzmański & Bar.
Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp. z o.o.
Pozwolenia zintegrowane
w prawie wspólnotowym i polskim
Autorzy opracowania:
Jerzy Jendrośka (red.)
Magdalena Bar
Marek Górski
Wrocław 2003
SPIS TREŚCI
I. Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń w Unii Europejskiej
1. Źródła regulacji
2. Cele dyrektywy
3. Obowiązywanie dyrektywy
4. Wdrażanie dyrektyw
5. Podstawowe pojęcia
6. Obowiązki operatora
7. Pozwolenie zintegrowane
8. Instytucja BAT
9. Kryteria przy określaniu BAT
10. Graniczne wielkości emisji
11. Europejskie Biuro IPPC
12. Rola BREF
13. Pozwolenie ekologiczne a standardy jakości środowiska
14. Wydawanie pozwolenia zintegrowanego
15. Ponowne rozpatrywanie i aktualizowanie pozwolenia
16. Udział społeczeństwa
17. Europejski rejestr emisji zanieczyszczeń (EPER)
18. Przepisy przejściowe
II. Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń w prawie polskim
1. Ogólne zasady prawa emisyjnego
- Zakres regulacji i ogólne założenia prawa emisyjnego
- Systematyka „prawa emisyjnego”
- Podstawowe pojęcia
⇒ Emisja a zanieczyszczenie
⇒ Wielkość emisji
⇒ Instalacja
⇒ Instalacja a urządzenie i zakład
⇒ Standard emisyjny a dopuszczalna wielkość emisji
- Ogólne obowiązki prowadzącego instalację
2. Pozwolenia emisyjne - zasady ogólne
- Rodzaje pozwoleń
- Systematyka przepisów dotyczących pozwoleń emisyjnych
- Wniosek o wydanie pozwolenia
- Warunki uzyskania pozwolenia emisyjnego
- Treść pozwolenia
- Wygaśnięcie pozwolenia
- Cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia
- Przeniesienie pozwolenia
⇒ Przenoszenie pozwoleń - art. 138 ust. 2 POŚ a art. 190 POŚ
⇒ Przekształcenia podmiotów prowadzących instalację a posiadane pozwolenia
3. Szczególne przepisy dotyczące pozwoleń zintegrowanych
- Przedmiot pozwolenia zintegrowanego
- Wymagania odnoszące się do instalacji podlegających
zintegrowanemu
2
pozwoleniu
-
⇒ Najlepsza dostępna technika - BAT
⇒ Dopuszczalna emisja, graniczne wielkości emisyjne i progi tolerancji
Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego
Treść pozwolenia zintegrowanego i tryb jego wydawania
Nadzór nad prawidłowością wydawania pozwoleń zintegrowanych
Analiza wydanych pozwoleń
Dodatkowe wymagania stosowane przy wydawaniu pozwolenia zintegrowanego
Terminy przewidziane na uzyskiwanie pozwoleń zintegrowanych
Programy dostosowawcze
⇒ Programy dostosowawcze - zakres zastosowania
⇒ Procedura ustalania programu dostosowawczego
⇒ Treść programu dostosowawczego i sankcje za jego niewykonywanie
Informacje o autorach
Informacje o Kancelarii Jendrośka, Jerzmański & Bar. Prawo gospodarcze i ochrona
środowiska. Sp. z o.o.
3
II. Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń
w prawie polskim
Przepisy regulujące wydawanie pozwoleń (w tym pozwoleń zintegrowanych) należą
do tzw. prawa emisyjnego, czyli przepisów mających na celu ochronę środowiska przed
zanieczyszczeniami. W związku z tym w niniejszym rozdziale omówione zostaną najpierw
ogólne założenia prawa emisyjnego, podstawowe związane z nim pojęcia oraz ogólne
obowiązki podmiotów prowadzących instalacje (podrozdział 1), następnie ogólne wymagania
i zasady wspólne dla wszystkich rodzajów pozwoleń, w tym zintegrowanych (podrozdział 2),
a w końcu - szczególne przepisy odnoszące się tylko do pozwoleń zintegrowanych
(podrozdział 3).
1. Ogólne zasady prawa emisyjnego
Zakres regulacji i ogólne założenia prawa emisyjnego
Sprawy ochrony przed zanieczyszczeniem regulowane są w ustawie Prawo ochrony
środowiska (POŚ)
w przepisach zgrupowanych w tytule III pt. Przeciwdziałanie
zanieczyszczeniom, gdzie – podobnie jak w przypadku ochrony zasobów - znalazły się
zarówno ogólne postanowienia dotyczące ochrony wszystkich elementów środowiska ( w tym
również pozwoleń zintegrowanych), jak i bardziej szczegółowe rozwiązania dotyczące
ochrony w ujęciu sektorowym. Ustawa stanowi tutaj wyłączną regulację ustawową w
odniesieniu do ochrony powietrza oraz ochrony przed hałasem i polami
elektromagnetycznymi.
Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom obejmuje kontrolę:
•
wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza,
•
wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi,
•
wytwarzania odpadów, powodowanie hałasu,
•
wytwarzania pól elektromagnetycznych,
a więc dotyczy emisji do środowiska.
Dlatego też przepisy tego tytułu nazywane są popularnie „prawem emisyjnym” - ich
celem jest bowiem skonstruowanie ogólnych wymagań dotyczących emisji (czyli
wprowadzanych do środowiska substancji lub energii) w taki sposób, aby emisje te nie były
szkodliwe, a więc nie miały charakteru zanieczyszczenia.
Rozróżnienie pomiędzy emisją i zanieczyszczeniem ma podstawowe znaczenie dla
przepisów dotyczących ochrony jakości środowiska i ustalenia podstaw dopuszczalności
działań polegających na odprowadzaniu do środowiska substancji i energii.
Zasadą jest założenie, że emisja jest odprowadzaniem dozwolonym (legalnym),
zanieczyszczenie zaś to emisja kwalifikowana, powodująca określone negatywne
konsekwencje, która wobec powyższego nie powinna mieć miejsca (jest niedozwolona –
nielegalna).
Zgodnie z ogólnymi założeniami przeciwdziałanie zanieczyszczeniom powinno
polegać na zapobieganiu, ograniczaniu albo zakazie wprowadzania do środowiska substancji
4
lub energii, głównym zaś celem takich działań jest przestrzeganie standardów jakości
środowiska. Z obowiązku przestrzegania tych właśnie standardów nie zwolni zastosowanie
odpowiedniej technologii ani stosowanie się do standardów emisyjnych.
Ustawa Prawo ochrony środowiska wprowadza w art. 4 nową konstrukcję generalną
ustalającą zasady korzystania ze środowiska, polegającego na wprowadzaniu do niego
substancji lub energii (czyli emisji). Działanie takie, prowadzone przez osobę fizyczną dla
zaspokojenia jej potrzeb osobistych oraz potrzeb gospodarstwa domowego, bez użycia
instalacji, jest możliwe na podstawie ogólnego upoważnienia zawartego w ustawie – jest to
wówczas tzw. powszechne korzystanie ze środowiska. Korzystanie wykraczające poza tak
określony zakres podmiotowy i przedmiotowy zostało nazwane „korzystaniem zwykłym”,
przy czym ustawa może wskazać przypadki korzystania zwykłego wymagające uzyskania
zgody organu administracji (czyli pozwolenia emisyjnego - wówczas korzystanie zwykłe
przerodzi się w trzecią formę, którą można byłoby nazwać „korzystaniem
reglamentowanym”).
Ustawa - Prawo ochrony środowiska wprowadziła w art. 180 zasadę, zgodnie z którą
eksploatacja instalacji (rozumianej zgodnie z definicją z art. 3 pkt 6 POŚ) dozwolona jest po
uzyskaniu pozwolenia, jeśli jest ono wymagane. Takie sformułowanie przepisu oznacza, że
pozwolenia wymagają tylko niektóre, określone przez ustawę, rodzaje instalacji, pozostałe zaś
mogą być eksploatowane bez takiego pozwolenia.
Instalacje wymagające pozwolenia wskazane są w ustawie albo w sposób
negatywny (jak to ma miejsce w przypadku instalacji wymagających pozwolenia na emisje
do powietrza, gdzie w punkcie wyjścia przyjęto, iż wszystkie instalacje powodujące takie
emisje wymagają pozwolenia, a następnie - w art. 220 ust. 2 wymienia się wyjątki - rodzaje
instalacji niewymagające pozwolenia) albo w sposób pozytywny - przez wymienienie
rodzajów instalacji, dla których dany rodzaj pozwolenia jest potrzebny (tak jest w przypadku
pozwoleń na emitowanie pól elektromagnetycznych (zob. art. 234 POŚ), oraz w przypadku
pozwoleń zintegrowanych - tu odpowiednią listę zawiera rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować
znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako
całości, wydane na podstawie art. 201 ust. 2 POŚ).
Wśród instalacji niewymagających pozwolenia wyodrębniono jednak jeszcze jedną
grupę: instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia odpowiedniemu organowi.
Przesłanką zaliczenia do tej grupy jest „możliwość negatywnego oddziaływania na
środowisko” (zob. art. 152 ust. 1 POŚ).
W rezultacie - w zależności od rodzaju instalacji - jej eksploatacja może odbywać się:
•
na podstawie pozwolenia na emisję - tam gdzie jest wymagane [zob.3.13.4],
•
na podstawie ogólnego upoważnienia ustawowego:
- po dokonaniu zgłoszenia odpowiedniemu organowi – tam gdzie jest to
wymagane i jeśli organ nie zgłosi sprzeciwu [zob. 3.13.5],
- bez pozwolenia i zgłoszenia - jeśli przepisy tego nie wymagają
[Zob. też: Górski w: Ustawa Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd.
Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 556].
We wszystkich przypadkach korzystanie ze środowiska polegające na wprowadzaniu
substancji lub energii z instalacji odbywać się musi na warunkach określonych ustawą, w
tym zwłaszcza dotyczących ogólnych obowiązków prowadzącego instalację.
5
Systematyka „prawa emisyjnego”
Regulacje tytułu III można podzielić na dwie główne grupy:
1) dotyczące zanieczyszczeń pochodzących ze wskazanych źródeł, takich jak
instalacje, urządzenia, substancje i produkty, oraz drogi, linie kolejowe, tramwajowe, lotniska
lub porty,
2) ustalające podstawowe wymagania materialne i proceduralne dla wydawania
pozwoleń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii. Uzupełnieniem są przepisy
ogólne, określające przede wszystkim cele i podstawowe zasady ochrony przed
zanieczyszczeniami, oraz dział dotyczący przeglądów ekologicznych.
Obowiązki związane z ochroną przed zanieczyszczeniem obciążają podmioty
zarządzające poszczególnymi źródłami emisji. W stosunku do instalacji takim podmiotem jest
właściciel instalacji, bądź podmiot dysponujący innym tytułem prawnym do instalacji. W tym
drugim jednak przypadku ustawa wymaga przeniesienia obowiązku w drodze aktu
notarialnego (art. 138 ust. 1). Niedochowanie tej formy spowoduje, że w rozumieniu ustawy
odpowiadać za zgodne z wymaganiami funkcjonowanie instalacji odpowiadać będzie nadal
jej właściciel. Jeżeli władający instalacją, z której emisja wymaga pozwolenia, nabył do niej
tytuł prawny inny niż własność przed dniem wejścia w życie Prawa ochrony środowiska,
wspomniany warunek przeniesienia obowiązków w zakresie jej eksploatacji w drodze aktu
notarialnego będzie obowiązywał od 1 stycznia 2006 r. (wynika to z art. 22 tzw. ustawy
wprowadzającej – ustawa z 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu w życie ustawy – Prawo
ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw; Dz. U. Nr 106 poz.
1085). Zgodnie natomiast z art. 139 ustawy przestrzeganie wymagań ochrony środowiska
związanych z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów
jest obowiązkiem zarządzających tymi obiektami.
Podstawowe pojęcia
Przepisy z zakresu ochrony środowiska, a zwłaszcza przepisy ustawy POŚ dotyczące
przeciwdziałania zanieczyszczeniom posługują się często pewnymi kluczowymi dla tej
regulacji pojęciami, których prawidłowe rozumienie jest warunkiem właściwej interpretacji
przepisów. Poniżej omówiono najważniejsze z nich.
Emisja a zanieczyszczenie
Emisja (zdefiniowana w art. 3 pkt 4 POŚ) polega na bezpośrednim lub pośrednim
wprowadzaniu do któregoś z elementów środowiska (powietrza, wody, gleby lub ziemi)
substancji (rozumianych zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 36 POŚ) lub różnych
rodzajów energii, takich jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne (zob.
odpowiednie definicje: hałasu – art. 3 pkt 5 POŚ oraz pola elektromagnetycznego – art. 3 pkt
18 POŚ).
Emisją jest tylko takie wprowadzenie do środowiska substancji lub energii, które następuje w
wyniku działalności człowieka.
Zgodnie z przyjętym przez POŚ rozróżnieniem emisja jest pojęciem szerszym niż
„zanieczyszczenie”.
6
Zanieczyszczenie jest kwalifikowanym rodzajem emisji, a mianowicie takim, który
jest szkodliwy dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach
materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi
sposobami korzystania ze środowiska (definicja z art. 3 pkt 49 POŚ). Zanieczyszczenie
powoduje więc określone, niepożądane, oceniane negatywnie skutki.
Rozróżnienie między emisją i zanieczyszczeniem ma podstawowe znaczenie dla
przepisów dotyczących ochrony jakości środowiska i ustalenia podstaw dopuszczalności
działań polegających na odprowadzaniu do środowiska substancji lub energii. Zasadą jest, że
emisja jest odprowadzeniem dozwolonym (legalnym), zanieczyszczenie natomiast - jako
powodujące negatywne skutki - jest niedozwolone (nielegalne). Tym samym pozwolenie
wydawane jest zawsze „na emisję”, nie zaś „na zanieczyszczenie”.
Biorąc pod uwagę przepisy ustawy POŚ dotyczące jakości środowiska (zwłaszcza art. 82, 83,
144 ust. 1), można byłoby stwierdzić, że w odniesieniu do każdego z elementów środowiska,
dla którego ustanowione zostały standardy jakościowe, za zanieczyszczenie powinna być
uznana prowadzona do tego elementu emisja naruszająca ustalone wymagania jakościowe
(zob. szerzej: Górski w: Ustawa Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.),
wyd. Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 88-90).
Zgodnie z art. 3 pkt 43 POŚ wielkość emisji to rodzaj i ilość wprowadzanych
substancji lub energii w określonym czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii,
w szczególności w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych
odpadach.
Termin ten jest w ustawie POŚ dość często wykorzystywany, w szczególności w
kontekście obowiązków związanych z ograniczaniem bądź pomiarami emisji. Pojęcie to
obejmuje nie tylko rozmiary emisji w sensie fizycznym (ilości wprowadzanych substancji lub
energii), ale również określenie ich rodzaju.
Dodatkowo definicja podkreśla, że ustalenie ilości jest nie tylko określeniem ilości
całkowitej, lecz, że pod uwagę powinna być brana również ilość emitowana w jednostce
czasu, czyli stężenia lub poziomy.
W konsekwencji np. obowiązek prowadzenia pomiarów wielkości emisji oznacza obowiązek
prowadzenia pomiarów wszystkich wskazanych w definicji parametrów (z wyjątkiem
oczywiście sytuacji, gdy obowiązek ten został indywidualnie ustalony inaczej). (Górski w:
Ustawa Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa
Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 86).
Instalacja
Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 6 POŚ pod pojęciem instalacji należy rozumieć:
a) stacjonarne urządzenie techniczne,
b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do
których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego
zakładu,
c) obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,
- których eksploatacja może spowodować emisję.
W praktyce przy definiowaniu nowego w polskim prawie pojęcia instalacji pojawia się
szereg problemów i wątpliwości, zwłaszcza przy rozstrzyganiu, które obiekty wymagają
pozwolenia emisyjnego i kto jest zobowiązany do jego uzyskania.
7
Po pierwsze należy określić czym jest urządzenie techniczne - pojęcie to pojawia się i
w definicji instalacji i w definicji urządzenia (zawartej w art. 3 pkt 42 POŚ). Ten pierwszy
element definicji nie budził jak dotąd wątpliwości - urządzenie techniczne powszechnie
rozumiane jest jako synonim „maszyny” zgodnie z jej potoczną definicją, a więc jako wytwór
działalności ludzkiej, zawierający mechanizm lub zespół mechanizmów do przetwarzania
energii lub wykonywania pracy mechanicznej (por. definicję „maszyny” w: Słownik wyrazów
obcych, PWN 1995, s. 697). Zgodnie z ustawą POŚ rozróżnienie między „instalacją” a
„urządzeniem” sprowadza się do tego, że instalacja jest obiektem stacjonarnym, zaś
urządzenie - nie.
Problem może pojawić się jednak przy rozstrzyganiu, które urządzenia techniczne są
stacjonarne i w związku z tym muszą być traktowane jako instalacje. Przykładem takich
„problematycznych”, trudnych do zakwalifikowania obiektów mogą być kontenerowe
oczyszczalnie ścieków, zamontowane i użytkowane tymczasowo lub nawet dla obsługi
jednorazowej imprezy albo przewoźne spalarnie odpadów (choć te ostatnie raczej
powszechnie zaliczane są do urządzeń niestacjonarnych, a więc innych niż instalacje - zob.
np. Rotko w: Ustawa - Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd.
Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 44). Pewną pomocą może tu być
posłużenie się przepisami ustawy - Prawo budowlane, a konkretnie sprawdzenie czy w danym
przypadku wymagane jest pozwolenie na budowę, czy też nie i przyjęcie, że obiekt ma
charakter stacjonarny, jeżeli wymagane jest dla niego pozwolenie na budowę. W większości
wypadów tak właśnie będzie, jednakże trzeba tu wziąć pod uwagę przepisy dotyczące
pozwolenia na budowę dla tymczasowych obiektów budowlanych (czyli - zgodnie z art. 3 pkt
5 prawa budowlanego - przeznaczonych do czasowego użytkowania w okresie krótszym od
jego trwałości technicznej, przewidzianych do przeniesienia w inne miejsce lub rozbiórki, a
także obiektów budowlanych nie połączonych trwale z gruntem, jak m.in. obiekty
kontenerowe). Generalnie dla takich obiektów pozwolenie na budowę nie jest wymagane,
wyjątkiem są tu jednak obiekty związane z przedsięwzięciem mogącym znacząco
oddziaływać na środowisko, w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska (art. 29 ust. 1
pkt 5a prawa budowlanego). Tak więc może się zdarzyć, że obiekt tymczasowy powodujący
emisję będzie wymagał pozwolenia na budowę w dalszym ciągu pozostając jednak
urządzeniem niestacjonarnym, w związku z czyn nie powinien być uważany za instalację
wymagającą pozwolenia.
Elementy wyjaśnienia pojęcia „stacjonarnego urządzenia” (i w ogóle pojęcia
instalacji) zawarte są w piśmie dyrektora Departamentu Ochrony Środowiska Ministerstwa
Środowiska z dnia 14 listopada 2001 r. (DOŚ-021-02/01 łk; www.mos.gov.pl, „Wyjaśnienia
do przepisów”). Czytamy w nim m.in.: „ustawa nie definiuje pojęcia stacjonarny. Dlatego
pod tym pojęciem należy rozumieć, zgodnie z jego potocznym znaczeniem: nie zmieniający
miejsca położenia, pozostający na miejscu (Słownik języka polskiego, Wydawnictwo
Naukowe PWN Warszawa 1992 t. III s. 313). Stąd pod pojęciem stacjonarnego urządzenia
technicznego lub zespołu urządzeń (art. 3 pkt. 6 lit. a i b ustawy - Prawo ochrony środowiska)
należy rozumieć urządzenie (zespół urządzeń), które ze względu na swój charakter
przeznaczone jest do użycia w określonym miejscu i w ramach jego zwykłej eksploatacji
pozostaje ono w jednym miejscu (nie następują zmiany jego położenia)”. Powołane pismo
ministerstwa dotyczy głównie kwestii zaliczania do instalacji budynków - kolejne jego
elementy zostaną przywołane w dalszej części niniejszego tekstu.
Zgodnie z tą interpretacją przewoźne spalarnie odpadów czy też oczyszczalnie ścieków nie
będą instalacjami, jako że z ich charakteru wynika, że w ramach zwykłej eksploatacji
następują zmiany miejsca ich położenia.
8
Podobnie nie powinien być uznany za instalację np. ruchomy (poruszający się po szynach)
powodujący emisję do powietrza dźwig pracujący w porcie (nie będzie więc wymagał
odrębnego pozwolenia emisyjnego). Instalacją jest natomiast port jako całość (w rozumieniu
prawa budowlanego jest budowlą, a więc mieści się w punkcie „c” powołanej na wstępie
ustawowej definicji instalacji), w związku z czym władający nim będzie musiał posiadać
odpowiednie pozwolenia emisyjne, w które „wliczona” będzie również emisja powodowana
przez pracujący na tym terenie dźwig.
Kolejny problem może pojawić się przy interpretacji punktu „b” powołanej wyżej
definicji, zgodnie z którym przy spełnieniu określonych warunków kilka (zespół) instalacji
traktowane jest jako jedna, wymagająca jednego pozwolenia instalacja.
Przesłanki powodujące uznanie zespołu stacjonarnych urządzeń technicznych (czyli
instalacji) za jedną instalację muszą być spełnione łącznie.
Są to:
• technologiczne powiązanie między urządzeniami,
• fakt, że tytułem prawnym do wszystkich urządzeń dysponuje ten sam podmiot,
• położenie na terenie jednego zakładu [zob. niżej uwagi dotyczące pojęcia zakładu].
Przy definiowaniu instalacji rozumianej jako zespołu urządzeń pojawia się bardzo
istotne w tym kontekście pojęcie tytułu prawnego.
Ma ono znaczenie również przy określaniu podmiotu, na którym ciążą obowiązki
związane z eksploatacją instalacji, dlatego też bliżej opisane zostanie w kolejnym punkcie
3.13.3 „Ogólne obowiązki prowadzącego instalację”. W tym miejscu wystarczy zaznaczyć,
że - zgodnie z art. 3 pkt 41 POŚ - tytułem prawnym jest prawo własności, użytkowanie
wieczyste, trwały zarząd, ograniczone prawo rzeczowe (spośród których znaczenie będą tu
miały użytkowanie, służebność, zastaw i hipoteka) albo stosunek zobowiązaniowy (np.
najem, dzierżawa, leasing czy użyczenie).
Jednocześnie wymóg położenia na terenie jednego zakładu oznacza, że podmiot
prowadzący instalację (rozumianą tu już jako zespół urządzeń), a więc dysponujący do niej
tytułem prawnym (por. definicję prowadzącego instalację lub zakład z art. 3 pkt 31 POŚ)
posiada jednoczenie tytuł prawny do terenu, na którym się one znajdują. Sprawa byłaby
prosta w sytuacji, gdybyśmy mieli do czynienia tylko z prawem własności, tzn. gdyby jeden
podmiot był właścicielem i terenu i znajdującego się na nim technologicznie powiązanego
zespołu urządzeń i nie występowałyby przy tym żadne inne tytuły własności do terenu czy
instalacji (właściciel nie zawarł żadnych umów zobowiązaniowych, nie ustanowił
ograniczonych praw rzeczowych, itp.). W praktyce często instalacje, ich poszczególne
fragmenty oraz teren zakładu, na którym się znajdują mogą mieć różny status prawny - w
odniesieniu do jednego i tego samego elementu tytuł prawny może posiadać kilka podmiotów
(np. właściciel i dzierżawca).
Czy można zatem uznać za jedną instalację zespół stacjonarnych urządzeń, które mają
co prawda jednego właściciela (będącego jednocześnie właścicielem terenu, na którym są
położone), ale w sytuacji, gdy jedno z wchodzących w skład zespołu urządzeń zostało np.
wydzierżawione? Kwestia ta jest dość skomplikowana; wiąże się też z problemem kto w
danej sytuacji jest zobowiązany do posiadania pozwolenia emisyjnego (zgodnie z art. 138
POŚ obowiązki związane z eksploatacją instalacji (w tym również obowiązek posiadania
pozwolenia) obciążają właściciela, chyba, że wykaże on iż na podstawie stwierdzonego
notarialnie tytułu prawnego instalacją włada inny podmiot).
Sensowne wydaje się tu zaproponowanie następującego rozwiązania:
9
W momencie przeniesienia tytułu prawnego do jednego z urządzeń stacjonarnych
wchodzącego w skład instalacji (rozumianej jako zespół urządzeń) na inny podmiot powstaje
- w sensie prawnym - nowa instalacja (wymagająca odrębnego pozwolenia emisyjnego).
Dodatkowo jednak podmiot wspomniany wyżej tytuł prawny (np. dzierżawa) musi
dawać podstawę do przeniesienia władania nad nowo wyodrębnioną instalacją (tak, aby nowy
podmiot mógł stać się władającym (por. art. 138 POŚ), prowadzącym instalację (por. art. 3
pkt 31 POŚ)) - tylko wtedy bowiem związek podmiotowy, o którym mowa w punkcie „b”
definicji, zostanie zerwany.
Kłopotów może też przysporzyć interpretacja punktu „c” definicji uznającego za
instalacje „obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami”.
Co do samego pojęcia „obiektu budowlanego” to nie budzi raczej wątpliwości, że powinno
być ono rozumiane zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 1 ustawy Prawo budowlane, a
więc należy przez nie rozumieć:
a) budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
b) budowlę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i
urządzeniami (w tym wypadku pojęcie „instalacja” użyte jest w znaczeniu potocznym,
innym niż używanym w przepisach z zakresu ochrony środowiska),
c) obiekt małej architektury.
Oczywiście warunkiem uznania obiektu budowlanego za instalację jest powodowanie przez
nią emisji.
Interpretację zgodną z przedstawioną powyżej zawiera też wspomniane już pismo
Departamentu Ochrony Środowiska Ministerstwa Środowiska.
Praktycznym problemem pojawiającym się przy stosowaniu przepisów nakazujących
uznawanie za instalację wszystkich powodujących emisję obiektów budowlanych jest fakt, że
oznacza to, iż prawie każdy budynek należy uważać za instalację - każdy budynek
posiadający własną kotłownię czy piec powoduje emisję do powietrza; eksploatacja każdego z
nich związana jest w wytwarzaniem odpadów wprowadzanych następnie do środowiska (co
uważane jest również za emisję - zob. np. powoływane wyżej pismo DOŚ MŚ). Uznając
budynek za instalację trzeba jednocześnie uznać, że wymagane jest dla niego uzyskanie
pozwolenia emisyjnego, co w praktyce może być źródłem wielu niedogodności dla
władających budynkami.
Za uznaniem praktycznie wszystkich budynków za instalacje opowiada się
kilkakrotnie wspominane już pismo dyrektora Departamentu Ochrony Środowiska
Ministerstwa Środowiska z dnia 14 listopada 2001 r. (ma ono o tyle istotne znaczenie, że
zawiera oficjalną interpretację ministerstwa, która uznawana jest za słuszną przez urzędników
organów ochrony środowiska, mimo, że formalnie nie ma charakteru wiążącego).
Pismo to skupia się na kwestii wytwarzania odpadów w trakcie eksploatacji budynku
stwierdzając m.in.:
„(...) Także w przypadku obiektów budowlanych warunkiem zaliczenia ich do pojęcia
instalacji w rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska jest stwierdzenie, iż ich
eksploatacja może powodować emisję (art. 3 pkt 6 in fine ustawy). Z sytuacją taką będziemy
mieli do czynienia w przypadku praktycznie wszystkich budynków, gdyż w związku z ich
eksploatacją powstają odpady, a ich wytwarzanie prowadzi w praktyce do wprowadzania do
środowiska (bezpośredniego lub pośredniego) substancji. Jest to kwalifikowane, w
rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, jako emisja (art. 3 pkt. 4 ustawy).
W praktyce więc każdy podmiot dysponujący tytułem prawnym do określonego obiektu
budowlanego (jako całości - nie chodzi więc w tym przypadku o wyodrębnione pomieszczenie)
powinien być traktowany, jako prowadzący instalację w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy z
10
dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628). Przykładowo, jako instalacja w
rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska musi być traktowany zarządzany przez
podmiot biurowiec. W związku z jego eksploatacją powstają np. zużyte świetlówki, odpady
wytwarzane przez pracowników w związku z ich bytowaniem w budynku, odpady ze
sprzątania (jeżeli sprzątanie wykonywane jest przez zarządzającego „we własnym zakresie” a
więc jest on wytwórcą odpadów, w rozumieniu art. 3 ust. 3, pkt 22 ustawy o odpadach), itp.
Zarządzający instalacją, jaką jest obiekt budowlany, jest wytwórcą odpadów związanych
wyłącznie z jego własną działalnością (utrzymanie obiektu oraz inne działania prowadzone
bezpośrednio przez zarządzającego). Nie jest natomiast wytwórcą odpadów powstających w
związku z działalnością innych podmiotów dysponujących pomieszczeniami w obiekcie
budowlanym przez niego zarządzanym. Podmioty te, jako wytwórcy odpadów w rozumieniu
ustawy o odpadach, zobligowane są samodzielnie do spełnienia wymagań odnośnie
wytwarzania odpadów w zakresie określonym w art. 17 ustawy o odpadach.”
Należy jednak zauważyć, że istniejąca - bardzo niewygodna dla władających
budynkami - sytuacja ulegnie wkrótce zmianie w związku z planowanymi zmianami ustawy
Prawo ochrony środowiska (druk sejmowy nr 1817). Ustawa zmieniająca POŚ została już
uchwalona przez Sejm, a poprawka dotycząca była pojęcia instalacji został również
zaaprobowana przez Senat. Zmiana ta polega na tym, że w definicji instalacji słowa „obiekty
budowlane” mają być zastąpione słowem „budowle”, co spowoduje, że z zakresu pojęcia
instalacji wyłączone zostaną budynki i obiekty małej architektury (por. art. 3 pkt 1 i 3 ustawy
Prawo budowlane).
Pojęcie instalacji wprowadzone zostało do polskiego prawa w ślad za dyrektywą
96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń (IPPC). Analiza
przepisów tej dyrektywy nie pozwala jednak wyjaśnić opisanych wyżej wątpliwości
interpretacyjnych. Wynika to z faktu, że dyrektywa IPPC definiuje pojęcie instalacji w
związku i na potrzeby regulacji wydawania pozwoleń zintegrowanych odsyłając przy tym do
załącznika I dyrektywy wymieniającego rodzaje działalności, których prowadzenie powoduje,
że urządzenie uważane jest za instalację w rozumieniu dyrektywy. Tymczasem polska
definicja jest szersza - ustawa posługuje się nią nie tylko w przepisach dotyczących pozwoleń
zintegrowanych, ale również sektorowych, ponadto POŚ określa pewne ogólne, niezwiązane
z uzyskiwaniem pozwoleń, obowiązki podmiotów prowadzących instalacje (zwłaszcza
artykuły 141 - 150 POŚ). Takie szerokie podejście należy jednak ocenić pozytywnie uzasadnione jest ono dużo szerszym niż w dyrektywie IPPC zakresem regulacji. Inaczej
mówiąc - gdyby ustawa POŚ używała pojęcia instalacji tylko w odniesieniu do obiektów
wymagających pozwolenia zintegrowanego, to do określenia co jest, a co nie jest instalacją
wystarczyłaby prawdopodobnie lista takich obiektów (urządzeń) zawarta w rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących
powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo
środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055), wydanym na podstawie art. 201 ust. 2
POŚ (rozporządzenie to jest odpowiednikiem załącznika I do dyrektywy IPPC).
Również analiza innych przepisów prawa wspólnotowego nie wyjaśnia powstających
na gruncie polskich przepisów wątpliwości. W prawie wspólnotowym nie istnieje bowiem
jakaś generalna, uniwersalna definicja instalacji. Wiele dyrektyw z zakresu ochrony
środowiska (jak choćby wspomniana już IPPC, czy też dyrektywa 85/337/EWG w sprawie
oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska,
dyrektywa 86/82/WE w sprawie zapobiegania poważnym awariom będącym skutkiem
stosowania niebezpiecznych substancji) również posługuje się pojęciem instalacji, każda
jednak ujmuje je nieco inaczej, zgodnie z potrzebą i funkcją. Ponadto - wśród wymienionych
11
wyżej dyrektyw jedynie IPPC zawiera definicję instalacji; pozostałe używają jedynie tego
terminu bez jego definiowania.
Państwa członkowskie mają więc pewną swobodę w określaniu dokładnego zakresu
pojęcia instalacji - byle nie naruszało to istniejących regulacji prawa wspólnotowego (które
jednak - jak wskazano wyżej - są jedynie fragmentaryczne). Mogą więc w swoim prawie
wewnętrznym np. zaliczyć samochody do instalacji powodujących emisję do powietrza, mogą
też za instalację uznać np. pole golfowe czy park rozrywki, jak również - tak jak ma to
miejsce w obecnym prawie polskim - praktycznie każdy budynek.
Instalacja a urządzenie i zakład
Urządzeniem jest - zgodnie z art. 3 pkt 42 POŚ - „niestacjonarne urządzenie
techniczne, w tym środki transportu”.
Podobnie jak opisana wyżej instalacja jest to więc urządzenie techniczne (por. przedstawione
wyżej uwagi na temat rozumienia tego pojęcia). W odróżnieniu od instalacji urządzenie nie
jest stacjonarne - będą więc nim wszystkie urządzenia samojezdne (zwłaszcza środki
transportu) bądź przewoźne.
Zgodnie z art. 3 pkt 48 POŚ pod pojęciem zakładu rozumie się „jedną lub kilka
instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz
znajdującymi się na nim urządzeniami”.
Określając wzajemną relację terminów „instalacja”, „urządzenie” i „zakład”, można
posłużyć się następującym schematem: zakład = instalacja + teren, do którego prowadzący
instalacje ma tytuł prawny + znajdujące się na tym terenie urządzenia (Rotko w: Ustawa Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa
Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 44).
Do stwierdzenia, że mamy do czynienia z zakładem w rozumieniu ustawy POŚ
konieczne jest istnienie na danym terenie przynajmniej jednej instalacji (ustawa nie uznaje za
zakład samego tylko terenu z urządzeniami, czyli obiektami niestacjonarnymi), nie jest
natomiast konieczne istnienie urządzeń.
Dodatkowo - tytułem prawnym do terenu i do instalacji dysponować musi ten sam
podmiot (nie musi to przy tym być takim sam rodzaj tytułu w odniesieniu do obu elementów może to być np. prawo użytkowania wieczystego do terenu i własność instalacji). Przyjąć
trzeba, że podmiot ten powinien faktycznie władać terenem i położnymi na nim instalacjami,
tj. być prowadzącym instalację i zakład (definicja „prowadzącego” zawarta w art. 3 pkt 31
POŚ mówi o „władaniu” instalacją lub zakładem).
Standard emisyjny a dopuszczalna wielkość emisji
Zawarta w ustawie POŚ definicja standardu emisyjnego budzi sporo kontrowersji.
Zgodnie bowiem z art. 3 pkt 33) przez standardy emisyjne - rozumie się dopuszczalne
wielkości emisji.
Jak podkreśla się w literaturze (Rotko w: Ustawa - Prawo ochrony środowiska.
Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 7677) ze sposobu stosowania tych pojęć w przepisach ustawy mogłoby wynikać, że „standardy
emisyjne” oraz „dopuszczalne wielkości emisji” to odmienne instytucje prawne. Tak bowiem
jedne jak i drugie określają dopuszczalną emisję, z tym że:
12
•
standardy emisyjne – mają charakter powszechnie obowiązujących norm generalnych
i ustalane są w drodze rozporządzenia wydawanego na podstawie ustawy przez
ministra właściwego do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym
do spraw gospodarki;
dopuszczalne wielkości emisji - ustalane są w pozwoleniu na emisję przez właściwy
organ i mają charakter indywidualny.
•
W świetle natomiast art. 3 pkt 33 wygląda natomiast, iż intencja ustawodawcy było
utożsamianie niejako obydwu pojęć tzn. że zawsze standard emisyjny jest normą określającą
dopuszczalną wielkość emisji substancji lub energii do środowiska, przy czym raz określane
są one indywidualnie (w pozwoleniu) a kiedy indziej w sposób generalny – w rozporządzeniu.
Sprawa, jak się wydaje, ma wymiar nie tylko teoretyczny, ale też i praktyczny – gdyż
w innym świetle stawia szereg zawartych w ustawie obowiązków związanych z
przestrzeganiem standardów emisyjnych.
Ustawa POŚ (art. 145 ust. 1) przewiduje standardy emisyjne z instalacji dla:
-
wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza,
wytwarzania odpadów,
oraz emitowania hałasu.
Standardy te określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4
sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 163, poz. 1584).
Ustawa POŚ przewiduje ponadto „graniczne wielkości emisyjne” (art. 204 ust. 1 i 2
oraz 206 ust. 2 pkt 1) jako dodatkowe standardy emisyjne ustalane specjalnie dla instalacji
wymagających pozwolenia zintegrowanego.
Graniczne wielkości emisyjne mogłyby zostać określone w rozporządzeniu ministra
właściwego do spraw środowiska wydanym na podstawie art. 206 ust. 2 POŚ w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw gospodarki. Rozporządzenie to ma jednak charakter
fakultatywny i jak dotąd nie zostało wydane i nie powstał nawet żaden jego projekt. Wobec
braku rozporządzenia powstaje pytanie o sposób określania dopuszczalnej emisji w
pozwoleniu zintegrowanym [zob. niżej pkt 3 „Szczególne przepisy dotyczące pozwoleń
zintegrowanych”, ppkt „Dopuszczalna emisja, graniczne wielkości emisyjne i progi
tolerancji”].
Charakter standardu emisyjnego mają także przewidziane w ustawie Prawo wodne
normy dotyczące zawartości pewnych substancji w odniesieniu do ścieków.
Ogólne obowiązki prowadzącego instalację (operatora)
Obowiązki związane z eksploatacją instalacji adresowane są do właściciela instalacji
albo do podmiotu władającego nią na podstawie innego tytułu prawnego (nazywanych w
niniejszym opracowaniu potocznie „operatorami”; ustawa POŚ posługuje się tu pojęciem
„prowadzącego instalację” - art. 3 pkt 31).
W pierwszej kolejności („domyślnie”) odpowiedzialność za zgodne z prawem
prowadzenie instalacji przypisywana jest właścicielowi (tj. do niego zwrócą się np. organy
13
przeprowadzające kontrolę); może się on z tej odpowiedzialności zwolnić dopiero kiedy
wykaże, że operatorem (władającym na podstawie tytułu prawnego) jest inny podmiot (art.
138 POŚ).
W związku z tak ukształtowaną konstrukcją odpowiedzialności za prowadzenie
instalacji niezwykle istotne jest precyzyjne określenie kogo w danej sytuacji należy uznać za
operatora.
O ile zdefiniowanie pojęcia „właściciela instalacji” nie nastręcza trudności, to już przy
określaniu innych potencjalnie odpowiedzialnych za prowadzenie instalacji operatorów mogą
pojawić się trudności.
Ze sformułowania art. 138 POŚ wynika, że do przyjęcia, iż dany podmiot jest (innym
niż właściciel) operatorem potrzebne są dwa elementy:
1) władanie
2) na podstawie tytułu prawnego.
Zgodnie z art. 3 pkt 41 POŚ tytuł prawny to:
•
•
•
•
•
prawo własności (jak wspomniano wyżej, właściciele instalacji stanowią osobną i
niebudzącą wątpliwości kategorię operatorów),
użytkowanie wieczyste (uregulowane w Kodeksie cywilnym),
trwały zarząd (rozumiany zgodnie z ustawą z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.); trwały
zarząd powstaje na podstawie decyzji administracyjnej oddającej w trwały zarząd
nieruchomość stanowiącą własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego),
ograniczone prawo rzeczowe (uregulowane w Kodeksie cywilnym - dla władania
instalacją znaczenie mogą mieć: użytkowanie, służebność, zastaw i hipoteka)
stosunek zobowiązaniowy.
Kwestie związane z ostatnim spośród wymienionych wyżej tytułów prawnych
(stosunkiem zobowiązaniowym) wymagają kilku słów wyjaśnienia. Powstaje on przede
wszystkim na podstawie umowy między stronami (w tym wypadku jedną ze stron jest
właściciel instalacji). Najbardziej typowymi umowami, które mogą mieć znaczenie dla
przenoszenia obowiązków związanych z eksploatacją instalacji są najem, dzierżawa, leasing i
użyczenie. Oprócz nich istnieją jednak jeszcze inne umowy, których charakter nie zawsze jest
jasny w kontekście oceny czy ich zawarcie powoduje skutek w postaci przeniesienia
obowiązków związanych z eksploatacją instalacji.
Kluczowe znaczenie ma tu rozstrzygnięcie czy dana umowa przenosi władanie nad
instalacją - jak wspomniano wyżej art. 138 mówi o władaniu na podstawie tytułu prawnego;
władanie jest drugim elementem koniecznym dla uznania stwierdzenia, że podmiot inny niż
właściciel jest operatorem instalacji.
Tak więc w rozważanej sytuacji nie wchodzą w grę umowy, na podstawie których
inny podmiot dokonuje jakichś czynności związanych z eksploatacją instalacji (np. dokonuje
pomiarów emisji albo konserwuje instalację), nie polegających jednak na władaniu nią.
14
Na operatorze instalacji ciążą obowiązki wynikające wprost z ustawy POŚ, a także z
innych ustaw. Jednym z ważniejszych określonych w POŚ obowiązków jest posiadanie
odpowiedniego pozwolenia emisyjnego [szerzej na ten temat zob. 3.13.4]; inne to m.in.
odprowadzanie opłat za korzystanie ze środowiska oraz obowiązki wymienione w dalszej
części niniejszego rozdziału.
Obowiązki operatora wynikają też z adresowanych do niego pozwoleń.
Podstawowym obowiązkiem prowadzącego instalację bądź użytkownika urządzenia jest
eksploatacja takiej instalacji lub urządzenia w prawidłowy sposób. Obowiązek ten, ustalony
w art. 146 ust.1 ustawy, wynika bezpośrednio z ustawy i ma charakter powszechny, to znaczy
dotyczy wszelkich instalacji i wszelkich urządzeń oraz wszystkich podmiotów je
eksploatujących. Podstawowe wymagania prawidłowej eksploatacji określa bezpośrednio
ustawa, mogą być one precyzowane w drodze rozporządzenia.
Wymagania wynikające wprost z ustawy zawarte zostały w art. 146 ust. 1. Są to następujące
obowiązki:
1)stosowania paliw, surowców i materiałów eksploatacyjnych zapewniających
ograniczanie ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
2)podejmowania odpowiednich działań w przypadku powstania zakłóceń w procesach
technologicznych i operacjach technicznych, w celu ograniczenia skutków tych zakłóceń dla
środowiska.
Wymagania określone w pkt 1 mogą być precyzowane w drodze rozporządzenia
ministra właściwego ds. środowiska, wydanego w porozumieniu z ministrem właściwym ds.
gospodarki. Ustawa dopuszcza wówczas takie skonstruowanie tych wymagań, aby były
zróżnicowane w zależności od daty oddania instalacji do użytku bądź daty wyprodukowania
urządzenia.
Ustawa POŚ zawiera również delegację fakultatywną do wydania rozporządzenia
precyzującego sposoby postępowania w razie zakłóceń - na jej podstawie Minister
Środowiska wydał rozporządzenie z dnia 4 sierpnia 2003 r. (Dz. U. Nr 163, poz. 1584), które
co prawda zatytułowane jest „w sprawie standardów emisyjnych z instalacji”, ale reguluje
również m.in. sposoby postępowania w razie zakłóceń (§ 1 pkt 5 rozporządzenia).
Wymagania, które instalacja powinna spełniać w trakcie jej normalnej eksploatacji,
związane są przede wszystkim z koniecznością przestrzegania standardów – zarówno
imisyjnych (standardów jakości środowiska), jak i emisyjnych. Podstawowy wymóg to
niedopuszczenie do sytuacji, w której emisja z instalacji stanie się zanieczyszczeniem, a taka
sytuacja będzie miała miejsce wówczas, gdy zostaną naruszone standardy imisyjne, bądź też
oddziaływanie instalacji spowoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach
lub zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Zakaz naruszania standardów jakości środowiska,
w odniesieniu do instalacji wprowadzającej gazy lub pyły do powietrza, powodującej emisję
hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych, dotyczy obszarów znajdujących się poza
terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Jedynym wówczas wyjątkiem
dopuszczającym naruszenie takiego zakazu jest utworzenie obszaru ograniczonego
użytkowania.
Obowiązek dotrzymywania standardów imisyjnych ma charakter bezwzględny,
zgodnie z art. 144 ust. 4 nie zwalnia z niego dotrzymywanie standardów emisyjnych ani
przestrzeganie wymagań dotyczących stosowanej technologii.
15
W czasie eksploatacji instalacji zakazane jest również naruszanie standardów
emisyjnych, czyli norm określających dopuszczalną wielkość emisji substancji lub energii do
środowiska. Standardy takie mogą mieć charakter indywidualny, są wówczas określone
decyzją dotyczącą konkretnej instalacji (tzw. pozwolenie emisyjne). Standardy takie mogą
również mieć charakter ogólny, ustanawiane są wówczas w drodze rozporządzenia ministra.
Delegacje do wydania takich rozporządzeń zawiera art. 145, zgodnie z tym upoważnieniem
minister może ustalić standardy emisyjne z instalacji w zakresie wprowadzania gazów lub
pyłów do powietrza, wytwarzania odpadów, emitowania hałasu.
Ustawa wprowadza także pewien zestaw wymagań dotyczących technologii stosowanych w
nowo uruchamianych lub modernizowanych instalacjach. Określa te wymagania art. 143, jest
to istotna nowość w regulacji.
Przesłanki określania wymagań technologicznych dla instalacji i urządzeń (art. 143):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń,
efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii,
zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw,
stosowanie technologii bezodpadowych i mało-odpadowych oraz możliwość odzysku
powstających odpadów,
rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji,
wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie
zastosowane w skali przemysłowej,
wykorzystanie analizy cyklu życia produktów,
postęp naukowo-techniczny
Warunki eksploatacji instalacji odbiegające od normalnych to według art. 142 okres
rozruchu, awarii bądź likwidacji instalacji. W tego typu sytuacjach pewne wymagania
generalne, wskazane wyżej, mogą być w określonym zakresie naruszane, jednak przy
dotrzymaniu generalnej zasady, zgodnie z którą wielkość emisji z instalacji lub urządzenia w
warunkach odbiegających od normalnych powinna wynikać z uzasadnionych potrzeb
technicznych i nie może występować dłużej niż jest to konieczne. I tak w odniesieniu do
etapu rozruchu ustawa po pierwsze wyraźnie określa dopuszczalną długość trwania tego
okresu, zgodnie z art. 76 ust. 3 mogą to być najwyżej 30 dni. Z przepisu tego można również
wyprowadzić wniosek, iż w fazie rozruchu dopuszczalne jest niedotrzymywanie
obowiązujących z mocy prawa standardów emisyjnych lub innych warunków emisji, zakres
odstępstw od tych warunków powinien być jednak wyraźnie określony w pozwoleniu
emisyjnym. Zakres odstępstw od ogólnych standardów emisyjnych powinien zostać natomiast
określony w rozporządzeniu wykonawczym, wprowadzającym takie standardy. Wymagania
dotyczące funkcjonowania instalacji w warunkach odbiegających od normalnych powinny
być jednak przede wszystkim określone w pozwoleniu emisyjnym. Zgodnie z art. 188 ust.2
pozwolenie powinno m.in. ustalać maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania się
uzasadnionych technologicznie warunków eksploatacyjnych odbiegających od normalnych, w
szczególności w przypadku rozruchu i unieruchomienia instalacji, a także warunki
wprowadzania do środowiska substancji lub energii w takich przypadkach oraz warunki
emisji.
Zgodnie z art. 147 ustawy prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są
zobowiązani do prowadzenia pomiarów wielkości emisji. Obowiązek ten może mieć różny
zakres, w wymiarze podstawowym chodzi o prowadzenie pomiarów okresowych lub
ciągłych. Pomiary ciągłe co do zasady są wymagane w przypadku wprowadzania do
16
środowiska znacznych ilości substancji lub energii. Zakres tych obowiązków ustalony został
w wydanym na podstawie art. 148 POŚ rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie
wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057).
Odrębnym jest obowiązek obciążający prowadzącego instalację nowo zbudowaną lub
zmienioną w istotny sposób, z której emisja wymaga pozwolenia. Podmiot taki jest bowiem
obowiązany do przeprowadzenia wstępnych pomiarów wielkości emisji z tej instalacji,
najpóźniej w ciągu 14 dni od zakończenia rozruchu instalacji lub uruchomienia urządzenia,
chyba że organ właściwy do wydania pozwolenia określił w pozwoleniu inny termin.
Wyniki prowadzonych przez siebie pomiarów prowadzący instalację ma obowiązek
przekazać organowi ochrony środowiska, o ile pomiary te mają szczególne znaczenie ze
względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji. Zakres tego
obowiązku został doprecyzowany w drodze wydanego na podstawie art. 149 ust. 2 POŚ
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie rodzajów wyników
pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia,
przekazywanych właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich
prezentacji (Dz. U. Nr 59, poz. 529).
Wyniki przeprowadzonych pomiarów powinny być ewidencjonowane oraz
przechowywane przez okres pięciu lat.
Obowiązek prowadzenia pomiarów i przedkładania ich wyników może zostać
poszerzony w drodze decyzji administracyjnej, wydanej przez organ ochrony środowiska.
Możliwe jest to w dwóch przypadkach. Pierwszy związany jest z wykazaniem, poprzez
przeprowadzoną kontrolę, iż naruszane są standardy emisyjne (art. 150). W takiej sytuacji
organ może określić obowiązki związane z prowadzeniem pomiarów w szerszym zakresie,
niż wynika to z przepisów ogólnych wiążących dany podmiot; to samo dotyczy
przekazywania wyników pomiarów. Ustawa nie dookreśla bliżej zakresu możliwego
poszerzenia obowiązku, pozostawiając organowi swobodę działania. Nie jest to jednak
swoboda nieograniczona, podstawową wytyczną powinien być stwierdzony zakres naruszeń.
Obowiązek nie może być traktowany jako sankcja, powinien być nakładany w takim zakresie,
w jakim niezbędne jest uzyskanie dodatkowych informacji o emisji z instalacji.
Drugi przypadek dotyczy natomiast sytuacji, w których wymagane jest pozwolenie na emisję
z instalacji i określony został w art. 151. Organ właściwy do wydania takiego pozwolenia
może określić dodatkowe wymagania w zakresie prowadzenia pomiarów, jeżeli przemawiają
za tym szczególne względy ochrony środowiska. Wskazane kryterium ma także charakter
ocenny, zaistnienie takich względów musi zostać wykazane w decyzji. Przepis nie precyzuje,
czy powinna to być odrębna decyzja, wydaje się, że powinny te obowiązki zostać zawarte w
treści pozwolenia emisyjnego.
2. Pozwolenia emisyjne - zasady ogólne
Pozwolenia emisyjne to pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub
energii wymagane przez prawo ze względu na ochronę środowiska. Wydawane są one na
podstawie ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i ustawy - Prawo wodne.
Tak więc w przypadkach wyraźnie w ustawie wskazanych korzystanie ze środowiska
polegające na odprowadzaniu do niego substancji lub energii jest dozwolone tylko pod
warunkiem wcześniejszego uzyskania zgody właściwego organu administracji. Tak
rozumiane pozwolenie jest decyzją stwierdzającą spełnienie postawionych w ustawie
17
warunków prowadzenia działalności (gospodarczej lub innej), bądź także decyzją ustalającą
lub precyzującą te warunki w granicach dopuszczonych ustawą. Obowiązek jego uzyskania
mieści się w zakresie dodatkowych obowiązków przedsiębiorcy określonych w art.9 ustawy z
19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101 poz. 1178) - jest to
określony przepisami prawa warunek dotyczący sposobu (czy metod) wykonywania
działalności gospodarczej, związany z ochroną środowiska.
Ogólne zasady wydawania pozwoleń (wspólne dla wszystkich ich rodzajów) zawarte
są w prawie ochrony środowiska (tytuł III, dział IV, rozdziały 1-3).
Zgodnie z nimi eksploatacja instalacji powodująca:
1) wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
2) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
3) wytwarzanie odpadów,
4) emitowanie hałasu,
5) emitowanie pól elektromagnetycznych,
- jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane.
Rodzaje pozwoleń
Ustawa wyróżnia następujące rodzaje pozwoleń:
1)zintegrowane,
2)na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
3)wodno-prawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
4)na wytwarzanie odpadów,
5)na emitowanie hałasu do środowiska,
6)na emitowanie pól elektromagnetycznych.
Szczegółowe przepisy dotyczące pozwoleń zintegrowanych, na emisję do powietrza,
emisję hałasu oraz emisję pól elektromagnetycznych zawarte są w prawie ochrony
środowiska. pozwolenia na wprowadzanie ścieków oraz na wytwarzanie odpadów
uregulowane są szczegółowo - odpowiednio: w prawie wodnym i w ustawie o odpadach.
Systematyka przepisów dotyczących pozwoleń emisyjnych
Ustawa Prawo ochrony środowiska przyjmuje bardzo istotne założenie wyjściowe dla
zawartego w niej zespołu przepisów dotyczących pozwoleń - mają one stanowić część ogólną
dla wszystkich regulacji prawnych dotyczących reglamentacji, poprzez decyzję
administracyjną, prowadzenia emisji do środowiska, niezależnie od przedmiotu tej emisji i
elementu środowiska, który takiej emisji jest poddany. Konsekwencją tego założenia jest
ujęcie w tejże ustawie regulacji dotyczących wspólnych elementów instytucji „pozwolenia”,
natomiast przepisy szczegółowe dotyczące konkretnych rodzajów pozwoleń, zawarte w
innych ustawach, mają charakter uzupełniający. W ten sposób podstawą prawną dla
konkretnej decyzji pozwoleniowej będą zawsze przepisy ogólne ustawy Prawo ochrony
środowiska oraz przepisy szczegółowe dotyczące danego rodzaju decyzji (zawarte bądź w
tejże ustawie bądź w ustawach szczegółowych). W powołaniu podstawy prawnej decyzji będą
więc musiały się znaleźć zarówno przepisy ogólne jak i szczegółowe przepisy materialne.
18
Art. 183 ustawy wyraźnie określa charakter prawny pozwolenia emisyjnego i jego tryb
wydawania – pozwolenie jest decyzją administracyjną, czyli patrząc od strony teoretycznej
aktem administracyjnym, wydawanym w trybie regulowanym przepisami kodeksu
postępowania administracyjnego. W przepisie ustalono również w ogólny sposób właściwość
organów w sprawie wydawania pozwoleń, przypisując tę kompetencję „organowi ochrony
środowiska”.
Podstawowe założenia dla powstania obowiązku uzyskania pozwolenia na emisję
określa art. 180 ustawy. Zgodnie z przepisem eksploatacja instalacji powodująca
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza bądź ścieków do wód lub do ziemi,
wytwarzanie odpadów, emitowanie hałasu, emitowanie pól elektromagnetycznych, jest
dozwolona po uzyskaniu pozwolenia – pod warunkiem jednak, że jest ono wymagane. Można
więc stwierdzić, że przyjęte założenia opierają się na trzech punktach:
•
obowiązek jest związany z eksploatacją instalacji,
•
obowiązek dotyczy eksploatacji powodującej wskazane skutki,
•
obowiązek nie ma charakteru generalnego wobec wszystkich instalacji powodujących
określone skutki.
Obowiązek uzyskania pozwolenia jest również częścią ogólnego obowiązku
eksploatacji instalacji lub urządzenia w zgodzie z wymaganiami ochrony środowiska, który
zgodnie z art. 138 ust.1 ustawy obciąża w zasadzie właściciela instalacji. W sytuacji, gdy w
związku ze spełnieniem wszystkich przesłanek obowiązek uzyskania pozwolenia istnieje,
prowadzenie tego rodzaju działalności bez jego spełnienia jest naruszeniem prawa i rodzi
odpowiedzialność prawną. Instrumentami tej odpowiedzialności są zwłaszcza opłaty
podwyższone (art. 292) i odpowiedzialność za wykroczenie (art. 351).
Jak już wspomniano, ustawa rozróżnia dwa typy pozwoleń emisyjnych – pozwolenia
zintegrowane (art. 181 pkt.1) oraz pozwolenia na emisję określonych rodzajów substancji lub
energii do wskazanych elementów środowiska, które można byłoby określić jako
„pozwolenia sektorowe” (art. 181 pkt 2-6). Art. 181 określa także wzajemny stosunek
pozwoleń zintegrowanych i sektorowych – uzyskanie pozwolenia zintegrowanego,
obejmującego całość oddziaływań na środowisko, wyłącza obowiązek uzyskiwania
odrębnych pozwoleń sektorowych. Prowadzący instalację nie ma jednak prawa wyboru –
pozwolenie zintegrowane czy pozwolenia sektorowe, znalezienie się w grupie instalacji
wymagającej pozwolenia zintegrowanego jest wiążące, wyłączenie obowiązku uzyskania
pozwoleń sektorowych jest automatyczne.
Ogólne przepisy dotyczące pozwoleń regulują także takie kwestie jak wymagania
dotyczące wniosku o wydanie pozwolenia i treści samej decyzji, szczególne elementy treści
(np. wymóg ustanowienia zabezpieczenia roszczeń), podstawy odmowy wydania pozwolenia
oraz uchylenia lub ograniczenia decyzji funkcjonującej. Pozwolenie emisyjne jest wydawane
wyłącznie na wniosek zainteresowanego, wystąpienie z wnioskiem jest jednak obowiązkowe,
jeżeli ustawa wymaga uzyskania takiej decyzji. Pozwolenie może być wydane także na
wniosek zainteresowanego nabyciem instalacji lub jej oznaczonej części.
Wniosek o wydanie pozwolenia
Zgodnie z art. 184 prawa ochrony środowiska wniosek o wydanie powinien zawierać:
1) oznaczenie prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby,
2) adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji,
19
3) informację o tytule prawnym do instalacji (ma wskazywać czy wnioskodawcą jest
właściciel (należy załączyć odpis z ksiąg wieczystych), prowadzący instalację na podstawie
innego tytułu prawnego (należy załączyć umowę notarialną - por. art. 138 POŚ), czy
zainteresowany nabyciem instalacji w trybie art. 190 POŚ),
4) informację o rodzaju instalacji, stosowanych urządzeniach i technologiach oraz
charakterystykę techniczną źródeł powstawania i miejsc emisji,
5) ocenę stanu technicznego instalacji,
6) informację o rodzaju prowadzonej działalności,
7) opis możliwych wariantów funkcjonowania instalacji,
8) bilans masowy i rodzaje wykorzystywanych materiałów, surowców i paliw, wraz ze
schematem technologicznym,
9) informację o energii wykorzystywanej lub wytwarzanej przez instalację,
10) wielkość i źródła powstawania albo miejsca emisji - aktualnych i proponowanych
- w trakcie normalnej eksploatacji instalacji oraz w warunkach odbiegających od normalnych,
w szczególności takich jak: rozruch, awaria, wyłączenia,
11) informację o planowanych okresach funkcjonowania instalacji w warunkach
odbiegających od normalnych,
12) informację o istniejącym lub przewidywanym oddziaływaniu emisji na
środowisko,
13) wyniki pomiarów wielkości emisji z istniejącej instalacji,
14) zmiany wielkości emisji jakie nastąpiły po wydaniu ostatniego pozwolenia dla
istniejącej instalacji,
15) planowane działania, w tym przewidywane środki techniczne mające na celu
zapobieganie lub ograniczanie emisji,
16) proponowane procedury monitorowania procesów technologicznych, w
szczególności pomiaru lub ewidencjonowania wielkości emisji,
17) przewidywany sposób zakończenia eksploatacji instalacji nie stwarzający
zagrożenia dla środowiska,
18) czas, na jaki wydane ma być pozwolenie.
W przypadku gdy wniosek dotyczy instalacji nowo uruchamianych lub w sposób
istotny zmienianych, powinien zawierać informacje o spełnianiu wymogów, o których mowa
w art. 143 (dotyczących technologii, która powinna być stosowana w takich instalacjach).
Do wniosku o wydanie pozwolenia należy dołączyć:
1)dokument potwierdzający, że wnioskodawca jest uprawniony do występowania w
obrocie prawnym, jeżeli prowadzący instalacje nie jest osoba fizyczną (odpis z KRS lub
ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez gminy),
2)wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli został
sporządzony, oraz decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jej
uzyskanie było wymagane,
3)streszczenie wniosku sporządzone w języku niespecjalistycznym.
Warunki uzyskania pozwolenia emisyjnego
Art. 186 ustala podstawowe warunki, jakie muszą być spełnione dla uzyskania
pozwolenia emisyjnego. Pomimo formalnego zaadresowania do organu wydającego decyzję
treść przepisu oczywiście ma istotne znaczenie i dla prowadzącego instalację, bowiem sposób
sformułowania obowiązków organu wskazuje ściśle wiążący charakter postanowień
20
zawartych w wyliczeniu. Przepis nie pozostawia bowiem możliwości działania uznaniowego,
ma charakter związany, zajście którejkolwiek z okoliczności w nim wskazanych zobowiązuje
organ do odmowy wydania pozwolenia. Wydanie decyzji z naruszeniem przepisu spowoduje
jej nieważność, jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.).
Zgodnie z art. 186 POŚ organ właściwy do wydania pozwolenia odmówi jego wydania,
jeżeli:
•
•
•
•
•
nie są spełnione wymagania dotyczące instalacji, określone w ustawie POŚ lub
innych przepisach,
eksploatacja instalacji powodowałaby przekroczenie dopuszczalnych standardów
emisyjnych,
eksploatacja instalacji powodowałaby przekroczenie standardów jakości środowiska,
wydanie pozwolenia byłoby niezgodne z programami ochrony środowiska (z art. 17)
lub programami naprawczymi (z art. 91 ust. 1 lub art. 119 ust. 1)
minęły 2 lata od dnia, gdy decyzja w przedmiocie cofnięcia lub ograniczenia
pozwolenia stała się ostateczna a wniosek dotyczy uprawnień wnioskodawcy
objętych taką decyzją w przypadkach, w których miała ona charakter sankcyjny.
W sytuacji, gdy żadna ze wskazanych okoliczności nie zachodzi, organ nie może
wydania zezwolenia odmówić. Nie oznacza to oczywiście braku możliwości odpowiedniego,
z punktu widzenia wymagań ochrony środowiska, ukształtowania treści decyzji – jest to
obowiązkiem organu i wskazówki dla takiego ukształtowania znajdują się praktycznie w całej
ustawie.
Treść pozwolenia
Zgodnie z art. 188 ustawa POŚ pozwolenie określa:
1)rodzaj i parametry instalacji istotne z punktu widzenia przeciwdziałania
zanieczyszczeniom,
2)wielkość dopuszczalnej emisji w warunkach normalnego funkcjonowania instalacji,
nie większą niż wynikająca z prawidłowej eksploatacji instalacji, dla poszczególnych
wariantów funkcjonowania,
3)maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania się uzasadnionych technologicznie
warunków eksploatacyjnych odbiegających od normalnych, w szczególności w przypadku
rozruchu i unieruchomienia instalacji, a także warunki wprowadzania do środowiska
substancji lub energii w takich przypadkach oraz warunki emisji,
4)rodzaj i ilość wykorzystywanej energii, materiałów, surowców i paliw,
5)źródła powstawania albo miejsca wprowadzania do środowiska substancji lub
energii,
6)zakres i sposób monitorowania procesów technologicznych, w tym pomiaru i
ewidencjonowania wielkości emisji,
7)sposób postępowania w przypadku uszkodzenia aparatury pomiarowej służącej do
monitorowania procesów technologicznych, jeżeli jej zastosowanie jest wymagane,
8)sposób i częstotliwość przekazywania informacji i danych, o których mowa w pkt 6,
organowi właściwemu do wydania pozwolenia,
9)wymagane działania, w tym środki techniczne mające na celu zapobieganie lub
ograniczanie emisji.
21
Ponadto pozwolenie może określać:
1)sposób postępowania w razie zakończenia eksploatacji instalacji,
2)wielkość i formę zabezpieczenia roszczeń.
Pozwolenie emisyjne powinno określać szereg wskazanych w art. 188 elementów,
wszystkie jednak muszą być kształtowane z punktów widzenia wskazanych wcześniej –
zasadniczym zadaniem pozwolenia jest takie określenie dopuszczalnej emisji, aby nie
powodowała ona naruszenia standardów jakości środowiska bądź nie powodowała innych
negatywnych konsekwencji, w przepisach wskazanych. Wobec powyższego optymalny
poziom emisji, którego uzyskanie warunkowane jest różnymi czynnikami, powinien być dla
określania tych czynników głównym kryterium, ale nie jedynym. Pozwolenia emisyjne są
zawsze decyzjami wydawanymi na czas określony, przy czym w sposób wiążący ustalono
maksymalny okres ważności takiej decyzji – 10 lat. Jeżeli przemawia za tym szczególnie
ważny interes społeczny związany z ochroną środowiska, a w szczególności z zagrożeniem
pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach, w pozwoleniu emisyjnym może być
ustanowione zabezpieczenie roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w
środowisku. Zabezpieczenie takie może mieć formę depozytu, gwarancji bankowej lub polisy
ubezpieczeniowej.
Wygaśnięcie pozwolenia
Art. 193 POŚ wymienia sytuacje, w których pozwolenie emisyjne wygasa (traci moc,
przestaje wywoływać skutki prawne).
Zgodnie z tym przepisem pozwolenie wygasa:
•
Po upływie czasu na jaki zostało wydane.
Zgodnie z art. 188 ust. 1 POŚ pozwolenie wydawane jest zawsze na czas określony,
maksymalnie na 10 lat.
•
Jeżeli prowadzący instalację utracił do niej tytuł prawny, chyba że pozwolenie
zostało przeniesione na nabywcę instalacji.
Pozwolenie jest decyzją adresowaną do prowadzącego instalację, czyli - zgodnie z
art. 3 pkt 30 POŚ - podmiotu posiadającego tytuł prawny do instalacji. Jest więc
powiązane z jednej strony z konkretną instalacją, a z drugiej - z konkretnym
prowadzącym. W związku z tym utrata tytułu prawnego do instalacji z reguły
powoduje utratę mocy przez pozwolenie. Ustawa przewiduje jednak w art. 190, że
zainteresowany nabyciem tytułu prawnego do instalacji (przyszły, potencjalny
prowadzący) może złożyć wniosek o przeniesienie na niego owego pozwolenia.
•
Jeżeli z innych przyczyn pozwolenie stało się bezprzedmiotowe.
Przykładowo można tu wymienić sytuację, gdy instalacja uległa zniszczeniu w
związku z czym jej dalsze użytkowanie jest niemożliwe.
•
W wypadku 2-letniej bezczynności prowadzącego instalację:
- kiedy nie rozpoczął działalności objętej pozwoleniem przez dwa lata od dnia,
w którym pozwolenie stało się ostateczne,
- kiedy nie prowadził działalności przez dwa lata.
22
Chodzi tu o całkowitą bezczynność prowadzącego instalację, a nie o eksploatację
niepełną czy nieprawidłową (ta ostatnia sytuacja może być przyczyną cofnięcia lub
ograniczenia pozwolenia lub zastosowania innych sankcji uregulowanych w tytule VI
POŚ dotyczącym odpowiedzialności w ochronie środowiska).
•
Pozwolenie wydane w wyniku postępowania kompensacyjnego - w wypadku, gdy nie
stanie się wykonalne w ciągu 2 lat od wydania.
Postępowanie kompensacyjne związane jest z wydawaniem pozwolenia na
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza na terenach, gdzie przekroczone są
standardy jakości środowiska (uregulowane jest ono w 226 - 229 POŚ).
W ww. wypadkach wygaśnięcie pozwolenia stwierdzane jest w drodze decyzji organu
właściwego do jego wydania w I instancji (starosty lub wojewody).
Pozwolenia sektorowe wygasają z chwilą, gdy pozwolenie zintegrowane stanie się ostateczne.
Cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia
Artykuły 194 - 196 POŚ określają w jakich sytuacjach pozwolenie emisyjne może
zostać cofnięte lub ograniczone.
Decyzja o cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia ma z jednej strony charakter
prewencyjny (niedopuszczenie do negatywnych skutków w środowisku), a z drugiej sankcyjny - w sytuacji, gdy eksploatacja instalacji prowadzona jest z naruszeniem
obowiązujących norm generalnych lub indywidualnych (zob. też: Górski w: Ustawa -Prawo
ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa Ekologicznego,
Wrocław 2001, str. 592).
Organem właściwym do wydania decyzji o cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia jest
- podobnie jak w przypadku stwierdzeni wygaśnięcia pozwolenia - organ właściwy do jego
wydania w I instancji (starosta lub wojewoda). W każdym indywidualnym przypadku organ
rozstrzyga czy w danej sytuacji zasadne będzie cofnięcie czy też wystarczy ograniczenie
pozwolenia.
Cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia może nastąpić:
•
bez odszkodowania - obligatoryjnie (organ po stwierdzeniu zaistnienia określonych
przesłanek ma obowiązek wydać odpowiednią decyzję),
•
bez odszkodowania - fakultatywnie (organ po stwierdzeniu zaistnienia określonych
przesłanek może ale nie musi cofnąć lub ograniczyć pozwolenia),
•
za odszkodowaniem - w tym wypadku wydanie przez organ decyzji jest zawsze
fakultatywne.
Obligatoryjne cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia bez odszkodowania ma miejsce w
sytuacji gdy instalacja nie jest należycie eksploatowana, przez co stwarza zagrożenie
pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenie życia lub zdrowia
ludzi
Nienależyta eksploatacja jest w tym wypadku pojęciem bardzo szerokim, oznacza nie
tylko naruszenie warunków pozwolenia ale wszystkich wymagań prawnych, w tym m.in.
ogólnych przepisów POŚ dotyczących eksploatacji instalacji (art. 140-146).
Decyzji nadaje się w tym wypadku rygor natychmiastowej wykonalności.
23
Fakultatywne cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia bez odszkodowania może mieć
miejsce w sytuacjach gdy:
•
eksploatacja instalacji jest prowadzona z naruszeniem warunków pozwolenia, innych
przepisów ustawy POŚ lub ustawy o odpadach - po wezwaniu przez organ
prowadzącego instalację do usunięcia naruszeń w określonym terminie (odmiennie
niż w opisanej wyżej sytuacji obligatoryjnego cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia
mówi się tu o naruszeniu dwóch tylko ustaw - POŚ i ustawy o odpadach albo o
naruszeniu warunków pozwolenia, nie zaś ogólnie o naruszeniu jakichkolwiek norm),
•
przepisy dotyczące ochrony środowiska zmieniły się w stopniu uniemożliwiającym
emisję na warunkach określonych w pozwoleniu,
•
instalacja objęta jest postępowaniem kompensacyjnym.
Ustawa POŚ nie zobowiązuje w tym wypadku do nadania decyzji rygoru
natychmiastowej wykonalności, organ może tu jednak skorzystać z ogólnych przepisów k.p.a.
umożliwiających nadanie takiego rygoru w określonych sytuacjach (art. 108 k.p.a.).
Cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia za odszkodowaniem (fakultatywne) może mieć
miejsce w sytuacjach gdy:
•
przemawiają za tym względy ochrony środowiska,
•
korzystanie z pozwolenia stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi
(prowadzący instalacje przestrzega jednak przepisów ogólnych oraz warunków
pozwolenia).
Odszkodowanie za cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia przysługuje od organu
właściwego do cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia, a jego wysokość ustalana jest w
drodze decyzji tego organu. Decyzja ta jest niezaskarżalna (nie przysługuje od niej odwołanie
do organu II instancji), poddana jest jednak kontroli sądowej - przysługuje tu powództwo do
sądu powszechnego (przysługuje ono także w przypadku niewydania decyzji o
odszkodowaniu w terminie 3 miesięcy od zgłoszenia żądania). Termin na złożenie pozwu to
30 dni od doręczenia decyzji o wysokości odszkodowania albo od pierwszego dnia po
upływie trzymiesięcznego terminu na wydanie decyzji.
Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym
decyzja o cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia stała się ostateczna.
Wystąpienie do sądu nie wstrzymuje wykonanie decyzji o cofnięciu lub ograniczeniu
pozwolenia.
Artykuły 197 i 198 POŚ dotyczą negatywnych skutków, które mogły „pozostać” po
działalności prowadzonej na podstawie cofniętego lub ograniczonego pozwolenia.
W sytuacji, gdy negatywne skutki działalności nie zostały usunięte organ wydający
decyzję o wygaśnięciu, cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia określa w niej zakres i termin
wykonania tego obowiązku, a jeśli w pozwoleniu ustanowione zostało zabezpieczenie (na
podstawie art. 188 ust. 3 pkt 2 POŚ) - organ orzeka o jego przeznaczeniu na usunięcie
skutków działalności
W sytuacji, gdy negatywne skutki działalności zostały usunięte, a w pozwoleniu
ustanowiono zabezpieczenie, organ orzeka o jego zwrocie - na wniosek prowadzącego
instalację.
Przeniesienie pozwolenia
24
Przenoszenie pozwoleń - art. 138 ust. 2 POŚ a art. 190 POŚ
Przeniesienie pozwolenia emisyjnego należy odróżnić od przeniesienia obowiązku
jego posiadania (przeniesienie władania instalacją na podstawie tytułu prawnego).
Przeniesienie obowiązku posiadania pozwolenia może nastąpić na podstawie art. 138
ust. 2 POŚ wraz całością obowiązków związanych z eksploatacją instalacji zgodnie z
wymaganiami ochrony środowiska. Może ono nastąpić w drodze odpowiedniej umowy
przenoszącej tytuł prawny zawartej notarialnie (nie chodzi tu przy tym o każdy tytuł prawny,
a tylko ten, który upoważnia do władania) - zob. szerzej 3.13.3.
Samo zawarcie odpowiedniej umowy w formie notarialnej nie przenosi jeszcze
pozwolenia - do tego konieczne wcześniejsze przeprowadzenie opisanej niżej procedury z art.
190 POŚ.
Przeniesienie istniejącego pozwolenia może nastąpić na podstawie art. 190, zgodnie z
którym podmiot zainteresowany nabyciem tytułu prawnego (np. zakupem lub
wydzierżawieniem) do całej instalacji może złożyć wniosek o przeniesienie na niego praw i
obowiązków wynikających z pozwoleń dotyczących tej instalacji.
Właściwy organ (ten sam, który byłby właściwy do wydania pozwolenia dla danej
instalacji) wyda decyzję o przeniesieniu pozwolenia tylko wtedy, gdy nabywca daje rękojmię
prawidłowego wykonania tych obowiązków.
Decyzja z art. 190 POŚ ma charakter promesy (ma konstrukcję podobną do decyzji o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) - może być wydana więcej niż jednemu
wnioskodawcy (zainteresowanemu nabyciem tytułu do instalacji).
Skutki prawne, czyli faktyczne przeniesienie pozwolenia, decyzja z art. 190 wywołuje
dopiero z chwilą uzyskania przez nabywcę tytułu prawnego do instalacji (podpisania
odpowiedniej umowy w formie notarialnej). W tym momencie nabywca przejmuje wszystkie
obowiązki ciążące w związku z eksploatacją instalacji na poprzednio prowadzącym instalację,
wynikające z pozwolenia i przepisów ustawy oraz ustawy - Prawo wodne i przepisów ustawy
o odpadach.
Przekształcenia podmiotów prowadzących instalację a posiadane pozwolenia
Wiele problemów może powstawać w sytuacji przekształceń
posiadających pozwolenia emisyjne (np. tworzenia nowych spółek - córek).
podmiotów
Ogólna zasada w tym zakresie stanowi, że pozwolenie nie przechodzi automatycznie
na nowy podmiot (nie istnieje żaden przepis pozwalający na takie automatyczne
przeniesienie).
Wyjątek od tej zasady dotyczy niektórych przekształceń spółek handlowych - na
podstawie art. 618 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) pozwolenia wydane po dniu 1
stycznia 2001 r. (wejściu w życie k.s.h.) przechodzą automatycznie na nowe podmioty w
dwóch sytuacjach:
25
1) Łączeniu się spółek handlowych - zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 491 i
nast. k.s.h. W ten sposób łączyć mogą się spółki kapitałowe (sp. z o.o. i S.A.) albo kapitałowe
z osobowymi (jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-akcyjna). W wyniku
połączenia następuje przejęcie majątku (w tym instalacji) przez jedną ze spółek (spółka
przejmująca) lub zawiązanie nowej spółki (spółka nowo zawiązana).
2) Podziale spółek zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 528 i nast. k.s.h. Procedura
podziału dotyczyć może tylko spółek kapitałowych (S.A. i z o.o.). Następuje tu podział
majątku spółki – pozwolenie przechodzi na tę spółkę, do majątku której wchodzi instalacja.
Automatyczne przeniesienie pozwoleń następuje na podstawie art. 494 § 2 i art. 531 § 2 k.s.h.
w związku z art. 618 k.s.h.
3. Szczególne przepisy dotyczące pozwoleń zintegrowanych
Jak wspomniano wyżej - pozwolenia zintegrowane podlegają tym samym ogólnym
zasadom co poszczególne pozwolenia sektorowe (zasady te opisano w poprzednim punkcie).
Odnoszą się do nich jednak także pewne szczegółowe regulacje zawarte w art. 201 219 ustawy Prawo ochrony środowiska. Dotyczą one tak samej procedury wydawania
pozwoleń, jak i przede wszystkim dodatkowych, zaostrzonych wymagań, w tym zwłaszcza
wymagań wynikających z najlepszych dostępnych technik (BAT - Best Available
Techniques), jakie spełniać muszą instalacje objęte wymogiem uzyskania pozwolenia
zintegrowanego. Wymagania te sprowadzają się nie tylko do zaostrzonych standardów
emisyjnych oraz równoważnych parametrów i środków technicznych służących eliminowaniu
lub zmniejszaniu emisji, ale dotyczą także kwestii zarządzania przedsiębiorstwem i jego
„ekologicznej efektywności” w kontekście wykorzystania energii i materiałów, poboru wody
itp. Sprostanie tym wymaganiom będzie sporym wyzwaniem. Stąd też ustawodawca
przewidział pewną „furtkę” dla tych zakładów, które w obecnej chwili nie są w stanie im
sprostać. „Furtką” taką jest instytucja programów dostosowawczych [zob. niżej].
Instytucja zintegrowanego pozwolenia w Polsce oparta jest na koncepcji
zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń wyrażonej w dyrektywie IPPC.
Celem wydawania pozwoleń zintegrowanych jest skierowanie uwagi przedsiębiorców i
organów administracji na problem oddziaływania instalacji na środowisko jako całość, tj. na
wszystkie jego elementy, ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkujące. Fakt ten, w
połączeniu z nowatorskim charakterem instytucji pozwoleń zintegrowanych oraz
podwyższonymi wymaganiami stawianymi przed instalacjami objętymi wymogiem uzyskania
takiego pozwolenia sprawia, iż przepisy w tym zakresie uważane są za jedne z
najważniejszych w ustawie POŚ [zob. M. Górski w Ustawa prawo ochrony środowiska.
Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001].
Przedsiębiorcy będą musieli stosować to całościowe podejście przy eksploatacji instalacji
(czy też szerzej - przy zarządzaniu przedsiębiorstwem), w tym w procesie ubiegania się o
pozwolenie zintegrowane i przy późniejszej realizacji jego warunków. Organy administracji
będą stosować kompleksowe podejście do ochrony środowiska przy wydawaniu i późniejszej
kontroli pozwoleń zintegrowanych. [Zob. też: M. Behnke, Pozwolenia zintegrowane w
polskim systemie prawa, w: Pozwolenia zintegrowane - nowy instrument w ochronie
środowiska, red. R. Pochyluk, J. Szymański, wyd. Centrum Ochrony Środowiska Politechniki
Gdańskiej i Biuro Projektowo-Doradcze EKO-KONSULT, Gdańsk 2001].
26
Przedmiot pozwolenia zintegrowanego
Pozwolenie zintegrowane wymagane jest dla instalacji, której funkcjonowanie, ze
względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne
zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości
[nt. pojęcia instalacji - zob. wyżej - punkt 1 niniejszej części opracowania].
Listę takich instalacji określił Minister Środowiska w rozporządzeniu z dnia 26 lipca 2002 r.
w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie
poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz.
1055), wydanym na podstawie art. 201 ust. 2 POŚ. Rozporządzenie rozstrzyga zatem które
instalacje mogą „powodować znaczne zanieczyszczenie”. Z analizy tego rozporządzenia
wynika, że powiela ono aneks I do dyrektywy IPPC (umieszczenie w rozporządzeniu treści
aneksu I stanowiło bowiem niezbędne minimum konieczne ze względu na wypełnienie
wymagań UE). Minister Środowiska był uprawniony do rozszerzenia zakresu rozporządzenia
w stosunku do aneksu I (tj. do objęcia nim dodatkowych instalacji), jednakże tego nie uczynił.
Dodać należy, iż podobnie jak przyjęto to w dyrektywie, również i rozporządzenie nie
dotyczy instalacji lub ich części stosowanych wyłącznie do badania, rozwoju lub testowania
nowych produktów lub procesów technologicznych.
W ślad za aneksem do dyrektywy, określone w rozporządzeniu rodzaje instalacji
pogrupowane są w zależności od sektora gospodarki. Przyporządkowanie instalacji do danego
sektora ma przy tym znaczenie jedynie porządkowe, nie zaś normatywne. Znaczenie
normatywne mają natomiast wartości progowe stosowane w rozporządzeniu w odniesieniu
np. do mocy nominalnej, zdolności produkcyjnej itp. Tak więc na przykład instalacja do
spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MWt będzie wymagała pozwolenia
zintegrowanego niezależnie od tego, czy funkcjonuje ona w ramach elektrowni (czyli
przemysłu energetycznego) czy też np. w hutnictwie lub przemyśle mineralnym czy
chemicznym. Dodać należy, iż parametry tego samego rodzaju, charakteryzujące skalę
działalności prowadzonej w instalacji i odnoszące się do instalacji tego samego rodzaju
położonych na terenie jednego zakładu, sumuje się.
Uzyskanie pozwolenia zintegrowanego wymagane jest zarówno w przypadku
rozpoczęcia eksploatacji instalacji objętej obowiązkiem jego uzyskania, jak i w przypadku
istotnej zmiany takiej instalacji.
Zgodnie z definicjami zawartymi w art. 3 POŚ:
•
Eksploatacja instalacji lub urządzenia to ich użytkowanie oraz utrzymywanie w
sprawności. Utrzymywanie w sprawności obejmuje przy tym sytuacje, w których
prowadzona przy pomocy urządzeń lub instalacji działalność zostaje z jakichś
powodów wstrzymana (czasowe wyłączenie z ruchu np. z powodu remontu,
modernizacji, czy też z uwagi na produkcję sezonową), dotyczy też np. ciągów
technologicznych utrzymywanych na wypadek awarii czy utrzymywania gotowości
produkcyjnej pieców [por. M. Behnke, op. cit.; Rotko w: Ustawa - Prawo ochrony
środowiska. Komentarz. red. J. Jendrośka, wyd. Centrum Prawa Ekologicznego,
Wrocław 2001].
•
Istotna zmiana instalacji to taka zmiana sposobu funkcjonowania instalacji lub jej
rozbudowa, która może powodować zwiększenie negatywnego oddziaływania na
środowisko. Uznanie danego działania za zmianę jest przy tym całkowicie niezależne
od tego, czy powoduje to konieczność uzyskania jakichkolwiek decyzji
27
przewidzianych w prawie budowlanym (pozwolenie na budowę, na zmianę sposobu
użytkowania obiektu budowlanego).
Z wprowadzaniem zmian „zwykłych” (tj. innych niż istotne) w eksploatacji instalacji
wiąże się instytucja notyfikacji tj. informowania przez prowadzącego instalację organu
właściwego do wydania pozwolenia o planowanej zmianie. Organ może przy tym uznać, że
planowane zmiany wymagają zmiany warunków pozwolenia i w związku z tym - w terminie
30 dni od otrzymania zawiadomienia - zobowiązać prowadzącego do złożenia wniosku o
zmianę pozwolenia.
Natomiast w przypadku wprowadzania zmian „istotnych” prowadzący instalację
powinien od razu wystąpić z wnioskiem o zmianę pozwolenia zintegrowanego.
Ustawa POŚ wymaga przy tym w art. 203, aby wszystkie instalacje wymagające
pozwolenia zintegrowanego znajdujące się na terenie jednego zakładu objęte były jednym
takim pozwoleniem. Nie dotyczy to jednak instalacji, które nie wymagają pozwolenia
zintegrowanego. Nie będą one objęte jednym pozwoleniem zintegrowanym.
Tak więc w przypadku, gdy na terenie jednego zakładu znajduje się kilka odrębnych
instalacji (niepowiązanych ze sobą technologicznie - wtedy bowiem, zgodnie z definicją,
byłyby jedną instalacją), z których część potrzebuje pozwolenia zintegrowanego, a inne tylko pozwoleń sektorowych powstanie sytuacja, w której dla wszystkich „zintegrowanych”
należy uzyskać jedno pozwolenie, a dla pozostałych - odpowiednią liczbę pozwoleń
sektorowych.
Wymagania odnoszące się do instalacji podlegających pozwoleniu
zintegrowanemu
Najlepsza dostępna technika - BAT
Kluczową rolę dla wdrażania koncepcji zintegrowanego zapobiegania i kontroli
zanieczyszczeń oraz wydawania pozwoleń zintegrowanych pełni instytucja najlepszych
dostępnych technik. Zgodnie bowiem z art. 204 ust 1 instalacje wymagające pozwolenia
zintegrowanego muszą spełniać wymagania wynikające z najlepszych dostępnych technik, w
tym zwłaszcza nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych z
wyjątkiem progów tolerancji.
Instytucja najlepszych dostępnych technik wprowadzona została do polskiego prawa w celu
realizacji przepisów dyrektywy IPPC dotyczących tzw. BAT (czyli Best Available
Techniques). Wzorowana na dyrektywie jest też definicja najlepszych dostępnych technik
zawarta w art. 3 pkt 10 ustawy POŚ.
Najlepsza dostępna technika (BAT) to, zgodnie z ustawową definicją, najbardziej
efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej
działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych,
mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe,
ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość, z tym że pojęcie:
a) “technika” oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i sposób, w jaki
dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz
likwidowana,
b) “dostępne techniki” oznacza techniki o takim stopniu rozwoju, który
umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z
28
uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku
kosztów inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki
prowadzący daną działalność może uzyskać,
c) “najlepsza technika” oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu
wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości,
Wzorowanie definicji polskiej na definicji BAT z art. 2 ust. 11 Dyrektywy IPPC
powoduje też powielenie pewnej niekonsekwencji zawartej w dyrektywie. Otóż w definicji
ogranicza się niejako rolę BAT do stanowienia podstawy do określania granicznych wartości
emisyjnych. Tymczasem jest ona daleko szersza, gdyż BAT stanowić ma podstawę dla
praktycznie wszelkich wymagań ochrony środowiska określonych dla instalacji
wymagających pozwolenia zintegrowanego. Zapisane jest to w art. 204 ust 1 ustawy POŚ. W
dyrektywie IPPC widać to wyraźnie w art. 9 ust 4, który nakazuje, aby na BAT oparte były
nie tylko graniczne wartości emisyjne, ale też i równoważne parametry i środki techniczne
mogące uzupełniać lub niekiedy zastępować graniczne wartości emisyjne.
W Polsce dodatkowy problem na tle definicji BAT powstaje w związku z faktem, iż
ustawa POŚ nie jest zbyt konsekwentna w rozróżnianiu powszechnie obowiązujących od
indywidualnie określanych norm emisji. Powodować to może poważne problemy z
prawidłowym wykonywaniem dyrektywy na tle art. 207 ust 3 ustawy POŚ i stąd wymaga
pewnych zabiegów interpretacyjnych.
Zwrócić należy uwagę, iż BAT stanowi podstawę do określenia jedynie „warunków
brzegowych” eksploatacji instalacji (tzn. dopuszczalnej emisji, lub równoważnych
parametrów, środków technicznych itp.) nie stanowi zaś w żadnym razie podstawy do
określania w pozwoleniu wymogu stosowania konkretnych technik czy technologii. Wyraźnie
podkreślone jest to w art. 9 ust 4 dyrektywy IPPC.
BAT – ekologia a ekonomia
W świetle przytoczonych wyżej definicji oczywistym jest, iż rola BAT pomyślana jest
nie tyle dla zaostrzania wymagań ekologicznych w każdym aspekcie oddziaływania instalacji
na środowisko, co przede wszystkim dla zapewnienia kompleksowego podejścia do spraw
ochrony środowiska. Nie jest też instytucja BAT pomyślana dla zapewnienie prymatu
ekologii nad ekonomią – chodzi bowiem tutaj o harmonijne ich połączenie, a nie rywalizację.
Potwierdzają to określone w ustawie przesłanki określania BAT.
Przesłanki określania BAT
Zgodnie z art. 207 ust 1 ustawy POŚ, określając wymagania BAT uwzględnia się:
1) rachunek kosztów i korzyści,
2) czas niezbędny do wdrożenia BAT dla danego rodzaju instalacji,
3) zapobieganie zagrożeniom dla środowiska powodowanym przez emisje lub ich
ograniczanie do minimum,
4) podjęcie środków zapobiegających poważnym awariom przemysłowym lub
zmniejszających do minimum powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska.
Rozporządzenie określające minimalne wymagania wynikające z BAT
29
Ustawa POŚ zawiera w art. 206 ust 2 upoważnienie dla Ministra Środowiska, aby
uwzględniając potrzebę zapewnienia jednolitego podejścia do wydawania zintegrowanych
pozwoleń na obszarze całego kraju, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
gospodarki określił, w drodze rozporządzenia, minimalne wymagania wynikające z najlepszej
dostępnej techniki, jakie muszą spełniać instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego,
w tym:
•
graniczne wielkości emisyjne,
•
w uzasadnionych przypadkach wzajemne, wariantowe relacje pomiędzy granicznymi
wielkościami emisyjnymi dotyczącymi: wprowadzania gazów lub pyłów do
powietrza, odprowadzania ścieków, wytwarzania odpadów i emitowania hałasu, oraz
pól elektromagnetycznych,
•
progi tolerancji dla uzasadnionych odstępstw od ustalonych granicznych wielkości
emisyjnych oraz czas ich stosowania,
•
wymagania dotyczące energochłonności i materiałochłonności,
•
inne niezbędne wymagania techniczne.
Upoważnienie do określenia minimalnych wymagań BAT w rozporządzeniu jest dość
szeroko ujęte i obejmuje kilka różnych spraw. Niekoniecznie więc wszystkie muszą być ujęte
w ewentualnym rozporządzeniu (lub rozporządzeniach – bo może być ich kilka). Zwłaszcza
kwestia określenia wzajemnych wariantowych relacji między granicznymi wartościami
emisyjnymi „sektorowymi” może rodzić wiele problemów. Wiele tutaj będzie zależało od
rozwoju sytuacji w Unii Europejskiej, zwłaszcza zaś od tego czy Komisja i państwa
członkowskie zdecydują się na określenie przewidzianych w Dyrektywie IPPC granicznych
wartości emisyjnych tzw. „wspólnotowych” - tzn. powszechnie obowiązujących w państwach
Unii Europejskiej. Jak dotąd niewiele na to wskazuje, gdyż zbyt wielkie są tutaj rozbieżności
poglądów pomiędzy państwami członkowskimi.
Przy określaniu minimalnych wymagań BAT uwzględniane będą przede wszystkim
dokumenty referencyjne z Sewilli (tzw. BREF) a także adekwatne dokumenty z Banku
Światowego, OECD czy też innych organizacji międzynarodowych. Traktowane one będą
jako listy alternatywnych technik i rozwiązań, wskazujące możliwe do uzyskania poziomy
emisyjne oraz wskaźniki energochłonności i materiałochłonności. Będą one określane w
rozporządzeniu jako przedziały dopuszczalnych wartości normatywnych w uzależnieniu od
znaczących wskaźników i parametrów [zob. M. Typko, Warunki wdrożenia Dyrektywy IPPC
w Polsce w: Pozwolenia zintegrowane - nowy instrument w ochronie środowiska, red. R.
Pochyluk, J. Szymański, wyd. Centrum Ochrony Środowiska Politechniki Gdańskiej i Biuro
Projektowo-Doradcze EKO-KONSULT, Gdańsk 2001, s 29].
Delegacja do wydania rozporządzenia ma charakter fakultatywny, co oznacza, iż
Minister może, ale nie musi z niej skorzystać. Brak rozporządzenia, w tym brak granicznych
wartości emisyjnych, nie warunkuje w żaden sposób wydawania pozwoleń zintegrowanych.
Rozporządzenie jak dotąd nie zostało wydane i nie pojawił się nawet żaden jego projekt.
Jak wspomniano wyżej - eksploatacja instalacji wymagającej pozwolenia nie może
powodować przekroczenia granicznych wielkości emisji; odstępstwo od nich jest możliwe
jedynie w zakresie opisanych wyżej progów tolerancji - pod warunkiem, że będzie to z
korzyścią dla środowiska jako całości oraz – jednocześnie – nie zostaną naruszone standardy
emisyjne (chodzi tu o „ogólne” standardy, nie zaś o graniczne wielkości emisji będące
standardami specjalnymi, dodatkowymi dla instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego).
30
Dopuszczalna emisja, graniczne wielkości emisyjne i progi tolerancji
Konstrukcja przepisów ustawy POŚ dotyczących pozwoleń zintegrowanych oparta
niejako jest na założeniu, iż Minister Środowiska skorzysta z delegacji ustawowej zawartej w
art. 206 ust 2 ustawy do określenia tzw. granicznych wielkości emisyjnych (tzn. specjalnych
standardów emisyjnych wydawanych dla instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego) oraz tzw. progów tolerancji. Stanowiłyby one podstawę i punkt odniesienia
dla organów wydających pozwolenia zintegrowane do ustalenia dopuszczalnej emisji dla
indywidualnej instalacji.
Jednakże ustalenie granicznych wielkości emisyjnych i progów tolerancji nie jest
warunkiem niezbędnym dla możliwości wydawania pozwoleń zintegrowanych i określania
w nich dopuszczalnej emisji. Sytuacja, gdy graniczne wielkości emisyjne i progi tolerancji nie
zostały określone ogólnie (lub zostały określone tylko dla pewnych rodzajów instalacji lub
rodzajów emisji), regulowana jest w art. 207 ust 3 ustawy.
Tak więc ustawa przewiduje dwa równoprawne sposoby określania dopuszczalnej emisji
w pozwoleniu zintegrowanym:
•
w sytuacji, gdy w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 206 ust 2 pkt 1
określone są ogólnie graniczne wielkości emisji i progi tolerancji,
•
w sytuacji, gdy graniczne wielkości emisji i progi tolerancji nie są określone
ogólnie.
Wprawdzie obydwa te sposoby są równoprawne, nie sposób nie zauważyć, iż na tle
konstrukcji ustawy pierwszy z tych sposobów uznać można za niejako podstawowy, drugi zaś
jako zapasowy.
Graniczne wielkości emisyjne to, zgodnie z art. 204 ust 2 ustawy POŚ, takie dodatkowe
standardy emisyjne, które nie mogą być przekraczane przez instalacje wymagające
pozwolenia zintegrowanego.
W świetle tego przepisu, oraz art. 206 ust 2 pkt 1 oraz art. 207 ust 3, zauważyć można,
iż ustawodawca polski zdaje się traktować graniczne wielkości emisyjne jako rodzaj
powszechnie obowiązujących standardów emisyjnych z instalacji, odróżniając je niejako od
dopuszczalnej wielkości emisji z instalacji, która ustalana jest indywidualnie dla każdej
instalacji w pozwoleniu.. Problem ten ma odniesienie do całego prawa emisyjnego. Pojawia
się również w przypadku instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego. Stylizacja
przepisów ustawy w tym zakresie zdaje się wskazywać, iż mianem granicznych wielkości
emisyjnych ustawodawca określa jedynie powszechnie obowiązujące standardy emisyjne
określone na podstawie art. 206 ust. 2 pkt 1) dla instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego. W Dyrektywie IPPC tymczasem mianem tym (a w istocie mianem
„granicznych wartości emisyjnych” – emission limit values) określa się dopuszczalną emisję
z instalacji ustalaną w pozwoleniu zintegrowanym, niezależnie od tego czy istnieją tzw.
„wspólnotowe” graniczne wartości emisyjne ustalane na podstawie art. 18 Dyrektywy, czy też
ustalana jest ona jedynie indywidualnie dla danej instalacji w tym pozwoleniu. Różnica ta
może mieć duże znaczenie w sytuacji określania dopuszczalnej emisji przy braku granicznych
wielkości emisyjnych określonych ogólnie w rozporządzeniu. Aby zatem prawidłowo
realizować postanowienia dyrektywy IPPC należy odpowiednio interpretować postanowienia
ustawy uznając, iż mianem granicznych wielkości emisyjnych ustawodawca określa zarówno
31
ogólne standardy ustanowione na podstawie art. 206 ust. 2 pkt 1, jak i indywidualne normy
dopuszczalnej emisji ustanowione dla konkretnej instalacji w pozwoleniu.
Zwrócić można ponadto uwagę, iż ustawa jest dość niekonsekwentna jeśli chodzi o
stosowaną terminologię odnośnie samych „granicznych wielkości”. Nawet w tym samym
artykule raz posługuje się terminem „graniczne wielkości emisyjne” (np. art. 206 ust 2 i 4) a
raz „graniczne wielkości emisji’ (np. w art. 206 ust 5 i 6). Nie ma żadnych podstaw by z
różnicą tą wiązać jakiekolwiek skutki normatywne – przyjąć należy, iż chodzi tutaj o tą samą
instytucję prawną.
Graniczne wielkości emisyjne określone mają być w rozporządzeniu wydanym na
podstawie art. 206 ust 2 pkt 1 ustawy. Przy ich określaniu stosuje się pewne ogólne wytyczne
odnośnie określania ogólnych standardów emisyjnych ustalone w art. 145 ust. 3.
Zgodnie z nimi, w rozporządzeniu dotyczącym granicznych wielkości emisyjnych
mogą zostać ustalone:
•
zróżnicowane wartości standardów (tzn. granicznych wielkości emisyjnych):
a)
w zależności od rodzaju działalności, technologii lub operacji
technicznej,
b)
w zależności od terminu oddania instalacji do eksploatacji,
•
sytuacje uzasadniające przejściowe odstępstwa od standardów (tzn. granicznych
wielkości emisyjnych) oraz granice odstępstw,
warunki uznawania standardów (tzn. granicznych wielkości emisyjnych) za
dotrzymane.
•
Ustawodawca określił także pewne szczegółowe dyspozycje odnośnie poszczególnych
granicznych wielkości emisyjnych. Bezpośrednio w art. 206 określił te wytyczne w
odniesieniu do odprowadzania ścieków i pól elektromagnetycznych. Regulowane to jest
odpowiednio w art.206 ust 5 i 6.
Graniczne wielkości emisji w razie odprowadzania ścieków mogą być określone odpowiednio
jako:
1)
masa substancji w ściekach przypadająca na jednostkę masy
wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,
2)
stężenie substancji w ściekach,
3)
masa substancji w ściekach wprowadzana w określonym czasie,
4)
temperatura ścieków.
Graniczne wielkości emisji w razie wytwarzania pól elektromagnetycznych mogą być
określone jako:
1)
napięcia znamionowe linii i stacji elektroenergetycznych,
2)
maksymalna równoważna moc promieniowana izotropowo dla instalacji
emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0,03 MHz do 300.000 MHz:
radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych.
Graniczne wielkości emisji dla powietrza, hałasu i odpadów
Zgodnie z art. 206 ust. 4 przy ustalaniu granicznych wielkości emisyjnych w zakresie:
1)
wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza,
2)
wytwarzania odpadów,
3)
emitowania hałasu
32
stosuje się odpowiednio przepisy art. 145 ust. 2 .
Stosując odpowiednio art. 145 ust 2, graniczne wielkości emisyjne ustala się:
•
•
•
w przypadku wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza odpowiednio jako:
a)
stężenie gazów lub pyłów w gazach odlotowych lub
b)
masę gazów lub pyłów wprowadzanych w określonym czasie, lub
c)
stosunek masy gazów lub pyłów do jednostki wykorzystywanego
surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,
w razie wytwarzania odpadów - jako stosunek jednostki objętości albo masy
powstających odpadów w stosunku do jednostki wykorzystywanego surowca,
materiału, paliwa lub powstającego produktu,
w razie powodowania hałasu - jako poziom mocy akustycznej instalacji.
Jak już wspomniano, celem wydawania pozwoleń zintegrowanych jest osiągnięcie
wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska. Nie zawsze jednak jest możliwa
jednakowa skuteczność w eliminowaniu lub minimalizowaniu emisji do wszystkich
elementów środowiska. Pewne techniki lub technologie mogą na przykład pozwalać na
bardzo znaczną redukcje emisji w niektórych tylko elementach. Stąd też celowe jest
wprowadzenie możliwości dość elastycznego określania granicznych wielkości emisyjnych w
takich sytuacjach.
Celowi temu służy przewidziana w art. 206 ust. 2 pkt 2 ustawy POŚ delegacja do
określenia w rozporządzeniu w uzasadnionych przypadkach wzajemnych, wariantowych
relacji pomiędzy granicznymi wielkościami emisyjnymi dotyczącymi:
•
wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza,
•
odprowadzania ścieków,
•
wytwarzania odpadów i emitowania hałasu, oraz
•
pól elektromagnetycznych,
Określenie wariantowych relacji pomiędzy granicznymi wielkościami emisyjnymi, podobnie
jak określenie samych granicznych wielkości w formie powszechnie obowiązujących
standardów emisyjnych nie jest wymagane przez dyrektywę IPPC.
Określanie w pozwoleniu zintegrowanym dopuszczalnej emisji dla konkretnej
instalacji jest ułatwione w sytuacji, gdy określone są graniczne wielkości emisyjne na
podstawie art. 206 ust 2 pkt 1. Jak wspomniano wyżej, zgodnie z art. 204 eksploatacja
instalacji wymagającej pozwolenia nie może powodować przekroczenia granicznych
wielkości emisji. Stanowią one więc dla organu podstawowy punkt odniesienia przy ustalaniu
dopuszczalnej emisji w pozwoleniu zintegrowanym. W określonych ustawą przypadkach
organ może jednak określić w pozwoleniu wymagania co do dopuszczalnej emisji zaostrzone
lub złagodzone w stosunku do granicznych wielkości emisyjnych określonych ogólnie w
rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 206 ust. 2 pkt 1 ustawy.
Zgodnie z dyrektywą IPPC przy wydawaniu pozwoleń zintegrowanych brać należy
pod uwagę specyficzne cechy danej instalacji, jej lokalizację i lokalne warunki środowiskowe
(art. 9 ust 4 dyrektywy IPPC). W szczególności dyrektywa wymaga (art. 10) zastosowania
zaostrzonych wymagań w przypadku, gdy jest to niezbędne dla zachowania standardów
jakości środowiska.
33
W polskim prawie istnieje kilka przepisów realizujących powyższe postanowienia
dyrektywy IPPC. Przede wszystkim są to przepisy wyraźnie wskazujące na relację
dopuszczalnej emisji do standardów jakościowych, w tym art. 144 oraz zwłaszcza art. 205
ustawy. Zgodnie z nim:
Nieprzekraczanie wielkości emisji wynikającej z zastosowania najlepszej dostępnej techniki
nie zwalnia z obowiązku dotrzymania standardów jakości środowiska”
W ślad za tym art. 186 pkt 4 zakazuje wydania pozwolenia, jeśli eksploatacja instalacji
powodowałaby przekroczenie jakości środowiska. W przypadku tym, jak i w przypadku
innych określonych w art.186 powodów odmowy udzielania pozwolenia – mamy w istocie
alternatywę: albo organ odmówi pozwolenia, albo też określi w pozwoleniu wymagania co do
dopuszczalnej emisji zaostrzone w stosunku do granicznych wielkości emisyjnych na tyle, na
ile skutkować to będzie usunięciem przesłanek nakazujących odmowę udzielenia pozwolenia.
Polskie prawo przewiduje nie tylko zaostrzenie wymagań wynikających z granicznych
wielkości emisyjnych – ale też i ich złagodzenie. W tym celu wprowadzono pojęcie tzw.
progów tolerancji.
Próg tolerancji, zgodnie z art. 206 ust. 3, to taka wartość, o którą do wskazanego
czasu mogą być przekraczane graniczne wielkości emisyjne.
We wspomnianej już delegacji ustawowej do określenia minimalnych wymagań BAT
zawarte też jest, w art. 206 ust. 2 pkt 3, upoważnienie do określenia progów tolerancji dla
uzasadnionych odstępstw od ustalonych granicznych wielkości emisyjnych oraz czas ich
stosowania.
Zgodnie z art. 207 ust. 3 odstępstwo od granicznych wartości emisyjnych jest możliwe
jedynie w zakresie opisanych wyżej progów tolerancji - pod warunkiem, że będzie to z
korzyścią dla środowiska jako całości oraz – jednocześnie – nie zostaną naruszone standardy
emisyjne (chodzi tu o standardy określone na podstawie art. 145 ustawy POŚ tzn. mające
zastosowanie do wszystkich instalacji, nie zaś o graniczne wielkości emisji będące
standardami specjalnymi, dodatkowymi dla instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego).
Instytucja progów tolerancji wprowadzona została do ustawy w celu umożliwienia
starszym polskim zakładom „łagodnego” dochodzenia do granicznych wielkości emisji a
jednocześnie systematycznego zaostrzania wymagań. Będą one, jak się zapowiada, określone
procentowo i systematycznie zmniejszane w kolejnych latach w określonym w
rozporządzeniu tempie [zob. M. Typko, Warunki wdrożenia Dyrektywy IPPC w Polsce w:
Pozwolenia zintegrowane - nowy instrument w ochronie środowiska, red. R. Pochyluk, J.
Szymański, wyd. Centrum Ochrony Środowiska Politechniki Gdańskiej i Biuro ProjektowoDoradcze EKO-KONSULT, Gdańsk 2001, s 29].
Sposób określenia w ustawie instytucji „progów tolerancji” rodzi pewne problemy
interpretacyjne. Na tle przepisów ustawy możliwe są bowiem trzy sposoby jego rozumienia i
stosowania. Albo bowiem jest to:
•
wytyczna dla organów odnośnie ustanawiania w pozwoleniu indywidualnych
dopuszczalnych wielkości emisji w relacji do ogólnych granicznych wielkości
emisyjnych określonych na podstawie art.206 ust 2 pkt 1, albo jest to
34
•
•
niejako „legalizacja” niedotrzymywania (w pewnym czasie i w pewnych granicach)
ustalonych w pozwoleniu indywidualnych dopuszczalnych wielkości emisji, albo w
końcu jest to
podstawa do ustalania w pozwoleniu obok indywidualnie określonych granicznych
wielkości emisyjnych również i dopuszczalnych odstępstw od nich,
W tym pierwszym przypadku progi tolerancji miałyby znaczenie praktycznie tylko dla
organu i tylko na etapie określania dopuszczalnej emisji w pozwoleniu. Organ stosując owe
progi tolerancji odpowiednio określiłby poziomy dopuszczalnej emisji dla indywidualnych
instalacji, biorąc pod uwagę lokalne warunki i ekonomiczno-techniczne uwarunkowania
dotrzymywania przez daną instalację ogólnych granicznych wielkości emisyjnych. Przy takim
rozumieniu, istnienie progów tolerancji ma sens jedynie w przypadku istnienia ogólnych
granicznych wielkości emisji ustalonych w rozporządzeniu. W sytuacji gdy ich nie ma, tzn. w
sytuacji określonej w art. 207 ust. 3 – zastosowanie progów tolerancji jest bezprzedmiotowe,
gdyż organ i tak w sposób indywidualny ustala dla danej instalacji dopuszczalną emisję,
biorąc pod uwagę jedynie obowiązujące ogólne standardy emisyjne ustalone na podstawie art.
145 ustawy.
W drugim przypadku progi tolerancji miałyby znaczenie przede wszystkim dla
prowadzącego instalację na etapie eksploatowania instalacji. Niejako z mocy ustawy miałby
on prawo niestosowania się (w granicach i czasie określonych w rozporządzeniu wydanym na
podstawie art. 206 ust 2 pkt 3) do ustalonych w pozwoleniu dopuszczalnych wielkości emisji
pod warunkiem, że będzie to z korzyścią dla środowiska jako całości i nie zostaną naruszone
standardy emisyjne.
W trzecim przypadku progi tolerancji służyłyby do określania w pozwoleniu niejako
podwójnych wielkości emisyjnych: zasadniczych granicznych wielkości emisyjnych oraz
dopuszczalnych odstępstw od nich.
W literaturze przedmiotu brak jest głębszej refleksji odnośnie omawianych tutaj problemów.
Brak jest też poglądów przemawiających za przyjęciem którejkolwiek z omawianych
interpretacji. Celowe wydaje się więc wskazanie argumentów przemawiających za i przeciw
każdej z nich.
Interpretacja druga wydaje się najmniej trafna. Zakłada ona bowiem swobodę
prowadzących instalacje w ocenie, kiedy mogą oni w praktyce odstępować od przestrzegania
ustalonych w pozwoleniu wielkości emisyjnych, gdyż uzasadnione to będzie korzyścią dla
środowiska jako całości. Pozbawiałoby to organy administracji wpływu na władcze
określanie sposobu eksploatacji instalacji. Przyjęcie takiej interpretacji byłoby
fundamentalnie sprzeczne z konstrukcją całej ustawy, w tym zwłaszcza przepisów o
pozwoleniu zintegrowanym, gdzie zakłada się wzmożony nadzór nad realizacją wymagań
wynikających z BAT.
Również mało przekonywująca jest interpretacja trzecia. Przede wszystkim nie
znajduje ona potwierdzenia w przepisach wskazujących, co powinno być określone w
pozwoleniu. Nigdzie tam, w szczególności w art. 211, nie ma wzmianki o określeniu
dopuszczalnych odstępstw od granicznych wielkości emisyjnych ustalonych w pozwoleniu
dla danej instalacji. Ponadto wprowadzanie odstępstw od granicznych wielkości emisyjnych
w sytuacji braku ogólnych granicznych wielkości emisyjnych byłoby bezprzedmiotowe, gdyż
dopuszczalną wielkość emisji z instalacji ustala się i tak indywidualnie, mając za podstawę
jedynie ogólne standardy emisyjne z art. 145 ustawy. Normowanie tutaj dopuszczalnych
odstępstw od i tak określonych indywidualnie dopuszczalnych poziomów emisji byłoby
35
mnożeniem bytów ponad potrzebę. Co więcej, w tej sytuacji omawiana interpretacja zakłada
niejako, iż dopuszczalna emisja z instalacji określona jest bardziej rygorystycznie niż
obowiązujące standardy emisyjne – do czego nie ma żadnych podstaw normatywnych.
Najbardziej przekonywująca w tej sytuacji wydaje się pierwsza interpretacja.
Potwierdza ją wykładnia systematyczna wzmiankowanych przepisów. Wpierw bowiem
ustawodawca przewiduje określenie ogólnych granicznych wielkości emisyjnych (art. 206
ust. 2 pkt 1), następnie określenie progów tolerancji do uzasadnionych odstępstw od tych
ogólnych wielkości emisyjnych (art.206 ust 2 pkt 3), dalej zaś sposób wykorzystania progów
tolerancji przy określaniu odstępstw od ogólnych granicznych wielkości emisyjnych w
ramach ustalania w pozwoleniu dopuszczalnej emisji w indywidualnych przypadkach (art.
207 ust. 2), w końcu zaś sytuację (art.207 ust 3), gdy nie ma określonych ogólnych
granicznych wielkości emisyjnych, nie ma więc potrzeby korzystania z progów tolerancji,
gdyż dopuszczalną wielkość emisji z instalacji ustala się i tak indywidualnie, mając za
podstawę jedynie ogólne standardy emisyjne z art. 145 ustawy.
Dodać należy, iż niezależnie od przyjęcia którejkolwiek z omawianych wyżej
interpretacji, stosowanie w praktyce odstępstw od granicznych wielkości emisyjnych
uzależnione jest od tego, czy progi tolerancji zostaną określone w rozporządzeniu wydanym
na podstawie art. 206 ust 2 pkt 3. Różni to rozwiązanie przyjęte ostatecznie w ustawie POŚ od
rozwiązania przyjętego w rządowym projekcie tej ustawy skierowanym do Sejmu (druk nr
1856), gdzie nie przewidywano ani samej instytucji progów tolerancji ani też tym bardziej
określenia ich w rozporządzeniu.
Zakładając przyjęcie pierwszej interpretacji, fakt określenia w rozporządzeniu progów
tolerancji ma znaczenie tylko w przypadku określenia również ogólnych granicznych
wielkości emisyjnych. W sytuacji, gdy te ostatnie nie są określone – brak określenia progów
tolerancji nie wpływa na możliwość i sposób wydawania pozwoleń zintegrowanych.
Określanie dopuszczalnej emisji przy braku ogólnych granicznych wielkości emisyjnych
Jak już wspomniano, w ustawie podstawowym niejako sposobem określania w
pozwoleniu zintegrowanym dopuszczalnej emisji z instalacji jest oparcie się na ogólnych
granicznych wielkościach emisyjnych ustalonych na podstawie art. 206 ust 2 pkt 1. Wokół
tego rozbudowano możliwość określenia wariantowych relacji między nimi oraz progów
tolerancji. Określenie ich wszystkich, podobnie jak i innych minimalnych wymagań
wynikających z BAT, nie jest łatwe i wymaga czasu. Jednocześnie jednak upływa termin
przewidziany na uzyskanie pozwoleń zintegrowanych. Zdając sobie sprawę z tych
uwarunkowań, oraz faktu, iż brak określonych ogólnych granicznych wielkości emisyjnych
nie powinien uniemożliwiać wydawania pozwoleń zintegrowanych – ustawodawca
przewidział również i niejako „zapasowy” sposób. Uregulował mianowicie sytuację, w której
organy wydawać będą pozwolenia przy braku ogólnych granicznych wielkości emisyjnych.
W tym celu w toku prac ustawodawczych w Sejmie do ustawy wprowadzono (bo nie był on
przewidziany w projekcie rządowym zawartym w druku nr 1856) specjalny przepis zawarty w
art. 207 ust 3.
Zgodnie z tym przepisem, jeśli graniczne wielkości emisyjne nie zostały określone na
podstawie art. 206 ust 2 pkt 1, dopuszczalną wielkość emisji ustala się uwzględniając
potrzebę przestrzegania obowiązujących standardów emisyjnych.
Dyspozycja art. 207 ust 3 znajduje zastosowanie zarówno w sytuacji, gdy w ogóle nie
zostały określone w rozporządzeniu żadne graniczne wielkości emisyjne, jak również i w
36
sytuacji, gdy takie wielkości graniczne zostały określone – jednak nie dla wszystkich
substancji lub instalacji. Dla porządku dodać też należy, iż oczywiście w takiej sytuacji
stosuje się standardy określone na podstawie art.145 ustawy POŚ tzn. mające zastosowanie do
wszystkich instalacji.
W świetle powyższych postanowień zastanawiać się można, czy w sytuacji określonej
w art. 201 ust 3 organ ma prawo stosowania wymagań wynikających z najlepszej dostępnej
techniki (BAT). Pytanie to jest zasadne w świetle definicji zawartej w art. 3 pkt. 10 oraz
postanowień art. 204 ust 1. Wymagania wynikające z BAT związane są bowiem w ustawie
tylko z „granicznymi wielkościami emisyjnymi” nie zaś z „ustalaniem dopuszczalnej emisji”.
Jeśli zatem uznamy obydwa pojęcia za dotyczące odmiennych instytucji prawnych - to
będziemy musieli uznać, iż organ nie ma prawa stosować BAT w sytuacji określonej w art.
207 ust 3.
Wniosek taki byłby ewidentnie sprzeczny z wymaganiami dyrektywy IPPC a także z
intencjami ustawodawcy. Intencje te wyraźnie określone są w art.3 pkt.33 gdzie utożsamia się
pojęcie standardu emisyjnego (jakim też są zgodnie z art. 204 ust 2 graniczne wielkości
emisyjne”) z pojęciem „dopuszczalnej emisji”.
Przyjąć zatem należy, iż przez „dopuszczalną wielkość emisji” rozumieć należy
indywidualnie określone graniczne wielkości emisyjne dla danej instalacji – w odróżnieniu od
ogólnych granicznych wielkości emisyjnych ustalanych w rozporządzeniu na podstawie art.
206 ust 2 pkt 1. Skoro tak, to organ może i powinien przy ich określaniu stosować wymagania
wynikające z BAT.
Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego
Tak jak wszystkie inne pozwolenia emisyjne, również i pozwolenie zintegrowane jest
decyzją administracyjną wydawaną w trybie tzw. ogólnego postępowania administracyjnego
regulowanego w kpa. Pozwolenie zintegrowane wydawane jest na wniosek zainteresowanego.
Do wniosku zastosowanie mają zasady wnoszenia podań określone w kpa. Szczegółowe
wymagania co do wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego określone są w samej
ustawie POŚ, w tym zwłaszcza w art.208. Wynikają one z przepisów określających zakres
merytoryczny zagadnień objętych pozwoleniem zintegrowanym.
Zakres zagadnień ujętych w pozwoleniu zintegrowanym określa ogólnie art. 202 ustawy.
Zgodnie z nim:
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w pozwoleniu zintegrowanym ustala się warunki
emisji na zasadach określonych dla pozwoleń tzw. sektorowych (tzn. pozwoleń , o których
mowa w art. 181 ust. 1 pkt 2-6).
W pozwoleniu zintegrowanym ustala się wielkość emisji gazów lub pyłów
wprowadzanych do powietrza z instalacji niezależnie od tego, czy wymagane byłoby dla niej,
zgodnie z ustawą, uzyskanie pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza.
W pozwoleniu zintegrowanym ustala się dopuszczalny poziom hałasu niezależnie od tego,
czy dla zakładu wymagane byłoby, zgodnie z ustawą, uzyskanie pozwolenia na emitowanie
hałasu do środowiska.
W pozwoleniu zintegrowanym określa się warunki wytwarzania i sposoby postępowania z
odpadami na zasadach określonych w przepisach ustawy o odpadach, niezależnie od tego, czy
dla instalacji wymagane byłoby, zgodnie z tymi przepisami, uzyskanie pozwolenia na
wytwarzanie odpadów.
37
Jeżeli z instalacji objętej pozwoleniem zintegrowanym odprowadzane są ścieki do kanalizacji,
w pozwoleniu określa się warunki, jakim powinny one odpowiadać.
W pozwoleniu zintegrowanym określa się warunki poboru wód na zasadach określonych w
przepisach ustawy - Prawo wodne.
Zwrócić można uwagę na pewną niekonsekwencję ustawodawcy zawartą w
postanowieniach art. 202. W ustępie 1 tego artykułu określa się generalnie, iż w pozwoleniu
zintegrowanym ujmuje się zagadnienia emisji na zasadach określonych dla pozwoleń, o
których mowa w art. 181 ust 1 pkt 2-6, po czym konsekwentnie w kolejnych postanowieniach
precyzuje się to generalne odwołanie w odniesieniu do poszczególnych pozwoleń
sektorowych. Jednakże z jednym wyjątkiem dotyczącym odprowadzania ścieków. W ustępie
1 znajduje się odwołanie do pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód
lub do ziemi, podczas gdy w ustępie 5 jest jedynie odwołanie do wprowadzania ścieków do
kanalizacji. Zagadnienie to jest w Prawie wodnym przedmiotem odrębnego pozwolenia
wodnoprawnego – różnego od pozwolenia na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi.
Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego powinien spełniać:
•
•
•
•
wymagania ogólne dla wniosków o wydanie pozwoleń emisyjnych,
wymagania dla pozwoleń sektorowych w rozumieniu ustawy POŚ,
wymagania określone dla wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na pobór
wód w rozumieniu przepisów Prawa wodnego,
szczególne wymagania określone dla wniosku o pozwolenie zintegrowane.
Wniosek, zgodnie z art.208 ust 3, przedkłada się w dwu egzemplarzach.
Ogólne wymagania odnośnie wniosków dotyczących wydawania pozwoleń
emisyjnych określone są w art. 184 ust 2 ustawy POŚ. Zgodnie z nim, wniosek o wydanie
pozwolenia powinien zawierać:
1) oznaczenie prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby,
2) adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji,
3) informację o tytule prawnym do instalacji,
4) informacje o rodzaju instalacji, stosowanych urządzeniach i technologiach oraz
charakterystykę techniczną źródeł powstawania i miejsc emisji,
5) ocenę stanu technicznego instalacji,
6) informację o rodzaju prowadzonej działalności,
7) opis możliwych wariantów funkcjonowania instalacji,
8) bilans masowy i rodzaje wykorzystywanych materiałów, surowców i paliw, wraz ze
schematem technologicznym,
9) informację o energii wykorzystywanej lub wytwarzanej przez instalację,
10) wielkość i źródła powstawania albo miejsca emisji - aktualnych i proponowanych - w
trakcie normalnej eksploatacji instalacji oraz w warunkach odbiegających od normalnych, w
szczególności takich jak: rozruch, awaria, wyłączenia,
11) informację o planowanych okresach funkcjonowania instalacji w warunkach
odbiegających od normalnych,
12) informację o istniejącym lub przewidywanym oddziaływaniu emisji na środowisko,
13) wyniki pomiarów wielkości emisji z istniejącej instalacji,
38
14) zmiany wielkości emisji jakie nastąpiły po wydaniu ostatniego pozwolenia dla istniejącej
instalacji,
15) planowane działania, w tym przewidywane środki techniczne mające na celu
zapobieganie lub ograniczanie emisji,
16) proponowane procedury monitorowania procesów technologicznych, w szczególności
pomiaru lub ewidencjonowania wielkości emisji,
17) przewidywany sposób zakończenia eksploatacji instalacji nie stwarzający zagrożenia dla
środowiska,
18) czas, na jaki wydane ma być pozwolenie.
Informacja o tytule prawnym do instalacji, o której mowa w punkcie 3 powinna
wskazywać przede wszystkim, czy jest to:
•
osoba zainteresowana nabyciem instalacji w trybie art. 190 POS ,czy też
•
właściciel (należy załączyć odpis z ksiąg wieczystych), lub
•
władający instalacją na podstawie innego tytułu prawnego (należy załączyć umowę
notarialną - por. art. 130 POŚ)
Jeżeli wniosek dotyczy instalacji nowo uruchamianych lub w sposób istotny
zmienianych, powinien on zawierać informacje o spełnianiu wymogów, o których mowa w
art. 143 tzn. informacje poświadczające, iż instalacja zapewnia:
1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń,
2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii,
3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i
paliw,
4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość
odzysku powstających odpadów,
5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji,
6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie
zastosowane w skali przemysłowej,
7) wykorzystanie analizy cyklu życia produktów,
8) uwzględnianie postępu naukowo-technicznego.
Zgodnie z projektem ustawy czyszczącej do POŚ przyjętym w marcu przez rząd,
obowiązek przedstawienia tych informacji dotyczyć też będzie wniosków o pozwolenie
zintegrowane dotyczących instalacji istniejących.
Do wniosku o wydanie pozwolenia należy dołączyć:
1) dokument potwierdzający, że wnioskodawca jest uprawniony do występowania w
obrocie prawnym, chyba że prowadzący instalację jest osobą fizyczną nieprowadzącą
działalności gospodarczej (odpis z KRS lub ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej
przez gminy),
2) wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli został
sporządzony, oraz decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jej
uzyskanie było wymagane,
3) streszczenie wniosku sporządzone w języku niespecjalistycznym.
39
Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego powinien też spełniać wymagania dotyczące
pozwoleń emisyjnych tzw. sektorowych tzn:
1) na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza – określone w art. 221 i 223
ustawy POŚ
2) wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi – określone w art.
131 i 132 ust 2,3 i 5 ustawy Prawo wodne,
3) na wytwarzanie odpadów, - określone w art. 18 ustawy o odpadach
4) na emitowanie hałasu do środowiska – określone w art.232 ustawy POŚ,
5) na emitowanie pól elektromagnetycznych – określone w art. 235 ustawy POŚ
Ponadto, zgodnie z art.208 ust 1, wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego
powinien też spełniać wymagania dotyczące wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego
na pobór wód. Wymagania te określone są w art. 131 oraz art. 132 ust 2,3 i 4 ustawy Prawo
wodne.
Art. 208 ust. 2 ustawy POŚ zawiera wymagania szczególne odnoszące się do wniosku
o wydanie pozwolenia zintegrowanego.
Są to:
1)informacje o:
a) oddziaływaniu emisji na środowisko jako całość,
b) istniejącym lub możliwym oddziaływaniu transgranicznym na środowisko,
2) uzasadnienie dla proponowanej wielkości emisji w przypadkach:
a) gdy wnioskowane jest odstępstwo od granicznych wielkości emisji w trybie
art. 207 ust. 2 ustawy POŚ,
b) gdy nie są określone graniczne wielkości emisji, a dopuszczalna emisja w
pozwoleniu ustalana jest, w trybie art. 207 ust 3, na podstawie obowiązujących
standardów emisyjnych (tzn. standardów ustalonych na podstawie art 145
ustawy POŚ, bądź na podstawie innych przepisów, w tym zwłaszcza art. 45
Prawa wodnego)
Ponadto, zgodnie z art. 208 ust 4, do wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego dołącza
się:
1) dwa egzemplarze oceny zgodności z minimalnymi wymaganiami wynikającymi z
BAT dla danej instalacji, o ile wymagania te zostały określone na podstawie art.206 ust 2
ustawy POŚ, wykonanej przez akredytowaną jednostkę.
2) dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.
Zgodnie z art. 210 ust 1 ustawy, warunkiem rozpatrzenia wniosku o wydanie
pozwolenia zintegrowanego jest wniesienie opłaty rejestracyjnej na wyodrębniony rachunek
bankowy prowadzony przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Wpływy z tytułu opłaty rejestracyjnej są środkami specjalnymi w rozumieniu ustawy z
dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych i przeznaczane są na finansowanie zadań
ministra właściwego do spraw środowiska w zakresie pozwoleń zintegrowanych o których
mowa w art. 206 i 212.
40
Ustawa przewiduje w art. 210 ust. 4, iż minister właściwy do spraw środowiska
określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat rejestracyjnych, kierując się zakresem
dokumentacji niezbędnej do wydania pozwolenia ze względu na skalę i rodzaj działalności
prowadzonej w instalacjach oraz koniecznością zgromadzenia środków umożliwiających
wykonywanie zadań w zakresie pozwoleń zintegrowanych, o których mowa w art. 206 i 212.
Ustawodawca ograniczył swobodę ministra w ustalaniu wysokości tej opłaty,
stanowiąc w art. 210 ust. 3, iż wysokość opłaty rejestracyjnej nie może być wyższa niż 3000
EURO.
Dla realizacji tych postanowień ustawy wydane zostało rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 4 listopada 2002 r. w sprawie wysokości opłat rejestracyjnych (Dz. U. Nr
190, poz. 1591). Przewiduje ono skomplikowany system przeliczników do ustalenia
wysokości opłaty, przy czym jeśli w jego wyniku wychodzi opłata wyższa niż równowartość
3000 EURO (w tym również w przypadku obejmowania jednym pozwoleniem kilku instalacji
na terenie zakładu) opłatę i tak, zgodnie z paragrafem 3 ust. rozporządzenia, wnosi się w
wysokości równoważnej 3000 EURO.
Treść pozwolenia zintegrowanego i tryb jego wydawania
Przy wydawaniu pozwoleń zintegrowanych organ wydający pozwolenie zobowiązany
jest brać pod uwagę najlepszą dostępną technikę (BAT) osiągalną dla instalacji danego typu.
Pomocne przy rozstrzygnięciu, jaka to technika będą gromadzone przez Ministra Środowiska
informacje o BAT. Jak już wspomniano przy tym, wydawanie pozwoleń zintegrowanych w
praktyce w dużej mierze zależne będzie od tego, czy i kiedy określone zostaną przewidziane
w art. 206 ustawy minimalne wymagania wynikające z BAT, w tym zwłaszcza graniczne
wielkości emisyjne.
Zgodnie z art. 211, pozwolenie zintegrowane powinno spełniać wymagania określone dla
pozwoleń, a także określać:
1) rodzaj prowadzonej działalności,
2) sposoby osiągania wysokiego poziomu ochrony środowiska jako całości,
3) sposoby ograniczania oddziaływań transgranicznych na środowisko,
4) wymóg informowania o wystąpieniu awarii przemysłowej,
5) sposoby postępowania w przypadku zakończenia eksploatacji instalacji, w tym
sposoby usunięcia negatywnych skutków powstałych w środowisku w wyniku
prowadzonej eksploatacji, gdy są one przewidywane.
Ponadto, zgodnie z art. 211 ust. 3, w pozwoleniu zintegrowanym można określić
dodatkowe wymagania dla instalacji, jeśli jest to konieczne do osiągnięcia wysokiego
poziomu ochrony środowiska jako całości.
Dodać należy, iż zgodnie z art. 9 ust. 4 Dyrektywy IPPC stosowanie BAT w żadnej
mierze nie polega na określeniu w pozwoleniu jakiejś oferowanej przez konkretne firmy
techniki czy technologii, jaką stosować należy w konkretnej instalacji.
Nadzór nad prawidłowością wydawania pozwoleń zintegrowanych
Ustawa POŚ przewiduje specjalne instrumenty nadzoru nad wydawaniem pozwoleń
zintegrowanych. Nadzór taki sprawują:
•
Minister Środowiska
41
•
Centrum BAT
Instrumentami nadzoru są:
•
przekazywanie kopii wydanych pozwoleń
•
rejestr:
⇒ wniosków
⇒ pozwoleń
⇒ wystąpienie w trybie art. 212 ust. 3
Zgodnie z art. 212 ust. 1, Minister Środowiska prowadzi rejestr wniosków o wydanie
pozwolenia zintegrowanego, ocen zgodności z minimalnymi wymaganiami oraz wydanych
pozwoleń zintegrowanych, a także analizuje wnioski i wydane pozwolenia z punktu widzenia
spełnienia wymagań wynikających z najlepszej dostępnej techniki, określonych w
rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 206 ust. 2.
Zgodnie z art. 212 ust 2, Minister Środowiska lub Centrum BAT wyłonione w trybie
art. 213 ust. 1, może zwrócić się do starosty o udzielenie informacji lub udostępnienie innych
niż wnioski i pozwolenia dokumentów związanych z wydawaniem pozwoleń
zintegrowanych; uprawnienie to przysługuje Centrum BAT także w stosunku do wojewody.
Zgodnie z art. 212 ust 3, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie
wydawania przez starostę pozwoleń zintegrowanych minister właściwy do spraw środowiska
kieruje wystąpienie, którego treścią może być w szczególności wniosek o stwierdzenie
nieważności decyzji w przedmiocie wydania pozwolenia zintegrowanego.
W ślad za tym, zgodnie z ustępem 4, w przypadku skierowania tego wystąpienia,
Ministrowi Środowiska przysługują prawa strony w postępowaniu administracyjnym i
postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Dla wykonywania zadań w zakresie pozwoleń zintegrowanych w momencie tworzenia
ustawy planowano utworzenie specjalnego tzw. Centrum BAT. Miała to być instytucja
wzorowana na właściwym dla całej Unii Europejskiej Centrum BAT w Sewilli. Polskie
Centrum miało w myśl założeń działać na zasadach komercyjnych (w tym na podstawie opłat
rejestracyjnych). Miało ono się przy tym zajmować nie tylko gromadzeniem informacji o
BAT, ale także prowadzeniem rejestru wniosków o wydanie pozwoleń zintegrowanych oraz
analizowaniem tychże wniosków i samych pozwoleń zintegrowanych z punktu widzenia
spełnienia wymagań BAT.
W tym celu ustawa POŚ przewiduje w art. 313, iż wykonywanie zadań w zakresie
pozwoleń zintegrowanych Minister Środowiska może zlecić innemu podmiotowi - osobie
fizycznej lub prawnej (zlecenie to nastąpić może na podstawie umowy zawartej w trybie
zamówień publicznych; informacja o zawarciu, wypowiedzeniu lub wygaśnięciu takiej
umowy zostanie opublikowana w Monitorze Polskim). Zadaniem Centrum BAT jest także,
zgodnie z art. 212 ust 5, przekazywanie ministrowi właściwemu do spraw środowiska
informacji mogących stanowić podstawę do podjęcia przez ministra działań w celu
wyeliminowania nieprawidłowości przy wydawaniu pozwoleń zintegrowanych.
W chwili obecnej koncepcja Centrum BAT nieco się zmieniła. Zamiast powierzania
tej roli podmiotowi wyłonionemu w trybie art. 213 ustawy, stworzono Centrum BAT w
samym Ministerstwie Środowiska.
Koncepcja powierzania specjalnej roli w wydawaniu pozwoleń zintegrowanym
specjalnym jednostkom akredytowanym do sprawdzania zgodności z BAT nie została
zmaterializowana. Nie zostało wydane rozporządzenie w tym względzie na podstawie art. 208
42
ust 5, a w przyjętym przez rząd w marcu 2003 roku projekcie ustawie zmieniającej ustawę
POŚ planuje się wykreślenie odnośnych przepisów ustawy.
Analiza wydanych pozwoleń
Przepisy art. 216 przewidują, że organ, który wydał pozwolenie zintegrowane
dokonuje jego analizy:
•
obowiązkowo - raz na 5 lat,
a ponadto gdy:
•
nastąpiła zmiana w BAT pozwalająca na znaczne zmniejszenie wielkości emisji bez
powodowania nadmiernych kosztów, lub
•
wynika to z potrzeby dostosowania eksploatacji instalacji do zmian przepisów o
ochronie środowiska.
Zgodnie z art. 217 ustawy POŚ, w przypadku, gdy z przeprowadzonej analizy wynika
konieczność zmiany treści pozwolenia, a termin jego ważności upłynie przy tym później niż
w rok po zakończeniu analiz pozwolenie jest cofane lub ograniczane bez odszkodowania w
trybie art. 195 ust. 1 pkt 2.
Dodatkowe wymagania stosowane przy wydawaniu pozwolenia zintegrowanego
Przy wydawaniu pozwoleń zintegrowanych stosuje się:
•
przepisy o udziale społeczeństwa,
•
przepisy o postępowaniu transgranicznym (gdy istnieje możliwość oddziaływania
transgranicznego)
Terminy przewidziane na uzyskiwanie pozwoleń zintegrowanych
Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony
środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, terminy w jakich
prowadzący poszczególne instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego będą musieli je
uzyskać przedstawiają się następująco:
•
•
w odniesieniu do instalacji nowych, tj. takich, dla których pozwolenie na budowę
zostało wydane po dniu 1 października 2001 r., bądź też tych instalacji, na budowę
których wydano pozwolenie na budowę przed 1 października 2001 r., lecz których
użytkowanie rozpocznie się po dniu 30 czerwca 2003 r. obowiązek uzyskania
pozwolenia zintegrowanego zmaterializował się dnia 15 VIII 2002 r., tj. z dniem
wejścia w życie rozporządzenia Ministra Środowiska określającego rodzaje
instalacji wymagające pozwolenia zintegrowanego,
w odniesieniu do instalacji istniejących, dla których pozwolenie na budowę zostało
wydane przed dniem 1 października 2001 r., a których użytkowanie rozpocznie się
nie później niż do dnia 30 czerwca 2003 r. - z dniem 1 stycznia 2004 r.
Od zasady tej przewidziany jest jednak wyjątek. Zgodnie bowiem z art. 19 ust 2 i 3
ustawy wprowadzającej, minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw gospodarki, może określić, w drodze rozporządzenia,
43
późniejsze terminy do uzyskania pozwolenia zintegrowanego dla istniejących instalacji, z
uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych w poszczególnych dziedzinach
przemysłu oraz skali prowadzonej działalności.
W rozporządzeniu tym ustalone zostaną:
1)
rodzaj instalacji,
2)
termin uzyskania pozwolenia zintegrowanego dla poszczególnych rodzajów
instalacji, przy czym termin ten może być uzależniony od terminu rozpoczęcia użytkowania
instalacji.
Żaden z terminów ustalonych w rozporządzeniu nie może jednak przekroczyć dnia 31
października 2007 roku. Jest to dokładnie ten sam termin, jaki obowiązuje w stosunku do
istniejących instalacji w państwach członkowskich, gdzie również „rozłożono na raty”
wprowadzanie wymagań dyrektywy IPPC w stosunku do instalacji istniejących.
Rozporządzenie to dotychczas (5 października 2003 r.) nie ukazało się; jego projekt znaleźć
można na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska (www.mos.gov.pl).
Programy dostosowawcze
Programy dostosowawcze - zakres zastosowania
W związku z tym, że nie wszystkie istniejące instalacje wymagające pozwolenia
zintegrowanego są w stanie od razu spełnić wymagania wynikające z przepisów ochrony
środowiska, podmioty prowadzące określone typy takich instalacji mogą w pewnych
warunkach ubiegać się o ustalenie dla instalacji programu dostosowawczego, o którym mowa
w tytule VIII ustawy POŚ.
Program dostosowawczy to - zgodnie z art. 422 POŚ - indywidualnie wynegocjowany
szczegółowy rzeczowo-finansowy harmonogram realizacji przez prowadzącego instalację
obowiązków związanych z ochroną środowiska.
Program wprowadzany jest aktem indywidualnym, skierowanym do konkretnego podmiotu.
Program, po jego ustaleniu, staje się częścią pozwolenia zintegrowanego.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na różnicę między prawem polskim a praktyką
stosowaną w wielu krajach Unii Europejskiej (np. w Danii, Wielkiej Brytanii) w zakresie
wydawania i sposobu ustalania treści pozwoleń zintegrowanych. Tam częstą praktyką jest
włącznie w treść pozwolenia zintegrowanego programu pozwalającego na stopniowe
dochodzenie do wymagań najlepszej dostępnej techniki (BAT). W Polsce w zasadzie nie ma
podstaw prawnych do włączania do decyzji administracyjnej (pozwolenia) tego rodzaju
zapisów; jedyną prawną możliwością jest właśnie program dostosowawczy, będący jednak
odrębną procedurą przewidzianą dla niektórych tylko instalacji.
Program dostosowawczy może zostać ustalony dla instalacji, które jednocześnie:
1. są zaliczane do „instalacji istniejących” tzn. takich, których eksploatację rozpoczęto
przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. przed dniem 1 października 2001 r.),
2. należą do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których
raport jest obowiązkowy (są wymienione w § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
44
24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z
kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na
środowisko),
3. są objęte obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego (są wymienione w
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów
instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych
elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości),
4. są wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 kwietnia 2003 r. w
sprawie rodzajów instalacji, dla których prowadzący mogą ubiegać się o ustalenie
programu dostosowawczego - zob. niżej 3.14.6.2.
Prowadzący instalację spełniającą wymienione wyżej warunki może ubiegać się o ustalenie
programu dostosowawczego jeżeli spełnione są jednocześnie następujące warunki:
1. instalacja ze względów technologicznych lub ekonomicznych nie może osiągnąć
wymagań ochrony środowiska w terminach przewidzianych przez powszechnie
obowiązujące przepisy,
2. za utrzymaniem eksploatacji instalacji przemawia interes publiczny,
3. prowadzący instalację realizuje przedsięwzięcia zapewniające spełnienie przez
instalację wymagań wynikających z najlepszej dostępnej techniki oraz usunięcie
szkód w środowisku spowodowanych przez eksploatację instalacji,
4. eksploatacja instalacji nie powoduje pogorszenia stanu środowiska w znacznych
rozmiarach, a w szczególności nie zagraża życiu lub zdrowiu ludzi.
Ad. 1.
Spełnienie wymogu określonego w pkt 1 może być stwierdzone na podstawie oceny
funkcjonowania instalacji, w szczególności pomiarów emisji.
Ad. 2.
Ocena, czy spełniony został warunek określony w pkt 2 wymaga rozważenia sytuacji
społeczno-ekonomicznej na terenie, na którym działa dana instalacja. Znaczenie ma też
utrzymanie funkcjonowania zakładu, w ramach którego instalacja jest eksploatowana, dla
sytuacji mieszkańców. Szczególną uwagę należałoby zwrócić na poziom bezrobocia w danym
regionie, oraz wpływ jaki na ten poziom ma utrzymanie danego zakładu, a także na
możliwości przekwalifikowania się jego pracowników (zob. M. Górski w: Ustawa - Prawo
ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa Ekologicznego,
Wrocław 2001, str. 968).
Ad. 3.
Działania te nie muszą być ukończone, wystarczy, aby w chwili składania wniosku o
ustalenie programu były rozpoczęte.
Ad. 4.
45
Podstawowe założenie instytucji programu dostosowawczego przyjmuje, że przez pewien
czas eksploatacja instalacji będzie prowadzona z naruszeniem powszechnie obowiązujących
wymagań. Chodzi jednak o to, aby utrzymać te naruszenia w pewnych granicach; nie mogą
być one traktowane jako dowolne. Tą granicą mają być „znaczne rozmiary” pogorszenia stanu
środowiska, polegające w szczególności na zagrożeniu życia i zdrowia ludzi. (M. Górski w:
Ustawa - Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), wyd. Centrum Prawa
Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 972).
Program dostosowawczy nie może trwać dłużej niż 6 lat od dnia, w którym decyzja
zatwierdzająca program stała się ostateczna, a zaplanowany termin jego realizacji nie może
przekroczyć dnia 31 grudnia 2010 r.
Zgodnie z art. 424 ust. 3 POŚ postępowanie negocjacyjne poprzedzające ustalenie programu
(zob. 3.14.6.3) nie może być prowadzone ani wszczęte po dniu 31 grudnia 2009 r. Zgodnie z
projektem ustawy o zmianie ustawy POŚ skierowanym do Sejmu w maju 2003 r. (druk
sejmowy nr 1598), postępowanie negocjacyjne nie może być prowadzone ani wszczęte po
dniu 30 października 2007 r.
Procedura ustalania programu dostosowawczego
Wniosek o ustalenie programu prowadzący instalację składa do wojewody.
Wniosek ten powinien:
1. spełniać wymagania określone dla wniosku o pozwolenie zintegrowane, z tym że
informacja o oddziaływaniu emisji na środowisko jako całość oraz o istniejącym lub
możliwym oddziaływaniu na środowisko (z art. 208 ust. 2 pkt 1), powinna zawierać,
wynikający z programu dostosowawczego, termin osiągnięcia przez instalację
wymagań wynikających z najlepszej dostępnej techniki.
2. zawierać:
a) wykazanie istnienia okoliczności uniemożliwiających lub w bardzo istotny
sposób utrudniających dotychczasową realizację obowiązków związanych z
ochroną środowiska,
b) wskazanie wymagań najlepszej dostępnej techniki, które nie są spełnione przez
instalację,
c) wskazanie szkód w środowisku, jakie powoduje lub powodowała eksploatacja
instalacji, w szczególności wynikających z przekraczania standardów jakości
środowiska,
d) opis przedsięwzięć zrealizowanych w okresie ostatnich 3 lat przed złożeniem
wniosku oraz realizowanych aktualnie,
e) wiarygodny plan sposobu finansowania poszczególnych etapów przedsięwzięć
wskazanych w programie dostosowawczym,
f) obliczenie przewidywanej wysokości opłat za korzystanie ze środowiska, jakie
prowadzący instalacje powinien ponosić w okresie realizacji programu
dostosowawczego, jeżeli wnioskowane jest odroczenie terminu ich płatności.
Warto zwrócić uwagę na wymaganie wskazane w pkt 2 c) powyżej: obowiązek wskazania we
wniosku szkód w środowisku, jakie spowodowała lub powoduje eksploatacja instalacji ma
46
niewątpliwe znaczenie przy dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych w drodze procesu
cywilnego (na podstawie przepisów o odpowiedzialności cywilnej w POŚ oraz na podstawie
kodeksu cywilnego).
Powód w procesie cywilnym ma obowiązek udowodnienia m.in., że szkoda, którą poniósł
spowodowana została działalnością pozwanego. Wniosek o ustalenie programu
dostosowawczego, w którym zakład wykazuje jakie szkody spowodował, może być
niewątpliwie bardzo istotnym środkiem dowodowym w procesie. Wniosek taki jest przy tym
jawny - jako dokument zaliczany do informacji o środowisku podlega bowiem publicznemu
udostępnianiu przez organ, do którego został złożony (art. 19 ust. 2 pkt 21 POŚ).
Jeżeli natomiast zakład zataiłby fakt powodowania szkód, to mógłby mieć poważne trudności
w uzyskaniu decyzji zatwierdzającej program, w przypadku powzięcia przez właściwy organ
wiadomości o procesach odszkodowawczych toczących się przeciwko zakładowi lub
zakończonych niepomyślnym dla zakładu wyrokiem.
Do wniosku o ustalenie programu dostosowawczego prowadzący instalację załącza:
1.
projekt programu dostosowawczego,
2.
przegląd ekologiczny,
3.
wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego uwzględniającego ustalenia, które
będą zawarte w programie.
Ad. 1.
Projekt programu dostosowawczego powinien zawierać:
1) wskazanie i opis wszystkich przedsięwzięć, których realizacja zapewni spełnienie
wymagań wynikających z najlepszej dostępnej techniki oraz usunięcie szkód
spowodowanych eksploatacją instalacji,
2) harmonogram realizacji konkretnych przedsięwzięć w okresie realizacji programu, ze
wskazaniem etapów,
3) przewidywane koszty realizacji poszczególnych etapów,
4) proponowane warunki emisji na poszczególnych etapach realizacji przedsięwzięcia,
5) proponowany zakres odroczenia terminu płatności opłat za korzystanie ze środowiska w
okresie realizacji programu,
6) proponowane ewentualne sankcje pieniężne za niezrealizowanie poszczególnych etapów
przedsięwzięcia.
Ad. 2.
Wojewoda może w drodze postanowienia wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia w
określonym czasie przedłożonego przeglądu ekologicznego, określając w razie potrzeby
metody badań i studiów.
Treść programu ustalana jest w drodze negocjacji między prowadzącym instalację a komisją
negocjacyjną powoływaną przez wojewodę.
W skład komisji wchodzą osoby dysponujące fachową wiedzą w dziedzinie ochrony
środowiska.
Po jednej osobie delegują:
47
•
•
•
•
wojewoda,
wojewódzki inspektor ochrony środowiska,
marszałek województwa
wójt, burmistrz lub prezydenta miasta, z tym, że jeżeli instalacja położona jest na
terenie kilku gmin, w miejsce osoby delegowanej przez wójta, burmistrza lub
prezydenta miasta w skład komisji wchodzi osoba delegowana przez starostę.
Przewodniczącym składu komisji jest osoba delegowana przez wojewodę.
Członkowie komisji w zakresie prowadzonych negocjacji nie mogą być związani poleceniami
służbowymi.
Do członków komisji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego
dotyczące wyłączenia pracownika.
Komisja ma prawo żądania od organów administracji informacji mogących mieć istotne
znaczenie dla rozpatrywanej sprawy.
Wszczęcie postępowania negocjacyjnego dotyczącego treści programu dostosowawczego
następuje w drodze postanowienia wojewody. Odmowa wszczęcia postępowania
negocjacyjnego następuje w drodze decyzji, jeżeli wnioskodawca nie spełnia warunków
wymaganych ustawą.
W razie wszczęcia postępowania negocjacyjnego zawieszeniu podlegają postępowania w
przedmiocie wydania decyzji:
•
•
•
z art. 362 ust. 1 (tzw. zadośćuczynienie administracyjne - obowiązek nakładany
przez organ ochrony środowiska, polegający na ograniczeniu oddziaływania na
środowisko oraz na przywróceniu środowiska do stanu właściwego)
z art. 365 ust. 1 pkt 1 (wstrzymanie przez wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska użytkowania instalacji eksploatowanej bez wymaganego pozwolenia
zintegrowanego)
z art. 367 ust. 1 (wstrzymanie przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska
użytkowania instalacji w razie wprowadzania przez podmiot korzystający ze
środowiska substancji lub energii do środowiska bez wymaganego pozwolenia lub z
naruszeniem jego warunków).
- do czasu wydania ostatecznej decyzji kończącej postępowanie w przedmiocie
wydania pozwolenia zintegrowanego.
Negocjując treść programu dostosowawczego, komisja negocjacyjna powinna uwzględnić w
szczególności:
1) potrzebę jak najszybszego dostosowania instalacji do wymagań wynikających z
najlepszej dostępnej techniki oraz usunięcia szkód w środowisku spowodowanych
eksploatacją instalacji,
2) aktualny stan środowiska na terenie, na którym prowadzona jest eksploatacja instalacji,
48
3) ewentualne skutki dopuszczenia czasowych odstępstw od powszechnie obowiązujących
warunków emisji,
4) przyjęte na podstawie ustaw programy działań w zakresie ochrony środowiska (w
szczególności: programy ochrony środowiska (art. 17 POŚ), programy naprawcze
dotyczące powietrza (art. 91 ust. 1) i poziomu hałasu (art. 119 ust. 1),
5) potrzebę ułatwienia realizacji przedsięwzięć, w szczególności poprzez odraczanie opłat za
korzystanie ze środowiska, jednak wyłącznie w zakresie niezbędnym do szybkiej ich
realizacji,
6) sytuację ekonomiczno-finansową wnioskodawcy i faktyczne możliwości zrealizowania
zaplanowanych przedsięwzięć,
7) zapewnienie możliwości funkcjonowania podmiotu korzystającego ze środowiska w
okresie realizacji programu.
Negocjacje są prowadzone w trakcie posiedzeń, do których stosuje się odpowiednio przepisy
Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące rozprawy administracyjnej. Prowadzi je
przewodniczący składu komisji.
Stanowisko komisji w trakcie negocjacji jest ustalane w drodze głosowania, zwykłą
większością głosów, w razie równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego.
Negocjacje nie mogą trwać dłużej niż 2 miesiące od daty wyznaczenia pierwszego
posiedzenia negocjacyjnego. W razie nieuzyskania w tym terminie porozumienia pomiędzy
komisją a prowadzącym instalację co do treści programu dostosowawczego przewodniczący
zwraca sprawę wojewodzie, który w drodze decyzji odmawia ustalenia programu
dostosowawczego.
Zawarcie porozumienia dotyczącego treści programu dostosowawczego jest stwierdzane
protokołem podpisanym przez uczestników negocjacji, który - wraz z uzgodnionym
programem - przesyłany jest wojewodzie przez przewodniczącego komisji.
Po otrzymaniu programu i protokołu wojewoda w drodze decyzji zatwierdza ten program
oraz wydaje pozwolenie zintegrowane na warunkach określonych w programie
dostosowawczym.
Koszty postępowania negocjacyjnego obciążają prowadzącego instalację ubiegającego się o
ustalenie programu dostosowawczego; należności z ich tytułu są uiszczane na rachunek
właściwego wojewody.
Wysokość kosztów określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 marca 2003 r. w
sprawie zryczałtowanego kosztu postępowania negocjacyjnego (Dz. U. Nr 67, poz. 631).
Zgodnie z tym rozporządzeniem, koszt postępowania negocjacyjnego jest równy iloczynowi
opłaty podstawowej i współczynnika różnicującego wysokość opłaty w zależności od rodzaju
instalacji objętej postępowaniem negocjacyjnym. Współczynnik ten dla poszczególnych
rodzajów instalacji określony jest w załączniku do rozporządzenia.
Wysokość opłaty podstawowej została natomiast ustalona jako równowartość 220%
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw, za przedostatni
kwartał poprzedzający datę złożenia wniosku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego w Monitorze Polskim.
49
Treść programu dostosowawczego i sankcje za jego niewykonywanie
Faktyczną treścią programu jest ustalenie dla niektórych podmiotów pewnych szczególnych
zasad podporządkowywania się oznaczonym obowiązkom związanym z ochroną środowiska.
Zasady te nie mają charakteru zwolnień całkowitych - powinny być jedynie ustaleniem
sposobu wykonywania oznaczonych wymogów, możliwym pod określonymi warunkami.
W programie znajdą się elementy analogiczne do wymienionych wyżej elementów
przedkładanego przez wnioskodawcę projektu programu dostosowawczego.
Program zapewnić ma skuteczne sankcje, dające możliwość bieżącego nadzorowania i
egzekwowania od jednostek nim objętych przyjętych obowiązków.
Określa on ostrzejsze (w stosunku do powszechnie obowiązujących) sankcje za
niewypełnienie jego postanowień.
Program dostosowawczy stanowi - po jego zatwierdzeniu przez wojewodę - integralną
część pozwolenia zintegrowanego, w którym to pozwoleniu wojewoda dodatkowo:
1.
2.
3.
zobowiązuje prowadzącego instalację do realizacji programu dostosowawczego,
wskazuje obowiązek poniesienia sankcji wskazanych w programie w przypadku
niezrealizowania jego postanowień,
orzeka o odroczeniu terminu płatności opłat za korzystanie ze środowiska w
procencie uzgodnionym w programie dostosowawczym na okres realizacji programu
dostosowawczego.
W przypadku, gdy wojewoda stwierdzi, że określony etap programu dostosowawczego nie
został zrealizowany, nałoży w drodze decyzji obowiązek zapłaty sankcji pieniężnej
ustalonej w programie dostosowawczym. Zapłata nastąpi na rzecz gminnego funduszu
ochrony środowiska i gospodarki wodnej właściwego ze względu na miejsce, gdzie znajduje
się instalacja objęta programem dostosowawczym.
Należności z tytułu obowiązku zapłaty sankcji pieniężnej egzekwowane będą w trybie
Ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wojewodzie.
W razie stwierdzenia, iż określony etap nie został zrealizowany pomimo upływu okresu 6
miesięcy od przewidywanego w programie dostosowawczym terminu, wojewoda wyda
decyzję o uchyleniu pozwolenia zintegrowanego wydanego w wyniku postępowania
negocjacyjnego.
Uchylenie pozwolenia zintegrowanego wydanego w wyniku postępowania negocjacyjnego
zwalnia z obowiązku zapłaty sankcji pieniężnych za niezrealizowanie etapów kończących się
po dniu uchylenia pozwolenia.
50
Autorzy opracowania:
Jerzy Jendrośka (red.)
dr nauk prawnych
Wspólnik Zarządzający Kancelarii Jendrośka, Jerzmański & Bar. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp.
z o.o.; Prezes Centrum Prawa Ekologicznego. Adiunkt w Wyższej Szkole Zarządzania i Bankowości we
Wrocławiu.
Od 2002 r. arbiter Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze.
Stały ekspert Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, ekspert Komisji Europejskiej nr E64808N oraz
konsultant UNEP. Członek Komitetu Człowiek i Środowisko przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk (na okres
kadencji 2003 - 2006).
W latach 2002 - 2003 członek Rady Konsultacyjnej przy Ministrze Środowiska. Od 2003 r. członek Rady
Doradców Ministra Środowiska.
Ekspert Polskiej Izby Ekologii. Członek założyciel kilku polskich i międzynarodowych stowarzyszeń
międzynarodowych, w tym Stowarzyszenia Prawników Ochrony Środowiska Unii Europejskiej (Avosetta
Group), Ecosphere z siedzibą w Brukseli oraz Stowarzyszenia Konsultantów Ocen Środowiskowych. Członek
Komisji Prawa Ochrony Środowiska Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN).
Od roku 1994 członek Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko.
W latach w latach 2000-2001 pełnił funkcję doradcy Ministra Środowiska w zakresie integracji europejskiej.
W latach 1998 - 1999 pracownik Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ w Genewie.
Od 1996 - reprezentuje rząd Polski w negocjacjach międzynarodowych, obecnie m.in.: Wice-przewodniczący
Biura Konwencji z Aarhus.
Redaktor komentarza do ustawy - Prawo ochrony środowiska z 2001 r. oraz komentarza do przepisów o
opakowaniach oraz o opłacie produktowej i depozytowej.
Autor lub współautor dwudziestu jeden książek i około stu czterdziestu artykułów w języku polskim, angielskim,
rosyjskim i niemieckim z zakresu prawa ochrony środowiska.
Magdalena Bar
mgr prawa, radca prawny
Wspólnik Kancelarii Jendrośka, Jerzmański & Bar. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp. z o.o.;
Wiceprezes Centrum Prawa Ekologicznego.
Członek założyciel Stowarzyszenia Konsultantów Ocen Środowiskowych.
członek Towarzystwa Prawa Ochrony Środowiska Europy Środkowo-Wschodniej i Nowych Państw
Niepodległych (GUTA).
Współredaktor komentarza do przepisów o opakowaniach oraz o opłacie produktowej i depozytowej.
Współautorka kilku publikacji książkowych w tym komentarza do ustawy - Prawo ochrony środowiska z 2001
r., oraz komentarza do ustawy o odpadach.
Autorka licznych artykułów, opracowań i ekspertyz, jak również szeregu opinii prawnych z zakresu prawa
ochrony środowiska przygotowywanych na zlecenie Sejmu i Senatu RP, Ministerstwa Środowiska i innych
organów.
Reprezentując rząd polski uczestniczy w prowadzonych przez Komisję Europejską konsultacjach dotyczących
projektu dyrektywy o dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach z zakresu ochrony środowiska oraz w
spotkaniach Grupy Zadaniowej powołanej przez I Spotkanie Stron Konwencji z Aarhus, zajmującej się
dostępem do wymiaru sprawiedliwości w ramach Konwencji.
W latach 2002 - 2003 uczestniczyła w negocjacjach nad protokołem EKG ONZ o odpowiedzialności cywilnej za
szkody transgraniczne spowodowane niebezpieczną działalnością.
W latach 1997 – 1999 współpracownik Biura Informacji i Porad o Prawie Ekologicznym przy Towarzystwie
Naukowym Prawa Ochrony Środowiska.
Marek Górski
dr hab. nauk prawnych, prof. Uniwersytetu Łódzkiego, radca prawny
Kierownik Zakładu Prawa Ochrony Środowiska w Katedrze Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji na
Wydziale Prawa i Administracji UŁ.
Autor ponad 40 prac naukowych i kilkudziesięciu popularno-naukowych, szeregu opinii prawnych
przygotowywanych na zlecenie Sejmu i Senatu RP, Kancelarii Prezesa RM, Ministerstwa Środowiska i innych
organów. Od 1995 r. stały ekspert Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska.
W latach 1994 – 1997 członek grupy ds. nowelizacji prawa ochrony środowiska przy MOŚZNiL.
Ekspert sejmowej podkomisji rozpatrującej projekt ustawy – Prawo ochrony środowiska.
Członek Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Wojewódzkiej Komisji
Ochrony Przyrody.
51
Kancelaria Jendrośka, Jerzmański & Bar. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp. z o.o. specjalizuje
się w prawie ochrony środowiska. Utworzona została przez zespół prawników z Centrum Prawa Ekologicznego
(CPE) we Wrocławiu, które jest niezależnym ośrodkiem badań i doradztwa w tym zakresie.
Wspólnikami Kancelarii są:
• Jerzy Jendrośka, dr nauk prawnych - Wspólnik Zarządzający
• Jan Jerzmański, dr nauk prawnych - Członek Zarządu
• Magdalena Bar, radca prawny - Wspólnik
• Marcin Stoczkiewicz, dr nauk prawnych - Wspólnik
Podstawowe formy naszej działalności to:
• usługi konsultingowe, doradztwo oraz sporządzanie ekspertyz z zakresu polskiego i europejskiego prawa
ochrony środowiska, zwłaszcza w kontekście dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii
Europejskiej,
• sporządzanie projektów aktów prawnych,
• działalność wydawnicza,
• organizacja szkoleń i konferencji.
Odbiorcami oferowanych przez nas usług są:
• przedsiębiorcy,
• centralne organy władzy i administracji państwowej,
• organy administracji samorządowej i rządowej.
Kancelaria współpracuje ze specjalistami z zakresu prawa ochrony środowiska z wieloletnim doświadczeniem
zawodowym oraz rozległą praktyką w tej dziedzinie w kraju i zagranicą.
Działalność konsultingowa i doradcza
Oferujemy pełną obsługę konsultingową w sprawach związanych z prawną ochroną środowiska oraz wiążącymi
się z tym zagadnieniami prawa gospodarczego. Oferta ta skierowana jest do przedsiębiorców, organów
administracji rządowej i samorządowej oraz innych instytucji i osób. Obejmuje ona między innymi sporządzanie
kompleksowych ekspertyz, zwłaszcza w kontekście obowiązków wynikających z przystąpienia Polski do Unii
Europejskiej.
Prowadzimy również działalność wydawniczą (oferta wydawnicza znajduje się na naszej stronie internetowej www.jjb.com.pl) i szkoleniową.
Kancelaria, korzystając z doświadczeń i kontaktów nawiązanych przez Centrum Prawa Ekologicznego, prowadzi
bieżącą współpracę z szeregiem instytucji:
- w kraju m.in. z Sejmem i Senatem RP, Ministerstwem Środowiska, władzami samorządowym
różnego szczebla, administracją rządową
- za granicą m.in. z: Europejską Komisją Gospodarczą ONZ, Programem Ochrony Środowiska ONZ
(UNEP), Komisją Europejską.
Kancelaria i CPE współpracują również z Regional Environmental Center w Szentendre, Environmental Law
Institute w Waszyngtonie, Eco-Institute w Darmstad, American Bar Association CEELI oraz szeregiem
krajowych ośrodków naukowych i badawczych oraz firm konsultingowych.
Kancelaria Jendrośka, Jerzmański & Bar.
Prawo gospodarcze i ochrony środowiska.
Sp. z o.o.
ul. Uniwersytecka 1
50-951 Wrocław
tel.: (+48 71) 34 102 34
fax: (+48 71) 34 101 97
e-mail: [email protected]
www.jjb.com.pl
52