Digitalizacja akt sądowych płockich z okresu staropolskiego

ARCHIWUM GŁÓWNE AKT DAWNYCH
POLSKIE TOWARZYSTWO HERALDYCZNE
zapraszają na inaugurację projektu
Digitalizacja akt sądowych płockich
z okresu staropolskiego
www.pther.net
W problematykę spotkania wprowadzą:
- prof. dr hab. Krzysztof Mikulski UMK w Toruniu
- dr hab. Sławomir Górzyński, prof. Uniwersytetu Opolskiego
Czwartek, 11 lutego 2016 r., godz. 15
Sala balowa AGAD
Warszawa, ul. Długa 7
Księgi ziemskie płockie; Acta Terrestria Plocensia, 1400–1793.
217 j.a. (21 m.b.).
Księgi grodzkie płockie; Acta Castrensia Plocensia; 1444–1794.
774 j.a. (86 m.b.).
U
tworzenie graficznej bazy wiedzy zawierającej
kompletną digitalizację dwóch sądów szlacheckich
okresu staropolskiego przyniesie możliwość łatwego
korzystania z materiałów masowych. Funkcjonowanie wymiaru
sprawiedliwości i gospodarki majątkami ziemskimi było możliwe
w Koronie (a następnie w Wielkim Księstwie Litewskim) dzięki
istnieniu od średniowiecza do upadku państwa dwóch sądów:
ziemskiego i grodzkiego. Dzięki zachowaniu w zasobie Archiwum
Głównego Akt Dawnych licznej reprezentacji ksiąg tych sądów
możliwe jest odczytywanie zawartego w nich przekazu
przeszłości zarówno w wymiarze spraw spornych jak
i niespornych. Praktycznie niewyobrażalne jest opracowywanie
jakiegokolwiek tematu z dziejów historii gospodarczej,
społecznej, struktur społecznych, a nawet dziejów mniejszości
narodowych (np. Cyganów) bez rozpoznania zawartości ksiąg
grodzkich i ziemskich. Dla historyka dziejów późnego
średniowiecza i doby nowożytnej każde omówienie wagi tych
ksiąg wyda się za krótkie, natomiast przedstawienie zasobu
i możliwości badawczych przekracza ramy opisu projektu. Mimo
to należy podkreślić co najmniej kilka pól badawczych na jakich
dzięki udostępnieniu masowemu akt sądowych stanie się
możliwe, lub znacząco łatwiejsze wykonywanie kwerend,
a zatem rozwój badań naukowych. Należą do nich kwestie
związane ze szczególnym znaczeniem ziemi płockiej, jako lenna
Korony Polskiej, a zarazem stołecznego mazowieckiego grodu (a
zatem szczególnej roli odbywanych tam sądów, a także wagi
okolicznego
rycerstwa‐szlachty‐ziemiaństwa).
Kolejnym
niezwykle ciekawym polem badań jest powstanie, rozwój
a potem funkcjonowanie polskiej tradycji parlamentarnej,
zarówno lokalnej czyli sejmików, jak i na polu ogólnokrajowym,
czyli sejmów, wśród wpisów znajdują się lauda, instrukcje
sejmikowe. Lauda są ważnym źródłem poznania historii lokalnej,
a
także
do
poznania
odrębności
terytorialnych
w I Rzeczypospolitej, w szczególności dotyczących Mazowsza.
Dzięki digitalizacji i udostępnieniu w Internecie staną się łatwiej
dostępne.
Akta
sądowe
spisane
są
zasadniczo
w języku łacińskim, jednakże znajduje się na kartach tych ksiąg
wiele wpisów krótszy bądź dłuższych w języku polskim, co
pozwala na badanie także języka staropolskiego, który dla wieku
XVI jest w miarę dobrze rozpoznany, ale dla XVII i XVIII w. jest
nadal wdzięcznym polem badawczym. Nie należy także
zapominać o szerokich możliwościach badawczych w zakresie
genealogii szlacheckiej, która ukryta jest na kartach
digitalizowanych i udostępnianych ksiąg. Dzięki udostępnieniu
właśnie ksiąg płockich ogromna rzesza szlachty mazowieckiej,
nieuchwytna w materiałach drukowanych (herbarzach, edycjach
źródłowych), przemówi do nas szerzej.
Sławomir Górzyński