Recenzja projektu planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku

Recenzja projektu planu ochrony
Tatrzańskiego Parku Narodowego
uwzględniającego zakres planu ochrony
obszaru Natura 2000 PLC Tatry
Część dotycząca:
OPERATU OCHRONY PAJĘCZAKÓW (PAJĄKI I KOSARZE)
Autor recenzji: mgr Tomasz Rutkowski
Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”
ul. Stolarska 7/3, 60-788 Poznań
Poznań, marzec 2015 r.
1
I. Metryka recenzowanego opracowania
Tytuł opracowania:
Imiona i nazwiska autorów
opracowania:
Jednostka sporządzająca:
Miejsce i data opracowania:
Załączniki:
rodzaj załączników (np. mapy)
Mapy
Warstwy geometryczne
Plan Ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego. Operat ochrony
zwierząt (pająki i kosarze)
Dr Robert Rozwałka
Krameko. Sp. z o. o.
Kraków 2013
Liczba stron:
77
liczba załączników tego rodzaju
31
5
II. Streszczenie recenzowanego opracowania
Struktura
Recenzowane opracowanie rozpoczyna się spisem treści i nieujętym w nim wprowadzeniem
autorstwa p. M. Czernego wyjaśniającym przyjęty ogólny schemat operatów tematycznych
składających się na Plan Ochrony. Właściwa część operatu dotycząca pająków i kosarzy składa się
z czterech głównych części:
A. Wstęp
B. Charakterystyka fauny pająków i kosarzy
C. Ochrona pająków i kosarzy
D. Załączniki
Najważniejsze treści
A. Wstęp (9 stron) – krótkie omówienie podstaw prawnych sporządzenia operatu; obszerna analiza
historii badań; lista gatunków wykazanych na podstawie literatury (tabela); gatunki najcenniejsze
TPN; podsumowanie zasobów TPN.
B. Charakterystyka fauny pająków i kosarzy (51 stron) – najdłuższa cześć opracowania;
przeanalizowano tu dotychczasowy stan wiedzy, przedstawiono metodykę i zakres inwentaryzacji, jej
wyniki, jak również waloryzację fauny pająków i kosarzy.
C. Ochrona pająków i kosarzy (10 stron) – przedstawiono obecne i planowane formy ochrony
i monitoringu.
D. Załączniki – jednostronicowy wykaz załączników – 31 map i 5 warstw geometrycznych.
Główne wnioski i zalecenia
W opracowaniu dokonano krytycznej analizy danych ze wszystkich pozycji literaturowych
dotyczących pająków i kosarzy Tatr. Odszukano dostępne, nieoznaczone zbiory muzealne
i przeprowadzono uzupełniające badania inwentaryzacyjne. Przeprowadzono obserwacje terenowe
dotyczące zagrożeń dla populacji pająków i kosarzy. Ustalono źródła zagrożeń dla populacji pająków
i kosarzy TPN. Są to głównie czynniki o charakterze antropogenicznym. Stwierdzono obecność na
terenie Parku 1 inwazyjnego gatunku pająka i 1 inwazyjnego gatunku kosarza, które mogą wywierać
negatywny wpływ na populacje rodzimych gatunków kosarzy i pająków.
2
Jako zalecenia ochronne wymieniono zwiększony nadzór nad egzekwowaniem przepisów oraz
intensyfikację zabiegów renaturalizacyjnych w obrębie zdegradowanych terenów przy samych
szlakach turystycznych i konserwację szałasów. Jako możliwy do wykonania wskazano monitoring
inwazyjnego kosarza Leiobunum limbatum.
III. Ocena recenzowanego opracowania
1. Aspekty merytoryczne
1.1 Zakres opracowania
Opracowanie zostało wykonane w pełnym zakresie i zawiera wszystkie konieczne rozdziały.
1.2 Metodyka badań terenowych
Przyjęto prawidłową metodykę badań terenowych, w pełni dostosowaną do specyfiki Tatrzańskiego
Parku Narodowego.
1.3 Metodyka analiz
Analizy zostały wykonane poprawnie.
Pewną kontrowersją może być kryterium oceny gatunków. Z racji braku gatunków pająków i kosarzy
w II Załączniku Dyrektywy Siedliskowej, większość gatunków uzyskała wartości niskie, co choć
zrozumiałe z punktu widzenia przyjętych kryteriów, nie pozwala na prawidłową ocenę wartości
poszczególnych taksonów. W ten sposób gatunki bardzo rzadkie, a zwłaszcza nowe dla fauny Polski
osiągają status identyczny jak gatunki pospolite.
1.4 Kompletność i trafność wniosków i zaleceń
Zalecenia ochronne są zasadne i nie budzą zastrzeżeń.
1.5 Cytowane źródła
Przegląd literatury jest bardzo mocną stroną niniejszego operatu. Przedstawiono krytyczną analizę
wszystkich znanych prac dotyczących pajęczaków Tatr.
2. Aspekty formalno-prawne
2.1 Zgodność z przepisami
Opracowanie uwzględnia obowiązujące akty prawne takie jak:
a) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 roku w sprawie sporządzania projektu
planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania
zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody (Dz. U. 2005 nr 94 poz.
794).
b) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 roku w sprawie sporządzania projektu
planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. 2010 nr 64 poz. 401).
3
2.2 Zgodność z wymaganiami Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia
Opracowanie jest zgodne z warunkami z Załączniku 1 do SIWZ, w punktach dotyczących gatunków.
3. Załączniki
3.1 Mapy
3.1.1 Kompletność i dobór
Materiał graficzny kompletny i dobrze dobrany.
3.1.2 Poprawność
Poprawne i zgodne z treścią, poza mapą nr 4, na której zaznaczono jedynie część proponowanych
zadań ochronnych, a konkretnie lokalizację szałasów przeznaczonych do konserwacji.
3.1.3 Inne załączniki
Nie dotyczy.
4. Aspekty redakcyjne
4.1 Struktura opracowania
Układ rozdziałów, podrozdziałów i treści jest logiczny i spójny.
4.2 Komunikatywność przekazu
Operat jest zrozumiały i przystępny, jednak część opisowa przerywana jest zbyt dużą ilością
wielostronicowych tabel, których ilość należy zredukować (np. poprzez przesunięcie ich do
załączników).
5. Podsumowanie opinii
5.1 Poprawność formalna
Opracowanie uwzględnia obowiązujące akty prawne.
5.2 Dostosowanie do specyfiki przyrodniczej Tatrzańskiego Parku Narodowego
W przeprowadzonych badaniach w pełni uwzględniono specyfikę przyrodniczą TPN.
5.3 Badania i ekspertyzy
Przeprowadzono niezbędne badania uzupełniające obszarów i wykonano niezbędne ekspertyzy
w wystarczającym zakresie.
4
5.4 Kompletność opracowania
Opracowanie zostało wykonane w pełnym zakresie.
5.5 Przedmioty i cele ochrony
Przedmioty i cele ochrony są określone w sposób precyzyjny.
5.6 Poprawność i realność zaleceń
Zalecenia są poprawnie zapisane i realne do wykonania pod warunkiem ustalenia odpowiedniego
harmonogramu prac i wskazania podmiotu odpowiedzialnego za ich wykonanie.
5.6.1 Identyfikacja i hierarchia zagrożeń
Zagrożenia zostały prawidłowo zidentyfikowane i uszeregowane.
5.6.2 Zgodność zaleceń z przepisami
Zasady ochronne nie są sprzeczne z obowiązującym prawem.
5.6.3 Zgodność zaleceń z wynikami analiz
Ustalenia planu ochrony (tj. zasady ochrony, zadania ochronne oraz wskazania do różnego typu
planów i programów) wynikają z przeprowadzonych analiz i są logicznie zapisane (patrz pkt poniżej).
5.6.4 Identyfikacja miejsc, terminów, harmonogramu i sposobów realizacji zadań
Rodzaje miejsc są określone w sposób dwojaki – szałasy przeznaczone do konserwacji przedstawiono
przejrzyście na mapie nr 4 (Mapa zadań ochronnych), natomiast pozostałe przedstawiono w sposób
opisowy i nie są one przedstawione na mapie zadań ochronnych. Można się tylko domyślać, że chodzi
o miejsca zaznaczone na mapach dotyczących zagrożeń dla populacji pająków i kosarzy (mapy
zagrożeń nr 1 i 2). Powinny one znaleźć się również na mapie nr 4. Terminy, harmonogram oraz
sposób realizacji zadań nie są dokładnie określone, co pozwala na pewien zakres interpretacji.
Podsumowując, zaplanowane działania ochronne są prawidłowe i właściwie stopniowane, jednak
sposób ich przedstawienia jest mało czytelny. Ich realizacja z pewnością poprawiłaby stan
zachowania populacji nie tylko pająków i kosarzy, ale też innych grup bezkręgowców.
5.6.5 Rozwiązania wariantowe
Nie uwzględniono rozwiązań wariantowych, ale też nie wydaje się by w tym zakresie były one
konieczne.
5.6.6 Poprawność zaadresowania zadań
Zaleceniami skierowanymi wprost do Parku są: kontrola przestrzegania regulaminu udostępnienia,
zwiedzania i poruszania się po terenie Parku oraz edukacja społeczeństwa. Pozostałe, jak
5
intensywniejsze zabiegi zabezpieczające i odtwarzające szatę roślinną w bezpośrednim sąsiedztwie
szlaków czy konserwacja szałasów, nie posiadają jasno sprecyzowanego adresata.
5.6.7 Szacowanie kosztów zadań
Szacunkowe koszty zadań ochronnych wraz z monitoringiem określono na sumę 3 mln złotych. Kwota
ta wydaje się być zbyt wysoka, ale brak kalkulacji kosztów uniemożliwia analizę poprawności tej
wyceny.
5.6.8 Założenia monitoringu
Należy zgodzić się z Autorem opracowania, że pająki i kosarze nie spełniają warunku łatwej
determinowalności w terenie, stąd monitoring jest bardzo utrudniony. Wybór inwazyjnego kosarza
Leiobunum limbatum do ewentualnego monitorowania jego rozprzestrzeniania się na terenie Parku
jest ze wszech miar rozsądny. Jest to duży i charakterystyczny gatunek, łatwy do oznaczenia na
podstawie zdjęć. Metodyka i teren ewentualnego monitoringu zostały wybrane poprawnie. Nie
wskazano podmiotu odpowiedzialnego.
5.7 Uwzględnienie wyników opracowania w projekcie rozporządzenia
Zalecenia ochronne zostały uwzględnione w projekcie rozporządzenia ministra środowiska w sprawie
ustanowienia planu ochrony dla Tatrzańskiego Parku Narodowego. Proponowanego monitoringu
w tym rozporządzeniu brak.
5.8 Powiązanie tekstu z załącznikami graficznymi
Informacje w tekście są zwykle dobrze skorelowane z informacjami przedstawionymi na załącznikach
graficznych, za wyjątkiem mapy nr 4 – Mapa zadań ochronnych, gdzie przedstawiono dane dotyczące
tylko jednego z zaleceń.
6. Rekomendowane uzupełnienia i korekty
Można mieć szereg uwag do części redakcyjnej i samego układu. Część tabel, zwłaszcza powtarzające
się trzykrotnie spisy gatunków, powinny zostać przeniesione do załączników, lub zredukowane do 1
tabeli w tekście ( dotyczy tabel nr 1,3 i 9). Być może rozsądnym posunięciem byłoby również scalenie
historii badań w Tatrach (Wstęp) i analizy dostępnych danych literaturowych (Charakterystyka fauny
pająków i kosarzy) w jeden rozdział wspomagany przejrzystym zestawieniem tych danych w Tabeli 2.
Należy uzupełnić mapę zadań ochronnych (mapa nr 4), gdyż zawiera ona jedynie lokalizację szałasów.
7. Inne uwagi i komentarze
Należy podkreślić, że wszystkie operaty ochrony bezkręgowców zostały wykonane według wyraźnego
wzorca opracowanego przez Krameko. W niektórych rozdziałach widać nawet powtórzenia
charakterystycznych sformułowań, np. Szacunkowy koszt realizacji wszystkich zadań (wraz z
monitoringiem) wynosi około XXXXX złotych, jednak konsekwencją ich zaniechania będzie zubożenie
fauny pająków i kosarzy (chrząszczy, trzmieli etc) Parku. Wzorzec ten, choć z pewnością pomocny dla
Autorów operatów cząstkowych i syntezy danych, w przypadku pajęczaków jest odpowiedzialny za
zmniejszoną przejrzystość opracowania.
6
8. Konkluzje końcowe
Opracowanie bardzo rzetelne pod względem merytorycznym.
Drobne niedociągnięcia nie wpływają na poprawność wyciągniętych wniosków, a ich negatywny
wpływ odnosi się wyłącznie do przejrzystości opracowania. Nie odnosiłem się do ewidentnych
literówek , błędów stylistycznych, zaburzeń chronologii wymieniania prac czy nie do końca trafionych
sformułowań z racji braku ich wpływu na sens opracowania.
7