LSI – powiat łęczyński i powiat świdnicki
Transkrypt
LSI – powiat łęczyński i powiat świdnicki
PROJEKT SYSTEMOWY „KAPITAŁ INTELEKTUALNY LUBELSZCZYZNY 2010-2013” LOKALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA OBSZARU WZROSTU ( POWIAT ŁĘCZYŃSKI I POWIAT ŚWIDNICKI) NA LATA 2014-2020 Zespół ekspercki Prof. zw. dr hab. Lech W. Zacher – Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie Prof. dr hab. Krystyna Leśniak – Moczuk – Uniwersytet Rzeszowski Dr Alina Betlej – Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Dr Ireneusz Niećko – Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Chełmie Mgr Dawid Błaszczak – Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Strona 1 e-mail:[email protected] SPIS TREŚCI Wprowadzenie……………………………………………………………………………...4 1. Innowacyjność………………………………………………………………………...…7 2. Rozwój lokalny…………………………………………………………………………..9 3. Konsultacje społeczne…………………………………………………………………...12 4. Lokalna Strategie Innowacji w świetle innych dokumentów strategicznych……………14 5. Diagnoza potencjału konkurencyjnego…………………………………………………..16 5.1. Potencjał rozwojowy powiatu łęczyńskiego………………………………………...16 5.1.1. Struktura podmiotów gospodarczych……………………………………………16 5.1.2. System wspierania przedsiębiorczości…………………………………………...23 5.1.3. Klastry, grupy producenckie……………………………………………………..23 5.1.4. Turystyka………………………………………………………………………...26 5.1.5. Demografia i rynek pracy ……………………………………………………….27 5.1.6.Wykorzystanie Funduszy Europejskich ………………………………. ………..30 5.1.7. Bariery rozwoju przedsiębiorczości………………………………………….….41 5.1.8. Syntetyczne zestawienie wskaźników…………………………………………....43 5.2. Potencjał rozwojowy powiatu świdnickiego………………………………………....46 5.2.1. Struktura podmiotów gospodarczych……………………………………………46 5.2.2. System wspierania przedsiębiorczości……………………………………….….53 5.2.3. Klastry, grupy producenckie………………………………………………….…54 5.2.4. Turystyka…………………………………………………………………….…..55 5.2.5. Wykorzystanie Funduszy Europejskich………………………………………....56 5.2.6. Demografia i rynek pracy………………………………………………………..71 Strona 5.2.8. Syntetyczne zestawienie wskaźników…………………………………………...76 2 5.2.7. Bariery rozwoju przedsiębiorczości……………………………………………..73 6. Potencjał innowacyjny obszaru wzrostu…………………………………………………79 6.1.Potencjał innowacyjny przedsiębiorstw……………..………………………………..79 6.2.Kapitał intelektualny mieszkańców …………………………………………………..91 6.3. Potencjał innowacyjny gmin………………………………………………………...113 6.4. Kluczowe specjalizacje……………………………………………………………...120 7. Lokalna Strategia Innowacji……………………………………………………………121 7.1. Analiza SWOT……………………………………………………………………...121 7.2. Misja, wizja, cel nadrzędny…………………………………………………………123 7.3. Priorytety…………………………………………………………………………... 125 7.4. Struktura celów operacyjnych……………………………………..………………. 127 Zakończenie ………………………………………………………………………………133 Strona 3 Bibliografia………………………………………………………………………………..134 WPROWADZENIE Lokalna Strategia Innowacji dla obszaru wzrostu obejmującego powiat łęczyński i powiat świdnicki powstała w trakcie prac zespołu eksperckiego w ramach projektu systemowego „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. Celem projektu było dokonanie próby pomiaru kapitału intelektualnego województwa lubelskiego, a przez to zapewnienie podstaw do podejmowania kluczowych decyzji dotyczących przyszłości regionu i jego mieszkańców. Dzięki pomiarowi kapitału ludzkiego, strukturalnego i relacyjnego, możliwym stało się zaobserwowanie kluczowych obszarów dynamiki zmian społecznogospodarczych w województwie lubelskim i wyodrębnienie kluczowych obszarów wzrostu społeczno-gospodarczego oraz obszarów zagrożonych stagnacją. Celem lokalnej strategii innowacji jest podniesienie potencjału konkurencyjnego obszaru wzrostu poprzez wsparcie rozwoju innowacyjnych sektorów gospodarki, stymulowanie rozwoju lokalnego systemu innowacji i wielopłaszczyznowej współpracy w obszarach uznanych za kluczowe dla ich rozwoju. Na ostateczny kształt LSI wpłynęły wyniki badań przeprowadzonych w trakcie realizacji projektu i konsultacje społeczne z przedstawicielami wybranych obszarów docelowych. Zbadanie kapitału intelektualnego Lubelszczyzny dało podstawę do podejmowania istotnych, z punktu widzenia regionu i jego mieszkańców, decyzji dotyczących strategicznych kierunków rozwoju poszczególnych obszarów działalności społecznogospodarczej. Model Kapitału Intelektualnego Lubelszczyzny składał się z kilku kluczowych elementów: kapitału indywidualnego-ludzkiego, kapitału relacyjnego. Strona kapitału strukturalnego, 4 kapitału społecznego, Posiadane zasoby kapitału intelektualnego mogą stać się w przyszłości głównym źródłem przewagi konkurencyjnej całego obszaru. Schemat 1. Schemat logiczny Lokalnej Strategii Innowacyjności dla obszaru wzrostu obejmującego powiat łęczyński i powiat świdnicki. Przed przystąpieniem do prac nad niniejszą strategią innowacyjności, na podstawie analizy wtórnego materiału empirycznego zgromadzonego w trakcie dotychczasowej realizacji projektu, zespół dokonał wyboru kluczowych obszarów terytorialnych. Głównymi zadaniami badawczymi były: Wskazanie sektorów konkurencyjności na obszarze wzrostu. niezbędnej wiedzy o regionie (np. sytuacji gospodarczej, lokalnych obszarach kooperacji, Strona Wyniki badań, opracowane na ich podstawie wnioski i rekomendacje, dostarczyły 5 Wskazanie lokalnych sektorów innowacyjności na obszarze wzrostu. itd.), dzięki której możliwe będzie podejmowanie działań na rzecz rozwoju kluczowych sektorów gospodarczych obszaru wzrostu - przede wszystkim różnych dziedzin przedsiębiorczości, wzrostu innowacyjności, konkurencyjności oraz adaptacyjności do warunków i trendów panujących, dominujących we współczesnej rzeczywistości społecznogospodarczej. Prace koncepcyjne nad lokalnymi strategiami innowacji zostały podzielone na cztery etapy: W jego trakcie zespół przeprowadził pogłębioną analizę danych wtórnych. Na jej podstawie sformułował koncepcję badawczą, wstępne założenia opracowywanej strategii (wyznaczając dalszy kierunek prowadzonych prac badawczych) i sformułował tematy kluczowych ekspertyz oraz dalszych badań empirycznych. W jego trakcie opracowano dalsze kluczowe ekspertyzy tematyczne i przeprowadzono badania empiryczne przedsiębiorstw. Zespół opracował wstępne założenia strategii innowacji, Strona 6 które poddane zostały pod dyskusję w trakcie organizowanych konsultacji społecznych. Zespół opracował projekt LSI, który został przekazany pod dyskusję przedstawicielom lokalnych władz. Następnie Zespół dokonał modyfikacji projektu strategii, uwzględniając uwagi i sugestie przedstawicieli lokalnych władz. Ostateczny projekt LSI został przyjęty przez lokalne władze. Strategia zostanie wdrożona do realizacji. 1. Innowacyjność Pojęcie innowacji staje się współcześnie jednym z najczęściej przywoływanych terminów w debatach toczonych nad rozwojem społeczno-gospodarczym. Innowacja i innowacyjność definiowane są na wiele różnych sposobów. Rozbieżności definicyjne wynikają z wielu alternatywnych podejść do sposobu opisu i wartościowania zmian o charakterze innowacyjnym. Innowacja zawsze oznacza pewną nowość, będącą przeciwieństwem schematyzmu i epigonizmu (L. W. Zacher). przedsiębiorczości, chociaż ta ostatnia jest cechą ludzi, nie instytucji. Działania innowacyjne Strona sztuki i techniki. Zdarza się, że termin ten stosowany jest zamiennie z pojęciem 7 Innowacyjność może być cechą zarówno ludzi, jak i przedsiębiorstw, instytucji, badań, odbiegają od obowiązujących norm instytucjonalnych, społecznych (K. Leśniak-Moczuk). Łamanie tychże norm nie stanowi jednak ich warunku koniecznego. Celem innowacji jest celowa, pozytywnie wartościowana zmiana pewnej praxis - procesu, produktu, polityki, organizacji. W literaturze przedmiotu odnaleźć można wiele typologii innowacji: techniczne, biologiczne, społeczne, organizacyjne, procesowe, produktowe, etc. Ekonomiści definiują innowację, jako wprowadzanie nowych produktów, procesów, sposobów postępowania do praktyki gospodarczej. Bardzo duże znaczenie mają innowacje techniczne, przemysłowe. Ważnym kontekstem badania innowacji jest projektowanie, marketing i zarządzanie. Teoria innowacji korzysta z dorobku wielu dyscyplin, zwłaszcza ekonomii, socjologii, psychologii, antropologii i teorii zarządzania. Większość formułowanych koncepcji innowacji jest zorientowanych ekonomicznie, ekonomicznie-technicznie i teoretycznie-naukoznawczo. W teorii innowacji współistnieją trzy paradygmaty. Paradygmat przedsiębiorczości, w którym wzrost gospodarczy wyjaśniany jest przedsiębiorczością jednostek podejmujących działania gospodarcze. Przedsiębiorca jest podstawowym czynnikiem innowacji, zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwach. W paradygmacie techniczno-ekonomicznym głównym czynnikiem sprawczym innowacji jest rozwój techniki. Działalność innowacyjna utożsamiana jest z działalnością badawczo-rozwojową, a badania techniczne są podstawowym wskaźnikiem zdolności innowacyjnej społeczeństwa. Wyspecjalizowana działalność innowacyjna (tzw. venture organization) i zdolność koordynacji wysiłków współdecydują o rynkowym sukcesie innowacyjnych. W paradygmacie innowacji strategicznych podkreśla się rolę zorientowanej rynkowo strategii i profesjonalnego menedżeryzmu. Innowacją jest, zatem także, dostrzeganie nowych Strona 8 możliwości rynkowych. Schemat. 2. Innowacyjność. Szczególnego znaczenia nabierają współcześnie innowacje społeczne dotyczące rozwiązywania różnych problemów, np. ekologicznych, finansowych, edukacyjnych. Teoria socjologiczna zwraca uwagę na czynniki społeczne - struktury sprzyjające innowacjom, bariery i przeszkody, aspiracje i interesy, stosunek pracowników do nowości, innowacje w aspekcie władzy w przedsiębiorstwie, rolę przedsiębiorczości. Innowacje społeczne są z pewnością dużo trudniej porównywalne, aniżeli innowacje generowane przez technikę, nauki przyrodnicze, zwłaszcza biologię i medycynę. pozostała bez wpływu na redefinicję klasycznych teorii rozwoju regionalnego i lokalnego. Strona Zmiana podejścia do sposobu definiowania innowacyjności i konkurencyjności nie 9 2. Rozwój lokalny Globalizacja, konkurencja i innowacje, współcześnie, przywoływane są we wszystkich debatach poświęconych problematyce szeroko pojmowanego rozwoju. Schemat 3. Czynniki implikujące rozwój społeczno-gospodarczy. Procesy globalizacyjne w coraz większym stopniu oddziałują na struktury mikrospołeczne. Ocena społeczno-gospodarczych implikacji tego procesu jest niezwykle istotna. Konceptualne ramy projektu wymagają poświęcenia większej uwagi działaniu indywidualnych aktorów rynkowych. Ciągle mało wiemy jeszcze na temat kapitału społecznego spajającego. Próba pomiaru i oceny możliwości wykorzystania zasobów kapitału indywidualnego-ludzkiego w procesie rozwoju regionalnego nie powiedzie się bez rzetelnej jakościowej analizy kulturowych uwarunkowań rozwoju poszczególnych obszarów. Wysokie wartości kapitału strukturalnego, jak wynika z przeprowadzonych wcześniej badań, prac eksperckich, nie łączyły się w województwie lubelskim z wysokimi wskaźnikami rozwojowej: globalizacja, konkurencyjność i innowacyjność - warunkują i wpływają na kształt polityki regionalnej Unii Europejskiej, Polski i polskich regionów. Strona nie były tożsame z mapą innowacyjności regionu. Podstawowe elementy współczesnej triady 10 konkurencyjności. Wyróżniające się na mapie Lubelszczyzny płaszczyzny konkurencyjności Czynniki konkurencyjności i innowacyjności są zakorzenione w konkretnych kulturowo-gospodarczych układach lokalnych. Układy sieciowe są także zakorzenione w kulturze. Zasoby, będące w dyspozycji konkretnych układów lokalnych, są wykorzystywane w bardzo różny sposób w różnych kulturowych układach odniesienia. Bardzo ważnym czynnikiem wzrostu konkurencyjności i innowacyjności lokalnych obszarów są więc także innowacje społeczne. Wzrost innowacyjności konkretnych obszarów lokalnych związany będzie z ich zdolnością do tworzenia i podtrzymywania sieci współpracy, konkurencji i koopetycji. Źródło regionalnej konkurencyjności tkwi w wiedzy – umiejętności uczenia się i tworzenia warunków sprzyjających powstaniu innowacji. W poszczególnych terytorialnych modelach innowacji: dystrykty przemysłowe, terytorialne systemy produkcyjne, klastry, środowiska przedsiębiorczości, regionalne systemy innowacji - akcentuje się znaczenie wielu różnych czynników w procesie rozwoju innowacyjności regionalnej. Sieci współpracy definiowane są w bardzo różny sposób. Koncepcja zespołu naukowego jest bardzo mocno zakorzeniona w koncepcji regionu uczącego się (ang. learning region), która zawiera wiele elementów wspólnych z wymienionymi wcześniej modelami teoretycznymi. Nowy typ rozwoju bazuje na korzyściach trwałych, samoutrzymujących i samoorganizujących system (region jako całość) poprzez nieustanny proces tworzenia wiedzy i udoskonalania funkcjonowania. Rozwój innowacyjności regionu uczącego się napędzany jest przez endogeniczne czynniki takie jak: wiedza, kapitał indywidualny, kapitał społeczny, potencjał gospodarczy, infrastruktura instytucjonalna. Kapitał strukturalny przestaje być redukowany jedynie do analizy powiązań Strona 11 pomiędzy producentami i dostawcami przybierających tradycyjny kształt liniowy. Schemat 4. Elementy systemu innowacyjnego w koncepcji regionu uczącego się. 3. Konsultacje społeczne Głównym założeniem realizowanego projektu było włączenie w prace nad powstającymi strategiami także mieszkańców wybranych powiatów, przedstawicieli lokalnych władz, instytucji i przedsiębiorców. W ostatniej fazie projektu zorganizowano około 60 spotkań w ramach konsultacji społecznych, w trakcie których poddawano pod dyskusję wstępne wizje rozwoju poszczególnych obszarów nakreślone przez zespół badawczy. W trakcie spotkań w powiecie łęczyńskim zwracano uwagę, przede wszystkim na niewykorzystany potencjał lokalnej gospodarki, zwłaszcza szanse rozwoju małej przedsiębiorczości w otoczeniu wiodącego przemysłu wydobywczego. Zwracano także uwagę na konieczność tworzenia nowych inwestycji, które mogłyby wpłynąć pozytywnie na rozwój wykorzystania węgla. Powiat mógłby stać się głównym ośrodkiem innowacyjności w Strona Szansą dla rozwoju powiatu jest także rozwój innowacyjnych rozwiązań w zakresie 12 lokalnego rynku pracy, takich, jak budowa elektrowni. górnictwie. Mocną stroną analizowanego obszaru, na co zwracali uwagę uczestnicy spotkań, jest potencjał turystyczny i ekologiczne rolnictwo. W trakcie konsultacji dyskutowano także na temat barier rozwoju powiatu, zwłaszcza infrastrukturze drogowej. W powiecie świdnickim podkreślono rolę lotnisko – konieczność pozyskania firm kooperujących z lotniskiem, budowę lotniczego portu cargo, rozwój i przyciąganie linii lotniczych. Jako jeden z ważniejszych obszarów rolniczych wymieniano zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego KAMPOL – FRUIT w Milejowie (powiat łęczyński), Zrzeszenie Producentów Owoców „Stryjno-Sad” w Kawęczynie (gmina Piaski), liczące prawie 100 producentów owoców z Lubelszczyzny i okolic, Okręgową Spółdzielnię Mleczarka w Piaskach. Podkreślano rolę zintegrowanych inwestycji, realizowanych w różnych obszarach, np.: rozwój Szlaku Jana III Sobieskiego (gminy: Wólka, Spiczyn, Mełgiew, Piaski, Gorzków, Rybczewice) jako produkt o charakterze tzw. „lokalnej marki”, działalność Świdnickiego Forum Pracodawców przy Powiatowym Urzędzie Pracy w Świdniku, zrzeszającego podmioty na rzecz promocji zatrudnienia, aktywizacji zawodowej, łagodzenia skutków bezrobocia, Powiatowej Rady Zatrudnienia przy PUP w Świdniku, jako przykład współpracy klastrowej, działalność „Świdnickiego Forum Organizacji Pozarządowych” skupiającego liczne organizacje pozarządowe, współpracę z powiatem chełmskim i łęczyńskim, zwłaszcza w zakresie przemysłu wydobywczego. Wszystkie uwagi pojawiające się w trakcie spotkań były szczegółowo analizowane w Strona 13 trakcie kolejnych etapów prac nad lokalnymi strategiami innowacji. 4. Lokalna Strategia Innowacji w świetle innych dokumentów strategicznych Adekwatnie do obowiązującego systemu programowania strategicznego Lokalna Strategia Innowacji zawiera zestaw celów, priorytetów, działań, związanych z podnoszeniem konkurencyjności i innowacyjności analizowanego obszaru, wspieraniem rozwoju badań, technologii i innowacji, ukierunkowanych na potrzeby sektorów kluczowych dla tego obszaru wraz z rozwojem otoczenia instytucjonalnego ukierunkowanego na działalność podnoszącą konkurencyjność i innowacyjność analizowanego obszaru. Założenia realizacyjne Lokalnej Strategii Innowacji wpisują się w kontekst rozwojowy wyznaczany przez strategiczne dokumenty na poziomie lokalnym, krajowym, jak również europejskim. Podczas prac nad LSI dążono do osiągnięcia spójność niniejszego dokumentu z innymi dokumentami strategicznymi, takimi jak: Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 – Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2013-2020 z perspektywą do roku 2030, Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Lubelskiego, Strategie Rozwoju Powiatów obszaru wzrost. Ponadto Lokalna Strategia Innowacji opiera się na: Diagnozie potencjału konkurencyjnego i innowacyjnego obszaru stagnacji LSI OW. Określają one faktyczny stan infrastruktury, gospodarki, przedsiębiorczości, rynku pracy, zasobów kapitału ludzkiego oraz społecznego i Strona Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013”, których wyniki znalazły się w tekście 14 pochodzącej z licznych ekspertyz napisanych w ramach projektu „Kapitał innych istotnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego oraz potencjał rozwojowy wynikający z posiadanych zasobów (np. zasoby naturalne, kopaliny) i realizowanych prac badawczo-konepcyjnych dających wysokie prawdopodobieństwo wyłonienia się określonych specjalizacji w gospodarce obszaru. Wynikach konsultacji społecznych, które określiły oczekiwania różnych grup społeczno-zawodowych (przedstawiciele przedsiębiorców, szkół wyższych, producentów rolnych, rzemiosła, organizacji typu IOB, NGO) i plany władz lokalnych dotyczące kierunków rozwoju lokalnego i kierunków rozwoju poszczególnych sfer życia społeczno-gospodarczego. Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego jako dokumencie określającym rozwój „inteligentnych specjalizacji” w kontekście całego województwa. LSI OW opiera się na RSI WL w następującym zakresie: dostosowuje dziedziny specjalizacji do specyfiki lokalnej gospodarki i wyłaniających się branż, przyjmuje główne priorytety i cele RSI WL jako istotne dla rozwoju innowacyjności w obszarze wzrostu, modyfikuje działania na rzecz rozwoju innowacyjności pod kątem Strona 15 dostosowania ich do specyfiki uwarunkowań lokalnych. 5. DIAGNOZA POTENCJAŁU KONKURENCYJNEGO 5.1. Potencjał rozwojowy powiatu łęczyńskiego 5.1.1.Struktura podmiotów gospodarczych Na koniec 2012 r. w powiecie łęczyńskim zarejestrowanych było 6336 podmiotów gospodarczych. Na przestrzeni kilku ostatnich lat miał miejsce stały wzrost ich liczebności. W 2012 r. zarejestrowanych podmiotów było o 2,5 % więcej niż w roku 2011. W tym samym okresie liczba wpisanych podmiotów do rejestru REGON w województwie lubelskim zwiększyła się o 2,4 %, natomiast w kraju o 2,7 %. Tabela 1. Podmioty nowo zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Etykiety wierszy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska 69 78 77 83 92 104 90 93 Woj. lubelskie 51 57 59 63 69 81 67 72 Powiat łęczyński 51 47 49 53 61 64 60 57 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). W latach 2005-2012 zwiększała się także liczba ogólna liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON. W roku 2005 było ich 5418. W roku 2012 ich liczba wzrosło do poziomu 6336. terytorialna Polska Woj. 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 723124 727207 737121 751418 748534 781960 773979 795066 2 8 6 6 6 4 4 8 298038 301158 303028 309190 312360 328152 324190 332054 Strona Jednostka 16 Tabela 2. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON (ogółem). lubelskie 5418 Powiat 5476 5470 5548 5780 6076 6182 6336 łęczyński Źródło: Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl/bdl). Warto zwrócić także uwagę na liczbę podmiotów nowo zarejestrowanych w sektorze prywatnym. Obserwujemy ich mały spadek na przestrzeni ostatnich lat, jednak nie są to zbyt duże różnice pod względem ilościowym. Tabela 3. Podmioty nowo zarejestrowane (sektor prywatny). Jednostka terytorialna 2009 Polska 346914 398083 343189 354096 Woj. Lubelskie 2010 2011 2012 14914 17416 14574 15245 342 360 342 315 Powiat łęczyński Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Zasadnym wydaje się twierdzenie, na podstawie uzyskanych danych, że w analizowanym okresie, od roku 2005 do roku 2012, miał miejsce trwały rozwój przedsiębiorczości Na terenie powiatu łęczyńskiego. Co więcej, co roku wzrastała systematycznie liczba podmiotów nowo zarejestrowanych na terenie powiatu. Była ona wyższa od liczby podmiotów wyrejestrowanych. Tabela 4. Jednostki wykreślone z rejestru REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 56 71 64 64 94 62 100 65 Woj. Lubelskie 48 48 53 48 59 46 74 51 Strona Polska 17 terytorialna Powiat łęczyński 50 38 47 45 39 38 47 42 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Za jeden ze wskaźników przedsiębiorczości można przyjąć liczbę podmiotów gospodarczych przypadających na 10 tys. mieszkańców. Wskaźnik ten jest niższy dla terenu Powiatu łęczyńskiego o 28,4% w stosunku do średniej w województwie lubelskim. Analizując jego stosunek względem wskaźnika przedsiębiorczości dla kraju, obserwujemy jego spadek o 46,8%. Tabela 5. Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Etykiety wierszy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska 948 954 967 985 981 1015 1004 1032 Woj. Lubelskie 684 693 699 715 724 753 746 767 Powiat łęczyński 472 478 479 485 506 527 536 549 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Porównując powiat łęczyński do innych powiatów województwa lubelskiego, obserwujemy nieco niższą aktywność gospodarczą jego mieszkańców, mierzoną właśnie wskaźnikiem nowopowstających przedsiębiorstw, pomimo systematycznego wzrostu podmiotów wpisywanych do rejestru REGON na przestrzenie analizowanych lat. Pomijając miasta na prawach powiatu, najbardziej dynamicznym środowiskiem dla rozwoju Strona 18 przedsiębiorczości jest powiat puławski. Rysunek 1. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców. Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Wśród wszystkich podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON w powiecie łęczyńskim przeważają mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 pracowników, 2012 liczba tychże podmiotów w rejestrze REGON wynosiła 3033. Strona najliczniejsza grupa podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie powiatu. W roku 19 których roczny obrót, lub całkowity bilans roczny, nie przekraczają 2 milionów euro. Jest to Tabela 6. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON (0 – 9 zatrudnionych). Jednostka terytorialna Lubelskie Polska 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 141780 143232 144088 146941 148347 156188 154257 158855 3436841 3455565 3502303 3568137 3548354 3713677 3674970 3794489 Powiat łęczyński 2557 2584 2578 2620 2736 2880 2930 3033 Źródło: Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl/bdl). Do podobnych wniosków prowadzi analiza ilościowa liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON. Najmniejszą kategorię przedsiębiorstw stanowią te zatrudniające od 50 do 249 pracowników. Rysunek 2. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON wg klas wielkości (powiat łęczyński). 10000 2557 2584 2578 2620 2736 2880 2930 3033 127 129 132 128 129 133 135 107 23 23 1000 100 23 22 21 21 22 24 0-9 10 - 49 50 - 249 10 1 Bank 2007 2008 Danych 2009 2010 Lokalnych 2011 2012 (http://www.stat.gov.pl/bdl). Wśród osób fizycznych, prowadzących działalność gospodarczą, w podziale na sekcje największą liczebność wykazują: 20 Źródło: 2006 Strona 2005 Sekcja G- handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, F-budownictwo. C – Przetwórstwo przemysłowe Wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych dominują firmy usługowe. Kolejnymi wskaźnikami rozwoju przedsiębiorczości jest wartość nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na jednego mieszkańca i wartość brutto środków trwałych. Wartości tychże wskaźników wzrosły w powiecie łęczyńskim w 2011r., w stosunku do 2000r., odpowiednio o około 1069 % i około 280%. Tabela 7. Wybrane dane o Powiecie łęczyńskim i województwie lubelskim. Powiat/ Miasto na prawach Nakłady inwestycyjne w Wartość brutto środków trwałych przedsiębiorstwach** cd (ceny bieżące) (bieżące ceny ewidencyjne) powiatu w mln zł w mln zł na 1 na 1 mieszkańca w zł mieszkańca w zł 2000 2011 200 2011 2000 2011 2000 2011 0 4399 114 2023 29113 42413 131 ,3 ,3 3 ,5 ,3 96 63,5 749,4 111 991,1 3807,1 1739 12993 Źródło: Wybrane dane o podregionach i regionach, GUS. 19502 66008 21 Łęczyński 2522 Strona województwo Największy odsetek przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w powiecie łęczyńskim jest w wieku 25-54 lata. Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym, w powiecie łęczyńskim jest o 50% niższa niż w kraju. Porównując powiat i całe województwo lubelskie, liczba ta jest niższa o około 33%. Tabela 8. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym. Etykiety wierszy Polska 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 11 11 11 12 11 12 12 12 Woj. Lubelskie 9 9 9 9 9 9 9 9 Powiat łęczyński 6 6 5 6 6 6 6 6 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). W powiecie łęczyńskim notuje się najwyższe wskaźniki miesięcznego wynagrodzenia brutto, zarówno w stosunku do województwa lubelskiego, jak i całego kraju. Co ciekawe, mieszkańcy Powiatu łęczyńskiego są dużo bardziej niezadowoleni z życia w porównaniu do mieszkańców innych powiatów województwa lubelskiego. Najbardziej zadowoleni z życia są mieszkańcy powiatów bialskiego i puławskiego. Tabela 9. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100). Lubelskie Powiat łęczyński 2007 2008 2009 2010 2011 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 87,0 86,9 86,7 87,8 87,2 90,2 89,8 137,8 130,8 127,6 130,9 133,2 128,9 131,3 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl) 22 Polska 2006 Strona 2005 5.1.2.System wspierania przedsiębiorczości Szczególną rolę w procesie tworzenia innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki odgrywają współcześnie instytucje i systemu wspierania przedsiębiorczości. Aktywna polityka wobec sektora MSP, perspektywiczna polityka technologiczna, której celem powinno być stymulowanie finansowania badań naukowych i transferu i komercjalizacji technologii wpłynąć mogą na przyszłą kondycję lokalnej gospodarki Powiatu łęczyńskiego. W Polsce funkcjonuje tak zwany Krajowy System Usług (KSU), sieć ok. 150 współpracujących ze sobą organizacji świadczących usługi dla przedsiębiorców i osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej, koordynowana przez PARP. W powiecie łęczyńskim nie ma siedziby żaden ośrodek KSU. Drugą ważną kategorię usług świadczą tak zwane instytucje wsparcia innowacyjności i przedsiębiorczości. Określane są one mianem Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości (OIP). W powiecie łęczyńskim funkcjonuje tylko jeden podmiot świadczący tego typu usługiAgencja Rozwoju Lokalnego prowadzona przez Lubelską Fundację Rozwoju. 1 Na terenie powiatu łęczyńskiego działają dwie instytucje otoczenia biznesu: Regionalne Forum Gospodarcze. Stowarzyszenie Kupców Łęczyńskich. Na terenie powiatu łęczyńskiego nie funkcjonuje żadna strefa ekonomiczna. 5.1.3.Klastry, inicjatywy klastrowe, gr upy producenckie Przedsiębiorstwa funkcjonujące Na terenie powiatu łęczyńskiego są członkami następujących Studium Doskonalenia Zdolności Poznawczych), 1 http://www.pi.gov.pl/parp/data/pdf_071112/index.html Strona Lubelskie Drewno - Regionalny Klaster w Lublinie (członkiem jest Joanna Dejko 23 klastrów: Klastra restauratorów i hotelarzy (członkiem jest Hotel “Trzy Korony” Przedsiębiorstwo Produkcyjno-HandlowoUsługowe „Elektropaks” i Restauracja – Pizzeria Vicenza MK Waldemar Kowalski). Klastra Dolina Ekologicznej Żywności (Słowiański Gród z Milejowa). 2 W rejestrze grup producentów rolnych, prowadzonym przez marszałka województwa lubelskiego, wymienione są grupy z terenu Powiatu łęczyńskiego. Tabela 10. Wykaz grup producentów rolnych w powiecie łęczyńskim. Nazwa Forma prawna Adres Rodzaj Rok wydania produktu ze decyzji względu na administracyjnej który GPR otrzymała decyzję administracyjną Grupa Spółdzielnia Ziarno Producentów nasiona Rolnych GMINNA oleistych zbóż i roślin Ludwin 50 2009 19 2011 21-075 Ludwin SPÓŁDZIELNIA "SAMOPOMOC CHŁOPSKA" W LUDWINIE Spółdzielnia Spółdzielnia Szyszki chmielowe 21-077 Spiczyn 2 Klastry w województwie lubelskim, PARP 2011. Strona 24 "CHMIEL" Spiczyn W rejestrze wstępnie uznanych grup producentów, uznanych organizacji producentów i ich zrzeszeń oraz ponadnarodowych organizacji producentów i ich zrzeszeń, na terenie województwa lubelskiego wymienione są podmioty z Powiatu łęczyńskiego. Tabela 11. Wykaz wstępnie uznanych grup producentów, uznanych organizacji producentów i ich zrzeszeń oraz ponadnarodowych organizacji producentów i ich zrzeszeń w powiecie łęczyńskim. Nazwa Data i numer decyzji Ilość Adres członków Rodzaj produktu ze względu na Administracyjnej który grupa otrzymała decyzję administracyjną Zrzeszenie RŚ.VII.JC.6022/30/09 36 Producentów Owoców i UL. Owoce i warzywa Krasnystawska 23 lipca 2009 r. 54 Warzyw w 21-010 Łęczna Łęcznej Tel. 81 75 75 149 Zrzeszenie RŚ.VII.JC.6022/33/09 169 Producentów Owoców i Ul. Partyzancka Owoce i warzywa 13 31 lipca 2009 r. 21-020 Milejów Warzyw w Milejowie Tel. 503 086 307, 503 086 710 Producentów VII.7166.86.2012.JC FRUKT Sp. z Wólka 23 stycznia 2013 r. Owoce i warzywa Cycowska nr 46, 21-070 Cyców, Owoców i Warzyw EKO- 7 tel. 603 195 247 25 RŚ- Strona Grupa o.o. 5.1.4.Turystyka Powiat łęczyński należy do wyjątkowo dobrze predysponowanych powiatów województwa lubelskiego w dziedzinie możliwości wykorzystania walorów turystycznych. Główne atuty powiatu to różnorodne środowisko przyrodnicze i bogate dziedzictwo kulturowe. Powiat położony jest w atrakcyjnym krajobrazie doliny Bugu i na obszarze Rezerwatu Biosfery, w strefie Pojezierza Łęczyńsko- Włodawskiego i w sąsiedztwie Pojezierza Szackiego. Przypuszczać można, że rozwój turystyki mógłby być jednym z głównych form wzmacniania lokalnego systemu gospodarczego. Trudno jednak mówić o sukcesywnym rozwoju turystyki, jako kluczowej branży gospodarki. W 2012 roku z noclegów w turystycznych obiektach noclegowych na terenie powiaty skorzystało mniej niż 50 osób w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Obiekty turystyczne działające Na terenie powiatu łęczyńskiego są bardzo często w złym stanie technicznym, są słabo wyposażone w podstawową infrastrukturę turystyczną i komunikacyjną. Powiat nie dysponuje zintegrowaną ofertą turystyczną, nie specjalizuje się w określonym typie turystyki. Dominującą formą jest tak zwana turystyka weekendowa, Strona 26 niegenerująca dużych przychodów dla budżetu powiatu. Rysunek 3. Korzystający z noclegów w turystycznych obiektach noclegowych według powiatów w 2012 r. Źródło: Turystyka w województwie lubelskim w 2012r., GUS 5.1.5. Rynek pracy i demografia Na podstawie analizy struktury wieku ludności w powiecie łęczyńskim można wysunąć przypuszczenie, że w najbliższych 25 latach liczba osób w wieku 25-54 spadnie o około 16,32%. Na koniec roku 2012 liczba tychże osób wynosiła ogółem 26153, w tym 12885 kobiet i Strona wokół poziomu 21896. W powiecie łęczyńskim będzie mieszkało około 11344 mężczyzn i 27 13268 mężczyzn. W roku 2035 ogólna liczba osób w wieku produkcyjnym będzie oscylowała 10552 kobiet. Tendencja spadkowa tego wskaźnika wskazuje o starzeniu się społeczeństwa Powiatu łęczyńskiego i jest charakterystyczna dla całego obszaru województwa lubelskiego. Tabela 12. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku 25-54 lat. Powiat łęczyński. mężczyźni ogółem 2011 12908 13258 26166 2012 12885 13268 26153 2013 12826 13259 26085 2014 12765 13279 26044 2015 12768 13271 26039 2016 12690 13241 25931 2017 12662 13217 25879 2018 12509 13177 25686 2019 12391 13170 25561 2020 12296 13158 25454 2021 12236 13115 25351 2022 12184 13046 25230 2023 12121 12987 25108 2024 12031 12923 24954 2025 11934 12829 24763 2026 11833 12763 24596 2027 11728 12636 24364 28 kobiety Strona Rok 2028 11625 12532 24157 2029 11472 12380 23852 2030 11342 12217 23559 2031 11181 12036 23217 2032 11052 11879 22931 2033 10889 11718 22607 2034 10731 11527 22258 2035 10552 11344 21896 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_11752_PLK_HTML.htm). Udział liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej ludności aktywnej zawodowo w powiecie łęczyńskim jest niższy od wskaźnika dla województwa lubelskiego o prawie cztery punkty, jak również niższy od średnich wskaźników dla kraju. Tabela 13. Stopa bezrobocia rejestrowanego, jako udział liczby bezrobotnych w liczbie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska 17,6 14,8 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 Lubelskie 17,0 15,5 13,0 11,2 12,9 13,1 13,2 14,1 Powiat łęczyński 18,3 15,8 11,9 10,4 11,9 11,5 10,1 10,3 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Strona Jednostka terytorialna 29 cywilnej ludności aktywnej zawodowo wyrażony w %. 5.1.6. Wykorzystanie Funduszy Europejskich Ciekawych informacji na temat charakterystyki lokalnej gospodarki Powiatu łęczyńskiego dostarcza analiza zrealizowanych projektów współfinansowanych lub finansowanych z funduszy europejskich. Tabela 14. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów w podziale na: zakończone oraz w realizacji. Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Rodzaj projektu Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna Zakończony 89 1 952 111,82 173 737 951,82 1 186 297,70 105 580 495,66 W realizacji 48 549 403,31 168 969 621,36 537 358,80 130 560 445,38 137 2 501 515,13 342 707 573,18 1 723 656,50 236 140 941,04 Łącznie Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Na terenie powiatu łęczyńskiego zakończono realizację 89 projektów, natomiast łącznie zatwierdzono do realizacji 137. Łączna alokacja funduszy UE dla powiatu wynosi 236 mln zł. Jest stosunkowo niska kwota. Największa liczba projektów była współfinansowana z Europejskiego Funduszu Społecznego (ponad 60%). Projekty współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego stanowiły mniejszy Strona 30 odsetek, jednak ich łączna wartość ponad pięciokrotnie przewyższa wartość projektów z EFS. Tabela 15. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów w podziale nazwę funduszu. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Średnia Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Społeczny Fundusz Dofinansowanie z EU [zł] Liczba 53 84 5 500532,82 609 277,78 Łączna 291 528239,44 51 179 333,74 Średnia 3637 602,97 516 047,43 Łączna 192792957,31 43 347 983,73 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Taka sama liczba projektów PO KL była realizowana przez stowarzyszenia jak i przez powiatowe samorządowe jednostki organizacyjne: Starostwo Powiatowe w Łęcznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Łęcznej oraz Powiatowy Urząd Pracy w Łęcznej (główny beneficjent pomocy). Ponad 17% projektów było realizowanych przez fundacje. Strona 31 Realizatorami 9% projektów były przedsiębiorstwa Rysunek 4. Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (PO KL). 1. Beneficjentami innych projektów operacyjnych były, przede wszystkim, jednostki Strona 32 samorządowe i mikroprzedsiębiorstwa. Rysunek 5. Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (programy operacyjne bez PO KL). Źródło: www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Najczęstszymi obszarami dofinansowania były: telekomunikacja i e-usługi, ochrona środowiska, praca i integracja społeczna, nauka i edukacja- projekty realizowane w tych obszarach uzyskały najwyższą łączną wartość dofinansowania z budżetu Unii Europejskiej. Natomiast projekty związane z badaniami, rozwojem i innowacjami uzyskały łączną kwotę dofinansowania w wysokości 3961756,50 zł. Ich łączna wartość wynosiła 8535350,00 zł. Tabela 16. Zestawienie projektów ze względu na temat projektu. Wartość projektu [zł] Temat projektu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna 1 919 627,30 919 627,30 781 683,21 781 683,21 badania, rozwój, innowacje 2 4 267 675,00 8 535 350,00 1 980 878,25 3 961 756,50 Brak 3 1 451 826,41 4 355 479,23 1 004 186,75 3 012 560,24 Strona 33 administracja nauka i edukacja 35 462 172,72 16 176 045,13 376 560,73 13 179 625,66 6 8 624 751,72 51 748 510,33 5 322 617,56 31 935 705,33 51 1 245 961,24 63 544 022,99 1 054 691,30 53 789 256,51 rewitalizacja 2 9 683 967,22 19 367 934,44 6 215 699,63 12 431 399,25 rozwój firm 21 976 874,60 20 514 366,53 ochrona środowiska praca i integracja społeczna 457 584,08 9 609 265,58 telekomunikacja i e-usługi 6 14 630 277,08 87 781 662,49 11 645 762,82 69 874 576,89 transport 7 9 425 432,26 65 978 025,81 turystyka 3 1 262 182,98 3 786 548,93 5 159 807,56 36 118 652,91 482 152,99 1 446 458,96 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) W ramach projektów dofinansowanych z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki dofinansowanie otrzymały łącznie 84 projekty. Średnia kwota dofinansowania wynosiła Strona 34 516047,43 zł. Natomiast średnia wartość projektu to 609277,78 zł. Tabela 17. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO KL. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna Program Operacyjny 84 609 277,78 51 179 333,74 516 047,43 43 347 983,73 Kapitał Ludzki Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (RPO WL) Największą popularnością cieszyły się projekty informatyczne, zwłaszcza informatyzacja administracji i urzędów, realizowane na obszarze wielu powiatów. Tabela 18. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla RPO WL. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna Regionalny Program Operacyjny 45 5 604 788,45 252 215 480,10 3 635 589,05 163 601 507,27 - w tym Oś Priorytetowa I 19 1 157 010,36 21 983 196,90 484 498,97 9 205 480,34 - w tym Oś Priorytetowa II 4 413 550,49 1 654 201,97 281 604,02 1 126 416,08 Województwa Lubelskiego Źródło: www.mapadotacji.gov.pl , www.mapa.rpo.lubelskie.pl. projektów zrealizowanych w Operacyjnego Województwa Lubelskiego przedstawia poniższa tabela. ramach Programu 35 największych Strona Zestawienie Tabela 19. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego - największe projekty. Nazwa Lp . 1 Wrota – Województw Lubelszczyzny Informatyzacja Administracji Wirtualne 2 beneficjenta Tytuł projektu powiaty. społeczeństwa o Lubelskie Budowa informacyjnego na Lubelszczyźnie Etap III. Powiat łęczyński Wartość Dofinansowa projektu [zł] nie z EU [zł] 34 580327,42 29 323 018,28 30183 964,66 25 563 719,96 24248 254,65 16 550 755,58 22534 518,27 11 267 259,13 18656 848,35 12 539 921,57 16944 518,22 9 258 438,48 Modernizacja przejazdów kolejowych w celu podniesienia bezpieczeństwa ruchu 3 na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na terenie województwa lubelskiego w zakresie urządzeń zabezpieczenia PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. przejazdów. Budowa 4 sieci kanalizacyjnej dla miejscowości: Ciechanki, Ostrówek, Szpica, Zawadów, i Jasieniec Gmina Puchaczów Komenda 5 Lubelskie Bezpieczne Wojewódzka Policji w Lublinie powiatowych o Nr 2013L i 1716L Powiat wraz z przebudową skrzyżowania w łęczyński m. Nadrybie poprzez budowę ronda Strona 6 36 Program Bogdanka - przebudowa dróg 7 Rewitalizacja Starego Miasta w Gmina Łęcznej– I etap Łęczna 13879 902,56 8 886 347,68 10119 053,43 5 128 927,10 8 872 570,99 2 987 349,27 8 026 392,80 2 998 239,82 Budowa kanalizacji ścieków bytowo 8 gospodarczych w Milejowie - Etap II Gmina wraz z modernizacją oczyszczalni Milejów ścieków. 9 Rozbudowa sieci drogowej łączącej drogę krajową Nr 82 z drogą wojewódzką Nr 829 w Łęcznej Gmina Łęczna Budowa ulicy 05 KZ w Łęcznej - II 10 etap wraz z remontem ulic łączących Gmina drogę krajową nr 82 z drogą Łęczna wojewódzką nr 820 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Znaczna część projektów dotyczyła budowy i modernizacji dróg oraz gospodarki wodno-ściekowej. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Łączna kwota dofinansowania w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich wyniosła: - samorząd: 21 533 319,50 zł. Strona 37 - LGD Polesie: 1 692 087,05 zł. Tabela 20. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PROW. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Średnia Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Łączna Średnia Łączna 71 643 348,78 45 677 763,03 303 286,19 21 533 319,50 45 78 908,89 3 550 900,09 37 601,93 1 692 087,05 (samorząd) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (LGD Polesie) Uwaga: LGD Polesie obejmuje swoim działaniem także powiat parczewski, włodawski oraz chełmski. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) Na terenie powiatu łęczyńskiego nie są realizowane żadne projekty dofinansowane z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka(PO IG) W ramach PO IG, siedem projektów dotyczyło Powiatu łęczyńskiego. Największym z nich był projekt dotyczący przeciwdziałaniu wykluczeniu cyfrowemu na terenie całego województwa. Tabela 21. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO IG. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna 5 305 681,62 37 139 771,34 3 906 344,32 27 344 410,24 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Strona 7 Innowacyjna Gospodarka 38 Program Operacyjny Inne realizowane projekty dotyczyły, między innymi, rozwoju społeczeństwa informacyjnego i podnoszeniu konkurencyjności przez przedsiębiorstwa. Tabela 22. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka - największe projekty. Nazwa beneficjenta Wartość Dofinansowa projektu [zł] nie z EU [zł] 18 445445,00 15 678 628,25 8 123 300,00 3 784 021,50 6 678 360,00 5 676 606,00 52 Falcom Spz o.o. 2 233 690,06 1 067 311,38 wykluczeniu cyfrowemu w Gmina Milejów 1 527 526,28 1 076 966,11 118 950,00 52 377,00 Lp Tytuł projektu . Przeciwdziałanie 1 wykluczeniu cyfrowemu w województwie lubelskim Opracowanie 2 i wzorów Województwo Lubelskie wdrożenie dotyczących DRILLING produkcji suchych mieszanek Spółka Akcyjna MS do torkretowania Przeciwdziałanie 3 wykluczeniu cyfrowemu w Województwo województwie lubelskim - Lubelskie edycja II Zapewnienie szerokopasmowego 4 do Internetu dostępu miejscowościom Lubelszczyzny Przeciwdziałanie 5 Platforma dalszego B2B szansą WYTWÓRNIA rozwoju MAKARONU Strona 6 39 gminie Milejów Przedsiębiorstwa POL-MAK DOMOWEGO POLMAK SPÓŁKA AKCYJNA Przygotowanie 7 Rozwoju Planu Eksportu Wytwórni dla Makaronu Domowego POL-MAK S.A. Wytwórnia Makaronu Domowego POL- 12 500,00 8 500,00 MAK S.A. Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) W ramach Programu zrealizowano jeden projekt dotyczący planu ochrony dla Poleskiego Parku Narodowego i obszarów Natura 2000 znajdujących się w granicach parku. Tabela 23. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO IiŚ. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna Program Operacyjny 1 2 172 988,00 2 172 988,00 1 847 039,80 1 847 039,80 Infrastruktura i Środowisko Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina (PWT – PL-BY-UA) W ramach programu PWT – PL-BY-UA nie są realizowane żadne projekty Na terenie Projekt realizowany w ramach Funduszu Szwajcarskiego nie ograniczał się jedynie do obszaru Powiatu łęczyńskiego. Strona Fundusz Szwajcarski 40 powiatu łęczyńskiego. Tabela 24. Zestawienie projektów z Funduszu Szwajcarskiego. Nazwa Obszar tematyczny Pilotażowy azbestowymi Infrastruktura miejska nie (w CHF) system gospodarowania 03.1. Dofinansowa beneficjenta Tytuł projektu odpadami na terenie województwa lubelskiego wzmocniony sprawnym monitoringiem ilości kontroli usuwania ich oraz i Urząd Marszałkowski 13 215 785 Województwa Lubelskiego w Lublinie unieszkodliwiania Źródło: Strona programu www.programszwajcarski.gov.pl. Fundusz Norweski W ramach Funduszu Norweskiego nie są realizowane żadne projekty Na terenie powiatu łęczyńskiego. 5.3.7. Bariery rozwoju przedsiębiorczości Powiat łęczyński bardzo często charakteryzowany jest, jako teren o przeciętnej atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności przemysłowej. Akcentowana jest natomiast powszechnie jego wysoka atrakcyjność dla działalności usługowej. Powiat łęczyński zaliczany jest do jednych z najbogatszych obszarów na terenie województwa lubelskiego, biorąc pod uwagę średnie wartości osiąganych dochodów przez mieszkańców. Największym przedsiębiorstwa, na terenie powiatu nie powstało atrakcyjne środowisko dla rozwoju Strona przychodów finansowych i innowacji. Pomimo działalności dużego, innowacyjnego 41 pracodawcą w powiecie jest spółka Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A., generująca najwięcej specjalistycznych branż, powiązanych z przemysłem wydobywczym. Jakie są, więc, główne bariery rozwoju przedsiębiorczości Na terenie powiatu łęczyńskiego? Rysunek 6. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów dla działalności przemysłowej w 2012 r. Źródło: M.Nowicki i inni: Atrakcyjności inwestycyjnej województw i podregionów Polski 2012, IBnGR Wśród czterech podstawowych czynników wzrostu wymienia się najczęściej warunki rozwoju, czyli jakość siły roboczej, kapitału, wiedzy i jej dostępność; zapotrzebowanie- skalę i jakość rynku regionalnego; przemysł dostawczy- dostawcy konkurencyjni w skali globalnej, specjalistyczne usługi oraz strategie biznesu- rywalizacja pomiędzy lokalnymi firmami lecz 3 „Analiza Porównawcza Czynników Dynamizujących Rozwój na Przykładzie Miast Europejskich”, Dr inż. Bogdan Sedler, Fundacja Naukowo-Techniczna Gdańsk, Rzeszów, wrzesień 1999r. Strona gospodarczym świadczą, m.in., takie zjawiska, jak: wzrost produktu krajowego brutto, 42 również wolę kooperacji w dziedzinie badań, sprzedaży i marketingu 3. O rozwoju wyższy niż stopa inflacji wzrost dochodów ludności, wzrost wskaźnika zatrudnienia, wzrost wskaźnika aktywności gospodarczej. Wskaźniki tychże wartością przemawiają za klasyfikacją Powiatu łęczyńskiego, jako obszaru o wysokim potencjale konkurencyjnym. W szczególności mowa tu o wskaźnikach finansowych, kapitału intelektualnego i społecznego mieszkańców. Do głównych barier rozwoju powiatu zaliczyć należy, przede wszystkim: - złą infrastrukturę komunikacyjną, - nierozwinięty lokalny system wspierania przedsiębiorczości, - mała ilość działających instytucji otoczenia biznesu, - ograniczony dostęp do informacji gospodarczej, - niskie wskaźniki sieciowania, brak nastawienia na kooperację w ramach różnych inicjatyw, - niska aktywność gospodarcza mieszkańców powiatu, - zmniejszająca się liczba osób z wieku produkcyjnym. Potencjał gospodarczy powiatu może zostać wykorzystany dzięki wparciu rozwoju lokalnego systemu innowacji, specjalizacji technologicznej i funkcjonalnej powiatu. Najbardziej racjonalną strategią biznesową będzie nawiązanie ścisłej współpracy z Powiatem Świdnickim. Stworzony w ten sposób obszar wzrostu stwarzałby lepsze możliwości wykorzystania potencjału tych dwóch powiatów. 5.1.8. Syntetyczne zestawienie wskaźników konkurencyjności Analizowane wskaźniki można pogrupować w trzy główne kategorie: 1. Zamożność gmin. Strona 3. Konkurencyjność. 43 2. Nowoczesność. Rys. 7. Syntetyczne zestawienie wskaźników. Wskaźnik zamożności utworzono w oparciu o analizę następujących zagadnień: Dochody własne powiatu na mieszkańca. Wydatki budżetu powiatu na 1 mieszkańca. Wydatki na obsługę długu publicznego w % wydatków ogółem budżetu powiatu. Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys. mieszkańców. Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca. Wskaźnik nowoczesności utworzono w oparciu o następujące zmienne: Odsetek ludności korzystającej z instalacji kanalizacyjnej wodociągowej i Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania. Strona Liczba obiektów turystycznych. 44 gazowej. Wskaźnik konkurencyjności utworzono w oparciu o następujące zagadnienia: Liczba ludności na km2. Saldo migracji. Liczba udzielonych noclegów. Podmioty w rejestrze REGON na 10 tys. ludności. Stopa bezrobocia rejestrowanego. Środki w dochodach budżetu powiatu na finansowanie i współfinansowanie programów projektów unijnych na 1 mieszkańca. Syntetyczne zestawienie wskaźników dla powiatu łęczyńskiego: Ludność na 1 km2. 9 Saldo migracji na 1000 mieszkańców, Dochody własne budżetu powiatu na 1 mieszkańca. 13 Dochody własne budżetu powiatu na 1 mieszkańca. 11 Wydatki budżetu powiatu na 1 mieszkańca. 19 Środki w dochodach budżetu powiatu na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów UE na 1 mieszkańca. 14 Wydatki na obsługę długu publicznego w % wydatków ogółem budżetu powiatu. 11 Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców. 3 16 b) Udzielone noclegi. Strona a) Obiekty. 45 Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowanie: 20 Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tyś. Mieszkańców. 7 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania. 12 Odsetek ludności korzystającej z instalacji: a) Wodociągowej. 10 b) Kanalizacyjnej. 8 c) Gazowej. 7 Stopa bezrobocia rejestrowanego. 3 Podmioty w rejestrze REGON na 10 tyś. Mieszkańców. 21 Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca. --- 5.2. Potencjał konkurencyjny powiatu świdnickiego 5.2.1. Struktura podmiotów gospodarczych W powiecie świdnickim na koniec 2012 r. zarejestrowanych było 10680 podmiotów gospodarczych. W analizowanym okresie lat 2005-2012 liczba tychże podmiotów stale rosła. o 1,9 % więcej niż w roku poprzednim. W województwie lubelskim liczba wpisanych Strona jednak duży spadek pod względem liczebności. W 2012 r. zarejestrowanych podmiotów było 46 Rok 2011 stanowił wyjątek, liczba rejestrowanych podmiotów spadła wówczas, nie był to podmiotów do rejestru REGON zwiększyła się w tym samym roku o 2,43 %. Porównując osiągane wyniki w skali kraju, liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON wzrosła w Polsce o 2,73 %. Tabela 25. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON (ogółem). Jednostka terytorialna Polska Woj. lubelskie Powiat świdnicki 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 7231242 7272078 7371216 7514186 7485346 7819604 7739794 7950668 298038 301158 303028 309190 312360 328152 324190 332054 9202 9246 9316 9574 9936 10604 10480 10680 Źródło: Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl/bdl). Tabela 26. Podmioty nowo zarejestrowane w rejestrze REGON, (w przeliczeniu na 10 tys. ludności. Etykiety wierszy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska 69 78 77 83 92 104 90 93 Woj. lubelskie 51 57 59 63 69 81 67 72 Powiat świdnicki 60 62 58 65 74 96 78 74 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). W analizowanym okresie lat 2005-2012 liczba podmiotów nowo zarejestrowanych przewyższała liczbę podmiotów wyrejestrowywanych. W powiecie świdnickim, w Strona 2010. 47 przeliczeniu na 10 tyś. mieszkańców ludności, liczba ta osiągnęła najwyższy wskaźnik w roku Tabela 27. Podmioty nowo zarejestrowane (sektor prywatny). Jednostka terytorialna Polska Woj. lubelskie 2009 2010 2011 2012 346914 398083 343189 354096 14914 17416 14574 15245 528 694 570 539 Powiat świdnicki Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). W sektorze prywatnym w roku 2012 zarejestrowanych zostało 539 podmiotów. Największy ich odsetek powstał w roku 2010. Tabela 28. Jednostki wykreślone z rejestru REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska 56 71 64 64 94 62 100 65 Woj. lubelskie 48 48 53 48 59 46 74 51 Powiat świdnicki 55 58 55 48 51 51 85 60 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Wskaźnik przedsiębiorczości w powiecie świdnickim, mierzony liczbą podmiotów gospodarczych przypadających na 10 tys. mieszkańców, jest niższy od średniej w województwie lubelskim. Co ciekawe, jest on także niższy o 29,17%, w stosunku do wskaźnika przedsiębiorczości dla kraju. Ogólny współczynnik przedsiębiorczości liczony dla Strona 48 Powiatu świdnickiego jest jednak dodatni. Tabela 29. Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Etykiety wierszy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska 948 954 967 985 981 1015 1004 1032 Woj. lubelskie 684 693 699 715 724 753 746 767 Powiat świdnicki 637 639 643 661 687 722 715 731 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Powiat świdnicki zajmuje wysoką pozycję (miejsce siódme) pod względem ilości podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców w województwie Rysunek 8. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców. Strona 49 lubelskim. Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Tabela 30. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON (0 – 9 zatrudnionych). Strona 50 W powiecie świdnickim w rejestrze REGON dominują mikroprzedsiębiorstwa. Jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 141780 143232 144088 146941 148347 156188 154257 158855 3436841 3455565 3502303 3568137 3548354 3713677 3674970 3794489 4402 4420 4445 4560 4738 5066 4999 5130 terytorialna Lubelskie Polska Powiat świdnicki Źródło: Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl/bdl). Liczba mikroprzedsiębiorstw w roku 2012 osiągnęła poziom 5130. W roku 2005, dla porównania, 4402. Rysunek 9. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON wg klas wielkości (powiat świdnicki). 10000 4402 4420 4445 4560 4738 5066 4999 5130 166 171 183 195 197 204 207 174 1000 100 0-9 30 29 27 27 29 27 29 31 10 - 49 50 - 249 10 1 2005 Źródło: 2006 2007 Bank 2008 Danych 2009 2010 2011 Lokalnych 2012 (http://www.stat.gov.pl/bdl). Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w podziale na sekcje największą liczebność wykazuje: Sekcja F- Budownictwo. Strona włączając motocykle. 51 Sekcja G- Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, Sekcja C- na tle województwa widoczne jest duża koncentracja Na terenie powiatu świdnickiego podmiotów gospodarczych prowadzących działalność związaną z przetwórstwem przemysłowym. Sekcji M- prowadzących działalność profesjonalną, naukową i techniczną. Sekcji H, tj. Transport i gospodarka magazynowa. Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Sekcja S - Pozostała działalność usługowa. Sekcja T- Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby. W powiecie świdnickim nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na jednego mieszkańca oraz wartość brutto środków trwałych wzrosły w 2011r. w stosunku do 2000r. odpowiednio o ponad 88% i ponad 42%. Tabela 31. Wybrane dane o powiecie świdnickim i województwie lubelskim Produkcja sprzedana Nakłady inwestycyjne w Wartość brutto środków trwałych przemysłu przedsiębiorstwach** cd prawach (ceny bieżące) w (ceny bieżące) (bieżące ceny ewidencyjne) powiatu 2011r.* Powiat/ Miasto na w mln zł w mln zł w mln na 1 na 1 na 1 zł mieszkańca mieszkańca w mieszkańca w w zł zł zł 2000 2011 2000 2011 2000 2011 2000 2011 województwo 26145,4 12022 2522,3 4399,3 1143 2023 29113,5 42413,3 13196 19502 Świdnicki 1219,1 16613 62,8 119,6 865 1630 856,0 1230,5 11802 16768 Źródło: Wybrane dane o podregionach i regionach, GUS. Strona 52 Największy odsetek przedsiębiorców w powiecie świdnickim jest w wieku 25-54 lata. Tabela 32. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym). Etykiety wierszy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 11 11 11 12 11 12 12 12 Woj. lubelskie 9 9 9 9 9 9 9 9 Powiat świdnicki 8 8 8 8 9 9 9 9 Polska Źródło: (http://www.stat.gov.pl/bdl). Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w powiecie świdnickim w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym w zasadzie nie uległa diametralnej zmianie na przestrzeni analizowanych lat i osiąga takie same wartości, jak wskaźnik liczony dla całego województwa lubelskiego. 5.2.2. System wspierania przedsiębiorczości Na terenie powiatu świdnickiego nie ma siedziby żaden ośrodek Krajowego Systemu Usług. Powiat świdnicki jest stosunkowo dobrze wyposażony infrastrukturę wspierania przedsiębiorczości i innowacji. Ewentualne braki rekompensują możliwości pobliskiego Lublina. Na terenie powiatu działają oddziały dużych banków komercyjnych i kas spółdzielczych: PKO BP S.A., PeKaO S.A., Getin Bank, SKOK im. Z. Chmielewskiego, SKOK Stefczyka, Strona Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa SKOK, 53 BGŻ S.A., Spółdzielczy Bank Powiatowy, Bankowe Centrum Kredytowe. Ważną rolę instytucji doradczej dla inwestorów pełni Regionalny Park Przemysłowy ŚWIDNIK Sp. z.o.o4 . Starostwo Powiatowe w Świdniku, jako 1 z 11 jednostek samorządowych oraz jako jedyna jednostka samorządu powiatowego w województwie lubelskim zostało wyróżnione na seminarium podsumowującym wdrażanie Programu „Centrum Obsługi Inwestora”. Wyniki certyfikacji w ramach programu Partner COI obrazują przygotowanie poszczególnych JST do obsługi inwestorów, zarówno w zakresie posiadanej oferty, jak i kwalifikacji kadr. Niestety żadna ze stref położonych na terenie województwa lubelskiego nie obejmuje swoim zasięgiem powiatu świdnickiego. 5.2.3. Klastry, inicjatywy klastrowe, grupy producenckie Na terenie powiatu świdnickiego działają następujące inicjatywy klastrowe: Lubelski Klaster Lotniczy, Stowarzyszenie Klaster Turystyczny ”Zagrody Lubelskie”. Niektóre z przedsiębiorstw działających Na terenie powiatu świdnickiego są członkami różnych organizacji: Budexpol jest członkiem klastra Lubelskie Drewno - Regionalny Klaster w Lublinie. Lachówka („Lach-Us” Krzysztof LachowskiP.H.U.) jest członkiem Klastra Restauratorów i Hotelarzy. Zespół Pałacowo-Parkowy Wierzchowiska s.c, Restauracja Pałacowa, Pole 4 P. Kolas, Analiza atrakcyjności inwestycyjnej i potencjału innowacyjnego powiatu świdnickiego, 2008. Strona PZL-Świdnik S.A. jest członkiem klastra Dolina Lotnicza. 54 Golfowe są członkami Klastra Restauratorów i Hotelarzy. Trzy przedsiębiorstwa z terenu Powiatu świdnickiego (Agropellet Andrzej Łepecki, Lubelska Agencja Ochrony Środowiska S.A.,PROMIX Sp. z o.o.) działają w ramach Lubelskiego Klastra Ekoenergetycznego.5 Na terenie powiatu funkcjonuje także Zrzeszenie Producentów Owoców „StryjnoSad”. 5.2.4. Turystyka Do najbardziej atrakcyjnych terenów turystycznych w powiecie świdnickim zalicza się: Piaski – dolina rzeki Giełczew i Sierotki, wzdłuż których przebiegają korytarze ekologiczne łączące Krzczonowski i Nadwieprzański Park Krajobrazowy; Rybczewice – dolina rzeki Giełczew, południowe krańce gminy znajdują się w strefie ochronnej Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego; Trawniki – kompleksy leśne w północnej części gminy i dolina rzeki Wieprz, z projektowaną budową zbiornika wodnego; Mełgiew – dolina rzeki Stawek-Stoki z kompleksami podmokłych łąk. Przez teren powiatu przebiegają dwie piesze ścieżki przyrodnicze: Szlak pieszy od Zalewu Zemborzyckiego do Mełgwi,; Od Abramowic do Chełma (od północno – zachodniego skraju Rezerwatu leśnego 5 6 Klastry w województwie lubelskim, PARP 2012. Strategia Rozwoju Powiatu świdnickiego na lata 2007 – 2020, Świdnik 2008. Strona 55 Wierzchowiska i przebiega on przez Bystrzejowice, Piaski, Biskupice, Trawniki). 6 5.2.5.Wykorzystanie funduszy europejskich Łączna alokacja funduszy UE dla Powiatu świdnickiego wynosi blisko 710 mln zł. Tabela 33. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów w podziale na zakończone oraz w realizacji. Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Rodzaj projektu Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna Zakończony 164 2 972 078,51 487 420 876,23 1 884 424,76 309 045 660,45 W realizacji 60 3 251 025,90 906 554 511,88 1 284 742,12 400 847 720,34 224 6 223 104,41 1 393 975 388,11 3 169 166,88 709 893 380,79 Łącznie Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Alokacja z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego blisko dziesięciokrotnie przewyższa środki z Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach projektów dużo większą średnią wartość osiągały projekty infrastrukturalne. Średnie dofinansowanie projektów z EFRR wynosiło ponad 5 mln zł. Natomiast średnie dofinansowanie projektów z Strona 56 EFS osiągało poziom około 750 tys. zł. Tabela 34. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów w podziale nazwę funduszu. Nazwa funduszu Wartość projektu [zł] Liczb a Średnia Europejski Fundusz Społeczny Fundusz Spójności 99 Łączna 1 285 223 5 059 627 430 703,20 197,31 924,97 695,95 895 658,69 88 670 210,28 753 390,30 Regionalnego Europejski Fundusz Średnia 10 364 124 Rozwoju Łączna Dofinansowanie z EU [zł] 1 20 081 980,52 20 081 980,52 7 877 044,96 74 585 639,88 7 877 044,96 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. 30 % projektów finansowanych z pozostałych programów operacyjnych było realizowanych przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (niewielkie projekty: modernizacja, podnoszenie konkurencyjności). Jedynie 10% projektów było realizowanych Strona 57 przez gminy znajdujące się na terenie powiatu. Rysunek 10. Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (PO KL). Strona 58 Źródło: www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Rysunek 11. Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (programy operacyjne bez PO KL). Źródło: www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Najwięcej projektów było realizowanych w obszarach: rozwój firm, praca i integracja społeczna, nauka i edukacja, badania, rozwój, innowacje. Tabela 35. Zestawienie projektów ze względu na temat projektu. Wartość projektu [zł] Liczba administracja Łączna Średnia Łączna 1 1 809 322,14 1 809 322,14 1 537 923,82 1 537 923,82 badania, rozwój, innowacje 14 15 258 982,03 213 625 748,47 6 228 272,01 87 195 808,07 nauka i edukacja 40 655 233,28 26 209 331,02 542 818,11 21 712 724,47 8 4 763 327,50 38 106 619,96 3 210 471,19 25 683 769,54 ochrona środowiska 59 Średnia Strona Temat projektu Dofinansowanie z EU [zł] praca i integracja społeczna 60 1 374 498,45 82 469 907,20 1 156 921,82 69 415 309,05 rewitalizacja 2 15 554 226,01 31 108 452,01 6 160 424,58 12 320 849,15 rozwój firm 74 981 894,32 72 660 180,00 466 500,46 34 521 033,80 telekomunikacja i e-usługi 10 8 831 378,37 88 313 783,69 7 013 953,11 70 139 531,12 transport 9 88 007 753,50 792 069 781,51 39 684 087,54 357 156 787,83 turystyka 2 1 387 523,57 2 775 047,14 713 402,24 1 426 804,48 energetyka 1 20 081 980,52 20 081 980,52 7 877 044,96 7 877 044,96 kultura i sztuka 1 19 231 575,92 19 231 575,92 16 322 904,51 16 322 904,51 ochrona zdrowia 1 4 864 380,29 4 864 380,29 4 134 723,24 4 134 723,24 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zostało zrealizowanych 99 projektów o łącznej wartości 88670210,28 zł i łącznej kwocie dofinansowania 74585639,88 zł. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Liczba Średnia Program Operacyjny Dofinansowanie z EU [zł] 99 Łączna Średnia Łączna 895 658,69 88 670 210,28 753 390,30 74 585 639,88 www.mapadotacji.gov.pl. Strona Tabela 36. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO KL. Źródło: 60 Kapitał Ludzki Zestawienie największych projektów prezentuje poniższa tabela. Tabela 37. Program Operacyjny Kapitał Ludzki - największe projekty. Nazwa beneficjenta Lp Tytuł projektu . Wartość projektu [zł] Dofinansowa nie z EU [zł] Twój cel – nasze wsparcie – 1 wspólny sukces 2 Mam prawo Powiat świdnicki/Powiatowy Urząd Pracy w Świdniku Stowarzyszenie Inicjatyw Samorządowych 14332498,26 11 846 602,41 4 837 356,00 4 111 752,60 4 169 030,01 3 543 675,51 3 457 781,00 2 939 113,85 3 004 616,00 2 553 923,60 2 958 559,80 2 514 775,83 2 799 032,80 2 379 177,88 Krok w przyszłość-program aktywizacji poprzez 3 zawodowej dokształcanie podnoszenie i kwalifikacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w POWIAT ŚWIDNICKI/POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE W ŚWIDNIKU powiecie świdnickim SZANSA-Aktywizacja 4 społeczno-zawodowa młodzieży trudnej na Stowarzyszenie POSTIS 6 7 NOWE POLE WIDZENIA Fundacja Rozwoju LUBELSZCZYZNY Lubelszczyzny Czas na biznes! Lubelska Fundacja Rozwoju Akademia Możliwości Wielkich Gmina Rybczewice/ Zespół Szkół Ogólnokształcących Strona 5 61 Lubelszczyźnie-II edycja im. gen. Józefa Sobiesiaka w Rybczewicach 8 Biznes życia 9 W nowej ROLI Powiat świdnicki/Powiatowy Urząd Pracy w Świdniku Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny 2 419 504,36 2 056 578,71 2 398 190,01 2 038 461,51 2 103 406,24 1 787 895,30 AKTYWNI W ZAWODZIE - staże krajowe i zagraniczne 10 dla uczniów zawodowych szkół Powiatu Powiat świdnicki Świdniku w świdnickiego Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (RPO WL) W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego w powiecie świdnickim zrealizowano 98 projektów o łącznej wartości 1025462143,11 zł. I Strona 62 łącznej kwocie dofinansowania 502035244,06 zł. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Liczba Średnia Regionalny Dofinansowanie z EU [zł] Łączna Średnia Łączna Program Operacyjny Województwa Lubelskiego 98 10 463 899,42 1 025 462 143,11 5 122 808,61 502 035 244,06 - w tym Oś Priorytetowa I 73 993 048,93 72 492 571,67 422 230,57 30 822 831,73 - w tym Oś Priorytetowa II 6 332 805,44 1 996 832,63 240 970,57 1 445 823,40 Tabela 38. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla RPO WL. Źródło: www.mapadotacji.gov.pl oraz www.mapa.rpo.lubelskie.pl. 2/3 ogólnej wartości tworzą dwa projekty: Rozbudowa Regionalnego Portu Lotniczego i poprawą spójności komunikacyjnej województwa lubelskiego. Zestawienie największych projektów zrealizowanych w powiecie świdnickim przedstawia poniższa tabela. Tabela 39. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego - największe projekty. Nazwa Lp . Port Port Lotniczy Lublin S.A. (Świdnik) Lublin S.A. Poprawa wewnętrznej spójności komunikacyjnej województwa Lotniczy Powiat Dofinansowanie projektu [zł] z EU [zł] 473 692 255,60 125 000 000,00 177 624 131 600 253,60 000,00 lubelskiego poprzez budowę i przebudowę dróg powiatowych zwiększających dostępność do dróg krajowych i wojewódzkich Lubelski 63 2 Rozbudowa Regionalnego Portu Lotniczego: Wartość Strona 1 beneficjenta Tytuł projektu 3 4 5 Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 822 Województwo Lublin - Port Lotniczy Świdnik Lubelskie Wrota Lubelszczyzny - Informatyzacja Województwo Administracji Lubelskie Wirtualne powiaty. Budowa społeczeństwa Powiat informacyjnego na Lubelszczyźnie Etap III. łęczyński 68 849 470,09 53 850 314,42 34 580 327,42 29 323 018,28 30 183 964,66 25 563 719,96 24 248 254,65 16 550 755,58 19 052 862,30 9 997 694,17 18 656 848,35 12 539 921,57 17 402 752,14 12 028 351,47 16 928 740,77 9 087 550,51 Modernizacja przejazdów kolejowych w celu podniesienia 6 bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na lubelskiego w terenie zakresie województwa urządzeń PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. zabezpieczenia przejazdów. Rewitalizacja 7 północnych obszarów przyległych do strefy przemysłowej miasta Świdnik Gmina Miejska Świdnik Komenda 8 Wojewódzka Lubelskie Bezpieczne Policji w Lublinie 9 Budowa toru dojazdowego od stacji Świdnik PKP do terminalu Portu Lotniczego S.A. w Linie Kolejowe Świdniku wraz z infrastrukturą towarzyszącą. S.A. Polskie Budowa OŚ Trawniki Kolonia i budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Trawniki i Trawniki Kolonia Etap 1 oraz Budowa kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Gmina Trawniki 2 64 Trawniki i Trawniki Kolonia. Etap II zadanie Strona 10 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Na terenie powiatu świdnickiego zrealizowano 101 projektów. Tabela 40. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PROW. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Średnia Program Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Łączna Średnia Łączna Rozwoju Obszarów Wiejskich (samorząd) Program 62 548 533,42 34 009 071,86 261 040,78 16 184 528,27 29 63 002,20 1 827 063,68 45 745,16 1 326 609,53 Rozwoju Obszarów Wiejskich (LGD Dolina Giełczwi) Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) W ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej zrealizowano dwa projekty o łącznej wartości dofinansowania 66228167,35 zł. Tabela 41. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO RPW. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna 81 824 106,03 163 648 212,05 33 114 083,68 66 228 167,35 Program Operacyjny 2 Strona Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. 65 Rozwój Polski Wschodniej Największe projekty zrealizowane w powiecie świdnickim zostały wyszczególnione w poniższej tabeli. Tabela 42. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej- największe projekty Nazwa Lp . 1 beneficjenta Tytuł projektu Rozbudowa infrastruktury zaplecza Wartość projektu Dofinansowanie [zł] z EU [zł] Wytwórnia Sprzętu badawczo-rozwojowego 119 025 898,00 41 650 000,00 44 622 314,05 24 578 167,35 Komunikacyjn Wytwórni "PZL Sprzętu Świdnik" Komunikacyjnego ego S.A. Świdnik" wraz z zatrudnieniem wykwalifikowanej kadry "PZL- Spółka Akcyjna Zapewnienie rozwoju innowacji poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury 2 oraz stworzenie producentów bazy lotniczych dla i klastra Centrów Badawczo-Rozwojowych w Regionalnym Parku Przemysłowym ŚWIDNIK Regionalny Park Przemysłowy Świdnik Sp. z o.o. Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka(PO IG) Strona projekty o łącznej wartości dofinansowania 40457634,14 zł. 66 W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 22 Tabela 43. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO IG. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna 3 366 969,54 74 073 329,88 1 838 983,37 40 457 634,14 Program Operacyjny 22 Innowacyjna Gospodarka Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Wykaz największych projektów zawiera poniższa tabela. Tabela 44. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka - największe projekty. Nazwa beneficjenta Tytuł projektu Lp. Przeciwdziałanie 1 cyfrowemu Wartość Dofinansowanie projektu [zł] z EU [zł] wykluczeniu w województwie Województwo Lubelskie 18 445 445,00 15 678 628,25 15 655 190,00 6 761 155,00 11 997 860,00 4 034 486,75 6 491 016,00 2 423 383,15 lubelskim redukcji zanieczyszczeń - w tym CO2 pochodzących ze spalania węgli brunatnych Dywersyfikacja 3 Polska produkcji poprzez CBM wdrożenie innowacyjnej technologii i nowych produktów 4 Spalanie węgla katalitycznym: z dodatkiem opracowanie SMF POLAND Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością CBM POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością SMF Poland Sp. z o.o. 67 2 metoda Strona Katalityczna technologii i jej wdrożenie. Spalanie 5 węgla z katalitycznym: dodatkiem opracowanie SMF Poland Sp. z o.o. 6 466 000,00 3 153 500,00 4 953 440,00 2 680 985,00 2 208 839,96 1 068 503,87 1 274 456,00 484 287,50 998 476,68 848 705,17 894 450,00 339 056,50 technologii i jej wdrożenie. Turbogenerator 6 energii z spalin: regeneracją opracowanie technologii i wdrożenie produkcji 7 Budowa infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu przez firmę ŚwidMAN SMF POLAND Spółka z o.o. Świdman s. c. Mariusz Bzowski, Dariusz Drelich Spółka Cywilna Turbogenerator 8 energii z spalin: regeneracją opracowanie technologii i wdrożenie produkcji 9 MEŁGIEW gminą równego dostępu do Internetu Opracowanie 10 - technologii innowacyjnej laserowej diamentu polikrystalicznego obróbki SMF POLAND Spółka z o.o. Gmina Mełgiew J.G. Reszka Service Grzegorz Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Na terenie powiatu świdnickiego zostały zrealizowane trzy projekty o łącznej kwocie dofinansowania Strona 68 26586695,36 zł. Tabela 45. Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO IiŚ. Wartość projektu [zł] Nazwa funduszu Dofinansowanie z EU [zł] Liczba Średnia Łączna Średnia Łączna 14 040 497,60 42 121 492,79 8 862 231,79 26 586 695,36 Program Operacyjny 3 Infrastruktura i Środowisko Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. Zestawienie największych projektów zawiera poniższa tabela. Tabela 46. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - największe projekty. Nazwa beneficjenta Tytuł projektu Lp. Wartość Dofinansowanie projektu [zł] z EU [zł] „Budowa elektrowni biogazowej do 1 produkcji energii elektrycznej w Wikana Bioenergia Sp. z skojarzeniu o.o. z ciepłem w 20 081 980,52 7 877 044,96 19 231 575,92 16 322 904,51 2 807 936,35 2 386 745,89 Siedliszczkach” Budowa 2 Europejskiego Ośrodka Praktyk Teatralnych w Gardzienicach 3 Ośrodek Praktyk Teatralnych "Gardzienice" Ochrona siedlisk przyrodniczych i Regionalna Dyrekcja gatunków na obszarach sieci Natura Ochrony Środowiska 2000 w województwie lubelskim Lublinie w Strona Program Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina (PWT – PL-BY-UA) 69 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl. W ramach programu PWT- PL-BY-UA nie były realizowane żadne projekty Na terenie powiatu świdnickiego. Fundusz Szwajcarski Dwa projekty realizowane w ramach Fundusz Szwajcarskiego zostały zrealizowane w powiecie świdnickim, obejmując swym zasięgiem także inne obszary geograficzne. Tabela 47. Zestawienie projektów z Funduszu Szwajcarskiego. Nazwa beneficjenta Tytuł projektu Dofinansowa nie (w CHF) Pilotażowy system gospodarowania odpadami azbestowymi na terenie województwa lubelskiego wzmocniony sprawnym monitoringiem ilości oraz kontroli ich usuwania i unieszkodliwiania Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego 13 215 785 w Lublinie Marka lokalna szansą rozwoju przedsiębiorczości na Szlacheckim Lubelskim Szlaku w Województwie Gmina Mełgiew 5 284 955 Źródło: Strona programu www.programszwajcarski.gov.pl. Fundusz Norweski Na terenie powiatu świdnickiego zrealizowano jedne projekt finansowany z Funduszu Strona 70 Norweskiego. Tabela 48. Zestawienie projektów z Funduszu Norweskiego. Nazwa Priorytet Tytuł Projektu Beneficjenta Szlak 2.9 Polityka regionalna i Urząd działania transgraniczne Rybczewice Gminy dziedzictwa Sobieskiego Typ indywidualny szansą współpracy transgranicznej wschodniej Polski i zachodniej Ukrainy Źródło: Strona programu www.2004-2009.eog.gov.pl. 5.2.6. Rynek pracy i demografia W najbliższych 25 latach liczba osób w wieku 25-54 spadnie w powiecie świdnickim o około 14,83 %. Na koniec roku 2012 w powiecie świdnickim mieszkało 31330 osób, w tym 15748 mężczyzn i 15582 kobiety. Wedle prognoz, w roku 2035 w powiedzie będzie mieszkało 26824 osób, w tym 13435 mężczyzn i 13389 kobiety. Dane te są porównywalne do wyników prognozowanych dla Powiatu łęczyńskiego. Tabela 49. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku 25-54 lat. Powiat świdnicki. mężczyźni ogółem 2011 15707 15786 31493 2012 15582 15748 31330 2013 15533 15715 31248 2014 15532 15694 31226 2015 15491 15775 31266 2016 15518 15738 31256 71 kobiety Strona Rok 15736 31285 2018 15529 15704 31233 2019 15495 15697 31192 2020 15461 15623 31084 2021 15453 15569 31022 2022 15394 15529 30923 2023 15373 15489 30862 2024 15285 15403 30688 2025 15163 15297 30460 2026 15046 15164 30210 2027 14900 14995 29895 2028 14732 14813 29545 2029 14543 14608 29151 2030 14344 14425 28769 2031 14130 14202 28332 2032 13934 14023 27957 2033 13748 13796 27544 2034 13580 13618 27198 2035 13389 13435 26824 Źródło: (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_11752_PLK_HTML.htm). 72 15549 Strona 2017 Proces postępującego starzenia się społeczeństwa może implikować w przyszłości szereg niekorzystnych zjawisk, między innymi zahamowanie tempa rozwoju gospodarczego powiatu. Rysunek 12. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku 25-54 lat. Powiat świdnicki. 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 kobiety mężczyźni 2035 2034 2033 2032 2031 2030 2029 2028 2027 2026 2025 2024 2023 2022 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 0 ogółem Źródło: (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_11752_PLK_HTML.htm). 5.2.7. Bariery rozwoju przedsiębiorczości Teren Powiatu świdnickiego w znacznej części zaliczany jest do strefy aglomeracji lubelskiej. Relatywnie wysoka gęstość zaludnienia, wysoki poziom urbanizacji i położenie w obszarze metropolitalnym Lublina tworzy możliwości rozwoju bazy ekonomicznej, funkcji wyższego rzędu i wielofunkcyjności terenów wiejskich. Na terenie powiatu zlokalizowany Strategiczny zakładem przemysłowym Na terenie powiatu świdnickiego są PZL Świdnik, które są największym zakładem pracy. Działalność PZL-Świdnik koncentruje się na Strona samorządy: Województwa Lubelskiego, miasta Lublina oraz miasta i powiatu Świdnik. 73 jest Port Lotniczy Lublin. Właścicielami spółki akcyjnej Port Lotniczy Lublin są w 100% następujących segmentach: produkcja śmigłowców, usługi remontowe, produkcja części zamiennych do śmigłowców, produkcja szybowców, produkcja kooperacyjna, pozostałe usługi technologiczne lotnicze, odkuwki i normalia, usługi w zakresie prac badawczorozwojowych, usługi nieprzemysłowe. Oprócz PZL-Świdnik do najbardziej znaczących firm działających Na terenie powiatu świdnickiego zalicza się: Elektrociepłownię GIGA; Zakład Przetwórstwa Mleka w Piaskach; Zakład Produkcji Dziewiarskiej TRAWENA ZIAJKOWSKI ANMAR S.A.; Fabrykę Traktorów w Kol. Jacków gmina Mełgiew „SAME-DEUTZ”.7 Na terenie powiatu zarejestrowane są także spółki z udziałem kapitału zagranicznego, takie jak np. Daimler Chrysler Aerospace – Świdnik (Niemcy), Carrefour – supermarket (Francja), Same Deutz Fahr Polska Sp. z o.o. w Mełgwi (Włochy), Remondis Sp. z o.o. (Niemcy), Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska Sp. z o.o. (Niemcy) czy CBM5 Polska 7 8 Strategia Rozwoju Powiatu świdnickiego na lata 2007 – 2020, Świdnik 2008. P. Kolas, Analiza atrakcyjności inwestycyjnej i potencjału innowacyjnego powiatu świdnickiego, 2008. Strona 74 (Holandia).8 Rysunek 13. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów dla działalności usługowej w 2012 r. Źródło: M.Nowicki i inni: Atrakcyjności inwestycyjnej województw i podregionów Polski 2012, IBnGR Do głównych barier rozwoju przedsiębiorczości w powiecie świdnickim należy zaliczyć, przede wszystkim: Rozdrobnione rolnictwo, wielofunkcyjne gospodarstwa rolnicze. Niską produktywność sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Wysokie bezrobocie, utrwalanie się marginalizacji i ubóstwa. Położenie w środowisku o cechach standardowych, bez szczególnych walorów Niski poziom współpracy pomiędzy różnymi podmiotami. Niską aktywność gospodarcza i społeczną mieszkańców. Strona Złe prognozy demograficzne. 75 przyrodniczych dla turystyki Potencjał gospodarczy powiatu może zostać wykorzystany dzięki wparciu rozwoju lokalnego systemu innowacji, specjalizacji technologicznej i funkcjonalnej powiatu. Najbardziej racjonalną strategią biznesową będzie nawiązanie ścisłej współpracy z Powiatem Łęczyńskim. Stworzony w ten sposób obszar wzrostu stwarzałby lepsze możliwości wykorzystania potencjału tych dwóch powiatów. 5.2.8. Syntetyczne zestawienie wskaźników konkurencyjności Wskaźniki konkurencyjności można pogrupować w trzy główne kategorie: 4. Zamożność gmin. 5. Nowoczesność 6. Konkurencyjność. Wskaźnik zamożności utworzono w oparciu o analizę następujących zagadnień: Dochody własne powiatu na mieszkańca. Wydatki budżetu powiatu na 1 mieszkańca. Wydatki na obsługę długu publicznego w % wydatków ogółem budżetu powiatu. Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys. mieszkańców. Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca. Wskaźnik nowoczesności utworzono w oparciu o następujące zmienne: Odsetek ludności korzystającej z instalacji kanalizacyjnej wodociągowej i Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania. Strona Liczba obiektów turystycznych. 76 gazowej. Wskaźnik konkurencyjności utworzono w oparciu o następujące zagadnienia: Liczba ludności na km2. Saldo migracji. Liczba udzielonych noclegów. Podmioty w rejestrze REGON na 10 tys. ludności. Stopa bezrobocia rejestrowanego. Środki w dochodach budżetu powiatu na finansowanie i współfinansowanie programów projektów unijnych na 1 mieszkańca. Syntetyczne zestawienie wskaźników dla powiatu świdnickiego: Ludność na 1 km2. 5 Saldo migracji na 1000 mieszkańców, Dochody własne budżetu powiatu na 1 mieszkańca. 2 Dochody własne budżetu powiatu na 1 mieszkańca. 8 Wydatki budżetu powiatu na 1 mieszkańca. 21 Środki w dochodach budżetu powiatu na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów UE na 1 mieszkańca. 23 Wydatki na obsługę długu publicznego w % wydatków ogółem budżetu powiatu. 3 Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców. c) Obiekty. 19 Strona Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowanie: 77 5 d) Udzielone noclegi. 19 Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tyś. Mieszkańców. 16 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania. 21 Odsetek ludności korzystającej z instalacji: d) Wodociągowej. 5 e) Kanalizacyjnej. 5 f) Gazowej. 4 Stopa bezrobocia rejestrowanego. 16 Podmioty w rejestrze REGON na 10 tyś. Mieszkańców. 21 Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca. Strona 78 7 7. POTENCJAŁ INNOWACYJNY OBSZARU WZROSTU 7.1. Potencjał innowacyjny przedsiębiorstw Przewaga konkurencyjna regionów zależy również od ich zdolności do wytworzenia, rozwinięcia i rozprzestrzenienia innowacji. Skutecznie mogą konkurować tylko te regiony, które są innowacyjne9. Badanie innowacyjności przedsiębiorstw komplikuje brak jednoznacznej definicji innowacyjności. Generalnie, działalność innowacyjna jest rozumiana, jako ciąg działań o charakterze naukowo-technicznym, a także organizacyjnym, finansowym oraz komercyjnym, które mają na celu wprowadzenie innowacji 10 . Natomiast innowacja to „wdrożenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (wyrobu lub usługi) lub procesu, nowej metody organizacyjnej lub nowej metody marketingowej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem” 11. Działalność innowacyjna w przedsiębiorstwach jest szeroko rozumiana. Obejmuje wytwarzanie całkiem nowego produktu, ale także produktu ulepszonego. Nieczęsto zdarza się opracowanie i wyprodukowanie produktu całkowicie nowatorskiego, natomiast wiele przedsiębiorstw może wprowadzać większe lub mniejsze zmiany w produkcie. Trudno wskazać moment, gdzie te zmiany są „istotne”. W węższym sensie, za przedsiębiorstwo innowacyjne należy uważać takie, które w badanym okresie wprowadziło na rynek co najmniej jedną innowację produktową (nowy lub istotnie ulepszony produkt) lub procesową (nowy lub istotnie ulepszony proces)12. Do działań innowacyjnych można zaliczyć nie tylko działania sensu stricto innowacyjne, niektóre mogą nie zawierać elementu nowości, lecz są niezbędne do opracowania i wdrożenia innowacji. Uważa się również, że działalność innowacyjna 11 12 Nauka i technika w Polsce w 2008 r., GUS, Warszawa 2010, s. 140. Tamże, s. 142. Strona K. Dyjach, Innowacyjność przedsiębiorstw jako czynnik konkurencyjności regionu, s. 7. w: http://www.ur.edu.pl/file/5684/17.pdf (z 17. 09. 2013 r.). 10 Rocznik statystyczny województw 2009, GUS, Warszawa 2010, s. 457-458; M. Górzyński, Definicja innowacji, w: http://dyrektor.nf.pl/Artykul/7532/Definicja-innowacji/innowacje-RIS-RITTS-technologie/ z dn. 9. 08. 3013r.). 79 9 związana jest z opracowywaniem i wdrażaniem innowacji technicznych i obejmuje: prace badawcze i rozwojowe, zakup licencji, prace wdrożeniowe, zakup oraz montaż maszyn i urządzeń oraz budowę, rozbudowę lub modernizację budynków służących wdrażaniu innowacji, szkolenie personelu, marketing nowych i zmodernizowanych wyrobów 13. Badania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w powiatach łęczyńskim i świdnickim zostały przeprowadzone na przełomie maja i czerwca 2013 r. Badania wykonane techniką wywiadów telefonicznych. Patenty, licencje i finansowanie prac badawczo-rozwojowych Czy Pana(i) firma korzysta z patentów, licencji, know – how nabytych odpłatnie? Odpowiedzi Liczebność % z N w kolumnie Tak 41 21,8% Nie 147 78,2% Ogółm 188 100,0% Tab.50. Wykorzystanie patentów, licencji, know-how przez przedsiębiorstwa działające na terenie obszaru wzrostu ( ogółem powiat łęczyński i powiat świdnicki). Analizując zbiorczo wyniki badań dla obszaru wzrostu obejmującego powiat łęczyński i powiat świdnicki można wysunąć przypuszczenie o niskim poziomie innowacyjności lokalnych struktur gospodarczych. Jedynie 21,8% badanych odpowiedziała twierdząco na pytanie o korzystanie z patentów, licencji i know-how nabytych odpłatnie. Nie można, więc, mówić o symetrycznym transferze wiedzy pomiędzy wyszczególnionym obszarem a resztą 13 M. Górzyński, j.w. Strona 80 województwa, czy kraju. Czy Pana(i) firma korzysta z patentów, licencji, know – how nabytych odpłatnie? Powiat Łęczyński Liczebno ść Odpowiedzi Świdnicki %zNw kolumnie Liczebno ść %zNw kolumnie tak 14 19,2% 27 23,5% nie 59 80,8% 88 76,5% Ogółe m 73 100,0% 115 100,0% Tab.51. Wykorzystanie patentów, licencji, know-how przez przedsiębiorstwa działające na obszaru wzrostu w podziale na powiaty. Wyniki osiągnięte przez poszczególne powiaty działające w ramach wybranego obszaru są bardzo podobne. W powiecie łęczyńskim 19,2 % badanych odpowiedziało twierdząco na pytanie o wykorzystanie zakupionych patentów, licencji. W powiecie świdnickim wskaźnik pozytywnych odpowiedzi był niewiele większy, osiągając poziom 23, 5 %. Pomiędzy dwoma, wyszczególnionymi podmiotami występuję niespełna pięcioprocentowa różnica. Czy Pana(i) firma posiada własne, stworzone w Pana(i) firmie patenty lub sprzedaje wydane przez siebie licencje, know – how ? tak Odpowiedzi nie Ogółem Liczebność % z N w kolumnie 6 182 188 3,2% 96,8% 100,0% Strona na obszaru wzrostu ( ogółem). 81 Tab.52. Posiadanie własnych patentów, licencji, know-how przez przedsiębiorstwa działające Kolejnym wskaźnikiem potencjału innowacyjnego lokalnych przedsiębiorstw jest posiadanie własnych patentów lub sprzedaż wydanych przez siebie licencji, czy też specyficznej know-how. Jedynie 3,2 % badanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej na to pytanie. Analizując odpowiedzi w podziale na powiaty widzimy także niewielką różnicę pozytywnych wskazań: 4,1 % w powiecie łęczyńskim i 2,6 % w powiecie świdnickim. Czy Pana(i) firma posiada Powiat własne, stworzone w Pana(i) Łęczyński Świdnicki firmie patenty lub sprzedaje Liczebność %zNw Liczebność %zNw wydane przez siebie licencje, kolumnie kolumnie know – how ? tak 3 4,1% 3 2,6% Odpowiedzi nie Ogółem 70 73 95,9% 100,0% 112 115 97,4% 100,0% Tab.53. Posiadanie własnych patentów, licencji, know-how przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostu w podziale na powiaty. Wskaźnik nakładów na prace badawczo-rozwojowe osiągnął także bardzo niskie wyniki. Jedynie 4,8 % badanych odpowiedziało twierdząco na pytanie o prace B+R. Czy Pana(i) firma przeznaczała Liczebność środki na prace badawczo – rozwojowe w okresie ostatniego roku (2012) tak 9 Odpowiedzi nie 179 Ogółem % z N w kolumnie 188 4,8% 95,2% 100,0% Tab.54. Środki przeznaczane na prace badawczo – rozwojowe w okresie ostatniego roku wskaźniki twierdzących odpowiedzi. Strona Porównując uzyskane odpowiedzi w podziale na powiaty, obserwujemy podobne 82 (2012) przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostu (ogółem). Czy Pana(i) firma przeznaczała Powiat środki na prace badawczo – Łęczyński Świdnicki rozwojowe w okresie ostatniego Liczebność %zNw Liczebność %zNw roku (2012) kolumnie kolumnie tak nie Ogółem Odpowiedzi 4 69 73 5,5% 94,5% 100,0% 5 110 115 4,3% 95,7% 100,0% Tab. 55. Środki przeznaczane na prace badawczo – rozwojowe w okresie ostatniego roku (2012) przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostu w podziale na powiaty. Nowe produkty, usługi i rozwiązania modernizacyjne Pomimo niskich wartości podobnych wskaźników innowacyjności aż 36, 7 % przedsiębiorstw wprowadziło dotychczas nową usługę lub produkt, 23,4 % wdrożyło nową technologię, 16,5 % unowocześniło infrastrukturę produkcyjną, 42 % podnosiło przez szkolenia wiedzę i umiejętności pracowników. Liczebność wprowadziła nowy tak produkt lub usługę nie 69 119 36,7% 63,3% nową tak nie 44 144 23,4% 76,6% unowocześniła infrastrukturę produkcyjną tak 31 16,5% nie 157 83,5% unowocześniła infrastrukturę dystrybucyjną tak 27 14,4% nie 161 85,6% podnosiła przez tak szkolenia wiedzę i umiejętności nie pracowników 79 42,0% 109 58,0% wdrożyła technologię 83 % z N w kolumnie Strona Czy firma dotychczas: Tab.56. Działalność proinnowacyjna przedsiębiorstw działających na obszarze wzrostu (ogółem). Analizując uzyskane wyniki w podziale na powiaty, można wysunąć przypuszczenie, że powiat świdnicki charakteryzuje się nieco wyższym potencjałem innowacyjnym. Powiat Czy firma dotychczas: wprowadziła nowy produkt lub usługę wdrożyła nową technologię unowocześniła infrastrukturę produkcyjną unowocześniła infrastrukturę dystrybucyjną tak nie tak nie tak Łęczyński Świdnicki Liczebność %zNw Liczebność % z N w kolumnie kolumnie 26 35,6% 43 37,4% 47 64,4% 72 62,6% 14 19,2% 30 26,1% 59 80,8% 85 73,9% 13 17,8% 18 15,7% nie 60 82,2% 97 84,3% tak 9 12,3% 18 15,7% nie 64 87,7% 97 84,3% podnosiła przez tak szkolenia wiedzę i umiejętności nie pracowników 32 43,8% 47 40,9% 41 56,2% 68 59,1% Tabela 57. Działalność proinnowacyjna przedsiębiorstw działających na obszarze wzrostu w podziale na powiaty. Aż 37,2 % przedsiębiorstw w badanym obszarze planuje jednak wprowadzić nową usługę lub produkt. 24,5 % przedsiębiorstw chce wdrożyć nowe technologie w przyszłości. Największy pozytywny odsetek wskazań odnosił się do kwestii podnoszenia wiedzy i umiejętności pracowników poprzez udział w szkoleniach-42,6 % spośród wszystkich Strona 84 badanych. Liczebność Czy firm planuje: tak wprowadzić nowy nie produkt lub usługę 99 tak wdrożyć nową nie technologię 99 tak unowocześnić infrastrukturę nie produkcyjną 99 tak unowocześnić infrastrukturę nie dystrybucyjną 99 podnieść przez tak szkolenia wiedzę i nie umiejętności 99 pracowników % z N w kolumnie 70 117 1 46 141 1 30 157 1 27 159 1 80 107 37,2% 62,2% 0,5% 24,5% 75,0% 0,5% 16,0% 83,5% 0,5% 14,4% 85,0% 0,5% 42,6% 56,9% 1 0,5% Tab.58. Planowane działania związane z podniesieniem poziomu innowacyjności- ogółem. Analiza pozytywnych odpowiedzi na pytanie o plany przedsiębiorstw związane z tworzeniem i wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań w podziale na powiaty pozwala na potwierdzenie przypuszczenia o większym potencjale proinnowacyjnym Powiatu świdnickiego. Większa ilość nowych inwestycji związanych z wprowadzaniem nowych produktów lub usług, wdrażaniem nowych technologii, itp., planowana jest w powiecie świdnickim. wprowadzić nowy tak produkt lub usługę nie Łęczyński Świdnicki Liczebność %zNw Liczebność %zNw kolumnie kolumnie 23 31,5% 47 40,9% 49 67,1% 68 59,1% Strona Czy firma planuje: 85 Powiat 99 tak wdrożyć nową nie technologię 99 tak unowocześnić infrastrukturę nie produkcyjną 99 tak unowocześnić infrastrukturę nie dystrybucyjną 99 podnieść przez tak szkolenia wiedzę i nie umiejętnośści 99 pracowników 1 14 58 1 9 63 1 6 65 1 27 45 1,4% 19,2% 79,5% 1,4% 12,3% 86,3% 1,4% 8,3% 90,3% 1,4% 37,0% 61,6% 0 32 83 0 21 94 0 21 94 0 53 62 0,0% 27,8% 72,2% 0,0% 18,3% 81,7% 0,0% 18,3% 81,7% 0,0% 46,1% 53,9% 1 1,4% 0 0,0% Tab.59. Planowane działania związane z podniesieniem poziomu innowacyjności w podziale na powiaty. Kolejnym analizowanym wskaźnikiem było wykorzystanie funduszy europejskich. W wybranym obszarze wykorzystano niewielką ilość środków europejskich. Jedynie 17,6 % badanych przedsiębiorstw wykorzystało fundusze europejskie w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności swojej działalności. Wykorzystanie funduszy europejskich na rozwój firm % z N w kolumnie 86 Liczebność Strona Czy Pana/Pani firma korzystała w ciągu ostatnich 3 lat ze środków finansowych UE w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności swojej działalności? Odpowiedzi tak nie 3 33 154 1 17,6% 81,9% 0,5% Ogółem 188 100,0% Tab.60. Wykorzystanie funduszy europejskich w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostu-ogółem. Analizowane powiaty osiągnęły podobne wskaźniki pod względem twierdzącym odpowiedzi na to pytanie. Czy Pana/Pani firma korzystała Powiat w ciągu ostatnich 3 lat ze Łęczyński Świdnicki środków finansowych UE w celu Liczebność %zNw Liczebność % z N w kolumnie poprawy konkurencyjności i kolumnie innowacyjności swojej działalności? tak 13 17,8% 20 17,4% Odpowiedzi nie 3 Ogółem 60 0 73 82,2% 0,0% 100,0% 94 1 115 81,7% 0,9% 100,0% Tab. 61. Wykorzystanie funduszy europejskich w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostu w podziale na powiaty. Niewielki odsetek przedsiębiorstw działających na terenie wybranego obszaru planuje skorzystanie z tychże środków w ciągu najbliższych 3 lat. Twierdząco na to pytanie odpowiedziało ogółem 21, 8 % badanych. 87 % z N w kolumnie 21,8% Strona Czy Pan(i) firma planuje w ciągu Liczebność najbliższych 3 lat skorzystać ze środków finansowych UE w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności swojej działalności? Odpowiedzi tak 41 nie trudno powiedzieć 99 Ogółem 84 44,7% 0 0,0% 63 188 33,5% 100,0% Tab.62. Plany związane z wykorzystaniem funduszy europejskich w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostuogółem. Procenty twierdzących odpowiedzi na pytanie o plany związane z wykorzystaniem środków z funduszy europejskich w celu podniesienia poziomu innowacyjności i konkurencyjności, uzyskane w poszczególnych powiatach, są zbliżone. Czy Pan(i) firma planuje w ciągu Powiat najbliższych 3 lat skorzystać ze środków Łęczyński Świdnicki finansowych UE w celu poprawy Liczebność % z N w Liczebność %zNw konkurencyjności i innowacyjności swojej kolumnie kolumnie działalności? Odpowiedzi tak nie trudno powiedzieć 99 16 37 21,9% 50,7% 25 47 21,7% 40,9% 0 0,0% 0 0,0% 20 27,4% 43 37,4% Ogółem 73 100,0% 115 100,0% Tab.63. Plany związane z wykorzystaniem funduszy europejskich w celu poprawy konkurencyjności i innowacyjności przez przedsiębiorstwa działające na obszarze wzrostu w podziale na powiaty. Oczekiwania dotyczące wsparcia firm w działalności innowacyjnej Strona po to, by wprowadzić nowoczesne rozwiązania w firmie. 88 Co ciekawe, aż 51, 6 % przedsiębiorstw oczekiwałoby pomocy ze strony różnych instytucji, Czy oczekiwałby Pan(i) pomocy ze strony różnych instytucji, po to aby wprowadzić nowoczesne rozwiązania w firmie Liczebność tak raczej tak raczej nie nie trudno powiedzieć Ogółem Odpowiedzi % z N w kolumnie 52 45 45 26 27,7% 23,9% 23,9% 13,8% 20 10,6% 188 100,0% Tab.64. Oczekiwania wobec instytucji zewnętrznych- ogółem. W powiecie łęczyńskim tego typu pomocy oczekiwałoby 47,9 %, natomiast w powiecie świdnickim 53,9 % badanych. Czy oczekiwałby Pan(i) pomocy ze strony Powiat różnych instytucji, po to aby wprowadzić Łęczyński Świdnicki nowoczesne rozwiązania w firmie Liczebność % z N w Liczebność %zNw kolumnie kolumnie tak 15 20,5% 37 32,2% raczej tak 20 27,4% 25 21,7% raczej nie 14 19,2% 31 27,0% nie 12 16,4% 14 12,2% Odpowiedzi trudno 12 16,4% 8 7,0% powiedzieć Ogółem 73 100,0% 115 100,0% Tab.65. Oczekiwania wobec instytucji zewnętrznych w podziale na powiaty. Najczęściej wybieranym obszarem wsparcia były: wprowadzanie nowych sposobów promocji produktów lub usług, poprawa jakości produktu lub usługi, opracowywanie nowych pomocy przedsiębiorstwo: oczekuje Liczebnoś ć % z N w kolumnie Strona Jakiej 89 technik sprzedaży, poprawa jakości organizacji produkcji. wybrał nie przy poprawie jakości wybrał produktu bądź usługi 88 99 wybrał nie przy poprawie jakości wybrał organizacji produkcji 88 99 wybrał przy wprowadzaniu nie nowych sposobów wybrał promocji produktów 88 lub usług 99 wybrał przy opracowywaniu nie nowych technik wybrał sprzedaży 88 99 wybrał nie wybrał Innej 88 99 34 18,1% 59 31,4% 91 4 21 48,4% 2,1% 11,2% 72 38,3% 91 4 50 48,4% 2,1% 26,6% 43 22,9% 91 4 26 48,4% 2,1% 13,8% 67 35,6% 91 4 12 48,4% 2,1% 6,4% 81 43,1% 91 48,4% 4 2,1% Tab.66. Rodzaj oczekiwanej pomocy-ogółem. W powiecie łęczyńskim przedsiębiorcy oczekują pomocy w takich obszarach, jak poprawa jakości produktu bądź usługi, wprowadzanie nowych sposobów promocji produktów lub usług, opracowywanie nowych technik sprzedaży, poprawa jakości organizacji produkcji. Natomiast w powiecie świdnickim zanotowano najwięcej wskazań w obszarach: bądź usługi, opracowywanie nowych technik sprzedaży. Jakiej pomocy oczekuje Powiat Strona 90 wprowadzanie nowych sposobów promocji produktów lub usług, poprawa jakości produktu Łęczyński Liczebność %zNw kolumnie przedsiębiorstwo: przy poprawie jakości produktu bądź usługi przy poprawie jakości organizacji produkcji przy wprowadzaniu nowych sposobów promocji produktów lub usług przy opracowywaniu nowych technik sprzedaży Innej wybrał nie wybrał 88 99 wybrał nie wybrał 88 99 wybrał nie wybrał 88 99 wybrał nie wybrał 88 99 wybrał nie wybrał 88 99 Świdnicki Liczebność % z N w kolumnie 14 19,2% 20 17,4% 18 24,7% 41 35,7% 38 3 9 52,1% 4,1% 12,3% 53 1 12 46,1% 0,9% 10,4% 23 31,5% 49 42,6% 38 3 13 52,1% 4,1% 17,8% 53 1 37 46,1% 0,9% 32,2% 19 26,0% 24 20,9% 38 3 13 52,1% 4,1% 17,8% 53 1 13 46,1% 0,9% 11,3% 19 26,0% 48 41,7% 38 3 7 52,1% 4,1% 9,6% 53 1 5 46,1% 0,9% 4,3% 25 34,2% 56 48,7% 38 3 52,1% 4,1% 53 1 46,1% 0,9% Tab.67. Rodzaj oczekiwanej pomocy w podziale na powiaty. 7.2Kapitał intelektualny mieszkańców realizacji własnych interesów i zarazem interesów ogółu, czyli na ile rozwinięty jest w danej Strona tego na ile są oni przygotowani do innowacyjnych rozwiązań i współdziałania na rzecz 91 Potencjał innowacyjny regionów zależy od innowacyjności samych mieszkańców, od grupie kapitał ludzki-indywidualny i społeczny. Projekt Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, w trakcie którego dokonano pomiaru i diagnozy potencjału innowacyjnego regionu, miał dwie edycje: I. "Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny: badanie potencjału regionu, została wykonana w ramach projektu nr Z/2.06/II/2.6/08/04 w roku 2006/2007". II. "Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013". Pomysł na realizację badania, jak i jego przebieg, był innowacyjny. Nowatorskie podejście metodologiczne i kompleksowość badania wiązały się, przede wszystkim, z poszukiwaniami odpowiedzi na pytanie o potencjał regionu przy wykorzystaniu wielu konceptualnych ścieżek eksploracyjnych. Autorzy pierwszego badania nawiązali do popularnych w latach 90-tych XX wieku rozwiązań stosowanych na świecie w zarządzaniu przedsiębiorstwami. Zaadoptowali rozwiązania metodologiczne prof. Leifa Edvinssona, z Uniwersytetu w Lund w Szwecji, zastosowane w międzynarodowej korporacji finansowej Skandia, w celu identyfikacji kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa. Projekt miał na celu zbadanie potencjału Lubelszczyzny, czyli zidentyfikowanie obszarów o najwyższym potencjale rozwojowym i zidentyfikowanie czynników determinujących podniesienie potencjału rozwojowego. Poszukiwanie obszarów o najwyższym potencjale rozwojowym koncentrowało się nie tylko na obszarach geograficznych, co wymaga szczególnego podkreślenia, ale także domen działalności gospodarczej i klastrów biznesowo-naukowych. Stworzono wówczas model kapitału intelektualnego regionu, składający się z czterech głównych elementów: -kapitał ludzki- indywidualny, -kapitał ludzki społeczny, -kapitał strukturalny, -kapitał relacji. W II edycji projektu przyjęto podobne założenia konceptualne odnoszące się do Strona strukturę drzewiastą, składającą się z wyszczególnionych konstruktów tematycznych. 92 sposobu budowania modelu kapitału intelektualnego Lubelszczyzny. Założono, że ma on Kapitał ludzki-indywidualny, to zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie, jako całości, zasób fachowej wiedzy, umiejętności, doświadczenia, zdrowia i energii. Jest on wskaźnikiem możliwości adaptacyjnych, produkcyjnych i kreatywności. Z kolej kapitał społeczny, to składnik życia w zorganizowanym społeczeństwie, oznacza jakość wzajemnych relacji społecznych i zaufanie jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia (efekt synergii). W ekspertyzie „Analiza konfirmacji będącej próbą porównana sytuacji regionu w zakresie kapitału intelektualnego w stosunku do wcześniejszych zrealizowanych badań empirycznych przeprowadzonych przez UMCS w latach 2006-2007” dokonano agregacji zebranych w trakcie wywiadów kwestionariuszowych danych. Na jej podstawie sporządzono ranking powiatów Lubelszczyzny pod względem wartości średniej charakteryzującej stopień kapitału indywidualnego ludzkiego i społecznego poszczególnych geograficznych obszarów 14. W wyniku przeprowadzonego badania zaobserwowano ciekawą tendencję. Na obszarach osiągających najwyższe wyniku kapitału ludzkiego-indywidualnego, wskaźniki charakteryzujące kapitał społeczny były proporcjonalnie niższe. Im wyższy był wskaźnik kapitału społecznego, tym niższy kapitału indywidualnego-ludzkiego. w kolejności alfabetycznej, miejsce w rankingu kapitał indywidualny-ludzki, miejsce w rankingu kapitał społeczny. Miejsce w rankingu Nazwa Kapitał społeczny A. Betlej, A. Sępoch, „Analiza konfirmacji będącej próbą porównana sytuacji regionu w zakresie kapitału intelektualnego w stosunku do wcześniejszych zrealizowanych badań empirycznych przeprowadzonych przez UMCS w latach 2006-2007” . 93 14 Kapitał indywidualny-ludzki Strona Nazwa 22 Powiat łęczyński 13 łęczyński 11 Powiat Powiat świdnicki Powiat 15 Świdnicki Tab. 68. Porównanie wyników: miejsce w rankingu kapitał indywidualny-ludzki, kapitał społeczny dla powiatów. Interpretacja danych przysparza interpretacyjnych problemów. O ile wysokie wskaźniki osiągane w rankingu poziomu kapitału indywidualnego ludzkiego nie budzą wątpliwości, wiele trudności interpretacyjnych nadal przysparza ocena kapitału społecznego. Kapitał społeczny jest traktowany jako czynnik, który powinien ułatwiać współdziałanie, który powstaje jako bezpośredni efekt interakcji społecznych, dobro pozwalające na tworzenie sieci współpracy i kooperacji ( J. Coleman). Bardzo istotnym wskaźnikiem kapitału społecznego jest poziom zaufania, normy i wartości, powstające w procesie strukturacji (Putnam, Fukuyama). Za pomocą wskaźnika kapitału społecznego możemy mierzyć więc zdolność ludzi do współpracy między sobą w grupie, do podtrzymywania wspólnotowości opartej na określonym systemie więzi i społecznych interakcji. Wysoki poziom kapitału społecznego powinien świadczyć o potencjalnych możliwościach uzyskania określonych zysków ekonomicznych ( zasoby zaufania społecznego posiadane przez grupę mogą przekładać się na wzrost produktywności innych kapitałów- fizycznego, materialnego, itp.). Struktura społeczna, czy też demograficzna mieszkańców obszaru wzrostu ( która powinna sprzyjać tworzeniu sieci współpracy)- a więc poziom wykształcenia, dochody, klasa średnia- nie implikuje wzrostu kapitału społecznego, w niektórych przypadkach obserwujemy wręcz odwrotne tendencje. Strona charakterystyczny dla obszarów biedniejszych, słabiej rozwijających się. Charakterystyka 94 Analizując ranking powiatów widzimy, że kapitał społeczny „występuje”, czy też jest wyników pomiaru kapitału społecznego obszaru wzrostu sprowadza się więc do analizy względem dwóch kluczowych cech jego mieszkańców: a) tendencji do zamykania się w małych, znajomych strukturach silnych więzi, a więc postawy zamknięcia na otoczenie zewnętrzne, nieumiejętności budowania relacji opartych na zaufaniu normatywnym ( kapitał spajający), b) zdolności do tworzenia powiązań z nieznajomymi, relacji słabych więzi opartych na zaufaniu normatywnym, umiejętności realizacji nowych działań w elastycznym, zmieniającym się stale otoczeniu ( kapitał pomostowy). Wartość Powiat kapitału N spajającego Odchylenie standardowe Łęczyński -,1760724 27 1,05263513 Świdnicki -,1405181 37 1,05498842 Tab. 69. Kapitał spajający w podziale na powiaty. Powiat łęczyński zajął miejsce 18 w rankingu wszystkich powiatów województwa Strona podobne wyniki, zajmując 17 miejsce w tymże rankingu. 95 lubelskiego pod kątem posiadanych zasobów kapitału spajającego. Powiat świdnicki uzyskał Powiat Wartość N Odchylenie standardowe kapitału pomostowego łęczyński -,1476653 27 ,91897995 świdnicki -,2154124 37 1,12961208 Tab. 70. Kapitał pomostowy w podziale na powiaty. Powiat łęczyński zajął miejsce 14 w rankingu wszystkich powiatów województwa lubelskiego pod kątem posiadanych zasobów kapitału pomostowego. Powiat świdnicki uzyskał podobne wyniki, zajmując 16 miejsce w tymże rankingu. Kapitał spajający Powiat Kapitał pomostowy Łęczyński -,1760724 -,1476653 ( miejsce 18 na (miejsce 14 na Świdnicki 24) 24) -,1405181 -,2154124 (miejsce 24) 17 na (miejsce 16 na 24) Strona 96 Tab. 71. Kapitał spajający-kapitał pomostowy: porównanie. W analizach kapitału ludzkiego i kapitału społecznego wykorzystano wyniki badań zrealizowanych przez P. Rydzewskiego w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013” w 2011 r. Udział respondentów z obszaru wzrostu w próbie mieszkańców Lubelszczyzny zostanie opisany w kolejnym podrozdziale. Kapitał ludzki-indywidualny Ważnym elementem kapitału ludzkiego-indywidualnego są wiedza i umiejętności nabyte w różnych okolicznościach: w trakcie nauki szkolnej i studiów, uzupełnianie wiedzy i umiejętności poprzez uczestnictwo w szkoleniach i kursach, umiejętność posługiwania się urządzeniami niezbędnymi w epoce rozwiniętej informatyzacji, umożliwiającymi skuteczne funkcjonowanie w nowoczesnym społeczeństwie. W porównaniu z mieszkańcami województwa lubelskiego, mieszkańcy obszaru wzrostu nieco rzadziej uczestniczą w różnego rodzaju kursach podnoszących ich kwalifikacje. Tymczasem zdecydowana większość ogółu respondentów nie brała udziału w żadnych kursach. Tab. 72. Uczestnictwo w kursach. Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent Tak 356 32,4% 16 23,5% Nie 744 67,6% 52 76,5% 1100 100,0% 68 100,0% Ogółem (próba) 97 Województwo lubelskie Strona Odpowiedzi Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Zdecydowana większość mieszkańców, którzy w ogóle uczestniczyli w szkoleniach, brała udział w szkoleniach zawodowych (mieszkańcy Lubelszczyzny – 89,1%; mieszkańcy obszaru wzrostu – 68,8%). W następnej kolejności respondenci wymieniali konferencje, szkolenia komputerowe i seminaria. Warto zauważyć, że stosunkowo nikła grupa osób uczyła się języka obcego. Tab. 73. Typ szkolenia. Odpowiedzi [możliwość udzielania Województwo lubelskie Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 61 17,2% 2 12,5% Konferencje 94 26,6% 3 18,8% E-learning 57 16,1% 0 0,0% Zawodowe 290 81,9% 11 68,8% Komputerowe 61 17,2% 3 18,8% Językowe 33 9,3% 0 0,0% Podyplomowe 26 7,3% 0 0,0% Strona Seminaria 98 odpowiedzi] Doktoranckie 16 4,5% 0 0% Inne 37 10,5% 0 0% 675 190,7% 19 118,9% Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Mieszkańcy korzystają z komputera najczęściej w domu. Rzadziej korzystają z komputera w pracy, w porównaniu z mieszkańcami Lubelszczyzny. Większy jest także odsetek osób niekorzystających z komputera. Tab. 74. Korzystanie z komputera Województwo lubelskie Odpowiedzi [możliwość udzielania Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] Tak, w domu , w 284 25,9% 12 17,6% pracy Tak, wyłącznie w 429 39,1% 28 41,2% wyłącznie w 24 2,2% 0 0,0% 360 32,8% 28 41,2% domu Tak, Strona Nie korzystam 99 pracy Ogółem (próba) 1097 68 100,0% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Najczęściej deklarowaną umiejętnością związaną z używaniem komputera jest umiejętność napisania tekstu i wydruku (97,4%), dokonania przelewu bankowego przez internet 59% i stworzenia prezentacji multimedialnej (43,6%). Tab. 75. Umiejętność posługiwania się komputerem. Województwo lubelskie Odpowiedzi [możliwość udzielania Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] 486 72,6% 23 59% i 648 96,9% 38 97,4% Stworzenia prezentacji 348 52,0% 17 43,6% stron 158 23,6% 8 20,5% programu, 60 9,0% 0 0,0% Dokonania przelewu bankowego przez Internet Napisania pisma wydruku multimedialnej Tworzenie makra Strona Napisanie 100 WWW Ogółem (odpowiedzi) 1700 86 254,1% 220.6% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Mieszkańcy korzystają z internetu najczęściej w domu. Rzadziej korzystają oni z internetu w pracy, w porównaniu z mieszkańcami Lubelszczyzny. Ważną informacją wynikająca z badań jest poziom wykluczenia cyfrowego definiowanego jako brak dostępu do nowoczesnych form komunikacji. Biorąc pod uwagę odsetki mieszkańców obszaru stagnacji nie korzystających z komputera (35,8%) i z internetu (8,7%) mimo, że korzystają oni z komputera, daje to skalę wykluczenia cyfrowego. Jest ono większe w obszarze stagnacji niż województwie lubelskim. Tab. 76. Korzystanie z internetu. Województwo lubelskie Odpowiedzi [możliwość udzielania Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] Tak, w domu , w 249 33,6% 11 27,5% pracy Tak, wyłącznie w 437 59,1% 28 70,0% wyłącznie w 18 2,4% 0 0,0% 36 4,9% 1 2,5% 740 100,0% 40 100,0% domu Tak, Ogółem Strona Nie korzystam 101 pracy Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Mieszkańcy obszaru wzrostu częściej niż mieszkańcy województwa lubelskiego wykorzystują internet do takich celów jak: czytanie gazet online, oglądanie filmów, szukanie pracy, wyszukiwanie informacji o towarach, aktywność na czatach i forach. Natomiast ci ostatni częściej używają internetu w trakcie aktywności na portalach społecznościowych, bankach internetowych, administracji publicznej, zakupów, sprzedaży towarów. Tab. 77. Wykorzystanie internetu Odpowiedzi [możliwość udzielania Województwo lubelskie Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] 411 60,3% 16 41% Czytanie gazet on-line 335 49,1% 20 51,3% Oglądanie filmów 345 50,6% 21 53,8% Banki internetowe. 387 56,7% 20 51,3% Administracja 227 33,3% 11 28,2% 82 12,0% 0 0,00% 401 58,8% 19 48,7% Portale społecznościowe Zakupy Strona E-learning 102 publiczna Sprzedaż towarów 170 24,9% 7 17,9% Szukanie pracy 204 29,9% 18 46,2% Wyszukiwanie 409 60,0% 26 66,7% 384 56,3% 17 43,6% Czaty, fora 132 19,4% 8 20,5% Lektura bloga 118 17,3% 5 12,8% Prowadzenie bloga 17 2,5% 0 0,0% Inne 65 9,5% 2 5,1% 3687 540,6% 190 487,1% informacji o towarach Wyszukiwanie informacji do pracy, nauki Ogółem (odpowiedzi) Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Mieszkańcy obszaru wzrostu częściej deklarują brak znajomości języka obcego, niż mieszkań województwa. Osoby deklarujące znajomość języka obcego wymieniają głównie znajomość języka rosyjskiego i angielskiego. Tab. 78.Umiejętność posługiwania się językiem obcym. więcej niż 1 odpowiedzi] Liczba Procent Obszar stagnacji liczba procent 103 [możliwość udzielania Województwo lubelskie Strona Odpowiedzi Angielski 314 28,6% 8 11,8% Niemiecki 127 11,6% 4 5,9% Rosyjski 356 32,5% 15 22,1% Francuski 50 4,6% 0 0% Hiszpański 6 0,5% 0 0% Włoski 43 3,9% 0 0% Ukraiński 14 1,3% 0 0% 4 0,4% 0 0% 637 58,1% 49 72,1% 1551 141,5% 76 111,9% Inny Żaden Ogółem (odpowiedzi) Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Mieszkańcy obszaru wzrostu rzadziej niż pozostali przebywali za granicą (14,7% wobec 15,9%). Wymieniali oni jako główny cel wyjazdu za granicę wykonywanie pracy. Tab.79. Przebywanie za granicą. Liczba Tak 175 Procent 15,9% Obszar wzrostu liczba procent 10 14,7% 104 Województwo lubelskie Strona Odpowiedzi Nie Ogółem (próba) 924 84,1% 58 85,3% 1099 100,0% 68 100,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców z Lubelszczyzny realizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Tab. 80. Cel przebywania za granicą. Odpowiedzi [możliwość udzielania Województwo lubelskie Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] Poszukiwanie pracy 3 1,7% 0 0% Wykonywanie pracy 150 85,7% 9 90% 5 2,9% 0 0% 11 6,3% 1 10% 6 3,4% 0 0% 175 100,0% 10 100% Nauka, studia Z przyczyn rodzinnych Z innego powodu Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. granicą mogą stanowić pewną wartość. Poprzez pracę za granicą jednostki wzbogacają się o Strona Z punktu widzenia rozwoju kapitału ludzkiego nowe umiejętności zdobyte w pracy za 105 Rydzewski) nowe doświadczenia i umiejętność pracy w międzynarodowym środowisku. Jednak tylko 25% powracających z zagranicy wykorzystuje zdobytą wiedzę w pracy w kraju. Tab. 81. Czy wiedza zdobyta za granicą wykorzystywana jest w kraju. Odpowiedzi Województwo lubelskie Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent Tak 49 36,6% 1 25% Nie 85 63,4% 3 75% 134 100,0% 4 100,0% Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Kapitał społeczny Niektórzy socjologowie wysuwają tezę, iż dotychczas kapitał ludzki pełnił rolę paliwa stymulującego wzrost gospodarczy, lecz wkrótce to nie wystarczy, w niedalekiej przyszłości społeczeństwo polskie natknie się na barierę rozwoju. Aby kontynuować wzrost gospodarczy 15 Prof. J. Czpiński twierdzi: „za kilka lat wejdziemy do grupy społeczeństw względnie bogatych, gdzie rozwój wymaga innego paliwa niż wzrost kapitału ludzkiego. Od pewnego poziomu, żeby rozwijać się dalej, poza Strona 106 konieczny będzie kapitał społeczny15. Poziom kapitału społecznego w Polsce jest dużo niższy niż w krajach zachodnich, a na poziomie społeczności lokalnych często niższy niż w metropoliach. Poziom kapitału społecznego można mierzyć przy pomocy kilku wskaźników, jednym z głównych jest poziom zaufania. Tylko 20,9% mieszkańców analizowanego obszaru twierdzi, że większości ludzi można ufać. Najwięcej osób deklaruje ostrożność, a 9% mieszkańców nie ufa ludziom. Tab. 82. Czy można ufać ludziom. Województwo lubelskie Odpowiedzi [możliwość udzielania Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] Większości ludzi 160 14,7% 14 20,9% W kontaktach z ludźmi 705 64,7% 44 65,7% 159 14,6% 6 9% 65 6,0% 3 4,5% 1089 100,0% 67 100,0% można ufać należy być ostrożnym Większości ludzi nie można ufać Trudno powiedzieć Ogółem (próba) Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. fizycznym, finansowym i ludzkim, trzeba jeszcze mieć kapitał społeczny”. http://brandsandpeople.blogspot.com/2009/04/kapita-spoeczny-czyli-smutna-przyszosc.html (z 18. 09. 2013 r.) Strona kapitałem 107 Rydzewski) Mieszkańcy obdarzają zaufaniem osoby z najbliższego otoczenia (bliższą i dalszą rodzinę, znajomych i rzadziej sąsiadów). Warto zwrócić uwagę, że znacznie rzadziej deklarowane jest zaufanie do instytucji publicznych, na tym tle nieco lepiej wypada zaufanie do władz lokalnych niż do władz na poziomie krajowym. Tab. 83. Zaufanie. Odpowiedzi16 [możliwość udzielania Województwo lubelskie Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 16 1054 97,6% 67 98,6% Dalszej rodziny 906 83,9% 54 79,4% Przyjaciół, znajomych 967 89,5% 63 92,7% Sąsiadów 679 62,9% 49 72% Duchownych 581 53,8% 28 20,6% Władz lokalnych 410 38,0% 30 44,1% Władz województwa 310 28,7% 12 17,7% Sądów 414 38,3% 19 27,9% Policji 555 51,4% 31 45,6% Rządu 248 23,0% 14 20,6% Parlamentu 221 20,5% 12 17,6% Zliczono odpowiedzi tak i raczej tak. Strona Najbliższej rodziny 108 odpowiedzi] Prezydenta 362 33,5% 27 39,8% Instytucji europejskich 267 24,7% 21 30,9% 1080 - 427 - Ogółem (próba) Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Kapitał społeczny mierzony aktywnością społeczną polegającą na działaniach obywateli na rzecz różnych organizacji jest również niski. Aż 76,5% mieszkańców nie jest aktywna w działach na rzecz jakiejkolwiek organizacji. To nieco więcej, niż wynika z deklaracji mieszkańców całego województwa. Charakter zaangażowania na rzecz organizacji wskazuje, że są to działania z jednej strony „obowiązkowe”. Natomiast bardzo rzadko deklarowane są konkretne działania na rzecz społeczności lokalnej takie jak: działania na rzecz samorządów dzielnicowych, osiedlowych, działania na rzecz samorządów gminnych powiatowych wojewódzkich, działania na rzecz organizacji starających się o załatwienie konkretnej sprawy. Obywatelskość na Lubelszczyźnie ma generalnie charakter „enklawowy”, a otocznie nie sprzyja wartościom obywatelskim17. Tab. 84. Działania na rzecz organizacji. Województwo 17 lubelskie A. Kolasa-Nowak, Aktywność obywatelska mieszkańców Lubelszczyzny (ekspertyza napisana w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013”. 109 [możliwość udzielania więcej niż 1 Obszar wzrostu Strona Odpowiedzi liczba odpowiedzi] procent liczba procent 392 36,2% 24 35,3% 264 24,4% 9 13,2% 142 13,1% 5 7,4% organizacji 102 9,4% 3 4,4% organizacji 150 13,9% 2 2,9% organizacji 27 2,5% 0 0% 58 5,4% 0 0% 29 2,7% 0 0% Czy w rozliczeniu PIT wpisana jest organizacja pożytku publicznego Zaangażowanie w działania na rzecz społeczności lokalnej Działania na rzecz komitet rodzicielski, organizacji fundacja szkolna Działania na rzecz sportowych turystycznych Działania na rzecz kościelnych, religijnych Działania na rzecz wędkarzy, myśliwych, działkowiczów Działania na rzecz ochotniczej straży pożarnej Działania na rzecz organizacji stowarzyszeń artystycznych Działania na rzecz organizacji 73 6,7% 2 2,9% rzecz organizacji 12 1,1% 1 1,5% 30 2,8% 1 1,5% charytatywnych Działania na na rzecz organizacji emerytów, klubów seniora Strona Działania 110 towarzystwa przyjaciół zwierząt Działania na rzecz organizacji 44 4,1% 1 1,5% 34 3,1% 1 1,5% 27 2,5% 0 0% miłośników miasta regionu Działania na rzecz samorządów dzielnicowych, osiedlowych Działania na starających rzecz się organizacji o załatwienie konkretnej sprawy Działania na rzecz organizacji 55 5,1% 0 1,5% na rzecz związków 39 3,6% 3 4,4% samorządów 30 2,8% 1 1,5% lub 24 2,2% 0 0% klubów 47 4,3% 1 1,5% towarzystw 33 3,0% 0 0% 43 4,0% 3 4,4% Brak działań na rzecz organizacji 740 68,4% 52 76,5% Pełnienie 120 11,1% 6 40% kobiecych Działania zawodowych Działania na rzecz gminnych powiatowych wojewódzkich Działania na rzecz partii stowarzyszeń politycznych Działania na rzecz kolekcjonerów, hobbystów Działania na rzecz naukowych Działania na rzecz innych w tych Strona organizacjach funkcji 111 organizacji Ogółem (odpowiedzi) 2515 115 232,4% 201,9 % Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) Stosunek obywateli do demokracji, jako systemu zakładającego udział obywateli w sprawach publicznych, bez których aktywności demokracja jest tylko pozorem demokracji, wskazuje na kondycję społeczeństwa obywatelskiego ale też na kondycję kapitału społecznego. Z badania wynika, że większość mieszkańców analizowanego obszaru (podobnie jak ogół ankietowanych) uznaje demokrację za raczej dobrą formę rządów, jednak jej akceptacja jest niepełna, ponieważ tylko 7,4% twierdzi, że jest najlepszą formą rządów. Wyniki badania potwierdzają raczej sceptyczny stosunek mieszkańców obszaru oraz całego województwa do demokracji. Tab. 85. Stosunek do demokracji. Województwo lubelskie Odpowiedzi [możliwość udzielania Liczba procent Obszar wzrostu liczba procent więcej niż 1 odpowiedzi] Demokracja najlepszą jest 101 9,2% 5 7,4% 578 52,9% 37 54,4% 161 14,7% 12 17,6% formą dobrą formą rządów Nie ma to w gruncie Strona Demokracja jest raczej 112 rządów rzeczy znaczenia złą 63 5,8% 6 8,8% Nie mam zdania 189 17,3% 8 11,8% Ogółem (próba) 1092 100,0% 68 100,0% Demokracja jest formą rządów Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania mieszkańców Lubelszczyzny zrealizowanego w projekcie „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013 (P. Rydzewski) 7.3. Potencjał innowacyjny gmin Samorządy, aby odgrywać rolę w promowaniu innowacyjności wśród przedsiębiorców, same muszą unowocześniać się, dostosowywać do wymogów nowoczesnej gospodarki, a także stwarzać dogodne warunki do rozwoju przedsiębiorczości. Tymczasem, jak wynika z badań, nie wszystkie gminy posiadają np. plan zagospodarowania przestrzennego, plan rozwoju lokalnego, czy też cyfrowy obiegu dokumentów18. W analizach danych o gminach wykorzystano wyniki badania zrealizowanego przez P. Rydzewskiego w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010 – 2013”. Wyniki badania w gminach będą podawane dla całego obszaru wzrostu bez podziału na 18 Od momentu realizacji badania w 2011 r. ta sytuacja mogła się zmienić. Strona 113 powiaty i porównywane do wyników uzyskanych dla całego województwa. Elementy strategiczne Plan zagospodarowania przestrzennego (określający rozmieszczenie terenów m.in. inwestycyjnych dla działalności gospodarczej) jest istotny dla przedsiębiorców. Statystyki opisowe PYTANIE Średnia N Liczba urzędników zatrudnionych w Urzędzie Gminy 10 39,2 Liczba urzędników z wykształceniem wyższym 10 25,3 Liczba urzędników z co znajomością języka obcego 10 8,5 najmniej dobrą N 10 Tab.86. Zatrudnienia w urzędach gmin na terenie obszaru wzrostu. W urzędach gmina pracuje średnio 39,2 pracowników. Średnia liczba pracowników urzędów gmin z wykształceniem wyższym na wybranych obszarze wzrostu wynosi 25,3. Średnia liczba pracowników wykazujących co najmniej dobrą znajomość języka obcego, dla powiatu świdnickiego i łęczyńskiego, wynosi 8,5 na jedną gminę. Czy gmina posiada tak aktualny Plan nie Zagospodarowania Ogółem Przestrzennego? Liczebno ść % z N w kolumnie 9 1 90,0% 10,0% 10 100,0% Tab.87. Plan Zagospodarowania Przestrzennego w gminach na terenie obszaru wzrostu. Zdecydowana większość gmin działających na obszarze wzrostu, aż 90 %, posiada aktualny Plan Zagospodarowania Przestrzennego. 114 ODPOWIEDŹ Strona PYTANIE PYTANIE ODPOWIEDŹ Liczebno % z N w kolumnie ść 0 0,0% 8 80,0% 2 20,0% 10 100,0% Bo Czy gmina posiada tak Plan Rozwoju nie Lokalnego? Ogółem Tab.88. Plan Rozwoju Lokalnego w gminach na terenie obszaru wzrostu. 80 % gmin dysponuje także Planem Rozwoju Lokalnego. Jedynie dwie, z pośród badanych gmin, nie posiadają takiego dokumentu. PYTANIE ODPOWIEDŹ Liczebnoś % z N w kolumnie ć Czy w strukturze tak organizacyjnej gminy znajduje się komórka nie stanowisko pracy ds. planowania Ogółem strategicznego? 3 7 30,0% 70,0% 10 100,0% Tab. 89. Stanowiska pracy związane z planowaniem strategicznym w gminach na terenie obszaru wzrostu. Tylko w 30 % gmin na terenie obszaru wzrostu wydzielono w strukturze organizacyjnej komórkę, stanowisko pracy ds. planowanie strategicznego. Aż 70 % gmin nie posiada takiego stanowiska w swojej strukturze. Statystyki opisowe z funduszy z funduszy Średnia 10 12,8 10 7,8 115 N Strona PROJEKTY Liczba projektów współfinansowanych europejskich złożonych Liczba projektów współfinansowanych europejskich realizowanych N Ważnych (wyłączanie obserwacjami) 10 Tab.90. Opracowywanie i realizacja projektów europejskich w gminach na terenie obszaru wzrostu. Średnia liczba złożonych projektów współfinansowanych z funduszy europejskich liczona łącznie dla gmin na obszarze wzrostu wyniosła 12,8. Jest to stosunkowo niska wartość wskaźnika. Natomiast średnia liczba realizowanych projektów współfinansowanych z funduszy europejskich osiągnęła poziom 7,8. Cyfryzacja w gminach Cyfryzacja w urzędach administracji publicznej ma na celu poprawę jakości usług publicznych i ułatwić komunikację on-line pomiędzy urzędnikiem a obywatelem. Służy temu np. stworzenie elektronicznej skrzynki podawczej w każdym urzędzie, większy dostęp do elektronicznej dokumentacji. ODPOWIEDŹ Bo Czy gmina posiada Tak cyfrowy obieg Nie dokumentów? Ogółem PYTANIE Liczebność 0 7 3 10 % z N w kolumnie 0,0% 70,0% 30,0% 100,0% Tab.91. Cyfrowy obieg dokumentów w gminach na terenie obszaru wzrostu. Duży odsetek gmin posiada cyfrowy obieg dokumentów ( 70 %). Jest to bardzo dobry Czy gmina cyfrowy powiadomień? ODPOWIEDŹ Bo posiada Tak system Nie Ogółem Liczebność % z N w kolumnie 0 0,0% 1 10,0% 9 90,0% 10 Tab.92. Cyfrowy system powiadomień w gminach na terenie obszaru wzrostu. 100,0% Strona PYTANIE 116 wynik. Jedynie, jednak, 10 % gmin posiada cyfrowy system powiadomień. Mały odsetek gmin na obszarze wzrostu posiada cyfrowy system obsługi mieszkańców ( 30 %). W przeważającej liczbie gmin nie wykorzystuje się tego typu nowoczesnych rozwiązań. PYTANIE ODPOWIEDŹ Liczebność Czy gmina posiada Tak cyfrowy system Nie obsługi mieszkańców? Ogółem % z N w kolumnie 3 7 10 30,0% 70,0% 100,0% Tab.93. Cyfrowy system obsługi mieszkańców. Średnia liczba dostawców Internetu na terenie gmin wyniosła 5,8. Statystyki opisowe DOSTAWCY INTERNETU Liczba dostawców Internetu działających na terenie gminy N Ważnych (wyłączanie obserwacjami) Średnia N 10 5,8 10 Tab.94. Liczba dostawców Internetu. członkiem związków Tak Nie Ogółe m 7 70,0% 10 100,0% 117 Czy gmina jest międzygminnych? Liczebność % z N w kolumnie 3 30,0% Strona ZWIĄZKI MIĘDZYGMINNE Tab.95. Funkcjonowanie w ramach związków międzygminnych. 70 % gmin jest członkiem związków międzygminnych. Jest to ciekawy wskaźnik związany z charakterystyką jakości kapitału społecznego na terenie obszaru. STOWARZYSZENIA ODPOWIEDŹ Czy gmina jest Tak członkiem Nie stowarzyszeń? Ogółem Liczebność % z N w kolumnie 5 50,0% 5 50,0% 10 100,0% Tab.96. Członkostwo w stowarzyszeniach. Połowa, z pośród badanych gmin, jest członkiem stowarzyszeń. Średnia liczba organizowanych wydarzeń na terenach gmin jest bardzo niska, oscylując wokół jedynki. Statystyki opisowe ORGANIZACJA WYDARZEŃ Liczba konferencji na terenie gminy Liczba warsztatów na terenie gminy Liczba targów, wystaw na terenie gminy Liczba wizyt studyjnych na terenie gminy N Ważnych (wyłączanie obserwacjami) N 10 10 10 10 10 Średnia 0E-10 0,4 0,2 1,0 Tab.97. Organizacja wydarzeń w gminach na terenie obszaru wzrostu Współpraca Statystyki opisowe 10 4,7 118 Średnia N Strona WSPÓŁPRACA Liczba przypadków zlecania organizacjom pozarządowym realizacji zadań w trybie otwartego konkursu ofert Liczba przypadków wspólnego opracowywania i realizacji projektów finansowanych ze środków zewnętrznych Liczba przypadków wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działań Liczba przypadków tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym Liczba gmin/ miast partnerskich Liczba projektów międzynarodowych zrealizowanych we współpracy z gminami/ miastami partnerskimi w roku 2010 N Ważnych (wyłączanie obserwacjami) 10 -,2 10 -,6 10 -,3 10 3,0 10 -,3 10 Tab.98. Współpraca gmin w ramach różnych inicjatyw. Gminy rzadko współpracują w ramach różnych inicjatyw z innymi instytucjami, organizacjami. Najwięcej przypadków takowej współpracy wiązało się ze zleceniami realizacji różnych zadań w trybie otwartego konkursu ofert organizacjom pozarządowym. Statystyki opisowe Średnia N 10 0E-10 10 2,2 10 0,2 Tab.99. Aktywność gmin w wybranych obszarach. Gminy często obejmowały patronatem projekty i inicjatywy organizacji pozarządowych, prowadziły serwisy internetowe tychże organizacji na stronach gmin, 119 10 Strona AKTYWNOŚĆ Liczba przypadków prowadzenia serwisu Internetowego dla organizacji pozarządowych na stronie Internetowej gminy Liczba przypadków obejmowania patronatem projektów i inicjatyw realizowanych przez organizacje pozarządowe Liczba przypadków prowadzenia działalności edukacyjnej i doradczej związanej z funkcjonowaniem organizacji pozarządowych N Ważnych (wyłączanie obserwacjami) natomiast rzadko prowadziły działalność edukacyjną i doradczą związaną z funkcjonowaniem organizacji pozarządowych. 7.4. Kluczowe specjalizacje Specjalizacjami o kluczowym dla dalszego rozwoju wyszczególnionego obszaru wzrostu są: innowacyjne sektory związane z lotnictwem, gospodarką opartą na wiedzy (automatyka, maszyny lotnicze), przemysł energetyczno- wydobywczym, produkcja i przetwórstwo żywności, turystyka, specjalistyczne usługi medyczne. Sektory te charakteryzują się największym potencjałem innowacyjnym, definiowanym poprzez ich zdolność do tworzenia, wykorzystywania i produkcji szeroko pojętych innowacji. Wsparcie procesu rozwoju tychże specjalizacji warunkować będzie o dalszym rozwoju obszaru wzrostu. Pro-rozwojowa strategia działań powinna zostać skoncentrowana na Strona 120 wsparciu lokalnego systemu innowacji na obszarze wzrostu. Rys. 14. Pro-rozwojowe strategie działań. Ważną rolę w dalszej specjalizacji technologicznej obszaru będzie odgrywała także jego specjalizacja funkcjonalna w ramach Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego. Działania projektowane w ramach Lokalnej Strategii Innowacji powinny zmierzać do wsparcia tych dwóch pro-rozwojowych procesów na obszarze wzrostu. 8. LOKALNA STRATEGIA INNOWACJI ANALIZA SWOT SŁABE STRONY MOCNE STRONY Lokalizacja w niewielkiej odległości od Lublina. Rozdrobnione rolnictwo. Dostęp do instytucji otoczenia biznesu i zaplecza naukowo- badawczego lubelskich uczelni. Ujemny przyrost naturalny. Niski poziom współpracy między różnymi podmiotami na rzecz 121 Wielofunkcyjne gospodarstwa rolne. Strona 8.1. Bogactwo surowców naturalnych. Dziedzictwo przyrodnicze rozwoju. i kulturowe. Niska przemysłu rolno-spożywczego. Niska i aktywność gospodarcza mieszkańców powiatu. Wolne tereny inwestycyjne, tereny atrakcyjne dla inwestorów, konkurencyjność innowacyjność przedsiębiorstw. Zaplecze surowcowe dla Niski wskaźnik przedsiębiorczości. Słabe zaplecze turystyczne. Tereny o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności usługowej. Duże, innowacyjne przedsiębiorstwa. Port Lotniczy Lublin. ZAGROŻENIA SZANSE innowacji dla jednego obszaru wzrostu ( Powiat łęczyński i powiat Zmniejszająca się liczba osób w wieku produkcyjnym. Odpływ świdnicki). Zacieśnienie sieciowej Depopulacja wsi. współpracy w kadry wykwalifikowanej poza teren województwa lubelskiego. ramach wyszczególnionego obszaru Brak sprecyzowanej strategii wzrostu ( Powiat łęczyński i wsparcia powiat świdnicki). specjalizacji technologicznej Wsparcie innowacyjnych rozwoju obszaru. rozwoju sektorów Brak sprecyzowanej strategii wsparcia rozwoju 122 systemu lokalnego Strona Stworzenie gospodarki obszaru wzrostu. Możliwość korzystania ze specjalizacji funkcjonalnej obszaru. środków pomocy Nieefektywne wykorzystanie europejskiej, napływ środków strukturalnych na środków finansowych na działalność innowacyjną. prace rozwojowe, w tym finansowanie przyszłym innowacji w okresie programowania 2014-2020. 8.2. Misja, wizja, cel nadrzędny MISJA Wsparcie rozwoju innowacyjnych sektorów gospodarki w obszarze wzrostu (Powiaty Łęczyński i Świdnicki), poprzez stymulowanie lokalnego systemu innowacji i wielopłaszczyznowej współpracy w Strona 123 obszarach uznanych za kluczowe dla rozwoju powiatów. Wizja Powiat łęczyński i powiat świdnicki są obszarem wzrostu, specjalizującym się w innowacyjnych sektorach związanych z lotnictwem, gospodarką opartą na wiedzy (automatyka, maszyny lotnicze), przemysłem energetyczno- wydobywczym, produkcją i przetwórstwem żywności, turystyką, specjalistycznymi usługami medycznymi, uzupełniającym funkcje miasta Lublina w ramach Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego. Cel nadrzędny Rozwój innowacyjnych sektorów związanych z lotnictwem, gospodarką opartą na wiedzy (automatyka, maszyny lotnicze), przemysłem energetyczno- wydobywczym, produkcją i przetwórstwem żywności, turystyką, specjalistycznymi usługami Strona 124 medycznymi, w ramach lokalnego systemu innowacji. 8.3. PRIORYTETY Rys.15. Priorytety Lokalnej Strategii Innowacji dla obszaru wzrostu- Powiatu łęczyńskiego i Świdnickiego. CELE OPERACYJNE Stworzenie warunków dla Wsparcie Priorytet 3 procesu Wsparcie procesu rozwoju lokalnego systemu specjalizacji specjalizacji funkcjonalnej innowacji obszaru Cele operacyjne technologicznej obszaru Cele operacyjne Cele operacyjne 125 Priorytet 2 Strona Priorytet 1 1.1. Wspieranie innowacji w publicznym rozwoju 2.1. Stworzenie warunków 3.1. Wzmocnienie dla rozwoju innowacyjnych sektorze współpracy z podmiotami sektorów związanych z lotnictwem, gospodarką działającymi w ramach opartą na wiedzy. Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego. 2.2. Stworzenie warunków 3.2. Rozwój funkcji dla rozwoju innowacyjnych wielopłaszczyznowej lokalnych i ponadlokalnych sektorów związanych z współpracy pomiędzy przemysłem energetyczno- w ramach Lubelskiego wydobywczym. Obszaru Metropolitalnego. przedsiębiorstwami, 1.2. Wspieranie instytucjami samorządowymi, instytucjami biznesu, procesie otoczenia naukowcami w tworzenia Strona 126 innowacji. 1.3. intensyfikacja innowacyjnej. 1.4. 2.3. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnych działalności sektorów związanych z produkcją i przetwórstwem żywności. Integracja Wspieranie innowacyjnych współpracy i rozwoju 2.4. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnych sieci produktów i usług medycznych. 2.5. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacji w sektorze turystycznym. Tab.100. Priorytety i cele operacyjne Lokalnej Strategii Innowacji dla obszaru wzrostu. STRUKTURA CELÓW OPERACYJNYCH Ad.1. Priorytet 1: Stworzenie warunków dla rozwoju lokalnego systemu innowacji. 127 Struktura celów operacyjnych. Strona 8.4. Cele operacyjne: Cel 1.1. Wspieranie rozwoju innowacji w sektorze publicznym. Wykorzystanie technologii informacyjnych do aktywizacji mieszkańców, przedsiębiorców, instytucji otoczenia biznesu i popularyzacji wiedzy na temat lokalnego potencjału innowacyjnego poprzez tworzenie nowoczesnych serwisów internetowych. Stworzenie platformy tematycznej internetowej poświęconej możliwościom finansowania innowacyjnych projektów realizowanych przez różne podmioty, także w ramach partnerstw publiczno-prywatnych. Popularyzacja wiedzy na temat możliwości wdrażania innowacyjnych rozwiązań w administracji publicznej. Wspieranie innowacyjnych projektów społecznych w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii w procesie rozwiązywania aktualnych problemów społecznogospodarczych. Cel 1.2. Wspieranie wielopłaszczyznowej współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, instytucjami samorządowymi, instytucjami otoczenia biznesu, naukowcami w procesie tworzenia innowacji. Popularyzacja wiedzy na temat korzyści wynikających z kooperacji z przedsiębiorstwami/instytucjami reprezentującymi podobne branże. Wspieranie rozwoju współpracy z bliskim sąsiedztwem wyższych uczelni i innych placówek naukowo-badawczych prowadzących badania innowacyjne i kształcących kadry. Promocja walorów środowiskowych powiatu, które mogą odgrywać kluczową rolę w różnych procesach technologicznych. Popularyzacja wiedzy o możliwościach finansowania innowacyjnych projektów, realizowanych przez różne podmioty, także w ramach partnerstw publiczno- funduszy kapitałowych wysokiego ryzyka poprzez profesjonalne doradztwo. Strona Wsparcie komercjalizacji badań przemysłowych i prac rozwojowych z udziałem 128 prywatnych. Wsparcie procesu tworzenia agend zajmujących się doradztwem, organizowaniem i zarządzaniem zintegrowanymi, systemowymi projektami. Cel 1.3. Integracja i intensyfikacja innowacyjnej. Stworzenie warunków dla rozwoju strategicznych specjalizacji technologicznych obszaru poprzez integrację działalności innowacyjnej w ramach sieci współpracy takich, jak doliny technologiczne, klastry technologiczne, sieci dla rozwoju wiedzy, grupy producenckie, lokalne grupy działania. Wsparcie procesów dywersyfikacji działalności badawczo-rozwojowej podmiotów opierających swą przewagę konkurencyjną na rozwoju innowacyjnych produktów i rozwiązań technologicznych. Popularyzacja wiedzy na temat możliwości pozyskiwania środków finansowych na badania, także podstawowe, modernizację produkcji, testowanie nowych wyrobów. Zwiększenie efektywności wykorzystania infrastruktury naukowo-badawczej poprzez współpracę w ramach projektów w partnerstwach z innymi podmiotami o komplementarnych kompetencjach. Promocja innowacji i budowanie świadomości proinnowacyjnej poprzez wdrożenie nowatorskich ścieżek edukacyjnych w szkołach podstawowych i gimnazjach poświęconych innowacyjności. Cel 1.4. Wspieranie rozwoju innowacyjnych sieci współpracy. Stworzenie warunków do rozwoju podstrefy ekonomicznej w Piaskach. Budowa portu przeładunkowego Cargo w ramach Portu Lotniczego Lublin. Profesjonalne doradztwo w zakresie identyfikacji potrzeb lokalnych przedsiębiorstw w zakresie innowacyjnych technologii. Inicjowanie współpracy B+R pomiędzy przedsiębiorcami. Strona współpracy w zakresie rozwijania innowacyjnych rozwiązań i wymiany wiedzy. 129 Pomoc w pozyskiwanie partnerów ze środowisk naukowych i biznesowych do Wspieranie rozwoju innowacji społecznych w ramach zintegrowanych projektów realizowanych przez różne podmioty. Wspieranie systemu promocji lokalnych marek i produktów. Wspieranie procesu dystrybucji lokalnych produktów na rynek Zintegrowanie kapitałów różnych instytucji działających w regionie, pobudzenie inicjatywy (aktywności) gospodarczej. Ad.2. Priorytet 2. Wsparcie procesu specjalizacji technologicznej obszaru. Cele operacyjne: Cel 2.1. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnych sektorów związanych z lotnictwem, gospodarką opartą na wiedzy. Popularyzacja wiedzy na temat dostępu do unijnych programów finansowania innowacji. Stworzenie warunków dla powstania lokalnego partnerstwa innowacji w celu przyspieszenia badań, rozwoju i rynkowej realizacji innowacji łączących lokalne zasoby i specjalistyczną wiedzy w zakresie sektorów związanych z lotnictwem i gospodarką opartą na wiedzy. Zwiększania konkurencyjności obszaru poprzez stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnej doliny technologicznej na jego terenie. Cel.2.2. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnych sektorów związanych z przemysłem energetyczno-wydobywczym. Stworzenie warunków dla rozwoju specjalistycznych dziedzin przedsiębiorczości związanych z produkcją innowacyjnych produktów na potrzeby przemysłu energetyczno-wydobywczego. Stworzenie warunków dla powstania lokalnego partnerstwa innowacji w celu przyspieszenia badań, rozwoju i rynkowej realizacji innowacji łączących lokalne Popularyzacja wiedzy o możliwościach finansowania z różnych funduszy nowoczesnych technologii wzbogacania i przeróbki węgla, innowacyjnych rozwiązań Strona energetyczno-wydobywczym (energetyka, geologia, ekoenergetyka). 130 zasoby i specjalistyczną wiedzy w zakresie sektorów związanych z przemysłem technicznych eksploatacji górniczej, poprawy bezpieczeństwa pracy i technologii racjonalnego gospodarowania energią. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnej sieci współpracy na jego terenie. Cel 2.3. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnych sektorów związanych z produkcją i przetwórstwem żywności. Wspieranie rozwoju kooperacji, współpracy sieciowej podmiotów ukierunkowanych na produkcję i przetwórstwo produktów rolno-spożywczych (owoców, warzyw, zbóż), poprzez wspomaganie działań w zakresie współpracy z odpowiednimi podmiotami, na rzecz rozwoju produktów i usług opartych na lokalnych surowcach. Wspieranie inicjatyw na rzecz transferu wyników badań i technologii z podmiotów naukowo-badawczych do instytucji doradztwa rolniczego. Popularyzacja wiedzy o ekoinnowacjach w rolnictwie i przemyśle przetwórczym. Wspieranie inicjatyw w zakresie edukacji i podniesienia kompetencji rolników. Cel. 2.4. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacyjnych produktów i usług medycznych. Integracja i intensyfikacja prac b+r w sektorze usług medycznych. Wsparcie specjalizacji usług medycznych. Cel. 2.5. Stworzenie warunków dla rozwoju innowacji w sektorze turystycznym. Popularyzacja wiedzy o innowacjach wykorzystywanych w turystyce. Tworzenie innowacyjnych produktów turystycznych. Strona ramach partnerstw publiczno-prywatnych. 131 Tworzenie zintegrowanych produktów turystycznych, zintegrowanych inwestycji w Promocja nowoczesnych form turystyki, przede wszystkim eko-turystyki i turystyki przemysłowej. Ad3. Priorytet 3. Wsparcie procesu specjalizacji funkcjonalnej obszaru. CELE OPERACYJNE Cel 3.1. Wzmocnienie współpracy z podmiotami działającymi w ramach Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego. Popularyzacja wiedzy o możliwościach i korzyściach wynikających ze współpracy w ramach zintegrowanych projektów związanych z przemysłem lotniczym, energetyczno-wydobywczym, produkcją i przetwórstwem żywności, turystyką, usługami medycznymi. Popularyzacja wiedzy na temat możliwości finansowania zintegrowanych inwestycji w ramach partnerstw publiczno-prywatnych. 3.2. Rozwój funkcji lokalnych i ponadlokalnych w ramach Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego. Wsparcie procesu rozwoju regionalnego obszaru kooperacji w zakresie podniesienia konkurencyjności, rozwoju instytucji nauki i kultury, usprawnienia i integracji systemów gospodarki komunalnej, promocji i rozwoju turystyki. Stworzenie warunków dla powstania lokalnego partnerstwa innowacji w celu przyspieszenia badań, rozwoju i rynkowej realizacji innowacji służących rozwiązywaniu głównych problemów społeczno-gospodarczych obszaru, łączenia lokalnych zasobów i specjalistycznej wiedzy. Wsparcie procesu specjalizacji funkcjonalnej obszaru, jako innowacyjnej doliny Strona 132 technologicznej w województwie lubelskim. ZAKOŃCZENIE Innowacyjność i konkurencyjność mogą być definiowane na wiele różnych sposobów. Nie możemy jednak zapominać o tym, iż główne czynniki konkurencyjności i innowacyjności są zakorzenione w konkretnych kulturowo-gospodarczych układach lokalnych, także w kulturze. Wzrost innowacyjności konkretnych obszarów lokalnych powinien, więc, być związany z ich zdolnością do tworzenia i podtrzymywania sieci współpracy, konkurencji i koopetycji. Źródło regionalnej konkurencyjności tkwi w wiedzy – umiejętności uczenia się i tworzenia warunków sprzyjających powstaniu innowacji. W poszczególnych terytorialnych modelach innowacji: dystrykty przemysłowe, terytorialne systemy produkcyjne, klastry, środowiska przedsiębiorczości, regionalne systemy innowacji- akcentuje się znaczenie wielu różnic czynników w procesie rozwoju innowacyjności regionalnej. Nasza koncepcja jest bardzo mocno zakorzeniona w koncepcji regionu uczącego się (ang. learning region), która zawiera wiele elementów wspólnych z wymienionymi wcześniej modelami teoretycznymi. Nowy typ rozwoju bazuje na korzyściach trwałych, samoutrzymujących i samoorganizujących system (region, jako całość) poprzez nieustanny proces tworzenia wiedzy i udoskonalania funkcjonowania. Rozwój innowacyjności regionu uczącego się napędzany jest przez endogeniczne czynniki takie jak: wiedza, kapitał indywidualny, kapitał społeczny, potencjał gospodarczy, infrastrukturę instytucjonalną. Powiaty Łęczyński i Świdnicki posiadają bardzo duży potencjał innowacyjny. Jak pokazały przeprowadzone przez nas badania, na terenie wytypowanego przez nas obszaru Strona 133 wzrostu funkcjonują pro-innowacyjne struktury, zdolne do absorpcji innowacji. BIBLIOGRAFIA 1. Antonowicz A., Powiązania globalne jednostek naukowych w województwie lubelskim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 2. Bartkowski J., Kapitał społeczny i jego oddziaływanie na rozwój w ujęciu socjologicznym, [w:] Herbst M. (red.), Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój regionalny, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007. 3. Betlej A., Sępoch A., Analiza konfirmacyjna kapitału intelektualna Lubelszczyzny, Ekspertyza naukowa wykonana w ramach projektu „„Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 4. Betlej A., Błaszczak D., Analiza obszarów wzrostu i stagnacji w województwie lubelskim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „„Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 5. Betlej A., Znaczenie badań naukowych i prac B+R w gospodarce sieciowej, [w:] Partycki S. (red.), Społeczeństwo sieci, gospodarka sieciowa, Tom 1, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011. 6. Błaszczak D., Kapitał społeczny jako remedium w dobie kryzysu, [w:] Partycki S. (red.), Kryzys finansowy – przebieg i skutki społeczno-gospodarcze w Europie Środkowej i Wschodniej, Tom2, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012. 7. Bourdieu P., Wacquant L., Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 2001. 8. Cichy K., Malaga K., Kapitał ludzki w modelach i teorii wzrostu gospodarczego, [w:] Herbst M. (red.), Kapitał ludzki i społeczny a rozwój regionalny, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007. 9. Coleman J., Social Capital in The Creation of Human Capital, cyt. za: Fukuyama F., Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu, Wydawnictwo Naukowe PWN, [w:] Woźniak M. G. (red)., Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2011. Strona 10. Dyjach K., Innowacyjność przedsiębiorstw jako czynnik konkurencyjności regionu, 134 Warszawa-Wrocław 1997. 11. Kalenik S., Region ekonomiczny w nowych realiach społeczno-gospodarczych, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2011. 12. Kelly K., Nowe reguły nowej gospodarki, Wydawnictwo WIG-Press, Warszawa 2001. 13. Kijek T. i inni, Perspektywy oraz bariery rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, chełmskim i łęczyńskim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „„Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 14. Kijek T., Komor A., Matras-Bolibok A., Zmiany demograficzne i ich wpływ na przemiany społeczno-gospodarcze na przykładzie wybranych obszarów wzrostu i stagnacji, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 15. Klastry w województwie lubelskim, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011. 16. Kolas P., Analiza atrakcyjności inwestycyjnej i potencjału innowacyjnego powiatu świdnickiego, 2008. 17. Leśniak-Moczuk K., Sieci społeczne jako komponent kapitału społecznego w społeczności lokalnej, [w:] Partycki S. (red.), E-gospodarka, E-społeczeństwo w Europie Środkowej i Wschodniej, Tom 2, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009. 18. Mileska M., Regiony turystyczne Polski. Stan obecny i potencjale warunki rozwoju. „Prace Geograficzne”, nr 43/1963, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1963. 19. Misztal W. (red.), Raport końcowy wykonany w ramach projektu systemowego „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”, Lublin 2013. 20. Naumowicz K., Potencjał turystyczny i regionalizacja turystyczna Polski, Rozprawy i Studia Turystyczne, nr 136/1993, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1993. 21. Niećko I., Stan obecny i perspektywy rynku pracy w powiecie puławskim, świdnickim i łęczyńskim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „„Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. Lubelszczyzny 2010-2013. Strona łęczyńskim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu Kapitał Intelektualny 135 22. Piotrowski M. i inni, Perspektywy i bariery rozwoju przedsiębiorczości w powiecie 23. Piotrowski M. i inni, Perspektywy i bariery rozwoju przedsiębiorczości w powiecie świdnickim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013. 24. Piotrowski M. i inni, Wykorzystanie funduszy europejskich w powiecie łęczyńskim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 20102013” 25. Piotrowski M. i inni, Wykorzystanie funduszy europejskich w powiecie świdnickim, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 20102013” 26. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10 listopada 2009, http://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdf (04.07.2013.), za: Kijek T. i inni, Perspektywy oraz bariery rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, chełmskim i łęczyńskim, Ekspertyza naukowa w w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013” 27. Przygodzki Z., Znaczenie kapitału społecznego w rozwoju, [w:] Jewtuchowicz A., Wiedza, innowacyjność, przedsiębiorczość a rozwój regionów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004. 28. Putnam R., Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków-Warszawa 1993. 29. Strategia Rozwoju Powiatu łęczyńskiego na lata 2008-2015. 30. Strategia Rozwoju Powiatu świdnickiego na lata 2008-2015. 31. Szewczak M., Innowacyjność w rolnictwie i przetwórstwie rolnym (w województwie tym zdiagnozowanie przedsięwzięć innowacyjnych czynników motywujących w wdrażanie rolnictwie i przetwórstwie, Ekspertyza naukowa w ramach projektu Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 136 w Strona lubelskim), 32. Świdzińska A., Analiza istniejącej infrastruktury wspierania przedsiębiorczości i innowacji. Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 33. Świeca A., Potencjał turystyczny regionu lubelskiego, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 34. Thlon M., Analiza lokalnych obszarów wzrostu i stagnacji w województwie lubelskim – wsparcie lokalnych sieci innowacji w województwie lubelskim”, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 35. Tucki A., Potencjał turystyczny regionu lubelskiego i możliwości jego wykorzystania, UMCS 2008, za: Świeca A., Potencjał turystyczny regionu lubelskiego, Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013”. 36. Wójcik G., Znaczenie i uwarunkowania innowacyjności obszarów wiejskich w Polsce, „Wiadomości Zootechniczne”, R. XLIX (2011). 37. Wyrzykowski J., Geograficzne uwarunkowania rozwoju urlopowej turystyki wypoczynkowej w Polsce, „Studia Geograficzne XLIV”, Wrocław 1986. 38. Zacher L. W., W poszukiwaniu nowych wzorców rozwoju, [w:] Partycki S. (red.), Teorie kryzysu, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013. NETOGRAFIA 1.http://www.stat.gov.pl/bdl 2. http://www.pi.gov.pl/parp/data/pdf_071112/index.html 5. www.funduszeeuropejskie.gov.pl 6. www.mapa.rpo.lubelskie.pl Strona 4. www.mapadotacji.gov.pl 137 3. http://www.stat.gov.pl/gus/5840_11752_PLK_HTML.htm 7. www.programszwajcarski.gov.pl 8. Rocznik statystyczny województw 2009, GUS, Warszawa 2010, s. 457-458; M. Górzyński, Definicja innowacji, w: http://dyrektor.nf.pl/Artykul/7532/Definicja-innowacji/innowacjeRIS-RITTS-technologie/ z dn. 9. 08. 3013r.). 9. Strategia Rozwoju Powiatu świdnickiego na lata 2007 – 2020, http://spswidnik.bip.lubelskie.pl/index.php?id=136&p1=szczegoly&p2=442658. 10. Strategia rozwoju Miasta Świdnik na lata 2009-2015, http://www.bip.swidnik.tensoft.pl/index.php?gid=738 11. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu łęczyńskiego 2004-2013, http://www.spzoz.powiatleczynski.pl/strony,show,205,strategia-zrownowazonego-rozwojupowiatu-leczynskiego-20042013.html 12. Strategia Rozwoju Turystyki Powiatu łęczyńskiego, http://powiatleczynski.pl/strony,show,208,strategia-rozwoju-turystyki-powiatu- Strona 138 leczynskiego.html