Zastosowanie urządzenia Pressure Bio-Feedback

Kochański Bartosz, Plaskiewicz Anna, Kałużny Krystian, Klimkiewicz Karolina, Smuczyński Wojciech, Zukow Walery.
Zastosowanie urządzenia Pressure Bio-Feedback Stabilizer w ocenie aktywności mięśnia poprzecznego brzucha u pacjentów z
dolegliwościami bólowymi kręgosłupa w odcinku lędźwiowym = Application of Pressure Bio-Feedback Stabilizer in the evaluation of
the transversus abdominis muscle activity in patients with low back pain. Journal of Health Sciences. 2014;4(14):101-108. ISSN
1429-9623 / 2300-665X.
http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/article/view/2014%3B4%2814%29%3A 101-108
https://pbn.nauka.gov.pl/works/511615
DOI: 10.5281/zenodo.13312
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.13312
The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1107. (17.12.2013).
© The Author (s) 2014;
This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland
Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium,
provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License
(http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial
use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
Conflict of interest: None declared. Received: 15.11.2014. Revised 05.12.2014. Accepted: 10.12.2014.
Zastosowanie urządzenia Pressure Bio-Feedback Stabilizer w ocenie
aktywności mięśnia poprzecznego brzucha u pacjentów z dolegliwościami
bólowymi kręgosłupa w odcinku lędźwiowym
Application of Pressure Bio-Feedback Stabilizer in the evaluation of the
transversus abdominis muscle activity in patients with low back pain
Bartosz Kochański1, Anna Plaskiewicz1, Krystian Kałużny1, Karolina Klimkiewicz2,
Wojciech Smuczyński2, Walery Zukow3
1
2
Katedra i Klinika Rehabilitacji Collegium Medicum UMK, Bydgoszcz
Klinika Neurochirurgii, Neurotraumatologii i Neurochirurgii Dziecięcej, Collegium
Medicum UMK, Bydgoszcz
3
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Streszczenie.
Dolegliwości bólowe kręgosłupa są powszechnym zjawiskiem obserwowanym we
współczesnym społeczeństwie. Istnieje wiele doniesień naukowych, które wykazują zależność
między bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, a aktywnością mięśnia poprzecznego
brzucha. Mięsień poprzeczny brzucha (transversus abdominis, TrA) odgrywa kluczową rolę
w stabilizacji kompleksu lędźwiowo-miedniczego, dlatego bardzo ważnym aspektem jest jego
ocena oraz trening. W pracy zaprezentowano zastosowanie oraz możliwości urządzenia
Pressure Bio-Feedback Stabilizer w ocenie aktywności mięśnia poprzecznego brzucha.
101
Summary.
Low back pain are common issues encountered in the contemporary world. There are
many scientific research that show a relationship between a lumbar spine pain and the activity
of a transversus abdominis muscle (TRA). TRA plays crucial role when it comes to the
stabilisation of lumbar-pelvic complex. Therefore it is significant to assess and train such
muscle properly. The article presents varieties of application and possibilities of Pressure BioFeedback Stabilizer as far as the activity of transversus abdominis is concerned.
Słowa kluczowe: dolegliwości bólowe kręgosłupa, TrA, Pressure Bio-Feedback Stabilizer
Key words: back pain, TrA, Pressure Bio-Feedback Stabilizer
Wstęp.
Dolegliwości bólowe kręgosłupa są powszechnym zjawiskiem obserwowanym we
współczesnym społeczeństwie [1]. Według doniesień naukowych bólu kręgosłupa w odcinku
lędźwiowo-krzyżowym
doświadczyło
65-85%
populacji
[2].
Problemy
związane
z kręgosłupem dotyczą osób w różnym wieku i przekładają się na ograniczenie sprawności
oraz obniżenie jakości życia człowieka [3,4].
Dolegliwości bólowe kręgosłupa, a mięsień poprzeczny brzucha (TrA).
Według nowoczesnego modelu funkcjonalnego mięśnie w odcinku lędźwiowym
kręgosłupa dzieli się na: stabilizatory lokalne, stabilizatory globalne jednostawowe oraz
stabilizatory globalne
wielostawowe [5,6,7]. Szczególną uwagę
należy poświecić
stabilizatorom lokalnym, czyli tzw. stabilizatorom głębokim. Do grupy stabilizatorów
lokalnych zalicza się mięsień poprzeczny brzucha, włókna głębokie mięśnia wielodzielnego
lędźwi, włókna tylne mięśnia lędźwiowego, mięsnie dna miednicy oraz przeponę [8,9].
Głównym zadaniem mięsni lokalnych jest zapewnienie kręgosłupowi stabilności poprzez tzw.
102
napięcie wyprzedzające (feedforward) oraz utrzymanie stabilności, która jednocześnie
umożliwi ruchomość na poziomie segmentu i całego odcinka oraz nie spowoduje zaburzeń
w czynnościach fizjologicznych organizmu [10,11].
Mięsień poprzeczny brzucha (transversus abdominis, TrA) jest najgłębiej położonym
mięśniem powłok brzusznych. Rozpoczyna się na powięzi piersiowo-lędźwiowej pomiędzy
grzebieniem kości biodrowej, a XII żebrem. Jego przyczep końcowy ma postać rozcięgna
i jest złożony z dwóch blaszek. Dolne włókna mięśnia łączą się z włóknami mięśnia skośnego
wewnętrznego brzucha i przyczepiają się wspólnie do grzebienia kości łonowej. Pozostała
cześć włókien TrA łączy się z włóknami kresy białej. Tylne części mięśnia poprzecznego
brzucha łączą się z kręgami odcinka lędźwiowego [12]. Obustronna aktywność TrA powoduje
zmniejszenie jamy brzusznej, co powoduje zwiększenie ciśnienia śródbrzusznego oraz
wzrostu napięcia powięzi piersiowo-lędźwiowej. Ze względu na te funkcję TrA jest
postrzegany jako mięsień, który odgrywa największą rolę w stabilizacji kompleksu
lędźwiowo-miedniczego [13]
Dolegliwości bólowe kręgosłupa powodują zaburzenie prawidłowego przepływu oraz
przetwarzania bodźców w układzie nerwowym. Zmiany te wiążą się ściśle z powstawaniem
nieprawidłowości w kontroli motorycznej [14]. Istnieje wiele doniesień naukowych, które
wykazują zależność między bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, a aktywnością
mięśnia poprzecznego brzucha [15,16,17]. U osób z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa
obserwuje się przede wszystkim opóźnienie czasu aktywacji (nieprawidłową aktywację)
mięśnia poprzecznego brzucha (TrA) [9] Jak już wcześniej wspomniano mięsień poprzeczny
brzucha odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu stabilizacji kręgosłupa, dlatego ocena jego
aktywności może pomóc terapeutom w diagnozowaniu pacjentów oraz programowaniu
procesu rehabilitacji.
Ocena aktywności mięśnia poprzecznego brzucha z wykorzystaniem Pressure BioFeedback Stabilizer.
Pressure Bio-Feedback Stabilizer (Ryc.1) złożony jest z trzyczęściowej komory
napełnianej powietrzem, pompki powietrza oraz tarczy ciśnieniomierza. Mechanizm działania
urządzenia polega na analizie zmian ciśnienia w napompowanych komorach pod wpływem
zmian nacisku kręgosłupa. Urządzenia umieszcza się w przestrzeni pomiędzy wybraną
103
częścią ciała, a podłożem - nacisk powoduje wzrost ciśnienia, zmniejszenie nacisku jego
zmniejszenie. Dzięki specyficznej budowie i właściwościom Pressure Bio-Feedback
Stabilizer umożliwia min. kontrolę pozycji kompleksu lędźwiowo-miedniczego oraz ocenę
aktywności mięśnia poprzecznego brzucha. Podstawowym założeniem zastosowania
stabilizera jest komora napełniana powietrzem, która dopasowuje się do kształtów pacjenta
[17].
Ryc. 1. Pressure Bio-Feedback Stabilizer.
Badanie aktywności mięśnia poprzecznego brzucha (TrA) polega na ocenie zdolności
wykonania jego skurczu. Kluczowym aspektem jest odpowiednia metodyka badania.
W trakcie pomiaru pacjent znajduje się w pozycji leżącej na brzuchu. Kończyny górne
ułożone są wzdłuż tułowia. Głowa pacjenta ustawiona jest w linii środkowej ciała. Pressure
Bio-Feedback Stabilizer ułożony jest pod brzuchem pacjenta. Środek urządzenia znajduje się
pod pępkiem, a jego boki ustawione są na wysokości kolców biodrowych przednich górnych.
Komory napełniane są powietrzem do wartości 70 mmHg. Taki poziom ciśnienia pozwoli na
skuteczny i dokładny pomiar oraz nie spowoduje ucisku na narządy wewnętrzne. [Ryc. 2].
104
Ryc. 2. Badanie mięśnia poprzecznego brzucha z wykorzystaniem urządzenia Pressure
Bio-Feedback Stabilizer.
Przed wykonaniem pomiaru należy poinformować pacjenta o konieczności
rozluźnienia brzucha. Następnie prosi się pacjenta o wciągniecie dolnej części brzucha tzn.
przemieszczenie brzucha w kierunku do kręgosłupa bez zmiany wzorca oddechowego oraz
bez poruszania kręgosłupem oraz miednicą przez 10 sekund. Podczas opisywanego ruchu
dojdzie do obustronnego napięcia i skrócenia mięsnie poprzecznego brzucha w jego
wewnętrznym zakresie pracy. Efektem aktywacji mięśnia poprzecznego brzucha będzie tzw.
akcja gorsetu mięśniowego, która objawi się min. wciągnięciem dolnej części brzucha oraz
zmniejszeniem obwodu talii. Aby dokonać obiektywnej oceny powinno wykonać się trzy
pomiary.
W trakcie wykonywania pomiaru ocenia się zmiany ciśnienia oraz występowanie ruchów
miednicy i kręgosłupa. Podczas pomiaru należy zróżnicować ruchy oddechowe pacjenta od
rzeczywistego napięcia mięśnia poprzecznego brzucha [17]. Interpretację wyników pomiaru
mięśnia poprzecznego brzucha z wykorzystaniem urządzenia Pressure Bio-Feedback
Stabilizer zaprezentowano w Tab. I.
105
Tab.
I.
Interpretacja
wyników
pomiaru
mięśnia
poprzecznego
brzucha
z wykorzystaniem urządzenia Pressure Bio-Feedback Stabilizer [17].
Wynik pomiaru
Interpretacja
- zmniejszenie ciśnienia o 4-10 mmHg,
- ruch kręgosłupa – brak,
- pacjent jest w stanie napiąć mięsień
poprzeczny brzucha (TrA) niezależnie od
pozostałych mięsni brzucha.
- ruch miednicy – brak.
- zmniejszenie ciśnienia o 0-4 mmHg,
- ruch kręgosłupa – brak,
- pacjent jest w stanie napiąć mięsień
poprzeczny brzucha (TrA), ale bez jego
odpowiedniego skrócenia.
- uwypuklenie brzucha – brak.
- wzrost ciśnienia.
- nieprawidłowa aktywacja mięśnia
poprzecznego brzucha (TrA).
- zmniejszenie ciśnienia,
- fałszywie pozytywny wynik.
- ruch kręgosłupa – obecny,
- ruch miednicy – obecny,
- uwypuklenie brzucha – obecne.
Podsumowanie.
Istotnym elementem leczenia zespołów bólowych kręgosłupa jest likwidacja
problemów związanych z systemem mięsni lokalnych kręgosłupa. Mięsień poprzeczny
brzucha pełni kluczową rolę w pracy tych mięśni oraz stabilizacji kręgosłupa, dlatego bardzo
ważnym aspektem jest jego ocena oraz trening. Urządzenie Pressure Bio-Feedback Stabilizer
umożliwia ocenę aktywności mięśnia poprzecznego brzucha oraz jego zdolności do skurczu.
Pozwala również na ewaluację skuteczności procesu terapeutycznego. Oprócz walorów
diagnostycznych
Stabilizer
znajduje
zastosowanie
w ćwiczeniach
stabilizacyjnych
u pacjentów z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa. Umożliwia pacjentowi trening
z wykorzystaniem odpowiedzi zwrotnej – biofeedback.
Urządzenie jest stosunkowo tanie i proste w użyciu, jednak o skuteczności pomiaru i terapii
decyduje wiedza i doświadczenie terapeuty. Warto jednak zaznaczyć, że w pracy ze
Stabilizerem mogą wystąpić pewne ograniczenia.
U osób otyłych, osób z nasilonymi
chorobami oddechowymi oraz u kobiet w końcowym okresie ciąży badanie może okazać się
106
nieprzydatne. Reasumując Pressure Bio-Feedback Stabilizer jest urządzeniem, które może
pomóc w diagnozowaniu oraz leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa.
Piśmiennictwo.
1. Ihlebæk C., Lærum E. „Troubling most and costing the most.” Musculoskeletal disorders in
Norway. Report nr. 1. Oslo: The Norwegian Back Pain Network. 2004.
2. Manchikanti L., Singh V., Datta S., Cohen SP., Hirsh JA.: Comprehensive review of
epidemiology, scope, and impast of spinal pain. Pain Phys 2009, 12, E35-70.
3. Dziak A.: Bóle i dysfunkcje kręgosłupa. Medicina Sportiva, Kraków 2007
4. B. Kochański, K. Kałużny, M. Hagner-Derengowska, A. Plaskiewicz, M. Jaworska, W.
Hagner. The influence of the McKenzie method on the quality of life of patients with
lumbosacral spine ailments. Źródło: Med. Biol. Sci. 2014 T. 28 nr 2 s. 41-45.
5. Comerford M., Mottram S. Movement Dysfunction – Focus and Dynamic stability and
Muscle Balance: Kinetic Control Movement Dysfunction Cource. Kinetic Control,
Southampton 2000.
6. Hadała M. Funkcjonalny trening stabilizacji w dysfunkcjach ruchu. Zasady i strategie
dynamicznej kontroli ruchu według nowoczesnego modelu Kinetic Control. „Praktyczna
Fizjoterapia i Rehabilitacja” 2011; 6, s. 52–62.
7. Gniewek T., Hadała M.: Koncepcja Kinetic Control jako integralna część terapii
funkcjonalnej w procesie leczenia dysfunkcji narzadu ruchu na przykładzie patologii
kręgosłupa lędźwiowego. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, 2012; 6-7, 4-12.
8. Comerford M., Mottram S. Functional stability re-training: principles and strategies for
managing mechanical dysfunction. Manual Therapy 2001; 6 (1), s. 3–14.
107
9. Gniewek T., Gryckiewicz Sz., Hadała M.: Rola mięśnia poprzecznego brzucha w treningu
stabilizacji na podstawie aktualnej ewidencji naukowej. Priorytet czy uzupełnienie terapii w
oparciu o koncepcję Kinetic Control? Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 2013, 3, 4-12.
10. Comerford M., Mottram S. Movement and stability dysfunction – contemporary
developments. Manual Therapy 2001; 6 (1), s. 15–26.
11. Comerford M., Mottram S. Kinetic Control: The Management of Uncontrolled
Movement. Elsevier 2012.
12. Richardson C., Hodges P.W., Hides J.: Therapeutic Exercises for Lumbopelvic
Stailization. Wrocław, 2009, Elsevier Urban & Partner.
13. Urquhart D. M., Hodges P.W.: Diferential activity of regions of transverses abdomonis in
trunk rotation. European Spine Journal. 2002.
14. Biały M., Hadała M.: Reedukacja nerwowo-mięśniowa pacjenta z zaburzeniami kontroli
ruchu zgięcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa.Praktyczna Fizjjoterapia I Rehabilitacja ,
2012, 6, 30-36.
15. Hodges P., Gandevia S. Activation of the human diaphragm during a repetitive postural
task. Journal of Physiology 2000; 522, s. 165–75.
16. Hodges P., Richardson C. Inefficient muscular stabilization of the lumbar spine associated
with low back pain: a motor control evaluation of transversus abdominis. Spine 1996; 21 (22),
s. 2640–50.
17. Hides J., Jull G., Richardson C. Long-Term Effects of Specific Stabilizing Exercises for
First-Episode Low Back Pain. Spine 2001; 26 (11), s. 243–8.
108