Teoretyczne rozwarzania na temat kultury ludowej

Patryk Pawlaczyk
Dział Etnografii Polski i Europy
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Łowicki strój ludowy w kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie
Kolekcje muzealne są postrzegane jako formy reprezentacji przeszłości, wiedzy
kultury własnej i kultur obcych. Zgromadzone i posegregowane przedmioty, poprzez
przypisanie im określonych znaczeń czyni się obecnym, dostępnym to, co nieobecne
bezpośrednio: odmienne krainy i ludy, minione formacje kulturowe. Jeśli prezentowanej
kolekcji przypisuje się funkcję reprezentowania, to należy przyjrzeć się uważnie kwestii
dotyczącej możliwości reprezentacji rzeczywistości poprzez kolekcję. „Kolekcje nie tyle
adekwatnie reprezentują świat, ile stwarzają złudzenie jego adekwatnego przedstawienia.
Pozwalają nam dokonać wglądu w nasze przekonania o świecie, w sposób jego widzenia i
porządkowania. Kolekcja bardziej ukazuje interpretacje świata, a nie jest jego wiernym
odzwierciadleniem” (Tańczuk 2011: 94).
Zbiory Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie liczą 80123 muzealiów,
w tym 79171 obiektów własnych i 2354 depozytów. Kolekcja polska i europejska t 54096
muzealiów. Pozaeuropejska – 22 500. Gromadzenie zbiorów rozpoczęto od podstaw w 1947r.
po całkowitym zniszczeniu kolekcji przedwojennej. W tym czasie Muzeum Narodowe w
Warszawie przekazało cenne kolekcje etnograficzne polskich podróżników i badaczy kultur
pozaeuropejskich z II poł. XIX wieku, a na przestrzeni lat 1949-1956, z różnych placówek z
obszarów całej Polski. Poszczególne obiekty oraz całe zespoły pozyskiwano w wyniku badań
terenowych, zakupów antykwarycznych, od kolekcjonerów prywatnych, darów i wymiany
muzealnej oraz współpracy (zwłaszcza w latach siedemdziesiątych) z ekspedycjami
naukowymi. W kolekcjach muzealnych wyróżnia się trzy podstawowe zespoły: polski,
europejski i pozaeuropejski. Największy liczebnie 51.000 stanowią muzealia polskie, a z
pośród nich najliczniejsza jest kolekcja tkanin i strojów. Kolekcję tworzą oryginalne
przedmioty pochodzące z XIX i początku XX w. W jej ramach znajduje się 18 200 obiektów:
tkaniny (ponad 2400 muzealiów), elementy strojów (ok. 10 000 muzealiów), biżuteria (700
muzealiów), próbki tkanin (5000 muzealiów), dodatkowo wyroby związane z produkcją
tkanin. Podczas tworzenia, obejmującej ponad 10 000 eksponatów kolekcji strojów ludowych
kładziono nacisk na kompletowanie pełnych zestawów ubiorów odświętnych, nieco
marginalnie traktując odzież codzienną. Wkrótce po II wojnie światowej badania terenowe i
towarzyszące im zakupy związane były z regionami nieznacznie oddalonymi od Warszawy
(Kurpie Puszczy Zielonej, Kurpie Puszczy Białej, Kołbiel, Łowickie, Opocznyńskie). Tak
więc ubiory z regionu Mazowsza stanowią najważniejszą cześć kolekcji. Staraniem wielu
osób, nakładem niebagatelnych środków udało się zgromadzić zbiór, w ramach którego
można dobrać ponad 300 pełnych kompletów strojów prezentujących ponad 50 regionów i
subregionów kostiumologicznych leżących w granicach Polski (Piskorz-Branekova 2008:
145). Eksponaty sukcesywnie pozyskiwali pracownicy Muzeum: Barbara Kaznowska,
Genowefa Tkaczyk, Jadwiga Koszutska i Elżbieta Piskorz-Branekova, prowadząc badania
terenowe w różnych regionach kraju. Najliczniejszymi zabytkami w kolekcji strojów
reprezentującymi jeden region są muzealia pochodzące z terenu Łowickiego.
Występowanie stroju łowickiego pokrywało się z parafiami zamieszkałymi przez
Księżaków i ich potomków (Złaków, Kocierzew, Bąków, Zduny, Kompina, Bednary,
Chruślin, Domaniewice, Bełchów, Pszczonów, Maków, Lipce, Godzianów, Słupia,
Janisławice, Białynin, Głuchów, Wysokienice oraz parafie łowickie i skierniewickie, do
których przynależały wioski w pobliżu miast (Bartosiewicz 2014: 8).
W katalogu kart naukowych inwentarza głównego, oraz w katalogu magazynowym,
część muzealiów, które można zaklasyfikować jako przykłady charakterystyczne dla stroju
łowickiego, funkcjonuje jako ubiór z okolic Skierniewic. Szczególnie elementy stroju
pochodzące z parafii Głuchów i Wysokienice.
W sumie kolekcja stroju łowickiego w Państwowym Muzeum Etnograficznym składa
się z 1050 muzealiów.
Strój kobiecy: chustki (136szt.), wianki (15szt.), czepce (10szt.), wstążki jedwabne
(36szt.), koszule(153 szt.), kiecki(78 szt.), zapaski: (131szt.),halki (8szt.), angiery: (2szt.),
kaftany (64 szt.), pończochy: (15par), buty: (35 par)
Strój męski: kapelusze: (16szt.), czapki: (1szt.), koszule (29szt.), przodziki (17szt.),
lejbiki (30szt.), sukmany (16szt.), kamizele (3szt.), pasy (26szt.) , buty (20par.)
Biżuteria: Ozdoby weselne (5szt.), Korale prawdziwe (4szt.), korale z mas
plastycznych (3szt.), bursztyny (16szt.), medaliki ( 7szt.),
dodatkowo: Mankiety (43 pary) i próbki tkanin (160 szt.)
„W obrębie kolekcji, każdy element jest reprezentatywny i działa w kombinacji by
stworzyć nową całość, która jest kontekstem samej kolekcji. Przestrzenna całość kolekcji
wypiera poszczególne narracje, które <<kryją się za nią>>”(Tańczuk 2011:62). W przypadku
kolekcji stroju ludowego, powyższą zasadę, możemy odnaleźć w praktyce kompletowania
elementów, które razem mają budować konkretny typ kostiumologiczny.
W monografiach poświęconych poszczególnym strojom ludowym zwraca się uwagę na
inwariantność w obrębie lokalnego kanonu. Mimo bowiem ogólnie zaakceptowanego sposobu
ubierania się w danym okresie, strój ludowy, nie miał charakteru zunifikowanej, jednolitej
konstrukcji. Interesujący jest zatem proces kompletowania poszczególnych elementów
strojów, które zostały uznane za kanoniczne1 i pojawiają się w przestrzeni wystaw.
Problematykę egzotyczności ekspozycji poruszała Katarzyna Kulikowska (Kulikowska:
2009),
zwracając
uwagę
na
sposoby społecznego
kanalizowania
odbioru
kultur
prezentowanych w muzeach etnograficznych. „Mimo tego, że źródła wykorzystywane przy
tworzeniu ekspozycji często nie pozwalają na uzyskanie takiej jednoznaczności, wystawa jest
budowana tak, by wszelkie wątpliwości stały się niewidoczne, co jeszcze wzmacnia dystans
między współczesnym zwiedzającym a etnograficzną opowieścią. Publiczność muzealna,
może odnieść wrażenie, że w całym regionie kobiety i mężczyźni ubierali się identycznie –
chyba według wzoru Atlasów Polskich Strojów Ludowych, używali takich samych naczyń,
narzędzi…” (Kulikowska2009: 105).
Strój łowicki prezentowany jest bardzo często w wariantach historycznych. Jadwiga
Świątkowska w opracowaniu Stroju łowickiego, wyróżniła trzy okresy w jego ewolucji: od II
połowy XIX do początków XX w, od przełomu XIX w do lat 30 - tych XX w. Dokładna
charakterystyka ewolucji stroju była, wielokrotnie przywoływana w późniejszych
opracowaniach dotyczących jego zagadnień. Tak właśnie prezentowany jest strój łowicki
prezentowany ramach wystawy „Czas Świętowania” (otworzona w 2013) w Państwowym
Muzeum Etnograficznym w Warszawie.
W przypadku komponowania zestawów stroju łowickiego w celach ekspozycyjnych,
pojawia się szereg nieoczywistych problemów. Mimo, że dysponujemy literaturą i bardzo
dokładnymi informacjami na temat konkretnych typów parafialnych, inwariantów w obrębie
kanonu stroju łowickiego, to w praktyce wystawienniczej, pojawiają się nierzadko
nieścisłości. Proweniencja i datowanie zabytków użytych do komponowania konkretnego
1
Poprzez kanoniczne rozumiem ogólnie przyjęte normy i wyobrażenia, które dana grupa
akceptuje jako legitymizujące jej kulturę i których zmaterializowane produkty są
konserwowane przez społeczność, stają się częścią jej kulturowego dziedzictwa. Z drugiej
strony przez niekanoniczne można rozumieć te normy i dobra, które nie podlegają
tezauryzacji i bardzo często ulegają wyparciu lub zapomnieniu (Bonifacić 2008: 31). Z
kanonicznością stroju ludowego wiąże się proces utrwalania i powielania.
modelu bywa często niespójna. Z takimi przypadkami mamy do czynienia gdy w kolekcji
brakuje kompletów, pozyskanych w terenie i nie mamy danych dotyczących ich ostatniego
użytkownika.
W latach powojennych, kiedy nastąpił proces odbudowy kolekcji, starano się pozyskać jak
najwięcej zabytków pochodzących z przełomu XIX/XX wieku. Niestety nie zachowały się
informacje dotyczące sprzedawców i darczyńców. Rzadko pojawiają się nazwiska
wykonawców lub ostatnich właścicieli obiektów. Ze względu na rzadkość występowania,
elementy strojów starszych typów, pochodzą często z różnych obszarów parafialnych.
Muzealia z terenów regionu łowickiego pozyskiwano w różnoraki sposób. Powszechną
praktyką, było korzystanie z usług wyspecjalizowanych handlarzy, którzy prowadzili
poszukiwania terenowe, często w okolicach swojego zamieszkania. Przywołać można choćby
postać Franciszka Wołowca, członka Towarzystwa Przyjaciół Muzeum w Łowiczu. W latach
1967-1978 zakupił dla Muzeum ponad 80 obiektów z terenu Ziemi Łowickiej. Franciszek
Wołowiec realizował zamówienia na konkretne obiekty, których brakowało. Do wzbogacenia
kolekcji w egzemplarze stroju łowickiego przyczyniła się również Marianna Siedlarek,
laureatka nagrody im. Oskara Kolberga w1979 r. Pani Siedlarek pochodziła z Sannik, a
pozyskane dzięki jej pomocy elementy stroju, są przykładem mody z okolic Kiernozi.
Próbki tkanin
Dopełnienie warszawskiej kolekcji stroju łowickiego stanowią próbki tkanin (około
160 muzealiów). Większość z nich stanowi przekaz ministerialny z lat 50/60. XX wieku.
Próbki w większości są fragmentami odzieży i jest to cenny materiał badawczy. Wiele z
próbek stanowi przykład tkanin z II połowie XIX w, które nie przetrwany w całości jako
ubiór do czasów dzisiejszych.
Depozyt „Mazowsza”
Opracowaniem kostiumologicznym strojów dla powstałego 1948 roku „Mazowsza”
zajęła się Mira Zimińska Sygietyńska. Proces tworzenia garderoby zespołu odbywał się przy
współpracy z etnografami. Jedną z konsultantek czuwającą nad merytoryczną poprawnością
kostiumów była Barbara Kaznowska, kustosz Państwowego Muzeum Etnograficznego w
Warszawie.
W pierwszych latach funkcjonowania zespołu, kostiumy sceniczne były pozyskiwane
w terenie (np. łowickie, opoczyńskie, sieradzkie, kurpiowskie, podhalańskie). Ogłaszano
specjalne apele poprzedzające akcje skupu wiejskiej odzieży odświętnej. „Być może apel tych
zespołów poruszył wieś, a bez tego stroje ludowe trwały by jeszcze w skrzyniach”
(Orynżyna1956: 11). Wieś sprzedawała niemodną odzież bardzo ochoczo. „Ścisk i napór w
punktach odbioru był gwałtowny” (Orynżyna 1956: 13). Obawiano się nawet wyczerpania
terenowych zasobów. W późniejszym okresie działalności Mazowsza, stroje były
dostosowane do specyficznych warunków scenicznych i uległy daleko posuniętej stylizacji.
Polegała ona na doborze barw i ich zestawień, dostosowanych do światła reflektorów,
zmniejszeniu gramatury tkanin, ujednoliceniu detali czy przystosowaniu obuwia itd.
W kolekcji PME znajduje się depozyt obuwia z Mazowsza, ( kobiece buty w typie trzewików
i męskie stylizowane na oficerki) wykonany na specjalne zamówienie zespołu. Depozyt liczy
około 80 par. Obuwie używane jest w kompletowaniu strojów przeznaczonych do celów
wystawienniczych. Szczególnie wówczas, gdy do dużej ilości kompletów, nie można dobrać
wystarczającej ilości oryginałów pochodzących z konkretnego regionu.
Kopie
W kolekcji PME znajdują się również kopie łowickich wianków weselnych. Obiekty te są
używane podczas działań edukacyjnych, lub wypożyczeń do innych placówek muzealnych.
Kopie wianków zostały wzorowane na modelu z trzema rózgami, który występował
wyłącznie w łowickiej parafii kolegiackiej. Zostały wykonane w 1979 roku we wsi Wicie w
parafii Kocierzew.
W 2011 r. artysta performer i kostiumolog Gwen’ van den Eijnde w ramach
współpracy między Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Laboratorium
Sztuki działającym w obrębie Centrum Sztuki Współczesnej i Festiwalem Ciało Umysł,
podjął się realizacji kostiumów do spektaklu Edyty Kozak i Rolanda Rowińskiego „Folk? Ja
się nie zgadzam” (2011). Materiałem wyjściowym w opracowaniu nakryć głowy były
wspomniane kopie wieńców weselnych i czepców.
Obecnie do kolekcji systematycznie dołączane są poszczególne elementy stroju
łowickiego. Nowe nabytki pochodzą zazwyczaj od prywatnych oferentów. W dużej miecze są
to różnorodne elementy stroju z końca lat 30 XX w. W 2015 PME otrzymało w darze
kolekcję Marii Jeżewskiej, w której znalazły się kaftan i 3 bluzki z końca lat 60- tych XX w.
Patryk Pawlaczyk
Ethnography of Poland and Europe Department
National Ethnographic Museum in Warsaw
The Łowicz Folk Costume in the Collection of the National Ethnographic Museum in Warsaw
Museum collections are viewed as forms of representation of the past, and are
considered to be a source of knowledge of cultural forms that have passed. The already
gathered and sorted out objects, through attachment of particular meaning, help in making the
directly absent foreign lands and people as well as former cultural formations, more present
and available. If a collection presented is supposed to have a representative function, it is
worth to closer examine the question of collections being able to reflect reality. „The
collections might not represent the world adequately, but they might create an illusion of its
adequate representation. They allow us insight into our assumption about the world, in the
way we perceive and organize it. A collection is more of an interpretation of the world, rather
than its faithful reflection” (Tańczuk 2011: 94).
The collection of the National Ethnographic Museum in Warsaw comprise 80123
collectibles, including 79171 of own objects and 2354 deposits. The Polish and European
collection is 54096 collectibles. Non-European collection consists of 22 500 objects. The
accumulation of the collection had begun from scratch in 1947, after the complete destruction
of the pre-war compilation. At the time, the National Museum in Warsaw donated valuable
ethnographic collections of Polish travellers and non-European culture researchers from the
second half of the 19th century, and in the years of 1949-1956, from different locations
throughout Poland. Individual objects and entire sets were found through field research,
antiquarian purchases, from private collectors, donations and through museum exchanges as
well as through co-operation (especially in the seventies) with scientific expeditions. Three
different categories can be distinguished among museum collections: Polish, European and
non-European. The most numerous is the Polish one, with 51,000 pieces, out of which the
most extensive is the collection of fabrics and costumes. The collection comprises original
items from the 19th and early 20th century. It consists of 18 200 objects: textiles (over 2400
collectibles), costume elements (ca. 10 000 collectibles), jewellery (700 collectibles), fabric
samples (5000 collectibles), and additional products connected with textile manufacturing.
When in the process of completion of the collection comprising over 10,000 pieces, more
emphasis was put on full sets of festive clothing, rather than on everyday wear. Soon after
World War II, the field research and purchases made in connection with it were tied to regions
that located in close proximity to Warsaw (Kurpie Puszczy Zielonej, Kurpie Puszczy Białej,
Kołbiel, Łowickie, Opocznyńskie). Therefore, the costumes from the Mazovia region
constitute the main part of the collection. The efforts of many people and significant financial
support allowed to create a collection involving over 300 complete outfits, representing over
50 costume regions and sub regions within the Polish territory (Piskorz-Branekova 2008:
145). The objects were gradually obtained by the Museum’s employees: Barbara Kaznowska,
Genowefa Tkaczyk, Jadwiga Koszutska i Elżbieta Piskorz-Branekova, when conducting field
research in various parts of the country. The most numerous collectibles in the collection of
costumes representing a single region are artefacts from the Łowicz area.
The existence of the Łowicz folk costume was parallel to the existence of parishes
where the Łowicz population and their descendents resided (Złaków, Kocierzew, Bąków,
Zduny, Kompina, Bednary, Chruślin, Domaniewice, Bełchów, Pszczonów, Maków, Lipce,
Godzianów, Słupia, Janisławice, Białynin, Głuchów, Wysokienice as well as the Łowicz and
Skierniewice parishes which included villages located in larger municipalities (Bartosiewicz
2014: 8).
In the catalogue of the main inventory scientific cards, and in the museum storage
catalogue, the part of the collection that could be classified as a typical example of the Łowicz
costume, functions as a Skierniewice-area costume. Individual costume elements come from
the Głuchów and Wysokienice parishes.
In total, the Łowicz folk costume collection at the National Ethnographic Museum
comprises 1050 pieces.
The female costume: scarves (136 pcs.), wreaths (15 pcs.), mob caps (10 pcs.), silk
ribbons (36 pcs.), shirts (153 pcs.), dresses (78 pcs.), aprons (131 pcs.), petticoats (8 pcs.),
wool coats „angiery” (2 pcs.), caftans (64 szt.), stockings (15 pairs), shoes (35 pairs)
The male costume: hats (16 pcs.), wool hats: (1pc.), shirts (29 pcs.), shirt flaps
(17pcs.), long-sleveless jackets „lejbiki” (30 pcs.), sukmanas (16 pcs.), vests (3 pcs.), belts (26
pcs.) , shoes (20 pairs)
Jewellery: Wedding decorations (5 pcs.), Coral necklaces (4 pcs.), plastic bead
necklaces (3 pcs.), amber necklaces (16 pcs.), medallions ( 7 pcs.),
In addition: Cuffs (43 pairs) and fabric samples (160 pcs.)
„Within the collection, each element is representative and works in conjunction with the
others to create a new whole constituting the context of the collection. The spatial entirety of
the collection eliminates those individual narratives which <<hide behind it>>” (Tańczuk
2011:62). In the case of the folk costume collection, the above principle can be found in the
practice of gathering elements which are meant to form a certain costume type.
In monographs on particular folk costumes, the attention is drawn to invariability within a
local canon. Despite the commonly accepted clothing style in a given period, it failed to carry
a unified, uniform construction. What’s interesting then is the process of compiling all
costume elements, which have been recognized as canons2 and appear in exhibitions.
The question of exoticism of the displays was raised by Katarzyna Kulikowska
(Kulikowska: 2009), who pointed out the ways of social channelling of the reception of
cultures presented in ethnographic museums. „Despite the fact that the sources used for
building exhibitions often do not allow for attaining such unambiguity, exhibitions are created
in such a way that clears any doubts, which increases the distance between the modern
recipient and the ethnographic story. The museum audience may get an impression that men
and women in the whole region dressed in an identical manner, perhaps according to the
patterns from the Polish Folk Costume Atlas, used the same dishes or tools …” (Kulikowska
2009: 105).
The Łowicz folk costume is frequently presented in its historical variations. Jadwiga
Świątkowska in her work on the Łowicz folk costume (Strój łowicki), distinguished three
periods in its development: from the second half of the 19th century to the beginning of the
20th century, from mid 19th century to the thirties’ of the 20th century. A thorough
characteristic of the costume evolution was often recalled in later works on the topic. This is
how the Łowicz folk costume is presented in the „Celebration Time” („Czas Świętowania”)
exhibition (opened in 2013), at the National Ethnographic Museum in Warsaw.
When composing the Łowicz folk costume sets for display, a number of unexpected issues
appear. Although we have the literature and very specific information on parish types and
invariants within the Łowicz costume canon at our disposal, discrepancies often occur.
Provenance and dating of the items used for composing a particular set is oftentimes
2
As canons, I consider commonly accepted norms and ideas, which a certain group accepts as
making its culture legitimate, and whose materialized products are preserved by the society,
and become a part of its cultural heritage. On the other hand, as uncanon we might consider
those norms and goods which are not subject to compilation and often are eliminated and
forgotten (Bonifacić 2008: 31). The process of canon-setting is tied to establishing and
duplicating.
incohesive. Such are the issues we face when there are sets missing from the collection which
came from field research and we do not possess data on their previous users.
After the war, when the period of the reconstruction of the collection began, efforts were
made to gain the highest possible number of collectibles from the turn of the 19th and 20th
centuries. Unfortunately, information on the sellers and donors were not preserved. Seldom do
we know the names of manufacturers or previous owners. Due to the limited availability,
elements of older types of costumes often come from different parish areas.
Collectibles from various parts from the Łowicz region were acquired in assorted ways.
Using the services of specialised merchants who conducted field research, often in their area
of residence, was a commonplace. One could recall the name of Franciszek Wołowiec, a
member of the Friends of the Łowicz Museum Society. In the years 1967-1978, he purchased
over 80 collectibles from the Łowicz area for the Museum. Franciszek Wołowiec fulfilled
orders for specific items which were lacking. Another person who helped in the enrichment of
the collection in the Łowicz folk costume pieces was Marianna Siedlarek, a laureate of the
Oskar Kolberg Prize from 1979. Ms. Siedlarek came from Sanniki, and the items gathered
with her help are an example of style form the Kiernozi area.
Fabric samples
The completion of the Warsaw Łowicz costume collection are fabric samples (c.a. 160
pcs.) Most of them constitute a Ministry donation from the 50/60 of the 20th century. The
majority of the samples are fragments of clothing and are a valuable research material. Many
of the samples are an example of the fabrics from the second part of the 19th century which
did not survive as garments to this day.
The „Mazowsze” Deposit
Mira Zimińska Sygietyńska was in charge of development of the stage costumes for
the „Mazowsze” group that was formed in 1948. The process of garment creation for the
group took place in co-operation with ethnographers. One of the consultants, watching over
the credibility of the costumes was Barbara Kaznowska, the curator of the National
Ethnographic Museum in Warsaw.
In the first years of the group’s existence, stage costumes were gathered in the field
(e.g. from Łowicz, Opoczyn, Sieradz, Kurpie, Podhale styles). Special actions were
announced to purchase country festive clothing. „Perhaps the appeal of these groups moved
the villages, and without it the garments would have remained chest still hidden” (Orynżyna
1956: 11). The country folk were eager to sell their out of style clothes. „The crowd and
pressure at the purchase points was quite violent” (Orynżyna 1956: 13). It was feared that the
field resources would run out. Later in the career of „Mazowsze”, the costumes were adapted
to particular stage conditions and were subjected to extensive styling. It involved the selection
of colours and their composition, adapted to stage lighting, reducing the density of the fabrics,
unifying of the details or shoe adaptation, etc.
In the collection of the National Ethnographic Museum, there is a shoe deposit from
„Mazowsze” (woman’s ankle boots and man’s riding boots), which were made to order for
the group. The deposit comprises c.a. 80 pairs. It is used in preparing costumes for exhibition
purposes. In particular, when there is a large number of sets and it is not possible to match a
sufficient number of originals from a given region.
Copies
In the collection of the National Ethnographic Museum, there are also copies of the Łowicz
area wedding wreaths. They are used for various educational activities, or being lent to other
museums. The wreath copies were modelled after the three rod version, which only existed in
the Łowicz collegiate parish area. They were made in 1979 in the Wicie village, the parish of
Kocierzew.
In 2011, a performing artist and costume designer, Gwen’ van den Eijnde, as part of
the co-operation between the National Ethnographic Museum in Warsaw, the Art Laboratory
operating within the Modern Art Centre and the Body and Mind Festival, committed to create
costumes for the spectacle of Edyta Kozak and Roland Rowiński titled “Folk? I disagree”
(“Folk? Ja się nie zgadzam”, 2011). The source material in the work on head coverings were
the copies of wedding wreaths and mob caps mentioned earlier.
Currently, individual elements of the Łowicz costume are still being added to the
collection. New acquisitions usually come from private donors. They are in large part various
elements of the costume from the end of the thirties’ of the 20th century. In 2015, the
Museum received a donation from Maria Jeżewska, including a caftan and 3 blouses from the
end of the sixties of the 20th century.
Bibliografia/Bibliography
Elżbieta i Andrzej Banach 1962, Słownik mody, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Barbara Bazielich 1995, Badania nad odzieżą i strojem ludowym w Polsce, „Lud” t. 78, s.
193-2010.
Vjera Bonifacic(v)ić 2007, Ethnological research and canonization of autochthonus folk
costumes in Croatia durind the 1930s. Croatia
Anna Weronika Brzezińska, Mariola Tymochowicz, Wprowadzenie - współczesna
problematyka badań nad strojem ludowym, [w:] „Atlas Polskich Strojów Ludowych. Stroje
ludowe jako fenomen kulturowy” pod. red. A.W. Brzezińska, M. Tymochowicz, Polskie
Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
Józef Burszta 1974. Kultura ludowa – kultura narodowa, Ludowa, Spółdzielnia Wydawnicza,
Warszawa.
James Clifford 2000, Kłopoty z kulturą, Wydawnictwo KR, Warszawa. Zbigniew Libera
2003, Etnograficzne wycieczki i zbieranie rzeczy ludowych XIX w., [w:] Wędrować,
pielgrzymować, być turystą. Podróż w dyskursach kultury. pod red. P. Kowalskiego, Opole.
Tadeusz Seweryn 1967, Metoda etnograficzna w ikonografii polskiej, „Łódzkie Studia
Etnograficzne”, t. 9, s.45-58.
Tadeusz Seweryn 1974, Historyczne rodowody niektórych polskich strojów ludowych, [w:]
„Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, tom 5; s.17-30.
Tomasz Siemiński 2012, Konteksty funkcjonowania wzornictwa haftu kaszubskiego, [w:]
„Etnoinspiracje” pod. red. K. Kulikowska, C. Olbracht -Prodzyński, Muzem Narodowe w
Gdańsku, Gdańsk; s. 29-36.
Renata Tańczuk, 2011, Ars collogedi. Kolekcjonowanie jako forma aktywności kulturalnej,
Wrocław.
Clifford Geertz 2005, Wiedza lokalna, wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Marta Kirszenblatt-Gimblett 2011, Od etnologii do dziedzictwa. Rola Muzeum, [w:]
„Etnografia Nowa” nr 3 , s. 126
Piotr Korduba 2013, Ludowość na sprzedaż, Fundacja Bęc Zmiana Narodowe Centrum
Kultury, Warszawa, s. 255.
Magdalena Sztandara 2006, Fotografia etnograficzna i „etnograficzność” fotografii, Opole:
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Anna Sieradzka 1991, Peleryna, tren, konfederatka. O modzie i sztuce polskiego modernizmu,
Ossolineum, Wrocław.
Katarzyna Kulikowska 2009, Problematyczna egzotyczności muzeum etnograficznego: język
ekspozycji a tożsamość, „Etnografia Nowa” nr 1, Warszawa.
Janina Orynżyna 1956, Żywotki, purpurki, błękicie… Zagadnienia stroju ludowego [w:]
„Przemysł Ludowy i Artystyczny” nr 4; s. 2-15.
Marian Wawrzyniecki 1911, Współczesne zewnętrzne strony życia ludu w guberniach:
Kieleckiej, Radomskiej, Piotrkowskiej, Warszawskiej, części Siedleckiej i Lubelskiej, nakład
autora, Kraków.
Fritz Winzer 2000, Słownik sztuk pięknych, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice.
Janina Świątkowska, 1953, Strój łowicki [w:] Atlas Polskich Strojów Ludowych, Poznań
Magdalena Bartosiewicz, 2014, Strój Łowicki po 1953 roku [w:] Atlas Polskich Strojów
Ludowych, Poznań