Rekomendacje ekspertów TS dotyczące

REKOMENDACJE THINK SILESIA 2013
Zespół ekspertów pracujących na zlecenie Posła do Parlamentu Europejskiego
Jana Olbrychta, prezentuje następujące rekomendacje dotyczące przygotowania
Polski do wdrażania europejskiej polityki spójności w latach
4-2020.
Programowanie funduszy unijnych w Polsce na lata 2014-2020 wymaga działań na rzecz
zmiany sposobu myślenia, upowszechniania wiedzy o nowych czynnikach rozwoju i ich
znaczeniu w dobie globalnej konkurencji i współpracy.
Realizacja celów tematycznych





W celu poprawienia sytuacji w sektorze badań naukowych, należy ograniczyć rozdrobnienie
finansowania prac badawczych i dążyć do większej koncentracji środków. Jednocześnie warto
zwrócić uwagę na fakt, iż w wielu przypadkach kompetencje dziedzinowe znajdują się w różnych
jednostkach naukowych na terenie całego kraju, a zatem bardziej pożądane są konsorcja tworzone
w oparciu o dziedzinę niż kreowanie sztucznych centrów w oparciu o parametry geograficznej
koncentracji.
Dla sprawnej realizacji drugiego celu tematycznego „Zwiększenie dostępności, stopnia
wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych”, należy rozważyć powołanie
w ramach Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji krajowego operatora sieci szerokopasmowych
dla obszarów o niekorzystnych warunkach rozwoju, w których rozwijanie sieci
szerokopasmowego Internetu na zasadach wolnorynkowych nie jest uzasadnione ekonomicznie.
Realizacja działań na rzecz MSP wymaga przeprowadzenia w latach 2013-2014 ogólnokrajowej
debaty na temat przyszłości instytucji otoczenia biznesu w Polsce, ich statusu oraz ich roli w
kontekście regionalnych i krajowych systemów wsparcia.
W kontekście wsparcia przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, dostosowania do zmian klimatu i
wspierania efektywności energetycznej, należy w latach 2013wzmocnić kompetencje
instytucjonalne Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i jego jednostek
w regionach, tak, aby instytucje te przygotować do zarządzania przyszłymi instrumentami
wsparcia. W ostatnich latach wykazały one, że są zdolne do obsługi szeregu programów.
W odniesieniu do zmian na rynku pracy, należy wpierać synchronizowanie działalności
publicznych służb zatrudnienia i służb pomocy społecznej. Realizacja tego postulatu wymaga
współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi na
wszystkich etapach przygotowania i realizacji polityki zatrudnienia. Zaleca się uruchomienie przez
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wspólnej
kampanii informacyjno-szkoleniowej dla pracowników jednostek samorządu terytorialnego oraz
aktywnych w obszarze lokalnej polityki społecznej podmiotów im podległych na temat możliwości
współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi przy opracowaniu i realizacji lokalnej
polityki włączenia społecznego, walki z ubóstwem i konsekwencji zmian demograficznych, w tym
starzenia się społeczeństwa.
1





W zakresie polityki rynku pracy, w szczególności działań na rzecz zwiększenia mobilności i
zatrudnialności, potrzebna jest debata na temat roli wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy
oraz wypracowanie nowego modelu ich funkcjonowania, lepiej dostosowanego do współczesnych
potrzeb.
W ramach celu tematycznego ”)nwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe
życie” należy szczególną uwagę zwrócić na kwestia szkolnictwa zawodowego, modernizację jego
zaplecza infrastrukturalnego oraz przygotowanie kształcenia modularnego rozłożonego w czasie
z możliwością dokształcania przyszłych pracowników lub ich przekwalifikowania w przypadku
zmian na rynku pracy. Ponadto należy dążyć do zbudowania trwałego systemu edukacji
zawodowej, który będzie odpowiadać na wyzwania lat 2015. W zakresie wyższej edukacji
technicznej studia inżynierskie , warto rozważyć lepsze wykorzystanie staży/praktyk
studenckich i prac inżynierskich jako elementów procesu przygotowania studentów do pracy
w przemyśle.
Należy dążyć do wypracowania krajowej polityki miejskiej określającej instrumenty prawne,
finansowe i organizacyjne wykorzystywane przez rząd w celu wspierania miast w ich
funkcjonowaniu.
Wsparcie dla miast i dzielnic wymagających rewitalizacji powinno opierać się na uzgodnieniu
między rządem a krajowymi i regionalnymi partnerami ogólnokrajowego modelu kreowania
regionalnych programów uwzględniających w sposób zintegrowany działania rewitalizacyjne
(infrastruktura, interwencje społeczne, szkolenia . Na podstawie zidentyfikowanych obszarów
problemowych władze województwa mogą następnie podpisać kontrakty lokalne z gminami lub z
przedstawicielami obszarów funkcjonalnych, które uwzględnią opracowany katalog projektów do
realizacji na danym obszarze, pod warunkiem wszakże, że udowodnią istotnie tworzenie nowych
form aktywności nowe źródła dochodu i miejsca pracy .
Należy wspierać i rozwijać ideę inteligentnych miast, ze szczególną koncentracją na zarządzaniu
danymi i uruchomieniu nowych usług na publicznych platformach informacyjnych. Działania te
powinny być podejmowane na bazie porozumienia między sektorem publicznym i prywatnym na
wszystkich poziomach krajowy, regionalny, lokalny . Pozwoli to uniknąć w przyszłości sytuacji, w
których publiczne inicjatywy zakłócają prywatne inicjatywy na lokalnym i/lub regionalnym rynku.
Specjalizacja i innowacje


)stotnym wyzwaniem staje się wypracowywanie strategii inteligentnej specjalizacji (smart
specialisation strategy). W tym względzie należy dążyć do określenia kilku kluczowych obszarów
specjalizacji zarówno na poziomie regionów jak i całego kraju, adekwatnych do miejscowej
sytuacji rozwojowej i jedynie w drodze wsparcia już dynamicznie rozwijających się branż i
sektorów, nie zaś w drodze odgórnego wyznaczenia. Elementem tej strategii powinna być wspólna
metodologia oraz wskaźniki i warunkowość ex ante, które umożliwiają porównywanie i
wymuszają określenie priorytetów.
Stworzenie Narodowego Systemu )nnowacji ma istotne znaczenie dla realizacji polityki państwa w
dziedzinie pobudzania innowacji i rozwoju nowoczesnych technologii. Jednym z elementów tego
systemu powinno być zaplanowanie działań stymulujących dyfuzje innowacji z ośrodków
najlepszych do słabszych oraz przekazywanie do realizacji odpowiednich zadań samorządom
terytorialnym. )stnieje również konieczność powiązania sektorowej polityki innowacyjnej i
gospodarczej państwa z krajową polityką regionalną rozwojową .
2
Instrumenty wdrażania i wielopoziomowe sprawowanie rządów







Należy przeprowadzić analizę przepisów i procedur, które powodowały utrudnienia w rozwoju
społeczno-gospodarczym, w tym we wdrażaniu funduszy, tak aby wyeliminować niejasności i
sprzeczności w dokumentach i usprawnić przepływ informacji pomiędzy beneficjentami,
instytucjami wdrażającymi i zarządzającymi oraz podmiotami odpowiedzialnymi za rozwój i inne
polityki.
Należy przeprowadzić weryfikację przepisów prawnych pod kątem przyjętych założeń do Umowy
Partnerstwa. Dostosowaniu powinny podlegać zwłaszcza: Ustawa Prawo Zamówień Publicznych,
Ustawa o Partnerstwie Publiczno-Prywatnym, Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy, a także ustawy i rozporządzenia związane z wprowadzeniem w życie innowacji.
Szerokie zastosowanie podejścia terytorialnego powinno integrować planowanie przestrzenne,
społeczno-gospodarcze i terytorialne. Głównym celem podejścia terytorialnego powinno być
mobilizowanie do współpracy różnych partnerów, tak w układach terytorialnych obszary
strategicznej interwencji jak i sektorowych, stwarzając tym samym przesłanki do realnej
koordynacji, w różnych wymiarach, co powinno pozwolić na realną poprawę efektywności
interwencji publicznych.
Kontrakt terytorialny powinien być sposobem na uporządkowanie myślenia strategicznego w
Polsce i systemu zarządzania polityką rozwoju, integrując zaangażowane podmioty, zarówno w
układzie wertykalnym rząd centralny – samorządy województw , jak i horyzontalnym. Kontrakt
powinien mobilizować do bardziej racjonalnych decyzji o alokacji środków publicznych na rozwój
danego obszaru. Ma także wzmocnić partnerstwo i współpracę rządu i samorządu województwa,
umożliwiać wzajemny wpływ na przedsięwzięcia realizowane przez strony umowy w regionie
oraz sprzyjać spójności pomiędzy celami stawianymi przez rząd, a wskazywanymi przez samorząd
województwa.
Rekomenduje się, aby strategie rozwoju oraz kontrakt terytorialny były instrumentami
programowymi wyprzedzającymi uzgodnienie programów operacyjnych. W przeciwnym
przypadku jego rola zostanie znacznie zmniejszona. Działania kontraktu terytorialnego powinny
być finansowane zarówno z środków UE jak i środków krajowych, w tym funduszy celowych oraz
środków będących w dyspozycji ministrów właściwych, także w zakresie zapewnienia wkładu
własnego w inżynierii finansowej rekomendacja szczególnie ważna dla przedsięwzięć
współfinansowanych z EFS).
Instrument wdrażania „Zintegrowane inwestycje terytorialne” Z)T powinien być postrzegany nie
jako obszar strategicznej interwencji, lecz jako metoda koordynacji, służąca wzmocnieniu i
wdrażaniu podejścia zintegrowanego poprzez łączenie interwencji różnego typu na określonym
terytorium. Zintegrowane działania zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich (5% EFRR)
powinny wykorzystywać Z)T i prowadzić do wzmocnienia mechanizmów współpracy między
miastami i ich otoczeniem (w ramach obszarów funkcjonalnych). Rekomenduje się wykorzystanie
metody Z)T dla współdziałania w ramach obszarów funkcjonalnych również poza obszarami
wskazanymi w umowie partnerskiej.
Aby planowanie makroregionalne stało się efektywnym sposobem planowania strategicznego i
zarządzania, zaleca się uwzględnienie w krajowych dokumentach programowych odpowiednich
ram dla takiego podejścia, w szczególności dedykowanych kryteriów i odrębnych wskaźników.
3
Zasada partnerstwa





Pomimo ograniczeń czasowych, w przygotowaniu umowy partnerskiej należy uwzględnić udział
partnerów zgodnie z zasadą partnerstwa i rządzenia wielopoziomowego. Ponadto należy
dostosować zapisy ustawy o zasadach prowadzenia rozwoju regionalnego do wymogów UE w tym
względzie.
Wskazane jest wprowadzenie wspólnych reguł i spójnej strategii realizacji zasady partnerstwa na
wszystkich szczeblach i na wszystkich etapach procesu programowania, wdrażania i ewaluacji
polityki spójności w Polsce. W szczególności istnieje konieczność uporządkowania procedur
powoływania ciał konsultacyjnych, doprecyzowania definicji partnerów oraz definicji i przebiegu
konsultacji publicznych/społecznych.
Zaleca się poprawę jakości prac komitetów monitorujących, w szczególności poprzez
ujednolicenie reguł funkcjonowania komitetów i wzmocnienie roli partnerów społecznogospodarczych w ich składzie. Dla sprawności pracy komitetów monitorujących konieczne jest też
wypracowanie możliwie spójnego i jednolicie definiowanego zestawu podstawowych wskaźników
rezultatu dla wszystkich funduszy i programów.
Zaleca się intensyfikację działań na rzecz upowszechnienia wdrażania funduszy poprzez Lokalne
Grupy Działania LGD . Sukces tego instrumentu zależy nie tylko od mobilizacji szczebla lokalnego
(w tym podmiotów niepublicznych, które powinny stanowić ponad połowę udziałowców LGD), ale
także od skłonności władz centralnych i regionalnych do dalszego decentralizowania systemu
wdrażania funduszy i wspierania wspólnot lokalnych w tym przedsięwzięciu. Doświadczenia LGD
w polityce rozwoju obszarów wiejskich LEADER powinny być wzięte pod uwagę przy
podejmowaniu decyzji o zastosowaniu tej formy wdrażania funduszy, ale ich ocena nie powinna
przesłaniać faktu, że uwarunkowania stosowania LGD w polityce spójności mogą się znacznie
różnić od uwarunkowań programu LEADER.
W pracach nad nowymi dokumentami i procedurami należy w jak największym stopniu korzystać
z doświadczeń już zgromadzonych na poziomie beneficjentów i instytucji wdrażających. W
szczególności należy z dużą uwagą wsłuchiwać się w skoordynowany głos organizacji
pozarządowych i organizacji społeczno-gospodarczych, które uaktywniły się w debacie na temat
przyszłego okresu programowania funduszy, np. w ramach Ogólnopolskiego Forum Organizacji
Pozarządowych, czy Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa.
Eksperci Think Silesia:
Dr Jan Olbrycht, Poseł do Parlamentu Europejskiego
Dr Tomasz Grzegorz Grosse, Instytut Spraw Publicznych w Warszawie
Dr hab. Marek Kozak, Uniwersytet Warszawski
Dr hab. Florian Kuźnik, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach
Luk Palmen, Prezes Zarządu InnoCo
Dr Magdalena Sapała, The )nstitute for European Studies VUB w Brukseli
Jacek Woźniak, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
4