Hipotermia a uraz

Hipotermia pourazowa
Sylweriusz Kosiński
Szpital Specjalistyczny Chorób Płuc Zakopane
Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
historia
●
●
●
●
●
●
●
●
Hipokrates doradzał, aby krwawiącego człowieka układać na śniegu lub lodzie.
Uważał też, że „człowiek przeżyje dłużej w zimie niż w lecie, niezależnie od tego, w
której okolicy głowy znajduje się rana”
W latach 30-tych XX wieku, zwrócono uwagę, że podczas WWI ranni żołnierze
pozostawieni na śniegu mieli większe szanse przeżycia, niż ci okrywani kocami i
pojeni ciepłymi płynami.
Podczas WWII i wojny o Indochiny lekarze uważali, że chłodzeni ranni przeżywają
dłużej
Podczas wojny w Korei około 10% ofiar w US Army zmarło z powodu wychłodzenia
1981 – pierwsze raporty łaczące uraz i wychłodzenie
1982 – wprowadzono pojęcie „śmiertelnej triady”
1987 – pierwsze publikacje dowodzące zgubnego wpływu hipotermii pourazowej
1990 – w kursach ATLS zaczęto zwracać uwagę na zapobieganie hipotermii
Bazzet HC The effect of heat on the blood volume and cirulation. JAMA 1938; 111: 1841-1845
Chippaux C. Application of artificial hibernation to war surgery in Indochina. Int Rec Med Gen Pract Clin 1954; 167: 328-332
Hall A et al. Cold injury in the United States military population: current trends and comparison with past conflicts. J Surg Educ 2010; 67: 61-65
Kashuk JL et al. Major abdominal vascular trauma – a unified approach. J Trauma 1982; 22: 672-678
Little RA et al. Body temperature after accidental injury. Br J Surg 1981; 68: 221
Jurkovich GJ et al. Hypothermia in trauma victims: an ominous predictal of survival. J Trauma 1987; 20: 1019-1024
Luna GK et al. Incidence and effect of hypothermia in seriously injured patients. J Trauma 1987; 27: 1014-1018
definicja i klasyfikacja
hipotermia pourazowa – obniżenie temperatury centralnej
poniżej 36 stopni Celsjusza w związku z doznanym urazem
klasyfikacja
hipotermia przypadkowa
hipotermia pourazowa
łagodna
35-32°C
36-34 °C
umiarkowana
32-28 °C
34-32°C
ciężka
<28 °C
<32 °C
American College of Surgeons Committee in Trauma. Advanced Trauma Life Support for Doctors, Sudent Course Manual, Eight Edition'2008
37°C
37-36°C 36-32°C 32-28°C 28-25°C
<25°C
objawy hipotermii
objawy/klasyfikacja
łagodna (35-32°C)
umiarkowana (32-28°C)
neurologiczne
- splątanie, amnezja, ataksja, dyzartria
- ↓ metabolizmu mózgowego
- halucynacje, zachowanie paradoksalne
- pogorszenie przytomności aż do utraty
- poszerzenie źrenic
- śpiączka
- zanik odruchów
- spłaszczenie krzywej EEG
(płaska linia przy < 26°C)
metaboliczne
- ↑ wydzielania katecholamin (NA)
- ↑ VO2
- wzmożone drżenia mięśniowe
- hiperglikemia
- ↓ tempa metabolizmu
- ↓ VO2
- zahamowanie drżeń mięśniowych
(< 30°C)
- dalszy spadek tempa metabolizmu
(do 20% wartości podstawowej)
krążeniowe
- tachykardia, ↑ CTK, ↑ rzutu serca
- wydłużone odstępy PR i QT
- migotanie przedsionków (<33°C)
- krzywa dysocjacji Hgb → L
- bradykardia, ↓ rzutu serca
- ↑ ryzyka nadkomorowych i
komorowych zaburzeń rytmu
- fala J Osbourna w EKG
- ciężka bradykardia, hipotensja
- komorowe zaburzenia rytmu serca
(VF ~ 28°C
- asystole przy < 20°C
oddechowe
- tachypnoe, ↑VE
- alkaloza oddechowa
- wzmożone wydzielanie śluzu
- bradypnoe, ↓ VE
- utrata odruchów obronnych
- bezdech przy < 24°C
- obrzęk płuc
- poliuria („zimna diureza”)
- poliuria („zimna diureza”)
- oliguria
nerkowe
hematologiczne
żołądkowo-jelitowe
ciężka (<28°C)
- stopniowy ↑ HCT (2% na każdy °C <34°C)
- koagulopatia – stopniowe upośledzenie czynności płytek (TxB 2), trombocytopenia (depresja szpiku, sekwestracja
śledzionowa), ↓ aktywności czynników krzepnięcia, ↑ aktywności fibrynolitycznej (?)
- niedrożność jelit, zapalenie trzustki, uszkodzenie śluzówki żołądka, upośledzenie funkcji wątroby
Kempainen RR, Brunette DD. The evaluation and management of accidental hypothermia. Respir Care 2004;49:192-205
rozpoznanie - hipotermia przypadkowa
stopień
objawy kliniczne
HT 1
pełna przytomność, obecne
drżenia mięśniowe
HT 2
upośledzona przytomności, zanik
drżeń
HT 3
utrata przytomności, zachowane
objawy życiowe
HT 4
brak objawów życiowych
Tc
postępowanie
35-32°C
ogrzewanie pasywne 1, dopuszczalne aktywność fizyczna
<32-28°C
monitorowanie krążenia, unieruchomienie w pozycji
leżącej, termoizolacja, ogrzewanie aktywne - minimalnie
inwazyjne 2
<28-24°C
jak HT2 + utrzymanie drożności dróg oddechowych,
ogrzewanie inwazyjne – pozaustrojowe (ECR) 3 u ofiar z
niestabilnym krążeniem
<24°C
jak HT2 i HT3 + zabiegi resuscytacyjne (zgodnie z
aktualnymi zaleceniami ERC), alternatywne metody
ogrzewania aktywnego wewnętrznego 4
ciepłe pomieszczenie, suche ubranie, ciepłe osłodzone płyny doustnie
pakiety/koce grzewcze (chemiczne, elektryczne itp.), systemy ogrzewania ciepłym powietrzem, infuzje dożylne ogrzanych płynów
3 ECMO (Extra Corporeal Membrane Oxygenation), CPB (Cardio Pulmonary Bypass)
4 płukanie jam ciała (otrzewnej, opłucnej )
1
2
Brown DJ, Brugger H, Boyd J. Accidental hypothermia. N Engl J Med 2012; 367: 1930-1938
Durrer B, Brugger H, Syme D. The medical on-site treatment of hypothermia ICAR-MEDCOM recommendation. High Alt Med Biol 2003; 4: 99–10
rozpoznanie – hipotermia pourazowa
●
●
●
objawy kliniczne hipotermii są dyskretne i trudne do
uchwycenia (np. drżenia mięśniowe nie występują lub są
znacznie osłabione)
dominują objawy kliniczne urazu i wstrząsu
pomiar temperatury w okresie przedszpitalnym jest trudno
osiągalny
hipotermię pourazową należy podejrzewać u każdej ofiary,
która doznała urazu, a okoliczności i warunki zewnętrzne
wskazują na możliwość utraty ciepła
przyczyny
●
załamanie mechanizmów termoregulacji
- zwolnienie procesów metabolicznych, ↓produkcji ciepła
- zaburzona regulacja centralna
- anastomozy skórne zamykają się z dużym opóźnieniem
- drżenia mięśniowe nie występują lub są osłabione
●
zwiększona utrata ciepła
- ekspozycja (czynniki zewnętrzne, unieruchomienie, badanie)
- krwawienie zewnętrzne
- wlewy dożylne
- leki wpływające na termoregulację (np. opioidy, anestetyki)
Chociaż wpływ czynników zewnętrznych jest z pewnością istotny obecnie
dominuje pogląd, że hipotermia ma charakter wtórny do samego urazu.
Występowanie i nasilenie hipotermii wynika więc zasadniczo z ciężkości urazu.
Treitzsch H i in. Hypothermia for prediction of death in severely injured blunt trauma patients. Shock 2012; 37: 131-139
Waibel BH. Hypothermia in trauma patients: predicting the big chill. Crit Care 2012; 16: 155
Alam HB. Translational barriers and opportunities for emergency preservation and resuscitation in severe injuries. Br J Surg 2012; 99(suppl 1):
29-39
Søreide K. Clinical and translational aspects of hypothermia in major trauma patients: from pathophysiology to prevention, prognosis and
potential preservation. Injury 2013
pomiar temperatury
●
celem potwierdzenia rozpoznania hipotermii zalecany jest
pomiar temperatury centralnej
●
zalecany pomiar w dolnej 1/3 przełyku
●
alternatywnie pomiar epitympaniczny (z zastrzeżeniami)
●
termometry IRED nie nadają się do pomiaru Tc
Soar J, Perkins GD, Abbas G et al. European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010 Section 8. Cardiac arrest in special
circumstances: Electrolyte abnormalities, poisoning, drowning, accidental hypothermia, hyperthermia, asthma, anaphylaxis, cardiac surgery,
trauma, pregnancy, electrocution. Resuscitation 2010; 81: 1400–1433
częstość występowania
●
●
●
●
●
analiza NTDB (USA 2004)
1.1 mln chorych, u ok. 700 tys dokonano pomiaru temperatury (?) przy
przyjęciu, u ok. 11 tys (1,6%) Tc < 35°C, u ok. 800 (0,1%) Tc < 32°C
analiza danych chorych z ciężkimi urazami z pojedynczego ośrodka
(Australia 2011)
732 chorych, u wszystkich pomiar temperatury w przełyku, u 97 (13,25%)
Tc < 35°C
analiza danych DGU (Niemcy 2012)
16,5 tys chorych, u ok. 5 tys dokonano pomiaru temperatury (?), u 911
(17,5%) Tc < 35°C
badanie HypoTraum - przedszpitalne (Francja 2012)
461 chorych, pomiar epitympaniczny, u 64 (14%) Tc < 35°C
analiza danych w 1 szpitalu polowym US Army (Irak ? 2006)
3387 chorych, u 2848 dokonano pomiaru temperatury przy przyjęciu
(84%), u 455 (16%) Tc < 36°C, u 57 (2%) Tc < 34°C, a u 5 (0,2%) Tc < 32°C
Martn RS et al. Injury associated hypothermia: an analysis of the 2004 National Trauma Data Bank. Shock 2005; 24: 114-118
Ireland S et al. The incidence and significance of accidental hypothermia in major trauma – a prospective observational study. Resuscitation
2011; 82: 300-306
Trentzsch H et al. Hypothermia for prediction of death in severely injured blunt trauma patients. Shock 2012; 37: 131-139
Lapostolle F et al. Risk factors for onset of hypothermia in trauma victims: the HypoTraum study. Crit Care 2012; 16: R142
Arthurs Z et al. The impact of hypothermia on trauma care at the 31st combat support hospital. Am J Surg 2006; 191: 610-614
czas występowania
okres przedszpitalny
●
●
●
analiza danych DGU (Niemcy 2012)
czas od wypadku do przyjęcia ok. 85 minut, 17,6% chorych Tc < 35°C
badanie HypoTraum - przedszpitalne (Francja 2012)
czas od wypadku do przyjęcia ok. 95 minut (od wypadku do przybycia
ambulansu ok. 30 minut), 14% chorych Tc < 35°C
analiza danych w 1 szpitalu polowym US Army (Irak ? 2006)
czas od zdarzenia do przyjęcia ok. 200 minut, 18% chorych Tc < 36°C
czyli
→ czas od zdarzenia do dotarcia do SOR ma raczej pośredni związek z
występowaniem hipotermi pourazowej
→ hipotermia pourazowa powstaje w okresie przedszpitalnym u około
15% ofiar urazów
Trentzsch H et al. Hypothermia for prediction of death in severely injured blunt trauma patients. Shock 2012; 37: 131-139
Lapostolle F et al. Risk factors for onset of hypothermia in trauma victims: the HypoTraum study. Crit Care 2012; 16: R142
Arthurs Z et al. The impact of hypothermia on trauma care at the 31st combat support hospital. Am J Surg 2006; 191: 610-614
Jurkovich GJ et al. Hypothermia in trauma victims: an ominous predictal of survival. J Trauma 1987; 20: 1019-1024
Hirshberg A et al. Computer simulation of hypothermia during „damage control” laparotomy. World J Surg 1999; 23: 960-965
czas występowania
oddział ratunkowy
●
analiza danych 74 chorych z ciężkimi urazami (Level 1 TC, Ohio, USA):
- czas od wypadku do przyjęcia 76 minut, przy przyjęciu do SOR 12%
chorych Tc < 36°C
- po średnio 75 minutach spędzonych w SOR u 92% chorych doszło do
obniżenia temperatury (!), a 46% chorych zostało przewiezionych na BO
w hipotermii (Tc średnio 34,8°C)
- chorzy, którzy opuszczali SOR wychłodzeni częściej docierali do SOR
wychłodzeni, otrzymywali więcej płynów infuzyjnych i byli ciężej ranni
- średni spadek Tc w SOR wynosił 0,7°C ± 0,8°C
- Autorzy uważają, że do wychłodzenia w SOR dochodziło przede
wszystkim w następstwie procesu diagnostyczno-leczniczego (badanie
kliniczne, transport, badania obrazowe itd.)
Gregory JS et al. incidence and timing of hypothermia in trauma patients undergoing operations. J Trauma 1991; 31: 785-800
czas występowania
blok operacyjny
●
●
●
analiza danych 74 chorych z ciężkimi urazami (Level 1 TC, Ohio, USA):
- spośród chorych w normotermi, którzy trafiali na BO u 20% doszło
wychłodzenia
- u 43% chorych temperatura sie podniosła (średnio 0,6°C)
analiza danych 1252 chorych przyjmowanych do ICU po nagłych
operacjach z powodu urazów (Level 1 TC, California, USA)
- u 15% chorych Tc < 35°C
- śmiertelnośc w tej grupie wynosiła 35% (niecałe 8% u chorych w
normotermii)
model matematyczny
podczas DCL temperatura obniża się z 36 do 32°C w ciągu 66 minut, z 35
do 32°C w ciągu 54 minut, a z 34 do 32°C w 36 minut
Gregory JS et al. incidence and timing of hypothermia in trauma patients undergoing operations. J Trauma 1991; 31: 785-800
Inaba K et al. Mortality impact of hypothermia after cavitary explorations in trauma. World J Surg 2009; 33: 864-869
konsekwencje
●
●
●
●
●
●
●
●
●
zwiększona śmiertelność pourazowa * (nawet 3 razy !)
większa utrata krwi
większa ilość przetoczonych płynów i preparatów krwi
dłuższy czas operacji
dłuższy czas pobytu na OIT
dłuższy czas hospitalizacji
zwiększone ryzyko niewydolności narządowej
wydłużony czas sztucznej wentylacji
zwiększone ryzyko zakażenia (sepsy)
* izolowana hipotermia może nie być niezależnym czynnikiem ryzyka
Martn RS et al. Injury associated hypothermia: an analysis of the 2004 National Trauma Data Bank. Shock 2005; 24: 114-118
Ireland S et al. The incidence and significance of accidental hypothermia in major trauma – a prospective observational study. Resuscitation
2011; 82: 300-306
Trentzsch H et al. Hypothermia for prediction of death in severely injured blunt trauma patients. Shock 2012; 37: 131-139
Arthurs Z et al. The impact of hypothermia on trauma care at the 31st combat support hospital. Am J Surg 2006; 191: 610-614
czynniki ryzyka
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
charakter i ciężkość urazu (urazy penetrujące ?)
objętość przetaczanych płynów
temperatura przetaczanych płynów
temperatura wewnątrz środka transportu
wiek > 65 lat
upośledzenie stanu neurologicznego (GCS < 8 ?)
unieruchomienie np. we wraku pojazdu
uraz głowy
upojenie alkoholowe
wydłużony czas od urazu do dotarcia do szpitala (?)
intubacja dotchawicza
warunki klimatyczne *
* badania nie są zgodne co do wpływu tego czynnika
Arthurs Z et al. The impact of hypothermia on trauma care at the 31st combat support hospital. Am J Surg 2006; 191: 610-614
Lapostolle F et al. Risk factors for onset of hypothermia in trauma victims: the HypoTraum study. Crit Care 2012; 16: R142
Martn RS et al. Injury associated hypothermia: an analysis of the 2004 National Trauma Data Bank. Shock 2005; 24: 114-118
Ireland S et al. The incidence and significance of accidental hypothermia in major trauma – a prospective observational study. Resuscitation
2011; 82: 300-306
Trentzsch H et al. Hypothermia for prediction of death in severely injured blunt trauma patients. Shock 2012; 37: 131-139
hipotermia a układ krzepnięcia
●
●
●
●
●
●
●
●
odwodnienie, zagęszczenie i zwiększenia lepkości krwi → HCT rośnie o
około 2% z każdym °C spadku temperatury
↓ syntezy prostacykliny (PGI2) w śródbłonku i ↓ jej wpływu
antyagregacyjnego na płytki krwi
↓ aktywności czynników XI i XI (w temperaturze 35°C ok. 65% normy)
↓ aktywności praktycznie wszystkich czynników osoczowych (klinicznie
<34°C)
↓ aktywności płytkowego tromboksanu B2 (klinicznie <35°C)
↑ aktywności fibrynolitycznej (?)
po urazie dodatkowo wpływ rozcieńczenia, zużycia i kwasicy
ryzyko DIC (podczas ogrzewania)
analizatory dokonują pomiarów w temperaturze 37°C → oznaczone
parametry czynników osoczowych i funkcji płytek mogą wydawać się
normalne, podczas gdy w rzeczywistości krzepnięcie jest upośledzone
Danzl DF, Pozos SR. Accidental hypothermia. N Engl J Med 1994;331:1756-1760
Rohrer MJ, Natale AM. Effect of hypothermia on the coagulation cascade. Crit Care Med 1992; 20: 1402–5
Valeri CR, Feingold H, Cassidy G i in. Hypothermia-induced reversible platelet dysfunction. Ann Surg 1987; 205: 175-181
postępowanie przedszpitalne
zasady ogólne
●
●
●
●
●
●
●
●
profilaktyka wychłodzenia u każdego chorego po urazie
raczej „load ang go“ niż „stay and play” - jak najkrótszy okres
ekspozycji, zwłaszcza w niekorzystnych warunkach atmosferycznych
ochrona przed utratą ciepła – izolacja termiczna
ogrzewanie aktywne chorych bez drżeń mięśniowych i przy długich
transportach
kontrola krwotoków zewnętrznych
ogrzewanie płynów infuzyjnych
izolacja zestawów do przetoczeń
pomiar temperatury !
postępowanie przedszpitalne
izolacja termiczna
●
●
●
●
●
●
optymalnie po badaniu urazowym, ale przed unieruchomieniem osiowym
(na desce, noszach)
2-3 warstwy, ostatnia wodo- i wiatroszczelna
okrycie musi być suche i szczelne i obejmować jak największą
powierzchnię ciała (z głową włącznie)
pomiędzy warstwami należy zachować lekki luz
okrycie powinno umożliwiać dostęp do chorego (badanie urazowe,
zabiegi)
mokre ubranie zdejmuje się tylko w bezpiecznym, ciepłym miejscu (np.
wnętrzne ambulansu)
Thomassen O et al. Comparison of three different prehospital wrapping methods for preventing hypothermia – a crossover study in humans.
Scand J Trauma Resusc Emerg Med 2011; 19: 41
Lundgren P et al. The effect of active warming in prehospital trauma care during road and air ambulance transportation – a clinical
randomized trial. Scand J Trauma Resusc Emerg Med 2011; 19: 59
Henriksson O et al. Protection agains cold in prehospital care – thermal insulation properties of blankets and rescue bags in different wind
conditions. Prehosp Disastster Med 2009; 24: 408-415
postępowanie przedszpitalne
izolacja termiczna cd
●
●
●
●
●
przekonanie o wyjątkowej skuteczności folii metalizowanych jest
nieuzasadnione – w rzeczywistości ich właściwości są podobne do każdego
innego materiału o podobnej grubości.
folia metalizowana jest lekka i poręczna, ale sama – nawet szczelnie
nałożona – nie jest w stanie zastąpić wielowarstwowego okrycia !!
ta sama uwaga dotyczy pojedynczej warstwy folii bąbelkowej
najskuteczniejsze są profesjonalne, stosowane przez wojsko i górskie
służby ratunkowe okrycia przypominające śpiwory
źródła ciepła (o ile konieczne) powinny być układane na tułowiu i nigdy
bezpośrednio na skórę
Lundgren P et al. The effect of active warming in prehospital trauma care during road and air ambulance transportation – a clinical
randomized trial. Scand J Trauma Resusc Emerg Med 2011; 19: 59
Henriksson O et al. Protection agains cold in prehospital care – thermal insulation properties of blankets and rescue bags in different wind
conditions. Prehosp Disastster Med 2009; 24: 408-415
Lundgren P et al. Field torso-warming modalities: a comparative study using a human model. Prehosp Emerg Care 2009; 13: 371-378
sposoby ogrzewania
metoda
ogrzewanie
wskazania
uwagi
ok. 2
HT1
szybkość ogrzewania zależna od ciepła metabolicznego
(podstawowa przemiana materii, drżenia mięśniowe)
0,1 – 3,4
HT2/3
płukanie jam ciała (otrzewna, opłucna)
1-3
HT4
techniki nerkozastępcze ciągłe (CVVH)
2-3
?
ECMO (V-V)
4
?
ECMO (A-V)
6
HT3/4
chorzy z niestabilnym krążeniem (SBP<90, komorowe
zaburzenia rytmu) i/lub inne metody nieskuteczne
CPB
9
HT3/4
chorzy z niestabilnym krążeniem (SBP<90, komorowe
zaburzenia rytmu) i/lub inne metody nieskuteczne
(°C/godz)
Pasywne i aktywne - minimalnie inwazyjne
Ogrzewanie pasywne:
ciepłe pomieszczenie, suche ubranie, ciepłe
i osłodzone płyny doustnie, aktywność
ruchowa
ogrzewanie aktywne:
pakiety/okrycia chemiczne/elektryczne),
systemy konwekcyjne (ciepłe powietrze),
ogrzane infuzje dożylne
w HT3 pod warunkiem stabilnego stanu krążenia
Aktywne - inwazyjne
metody alternatywne przy braku dostępu do ECR (ECMO,
CPB), dyskusyjny bilans korzyści/ryzyko
szybkość ogrzewania uzależniona
wymiennika ciepła/pompy
od
wydajności
Brown DJ, Brugger H, Boyd J. Accidental hypothermia. N Engl J Med 2012; 367: 1930-1938
Mulcahy A, Watts MR. Accidental hypothermia: an evidence-based approach. Emerg Med Practice 2009; 11: 1-23
Alfonzo A, Lomas A, Drummond I i in. Survival after 5-h resuscitation attempt for hypothermic cardiac arrest using CVVH for extracorporeal
rewarming. Nephrol Dial Transplant 2009;24:1054-6
hipotermia a uraz
hipotermia a uraz - perspektywy
●
●
●
w ostatnich latach opublikowano kilka badań, których wyniki
wskazują, że hipotermia może mieć wpływ na powikłania
pourazowe, ale nie na śmiertelność
w licznych badaniach na zwierzętach wykazano, że w
zaawansowanych stadiach wstrząsu pourazowego szybkie
ochłodzenie komórek może wywierać efekt ochronny, zapobiegać
uszkodzeniom narządowym i poprawiać przeżywalność
Emergency Preservation and Resuscitation (EPR) ????
Treitzsch H et al. Hypothermia for prediction of death in severely injured blunt trauma patients. Shock 2012; 37: 131-139
Beilman GJ et al. Early hypothermia in severely injured trauma patients is a significant risk factor for multiple organ dysfunction syndrome but
not mortality. Ann Surg 2009;249:845–50.
Alam HB. Translational barriers and opportunities for emergency preservation and resuscitation in severe injuries. Br J Surg 2012; 99(suppl1):
29-39
Søreide K. Clinical and translational aspects of hypothermia in major trauma patients: from pathophysiology to prevention, prognosis and
potential preservation. Injury 2013
hipotermia a uraz - perspektywy
podsumowanie
●
●
●
●
●
●
●
●
●
hipotermię pourazową rozpoznajemy gdy Tc < 36°C
ciężki uraz z towarzysząca ciężką hipotermią (Tc < 32°C) przeżywają tylko
nieliczni
hipotermia zwiększa ryzyko zgonu z powodu urazu nawet 3-krotnie
hipotermia występuje w okresie przedszpitalnym u około 15% ofiar ciężkich
urazów
hipotermia obok innych parametrów klinicznych jest wskaźnikiem ciężkości
urazu
zapobieganie hipotermii jest o wiele łatwiejsze, niż jej leczenie
zapobieganie obowiązuje na każdym etapie postępowania (w terenie, w
SOR i OR)
podstawowe sposoby zapobiegania to: grube, 2-3 warstwowe okrycie,
opcjonalnie stosowanie zewnętrznych źródeł ciepła i ogrzewanie płynów
infuzyjnych
trwają badania nad wykorzystaniem hipotermii po ciężkich urazach w celach
terapeutycznych