Stamp duty as a source of commune incomes

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 96
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2013
dr Anna wirska
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny
w Siedlcach
Op!ata skarbowa jako "ród!o dochodów gmin
Stamp duty as a source of commune incomes
Streszczenie: Op aty publiczne, jako !ród a dochodów gmin stanowi" niezwykle obszerny katalog. Ich konstrukcja i pobór wyp ywaj" na zachowanie samodzielno#ci decyzyjnej w adz gmin,
która dotyczy ustalania wysoko#ci ich stawek. Op ata skarbowa uwa$ana jest za jedn" z najstarszych op at publicznych i ma charakter ogólnej op aty administracyjnej pobieranej za czynno#ci urz%dowe. Wysoko#& wp ywów bud$etowych z tytu u tej op aty stanowi najwi%kszy odsetek w#ród op at ogó em. Celem artyku u jest przedstawienie regulacji prawnych dotycz"cych
op aty skarbowej, jak równie$ okre#lenie jej miejsca w katalogu dochodów gmin w Polsce.
S!owa kluczowe: op aty lokalne, stawki op aty skarbowej, wp ywy z op aty skarbowej.
Abstract: Public fees, as a source of incomes for Polish communes, constitute an extremely
wide set. Their structure and the way of collection have an impact on autonomous decision
making by the commune authority. Stamp duty is considered one of the oldest public fees and
has the nature of a general administrative fee for official activities, such as: issuing permits for
conducting business activities and the extension of visas. The revenue from this fee is the highest among all local fees and charges. The purpose of this article is to present regulations concerning stamp duty, as well as to define its place in the catalogue of a communes budget revenue.
Keywords: local fees, the rates of stamp duty, stamp duty receipts
Wst#p
Jednostki samorz!du terytorialnego, aby realizowa" swoje zadania,
dysponuj! #rodkami finansowymi, które mo$na podzieli" w dwie g ówne grupy: grup% dochodów podatkowych i niepodatkowych. Niepodatkowe &ród a
dochodów charakteryzuj! si% du$! rozmaito#ci!, zmienno#ci! konkretnych
rozwi!za', jak i ró$norodn! form! prawn!. Podlegaj! one tak$e ci!g ym
przeobra$eniom. Cz%#" z nich zanika, a w ich miejsce pojawiaj! si% nowe1.
W tej grupie dochodów znajduj! si% m.in. op aty lokalne.
1
A. Drwi o, System dochodów niepodatkowych, [w:] Finanse publiczne i prawo finansowe,
(red.) C. Kosikowski, E. Ru#kowski, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008,
s. 601.
88
A. !wirska
Op ata jest #wiadczeniem pieni%$nym okre#lonego podmiotu na rzecz
podmiotu prawa publicznego, w zamian za udzielenie konkretnych #wiadcze'2. W doktrynie prawa przyjmuje si%, i$ op ata w swej klasycznej postaci
charakteryzuje si% pe n! ekwiwalentno#ci!. Jednak w praktyce, powy$sza
cecha uleg a zmarginalizowaniu, powoduj!c zatarcie wyra&nej granicy mi%dzy podatkiem a op at!3. Przyk adem mog! by" op ata targowa, czy eksploatacyjna, gdzie brak znamion ekwiwalentno#ci nadaje tym op atom charakter
quasi-podatków. Ta ekwiwalentno#" stanowi podstawow! ró$nic% mi%dzy
op atami a podatkami.
Daniny publiczne, jakimi s! op aty, pe ni! podobnie jak podatki szereg
funkcji. J. Gliniecka definiuje funkcje op aty publicznej jako: „zadania, dla realizacji których niezb%dne jest #wiadome wp ywanie na kierunki i wielko#ci
przep ywu strumieni pieni%$nych i wykorzystywanie stosunków towarzysz!cych temu przep ywowi do oddzia ywania na rodzaje zachowa' podmiotów,
na inicjowanie przez nie dzia ania lub zaniechania”4. St!d, funkcje op at
mo$na podzieli" na dwie podstawowe grupy: funkcje fiskalne i pozafiskalne.
W#ród fiskalnych - g ówn! jest „podfunkcja” dochodowa. Dostarczanie dochodów jednostkom samorz!du terytorialnego jest zasadniczym celem nak adania i poboru op at publicznych. Zwi%kszaj!c katalog &róde dochodów,
op aty wp ywaj! na wzrost mo$liwo#ci inwestycyjnych JST, czy utrzymanie
bie$!cej p ynno#ci. Mimo, i$ op aty nie s! g ównym &ród em dochodów, to
jednak wp ywy z ich tytu u poprawiaj! sytuacj% dochodow! JST. Drug! funkcj! op at publicznych zawartych w katalogu fiskalnych, jednak nie pozbawion! zabarwienia pozafiskalnego, jest funkcja regulacyjna (lub bilansuj!ca).
Obowi!zek uiszczenia op aty przez podmiot do tego zobowi!zany wp ywa
bezpo#rednio na uszczuplenie jego zasobów finansowych. Kierowany w asnym interesem i osobist! korzy#ci!, w sensie ekonomicznym, ów podmiot
b%dzie stara si% ogranicza" zapotrzebowanie na czynno#ci i us ugi obci!$one op at!. Tym samym op aty publiczne mo$na uzna" za narz%dzia sfery regulacyjnej, bilansuj!ce popyt na pewne dzia ania z ich poda$!5.
Z kolei funkcje pozafiskalne op at publicznych, które wspó istniej!
z celami fiskalnymi, polegaj! na kszta towaniu relacji spo ecznych i gospodarczych, jakie towarzysz! gromadzeniu dochodów publicznych oraz na oddzia ywaniu na zachowania poszczególnych podmiotów. W#ród tych funkcji
nale$y wymieni" „podfunkcj%” interwencyjn! (pozytywn! i negatywn!) oraz
kompensacyjn!. Interwencyjny charakter op at publiczny zwi!zany jest z faktem, i$ mog! one oddzia ywa" pobudzaj!co lub hamuj!co na okre#lone sytuacje lub dzia ania podmiotów. Z kolei funkcja kompensacyjna umo$liwia
naprawienie i pokrycie strat poniesionych przez tzw. „zbiorowego pokrzywdzonego”6.
2
A. Hanusz, A. Niezgoda, P. Czerski, Dochody jednostek samorz"du terytorialnego, Oficyna
Wolters Kluwer Business, Warszawa 2009, s. 147.
A. Hanusz, A. Niezgoda, P. Czerski, Dochody bud$etu gminy, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2006, s. 158.
4
J. Gliniecka, Op aty publiczne w Polsce, Wyd. Branta, Bydgoszcz-Gda'ska 2007, s. 73.
5
Ibidem, s. 74.
6
Ibidem, s. 73-74.
3
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
ZN nr 96
Op"ata skarbowa jako #ród"o dochodów gmin
89
W. Wójtowicz precyzuj!c funkcje op at publicznych ogranicza si% do
wymienienia tylko dwóch funkcji. A mianowicie7:
1. Dochodowej, gdy$ op aty publiczne stanowi! dodatkowe &ród o dochodów jednostek samorz!du terytorialnego, obok podatków (które pe ni!c
funkcj% fiskaln! stanowi! podstawowe &ród o dochodów).
2. Prohibicyjnej, gdy$ op aty mog! pe ni" rol% bariery dla potencjalnych petentów ograniczaj!c ich zainteresowanie i aktywno#" w sferze czynno#ci
obj%tych op at! do minimum.
Gmina czerpie swoje dochody z tytu u szeregu op at, np.: skarbowej,
miejscowej, uzdrowiskowej, targowej, parkingowej, eksploatacyjnej, za wieczyste u$ytkowanie, za posiadanie psa, za usuwanie drzew i krzewów, prolongacyjnej i innych.
Poszczególne op aty lokalne regulowane s! szeregiem odr%bnych
ustaw, a do najcz%#ciej spotykanych op at lokalnych nale$y zaliczy":
Tabela 1. Wybrane op aty lokalne
Rodzaj
op"aty lokalnej
Lp.
1.
Skarbowa
2.
Eksploatacyjna
3.
Miejscowa
4.
Targowa
5.
Uzdrowiskowa
Podstawowy akt prawny
Akty uzupe"niaj ce
ustawa z dnia 16 listopada
2006 r. o op"acie skarbowej
(Dz.U. z 2006, nr 225,
poz. 1635, z pó#n. zm.)
ustawa z dn. 4 lutego 1994 r.
o prawie geologicznym i górniczym (Dz.U. z 2005 r. Nr 228,
poz. 1947, z pó#n. zm.)
ustawa z dn. 12 stycznia 1991 r.
o podatkach i op"atach lokalnych (Dz.U. z 2006 r. nr 121,
poz. 844 z pó#n. zm.)
obwieszczenia Ministra !rodowiska w sprawie górnych
i dolnych granic stawek
op"at eksploatacyjnych
za" czniki do Rozporz dze$
Rady Ministrów
w sprawie stawek op"at
eksploatacyjnych
rozporz dzenie Rady Ministrów z dn.
18 grudnia 2007
w sprawie warunków, jakie
powinna spe"nia% miejscowo&%, w której mo'na pobiera% op"at( miejscow
(Dz.U. nr 249, poz. 1851)
ustawa z dn. 28 lipca 2005 r.
o lecznictwie uzdrowiskowym,
uzdrowiskach i obszarach
ochrony uzdrowiskowej oraz
gminach uzdrowiskowych
(Dz.U. 167, poz. 1399)
7
P. Smole', Op ata skarbowa, [w:] Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, (red.)
W. Wójtowicz, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008, s. 284.
ZN nr 96
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
A. !wirska
90
6.
Adiacencka
7.
Za zezwolenie na
obrót alkoholem
ustawa z dn. 21 sierpnia 1997
o gospodarce nieruchomo&ciami (Dz.U. 1997 Nr 115
poz. 741 z pó#n. zm.)
ustawa z 26 pa#dziernika 1982 r.
o wychowaniu w trze#wo&ci i
przeciwdzia"aniu alkoholizmowi
(tekst jednolity: Dz.U. z 2007 r.
Nr 70, poz. 473 z pó#n. zm.)
(ród o: opracowanie w asne.
Op!ata skarbowa – regulacje prawne
Op ata skarbowa od dawna funkcjonuje w wi%kszo#ci pa'stw europejskich. W Polsce, jej rodowód si%ga przedwojennej op aty stemplowej, która
by a #wiadczeniem publicznoprawnym !cz!cym w sobie zarówno op at% za
konkretne czynno#ci organów administracji publicznej, jak równie$ opodatkowanie ró$nych aktów obrotu niezawodowego. W okresie powojennym, na
mocy aktów prawnych z dn. 3 lutego 1947 r. oraz 2 lipca 1949 r. op ata
stemplowa zosta a zast!piona op at! skarbow! i podatkiem od nabycia praw
maj!tkowych8.
W Polsce, op at% skarbow! nale$y zaliczy" do najstarszych danin publicznych, których konstrukcja prawna nie podlega a istotnym zmianom, a$
do 2001 roku. Wówczas nast!pi o wyodr%bnienie z zakresu tej op aty, cz%#ci
zwi!zanej z opodatkowaniem czynno#ci cywilnoprawnych. Tym samym op ata skarbowa, obok op aty administracyjnej sta a si% danin! publiczn! zwi!zan! wy !cznie z dzia aniami podejmowanymi przez organy administracji
publicznej na wniosek zainteresowanych osób w ich indywidualnych sprawach.
Podstawy prawne op aty skarbowej okre#la ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o op acie skarbowej (Dz.U. z 2006, nr 225, poz. 1635, z pó&n.
zm.)9 i uchyla wcze#niej funkcjonuj!ce ustawy o op acie skarbowej z dn.
31 stycznia 1989 r. oraz pó&niejsz! z dn. 9 wrze#nia 2000 r. (tekst jednolity
Dz.U. z 2004 r. nr 253, poz. 2532, z pó&n. zm.).
Charakterystyczn! cech! tej op aty jest jej pobór, który, w zale$no#ci
od regulacji prawnych danego kraju, mo$e przybiera" form% wp aty na konto
bankowe urz%du #wiadcz!cego us ug% lub bezpo#redniej wp aty w kasie
urz%du, jak równie$ zakupu znaków skarbowych emitowanych przez administracj% publiczn! (lub notariuszy i inne instytucje do tego upowa$nione), czy
odp atne uzyskanie piecz%ci skarbowej na konkretnym dokumencie.
Sposób zap aty, jaki obecnie obowi!zuje w Polsce, to bezpo#rednia
wp ata w kasie organu podatkowego, którego reprezentuje wójt, burmistrz,
czy prezydent miasta lub bezgotówkowy przelew bankowy na rachunek w a8
Dekret z dn. 3 lutego 1947 r. o op acie skarbowej (Dz.U. nr 27, poz. 107) oraz ustawa z dn.
2 lipca 1949 r. o zmianie owego dekretu (Dz.U. z 1949 r. nr 53, poz. 419), Dekret z dn. 3 lutego
1947 r. o podatku od nabycia praw maj!tkowych (Dz.U. z 1951 r. nr 9, poz. 74).
9
Dalej: ustawa o op acie skarbowej.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
ZN nr 96
Op"ata skarbowa jako #ród"o dochodów gmin
91
#ciwego organu. Obowi!zuj!ca ustawa znios a form% zap aty, jak! by zakup
znaków skarbowych. Op at% skarbowa nale$y ui#ci" w chwil! powstania
obowi!zku jej zap aty.
Zasadniczo, op ata ta przybiera charakter op aty administracyjnej,
gdy$ pobierana jest za czynno#ci urz%dowe ró$nych podmiotów, nie wi!$e
si% jednak z funkcjonowaniem #ci#le okre#lonych organów pa'stwowych,
np. urz%dów, w adz10.
Zakres przedmiotowy op aty skarbowej jest dosy" zró$nicowany i wynika z za o$enia, $e jest ona form! ekwiwalentu, sposobem zwrotu cz%#ci
kosztów ponoszonych przez organy publiczne z zwi!zku z czynno#ciami podejmowanymi przez nie na rzecz zainteresowanych osób, na ich wniosek
w indywidualnych sprawach11. I tak, zgodnie z ustaw! o op acie skarbowej,
obowi!zkowi op aty skarbowej podlegaj! przede wszystkim dokonywane
czynno#ci w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej,
#wiadczone przez organy administracji publicznej, a zatem:
a) dokonanie czynno#ci urz%dowej na podstawie zg oszenia lub na
wniosek,
b) wydanie za#wiadczenia na wniosek,
c) wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji),
d) z o$enie dokumentu stwierdzaj!cego udzielenie pe nomocnictwa
lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii – w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w post%powaniu s!dowym.
Op acie skarbowej podlega równie$ dokonanie czynno#ci urz%dowej,
np. wydanie za#wiadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia) przez podmiot inny ni$ organ administracji rz!dowej czy samorz!dowej, w zwi!zku z wykonywaniem zada' z zakresu administracji publicznej. A tak$e, z o$enie w takim podmiocie dokumentu stwierdzaj!cego udzielenie pe nomocnictwa lub
prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii.
Reasumuj!c, przedmiotowy zakres tej op aty dotyczy g ównie ró$nego
rodzaju pe nomocnictw o charakterze cywilnoprawnym, ich odpisów, wypisów, kopii udzielonych w celu dokonywania czynno#ci prawnych, czy faktycznych. Obci!$one t! op at! s! równie$ pe nomocnictwa, czy substytucje
udzielane aplikantom adwokackim12.
Postaw% wymiaru op aty skarbowej stanowi okre#lony rodzaj czynno#ci urz%dowej, za#wiadczenia czy zezwolenia, a wysoko#" op aty powinna
odzwierciedla" poniesione koszty, zakres czynno#ci i pracy, które ponosi
dany urz!d administracji publicznej. W sytuacjach dotycz!cych dokumentów
ustanawiaj!cych pe nomocnictwo, podstaw! okre#laj!c! wysoko#" op aty
jest liczba zawi!zanych pe nomocnictw. Analizuj!c stawki op aty skarbowej
mo$na zauwa$y", i$ na jej wysoko#" wp ywa tak$e znaczenie gospodarcze
dokonywanej czynno#ci (obj%tej op at! skarbow!) oaz wielko#" spodziewa-
10
A. Hanusz et al., Dochody jednostek…, op. cit., s. 147.
J. Gliniecka, Op aty publiczne, [w:] Finanse publiczne i prawo finansowe, (red.) C. Kosikowski, E. Ru#kowski, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008, s. 626.
12
A. Hanusz et al., Dochody jednostek…, op. cit., s. 149.
11
ZN nr 96
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
A. !wirska
92
nych korzy#ci finansowych dla zainteresowanego podmiotu13. St!d op ata za
dokonanie wpisu do rejestru dzia alno#ci regulowanej podmiotu wykonuj!cego dzia alno#" w zakresie oczyszczania alkoholu etylowego jest wy$sza
(11 610 z ) ni$ podmiotu wykonuj!cego dzia alno#" na podstawie przepisów
o nasiennictwie w zakresie obrotu materia em siewnym (288 z ). Szczegó owy wykaz stawek i zwolnie' oraz przedmiotów obj%tych op ata skarbow!
zawiera za !cznik do ustawy o op acie skarbowej.
Tabela 2. Przyk adowe stawki op aty skarbowej
Lp.
1.
2.
6.
Czynno&% urz(dowa
Wydanie duplikatu o nadaniu NIP
Sporz dzenie aktu ma"'e$stwa
Decyzja o zmianie nazwiska i imienia (imion) albo
nazwiska lub imienia (imion)
Zatwierdzenie projektu budowlanego
Przed"u'enie terminu wa'no&ci lub zmiana warunków przyrzeczenia wydania zezwolenia (pozwolenia,
koncesji)
Decyzja o nabyciu obywatelstwa polskiego
7.
Przed"u'enie wizy:
3.
4.
5.
8.
9.
10.
Pozwolenie na bro$ (&wiadectwo broni) udzielane:
- osobie fizycznej14,
- osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadaj cej osobowo&ci prawnej15
Zezwolenie na wykonywanie dzia"alno&ci brokerskiej
w zakresie ubezpiecze$ albo reasekuracji
Zezwolenie na otwarcie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oddzia"u zagranicznego banku, przed"u'enie terminu wa'no&% lub zmiana warunków wydanego zezwolenia
stawka
15 z"
84 z"
37 z"
47 z"
44 z"
219 z"
Równowarto&% 30 euro
(Schengen)
406 z" (krajowa)
242 z"
1193 z"
1087 z"
12 750 z"
(ród o: ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o op acie skarbowej (Dz.U. z 2006, nr 225,
poz. 1635, z pó&n. zm.).
Zgodnie z ustaw! o op acie skarbowej, podmiotami zobowi!zanymi do
uiszczania op aty skarbowej s! osoby fizyczne, osoby prawne, a tak$e jednostki organizacyjne nie posiadaj!ce osobowo#ci prawnej, je#li w wyniku
z o$onego przez nie wniosku lub zg oszenia dokonana zostanie czynno#"
urz%dowa lub zostanie wydane za#wiadczenie, czy zezwolenie. W sytuacji
udzielenia pe nomocnictwa, substytucji, prokury (albo ich odpisów, wypisów,
kopii), podmiotem dokonuj!cym op aty skarbowej s! mocodawcy, pe nomocnicy, przedsi%biorcy, czy prokurenci. W sytuacji, gdy wniosek (zg osze-
13
Ibidem, s. 152.
Zwolnienia: pozwolenie na bro': otrzymywan! przez $o nierzy w formie wyró$nienia przewidzianego w przepisach o dyscyplinie wojskowej.
15
Zwolnienia: pozwolenie na bro' wydawane szkole.
14
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
ZN nr 96
Op"ata skarbowa jako #ród"o dochodów gmin
93
nie) z o$ony zostanie wspólnie przez kilka osób, obowi!zek zap aty op aty
skarbowej ci!$y solidarnie na wszystkich.
Obowi!zuj!ca ustawa o op acie skarbowej stosuje szereg wy !cze'
i zwolnie' z tej op aty. Art. 7 ustawy zwalnia z op aty skarbowej:
- pa'stwa obce (przedstawicielstwa dyplomatyczne, urz%dy konsularne i si y zbrojne, mi%dzynarodowe organizacje i instytucje oraz
ich oddzia y i przedstawicielstwa, korzystaj!ce na podstawie
ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów mi%dzynarodowych z przywilejów i immunitetów); owo zwolnienie stosowane
jest pod warunkiem wzajemno#ci,
- jednostki bud$etowe,
- jednostki samorz!du terytorialnego,
- organizacje po$ytku publicznego; je$eli dokonuj! zg oszenia lub
sk adaj! wniosek o dokonanie czynno#ci urz%dowej albo wniosek
o wydanie za#wiadczenia lub zezwolenia – wy !cznie w zwi!zku
z nieodp atn! dzia alno#ci! po$ytku publicznego w rozumieniu
przepisów o dzia alno#ci po$ytku publicznego i o wolontariacie,
- osoby, które korzystaj! ze #wiadcze' pomocy spo ecznej z powodu ubóstwa,
- osoby fizyczne prowadz!ce czynn! ochron% gatunkow! oraz osoby fizyczne, których gospodarstwo rolne, le#ne lub rybackie nara$one jest na szkody wyrz!dzane przez gatunki zwierz!t chronionych nieobj%te odszkodowaniem Skarbu Pa'stwa.
Ustawa reguluj!ca funkcjonowanie op aty skarbowej w katalogu dochodów JST wymienia tak$e szereg czynno#ci urz%dowych wy !czonych
z obowi!zku jej uiszczania. Zatem, podmiotowe zwolnienia nale$y rozszerzy" o szereg czynno#ci wymienionych w art. 2 ustawy, które nie podlegaj!
op acie skarbowej. Mo$na je sklasyfikowa" w trzy grupy.
Pierwsza, najobszerniejsza, to czynno#ci o charakterze spo eczno-publicznym, do których mo$na zaliczy":
1. Dokonanie czynno#ci urz%dowej, wydanie za#wiadczenia i zezwolenia
(pozwolenia, koncesji) albo z o$enie dokumentu stwierdzaj!cego udzielenie pe nomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii
w sprawach:
a) alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,
b) ubezpieczenia spo ecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, rent strukturalnych, ulg okre#lonych w przepisach szczególnych dla $o nierzy niezawodowych i osób odbywaj!cych s u$b% zast%pcz! oraz ich rodzin,
a tak$e uprawnie' dla osób niepe nosprawnych i osób obj%tych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,
c) #wiadcze' socjalnych oraz w sprawach za atwianych na podstawie
przepisów o pomocy spo ecznej i przepisów o zatrudnieniu socjalnym,
d) wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu,
Senatu, Parlamentu Europejskiego i organów samorz!du terytorialnego oraz referendum,
ZN nr 96
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
94
A. !wirska
e) powszechnego obowi!zku obrony, z wyj!tkiem decyzji w sprawach
udzielania zgody obywatelom polskim na s u$b% w obcym wojsku lub
w obcej organizacji wojskowej,
f) zatrudnienia, wynagrodze' za prac%,
g) nauki, szkolnictwa i o#wiaty pozaszkolnej oraz ochrony zdrowia,
h) za atwianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomo#ciami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261,
poz. 2603, z pó&n. zm.),
i) nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji oraz stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego nabytego w ten sposób,
j) pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli pa'stw
cz onkowskich Unii Europejskiej, pa'stw cz onkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim
Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, oraz cz onków ich rodzin, którzy do nich do !czaj! lub z nimi przebywaj!,
k) o nadanie statusu uchod&cy, udzielenie azylu, zgody na pobyt tolerowany oraz w sprawach ochrony czasowej,
l) rekompensat w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji
prawa do rekompensaty z tytu u pozostawienia nieruchomo#ci poza
obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 169,
poz. 1418 oraz z 2006 r. Nr 195, poz. 1437);
2. Dokonanie czynno#ci urz%dowej i wydanie za#wiadczenia w sprawach
o zmian% imienia (imion) lub nazwiska osób, którym bezprawnie je zmieniono, a tak$e zst%pnych i ma $onków tych osób.
Drug! grup% stanowi! czynno#ci gospodarcze zwi!zane z zadaniami
realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej:
1. Dokonanie czynno#ci urz%dowej, wydanie za#wiadczenia i zezwolenia
przez Agencj% Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa albo Agencj%
Rynku Rolnego w sprawach z zakresu wykonywania przez te agencje
zada' w ramach realizacji Wspólnej Polityki Rolnej, w tym w sprawach
p atno#ci w ramach systemów wsparcia bezpo#redniego okre#lonych
przepisami Unii Europejskiej, pomocy de minimis w sektorze rolnictwa lub
rybo ówstwa oraz innych zada' dotycz!cych organizacji rynków rolnych,
z wy !czeniem zada' w zakresie administrowania obrotem z zagranic!
towarami rolno-spo$ywczymi. A tak$e z o$enie dokumentu stwierdzaj!cego udzielenie pe nomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub
kopii w sprawach okre#lonych w tym punkcie.
2. Wydanie decyzji na podstawie przepisów ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r.
o wspieraniu zrównowa$onego rozwoju sektora rybackiego z udzia em
Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. Nr 72, poz. 619).
Do trzeciej grupy nale$y zaliczy" dwie pozosta e czynno#ci nie obj%te
op at! skarbow!, a mianowicie:
- czynno#ci o charakterze proekologicznym: wydanie zezwolenia
przez ministra w a#ciwego do spraw #rodowiska lub wojewod% na
dzia ania zwi!zane z czynn! ochron! przyrody,
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
ZN nr 96
Op"ata skarbowa jako #ród"o dochodów gmin
95
-
czynno#ci o charakterze mieszkaniowym: dokonanie czynno#ci
urz%dowej, wydanie za#wiadczenia oraz zezwolenia w sprawach
budownictwa mieszkaniowego.
Art. 3 ustawy o op acie skarbowej wprowadza tak$e ogóln! regulacj%,
informuj!c!, i$ wy !czeniu z tej op aty podlegaj! czynno#ci obj%te innymi
op atami o charakterze publicznoprawnym.
Op!ata skarbowa jako "ród!o dochodów gmin (lata 2006-2010)
Ustawa o dochodach JST z dn. 13 listopada 2003 r.16 wskazuje, i$
op ata skarbowa stanowi &ród o dochodów jedynie dla gmin. Pozosta e jednostki samorz!du terytorialnego pozbawione s! tego &ród a dochodu. Zasila
ona bud$ety urz%dów gmin, jednak w adze gmin pozbawione s! w tzw.
w adztwa podatkowego wzgl%dem stawek tej op aty. W przypadku niektórych podatków i op at lokalnych w adze gminy maj! mo$liwo#" ustalania wysoko#ci ich stawek (w granicach okre#lonych ustaw!), jednak w kontek#cie
op aty skarbowej owa mo$liwo#" nie wyst%puje. Tym samym, w adze samorz!dowe nie maj! bezpo#redniego wp ywu na wysoko#" wp ywów do bud$etu JST generowanych z tytu u op aty skarbowej.
Poni$sza tabela (nr 3) przedstawia wp ywy do bud$etów gmin z tytu u
op aty skarbowej.
W latach 2006-2010 wp ywy do bud$etów ogó u gmin w kraju z tytu u
op aty skarbowej sukcesywnie malej!. Jedynie rok 2008 mo$na uzna" za
owocny, gdy$ wp ywy z tytu u tej op aty wzros y o blisko 5%, w porównaniu
do roku 2007. W kolejnych latach nast%powa o zmniejszenie dochodów uzyskiwanych z op aty skarbowej. G ówn! przyczyn! tego stanu rzeczy mo$e
by" kryzys gospodarczy, który pojawi si% w tych latach i obj! swym „w adaniem” nie tylko sfer% finansów przedsi%biorstw, ale tak$e finanse publiczne.
Tabela 3. Wp ywy z op aty skarbowej w gminach w latach 2006-2010
(w z , warto#ci nominalne)
Wyszczególnienie
2006
2007
2008
2009
2010
gminy ogó"em
622646656,63
600762762,60
630206185,28
519103725,59
508942770,36
gminy miejskie
gminy miejsko-wiejskie
gminy wiejskie
469013719,67
455127072,31
488110221,36
400845919,55
393697092,92
111824052,36
103387181,09
103609405,10
82275570,77
81194985,03
41808884,60
42248509,20
38486558,82
35982235,27
34050692,41
(ród o: opracowanie w asne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
Dochody z tytu u op aty skarbowej zale$! przede wszystkim od ilo#ci
podejmowanych czynno#ci urz%dowych obj%tych t! op at!. W zwi!zku z po-
16
Ustawa o dochodach JST z dn. 13 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 80, poz. 526).
ZN nr 96
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
A. !wirska
96
wy$szym, ograniczenie owych czynno#ci przez obywateli, bezpo#rednio,
skutkuje zmniejszeniem wp ywów z tytu u op aty skarbowej.
Tabela 4. Udzia poszczególnych gmin w dochodach z tytu u op aty skarbowej w latach 2006-2010
Wyszczególnienie
2006
2007
2008
2009
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
gminy miejskie
75,33%
75,76%
77,45%
77,22%
77,36%
gminy miejsko-wiejskie
17,96%
17,21%
16,44%
15,85%
15,95%
6,71%
7,03%
6,11%
6,93%
6,69%
gminy ogó"em
gminy wiejskie
2010
100,00%
(ród o: opracowanie w asne.
Analizuj!c dane zawarte w tabeli nr 4 mo$na spostrzec, $e najwi%ksze
wp ywy z tytu u op aty skarbowej zasilaj! bud$ety gmin miejskich. Ponad
75% wp ywów ogó em z tej daniny publicznej trafia do urz%dów miast, co
wynika przede wszystkim z liczby mieszka'ców oraz ilo#ci czynno#ci urz%dowych podejmowanych przez obywateli du$ych aglomeracji miejskich. Ponadto, du$a liczba przedsi%biorstw skupiona na terenach miejskich przyczynia si% do zwi%kszenia wp ywów z tytu u op aty skarbowej. Ten fakt
potwierdza równie$ analiza danych zawartych w tabeli 5, w której przedstawiono wp ywy z op aty skarbowej w przeliczeniu na jednego mieszka'ca.
100%
90%
80%
70%
60%
gminy wiejskie
50%
gminy miejsko-wiejskie
40%
gminy miejskie
30%
20%
10%
0%
2006
2007
2008
2009
2010
Wykres 1. Udzia poszczególnych gmin w dochodach z tytu u op aty skarbowej
(lata 2006-2010, %)
(ród o: opracowanie w asne.
Z kolei najni$sze dochody z tytu u op aty skarbowej czerpi! gminy
wiejskie (ok. 7%), Wynika to z faktu mniejszego zaludnienia oraz znacznie
mniejszej liczby podmiotów gospodarczych potrzebuj!cych do swego funk-
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
ZN nr 96
Op"ata skarbowa jako #ród"o dochodów gmin
97
cjonowania pozwole' i za#wiadcze' obci!$onych op at! skarbow! (np. banków, czy zak adów ubezpiecze').
Tabela 5. Wp ywy z tytu u op aty skarbowej w przeliczeniu na 1 mieszka'ca
(z /os.)
Wyszczególnienie
2006
gminy ogó"em
2007
2008
2009
2010
16,33
15,76
16,53
13,60
13,32
gminy miejskie
24,80
24,14
25,94
21,33
20,98
gminy miejsko-wiejskie
13,23
12,18
12,15
9,58
9,39
3,88
3,92
3,57
3,34
3,16
gminy wiejskie
(ród o: opracowanie w asne.
Analizuj!c dane zawarte w tabeli nr 6 mo$na zauwa$y", $e op ata
skarbowa jest znacz!cym &ród em w#ród dochodów o charakterze op atowym. To spostrze$enie dotyczy gmin miejsko-wiejskich w ca ym okresie badawczym oraz gmin miejskich w latach 2006, 2007 i 2008 oraz wiejskich
w roku 2006. W gminach wiejskich, w roku 2008 nast!pi gwa towny wzrost
dochodów z tytu u pozosta ych op at (eksploatacyjnej, miejscowej, uzdrowiskowej, targowej i innych). Mo$na przypuszcza", $e na terenach wiejskich
znajduj! si% grunty, które atwiej eksploatowa" surowcowo ($wir, piasek, czy
na )l!sku w%giel) ni$ na obszarze miasta. A to z kolei przyczynia si% do
zwi%kszenia wp ywów z tytu u op aty eksploatacyjnej w gminach wiejskich.
Tabela 6. Wp ywy z tytu u op aty skarbowej i pozosta ych op at
(z , 2006-2010)
Wyszczególnienie
2006
2007
2008
2009
2010
gminy ogó"em
op"ata skarbowa
622646656,63
600762762,60
630206185,28
519103725,59
508942770,36
pozosta"e op"aty
387557994,77
463376421,35
553519922,68
537895159,89
536775195,87
op"ata skarbowa
469013719,67
455127072,31
488110221,36
400845919,55
393697092,92
pozosta"e op"aty
327602380,64
354275336,75
416782476,49
420643494,33
422866683,14
op"ata skarbowa
111824052,36
103387181,09
103609405,10
82275570,77
81194985,03
pozosta"e op"aty
25553515,39
37148858,68
52363600,99
51453228,73
50495181,86
gminy miejskie
gminy miejsko-wiejskie
gminy wiejskie
op"ata skarbowa
41808884,60
42248509,20
38486558,82
35982235,27
34050692,41
pozosta"e op"aty
34402098,74
71952225,92
84373845,20
65798436,83
63413330,87
(ród o: opracowanie w asne.
ZN nr 96
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
98
A. !wirska
Tym samym udzia op aty skarbowej w op atach ogó em ulega zmniejszeniu. Np. najbogatsza gmina w kraju, Kleszczów, w roku 2010 uzyska a
dochody z tytu u op aty skarbowej w wysoko#ci 19 860 z , podczas gdy z tytu u op aty eksploatacyjnej: 25 541 000 z 17.
Podsumowanie
W wi%kszo#ci gmin, op ata skarbowa stanowi jedno z najwi%kszych
&róde dochodów w#ród op at ogó em. Pomimo, i$ jej charakter nie uwzgl%dnia w adztwa podatkowego, to katalog czynno#ci obj%tych obowi!zkiem
op aty umo$liwia gminom generowanie znacznych dochodów. Dotyczy to
przede wszystkim gmin miejskich, które na swoim obszarze skupiaj! du$!
liczb% mieszka'ców oraz podmiotów gospodarczych zainteresowanych dokonywaniem czynno#ci urz%dowych.
Bibliografia
Dekret z dn. 3 lutego 1947 r. o op acie skarbowej (Dz.U. nr 27, poz. 107).
Dekret z dn. 3 lutego 1947 r. o podatku od nabycia praw maj!tkowych
(Dz.U. z 1951 r. nr 9, poz. 74).
Gliniecka J., Op aty publiczne w Polsce, Wyd. Branta, Bydgoszcz-Gda'ska
2007.
Hanusz A., Niezgoda A., Czerski P., Dochody bud$etu gminy, Oficyna
Wolters Kluwer Business, Warszawa 2006.
Hanusz, A. Niezgoda, P. Czerski, Dochody jednostek samorz"du terytorialnego, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2009.
http://www.bip.kleszczow.pl.
Kosikowski C., Ru#kowski E. (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe,
Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008.
Ustawa o dochodach JST z dn. 13 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 80,
poz. 526).
Ustawa z dn.2 lipca 1949 r. o zmianie dekretu z dn. 3 lutego 1947 r. o op acie skarbowej (Dz.U. z 1949 r. nr 53, poz. 419).
Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o op acie skarbowej (Dz.U. z 2006,
nr 225, poz. 1635, z pó&n. zm.).
Wójtowicz W. (red.), Zarys finansów publicznych i prawa finansowego,
Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008.
17
http://www.bip.kleszczow.pl/res/serwisy/bip-kleszcz/komunikaty/_022_001_009_245006.pdf,
15.02.2012.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (23)2013
ZN nr 96