Pobierz - Trouw Nutrition

ISSN 2080-489X
1(13)/2011
Dwumiesięcznik „Trouw i MY”
Aktualne zagadnienia związane
z zapewnieniem bezpieczeństwa
mikrobiologicznego mieszanek
paszowych dla drobiu
3
OD REDAKCJI
Dwumiesięcznik „Trouw i MY”
13/2011
3
Szanowni Czytelnicy,
TEMAT NUMERU
w nowym roku wytyczamy sobie nowe zadania, konsekwentnie dążąc do ich realizacji. Redakcja biuletynu
„Trouw i My” pragnie dostarczać Państwu publikacje fachowych artykułów eksperckich, które będą przydatne w prowadzeniu hodowli zwierzęcej. W bieżącym numerze nasi eksperci obszernie omówili zagadnienia
związane z bezpieczeństwem mikrobiologicznym pasz dla drobiu. Przedstawili również sposoby przygotowania kurnika, by odnieść sukces hodowlany.
Życzę Państwu samych sukcesów
dr Jolanta Gdala
Aktualne zagadnienia związane z zapewnieniem
bezpieczeństwa mikrobiologicznego mieszanek
paszowych dla drobiu
Wydawca:
prof. n. wet. Krzysztof Kwiatek, specjalista higieny żywności
Zakład Higieny Pasz Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy
lek. wet. Ryszard Majdański, specjalista chorób drobiu i ptaków ozdobnych, specjalista higieny żywności
Przychodnia Weterynaryjna, Radomyśl Wielki
Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o.
ul. Chrzanowska 21/25
05-­825 Grodzisk Mazowiecki
telefon: +48 22 755 03 00
fax: +48 22 755 03 72
03
www.trouwnutrition.pl
Redakcja:
Redaktor naczelna:
10
SPIS TREŚCI
14
03
dr Jolanta Gdala
Aktualne zagadnienia związane
z zapewnieniem bezpieczeństwa
mikrobiologicznego mieszanek
paszowych dla drobiu
Redaktorzy naukowi:
prof. n. wet. Krzysztof Kwiatek
lek. wet. Ryszard Majdański
prof. n. wet. Krzysztof Kwiatek
lek. wet. Ryszard Majdański
Adam Wojciechowski
Trouw Nutrition Polska
Gabinet Weterynaryjny
Henryk W. Grześkiewicz
Opracowanie:
Czynniki zagrożenia
Adam Wojciechowski
Na ważną rolę pasz w zapewnieniu bezpie-
Trouw Nutrition Polska
czeństwa żywności wskazuje również zdefiniowanie pojęcia czynnika zagrożenia w rozporządzeniu (WE) 178/2002 art. 3 pkt 14, które
16
sformułowano
następująco:
„zagrożenie
oznacza czynnik biologiczny, chemiczny lub
fizyczny w żywności lub paszy, bądź stan
08
W Zielniczkach życie
jajkiem się toczy
żywności lub paszy, mogący powodować
17
negatywne skutki dla zdrowia”. Potencjalna
Agrociekawostki
skala zagrożenia bezpieczeństwa w produkcji
Anna Klimecka
zwierzęcej jest ogromna, zważywszy na licz-
Martin&Jacob Sp. z o.o
bę utrzymywanych zwierząt gospodarskich
10
Martin&Jacob Sp. z o.o.
ul. Fabryczna 14 D, 53-609 Wrocław
Gabinet Weterynaryjny Henryk W. Grześkiewicz
www.martin-jacob.com
5000 egzemplarzy
Program żywienia drobiu HENDRIX
gra na twoją korzyść!
Technowinki
Przygotowanie kurnika a sukces
hodowlany we współczesnym
chowie kurcząt brojlerów
Nakład:
Obecność Polski w strukturach Unii Europejskiej powoduje konieczność ciągłego doskonalenia systemu zapewnienia bezpieczeństwa i jakości żywności we wszystkich
ogniwach łańcucha żywnościowego. W dużym, a może największym stopniu dotyczy
to produkcji drobiarskiej w zakresie wytwarzanych surowców żywnościowych pochodzenia drobiowego, tj. mięsa i jaj. W szczególności ma to odniesienie do produkcji pasz
i żywienia drobiu, które stanowią ponad 70% kosztów przedmiotowej produkcji.
18
i masę zużywanych pasz w ich żywieniu.
Po godzinach
Krzyżówka imbirowa
Obecnie ocenia się, że produkcja pasz przemysłowych w Polsce waha się w zakresie
od 7 do 8 mln ton, z czego ok. 70% stanowią
mieszanki, pasze dla drobiu. Drugim ważnym
źródłem produktów paszowych na rynku krajowym są mieszanki paszowe wytwarzane
ZAMÓW BEZPŁATNĄ PRENUMERATĘ „Trouw i MY”
ZADZWOŃ: 71 792 06 90
NAPISZ: [email protected]
przez hodowców zwierząt z własnych materiałów paszowych, z dodatkiem przemysłowych koncentratów białkowych i premiksów.
Ilość tę ocenia się na 7–9 mln ton, co daje
4
5
TEMAT NUMERU
łącznie masę produkcji od 14 do 17 mln ton
roślin oleistych wynosiło ponad 24% badanych
pałeczką Salmonella jest zależna od geogra-
paszowy ma kluczowe znaczenie dla zapew-
mieszanek paszowych rocznie.
próbek. U zwierząt gospodarskich, w zależno-
ficznego statusu epizootycznego. W regio-
nienia bezpieczeństwa w łańcuchu żywno-
Stwierdzane czynniki zagrożeń w żywieniu
ści od liczby komórek Salmonella w paszy i od-
nach o niskim występowaniu, gdzie poziom
ściowym. W celu zapewnienia produkcji
drobiu i innych zwierząt gospodarskich, towa-
porności organizmu gospodarza, może dojść
nosicielstwa i/lub typowe infekcje są pod od-
bezpiecznych mikrobiologicznie pasz roz-
rzyszące temu ryzyko, profil i skala produkcji
do klinicznej lub subklinicznej postaci salmo-
powiednią kontrolą lub są nieobecne, pasza
porządzenie (WE) nr 183/2005 podkreśla, że
w przemyśle paszowym rodzą konieczność
nellozy. W praktyce jednak, pomimo częste-
zanieczyszczona zarazkiem Salmonella jest
producenci pasz powinni zastosować, wdro-
podejmowania nowych, systemowych i sko-
go nosicielstwa wśród zwierząt, stosunkowo
głównym źródłem zakażenia tym czynnikiem
żyć i utrzymywać procedury oparte na zasa-
ordynowanych działań w zakresie technologii
rzadko obserwowane są zachorowania. Za-
w produkcji surowców i produktów spożyw-
dach GMP i systemie HACCP. Warto też do-
i zarządzania bezpieczeństwem oraz jakością.
każenia bezobjawowe, przy nieefektywnych
czych pochodzenia zwierzęcego. W regio-
dać, że na poziomie Unii Europejskiej pracuje
Wskazują na taką konieczność odnotowywa-
działaniach prewencyjnych typu dezynfekcja,
nach, gdzie mamy do czynienia z wysokim
się obecnie nad opracowaniem kryteriów
ne co pewien czas kryzysy dioksynowe, któ-
dezynsekcja czy deratyzacja, prowadzą z kolei
poziomem nosicielstwa, choć są one czasem
mikrobiologicznych dla pasz, które w pro-
re stanowią tylko tzw. czubek góry lodowej.
do stałego zanieczyszczania środowiska pa-
trudne do oszacowania, pasze uważane są za
jektowanym dokumencie uwzględniają wła-
Należy dodać, że w odniesieniu do pasz ist-
łeczkami Salmonella i ułatwiają wtórną konta-
drugorzędne, mniej istotne źródło zakażeń
śnie pałeczkę Salmonella. Proponuje się, aże-
nieje zapis w Rozporządzeniu Parlamentu Eu-
minację surowców żywnościowych pozyski-
u zwierząt gospodarskich.
by przyjąć dla mieszanek paszowych
ropejskiego i Rady nr 183/2005 stwierdzający,
wanych od tych zwierząt.
Bezpieczne żywienie
kryterium: Salmonella nieobecna w 25 g ba-
Program monitorowania
pałeczek Salmonella
We wszystkich rozważanych przypadkach
i wdrożonym do praktyki Krajowym Planie
występuje możliwość zakażeń zwierząt Sal-
Urzędowej Kontroli Pasz przewidziano regu-
monella poprzez spożycie zanieczyszczonej
larne badania pasz w kierunku Salmonella.
Warunkiem
występowania
paszy, co potwierdzają liczne badania. Z dru-
I tak, w latach 2008-2010 zaplanowano do
pałeczek Salmonella u zwierząt rzeźnych
giej strony trzeba też stwierdzić, że najczęst-
zbadania w ramach monitoringu urzędowe-
że podmioty działające na rynku pasz powinny przestrzegać zgodności ze szczególnymi
kryteriami mikrobiologicznymi.
Kryteria mikrobiologiczne
W niedalekiej przyszłości będą ustalone bardziej precyzyjne kryteria mikrobiologiczne
ograniczenia
danej paszy przy n=5. W opracowanym
i w żywności zwierzęcego pochodzenia jest
sze serotypy Salmonella występujące u ludzi
go w skali kraju corocznie po około 2700
dla pasz. W związku z tym warto dodać, że
i zapewnienia bezpieczeństwa w obszarze
tj. jaja i mięso, zanieczyszczone serotypami
stosowanie pasz wolnych od tych drobno-
są rzadko izolowane z pasz przeznaczonych
próbek pasz. Poza tym pobierane są próbki
w chwili obecnej trwają prace w DG SANCO
produkcji i obrotu pasz i żywienia zwierząt
Salmonella występującymi głównie u drobiu.
ustrojów. Cel ten towarzyszy wprowadzanym
nad opracowaniem projektu rozporządzenia
gospodarskich jest corocznie opracowywany
Pierwotnym rezerwuarem pałeczek Salmo-
w ostatnich latach programom monitorowa-
w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dla
i realizowany przez Inspekcję Weterynaryjną
nella są głównie zwierzęta gospodarskie,
nia pałeczek Salmonella i innych czynników
pasz w zakresie pałeczki Salmonella. General-
Roczny Plan Urzędowej Kontroli Pasz.
najczęściej drób, rzadziej trzoda chlewna
zoonotycznych w poszczególnych ogniwach
i bydło. Niebagatelną rolę jako wektory od-
łańcucha produkcji i obrotu żywnością. Z wy-
grywają gryzonie (myszy, szczury) i owady
konywanych regularnie badań monitorin-
(żuczek ściółkowy, ptaszyniec). Zasadniczym
gowych mieszanek paszowych dla drobiu
źródłem zakażeń człowieka jest żywność
wynika, że w kolejnych latach 2005-2009
pochodzenia zwierzęcego. Przyczyn tego
stwierdzono odpowiednio: 1,41%; 1,16%;
zjawiska upatruje się w intensyfikacji chowu
1,49%, 1,35% i 1,45% próbek dodatnich. Trzeba
nie rzecz ujmując, występowanie w paszach
wiu i życiu człowieka. Obecnie ze względu na
Znaczenie
epidemiologiczne
Salmonella w łańcuchu
paszowym
potrzebę doskonalenia zdrowia publicznego
Z danych epidemiologicznych wynika, że
zwierząt, skupiającym dużą liczbę osobników
zadać pytanie, czy to dużo, czy mało, oraz czy
musimy brać pod uwagę w szczególności
odzwierzęce serotypy pałeczek Salmonella
na małej powierzchni, co sprzyja szerzeniu
wyniki są w pełni wiarygodne i przedstawiają
pałeczkę Salmonella. Natomiast występujące
stanowią jeden z głównych czynników zatruć
się zakażeń, oraz imporcie materiałów paszo-
rzeczywisty obraz. Kolejne pytanie, które sek-
skażenie pasz przez grzyby stwarza ryzyko
i zakażeń pokarmowych człowieka. W latach
wych z krajów tropikalnych, gdzie istnieją wa-
tor drobiarstwa musi sobie postawić to czy
powstawania zakażeń grzybiczych, stanów
2003-2007 roku były one przyczyną ponad
runki sprzyjające ich pierwotnemu i wtórne-
stosowane w żywieniu drobiu mieszanki pa-
alergii, a przede wszystkim mikotoksykoz.
80% bakteryjnych zatruć i zakażeń pokarmo-
mu zanieczyszczaniu pałeczkami Salmonella.
szowe są w Polsce ważnym i istotnym źródłem
Jest to szczególnie niebezpieczne, biorąc
wych w Polsce, a zapadalność na salmonellozę
Za jedno z ważniejszych źródeł zakażenia
powstawania nosicielstwa w stadach drobiu.
pod uwagę fakt, że mikotoksyny mogą wyka-
wahała się w zakresie od 36 do 42 na 100 000
zwierząt pałeczkami Salmonella uważane
Odpowiedź na to pytanie może być w części
zywać właściwości kancerogenne, mutagen-
mieszkańców. Obecnie, tj. w latach 2008-
są pasze. Bakterie te stwierdzane są w ma-
zawarta w opinii przygotowanej przez EFSA,
ne, teratogenne lub estrogenne. U żywego
2009, ten wskaźnik zapadalności jest znacz-
teriałach paszowych pochodzenia zwie-
w której stwierdza się, że pasze stanowią waż-
dla zwierząt gospodarskich w większości
w ramach rutynowej urzędowej kontroli
drobiu powodują także zmniejszenie wyko-
nie niższy i wynosi odpowiednio: 25,2 i 23,5
rzęcego, jak też w surowcach roślinnych.
ne źródło Salmonella dla zwierząt żywnościo-
krajów europejskich, jednak niektóre z nich,
i w innych okolicznościach, co powoduje, że
rzystania paszy, pogorszenie stanu zdrowia
zachorowań na 100 000 mieszkańców. Nale-
Według danych europejskich zebranych
wych, a także uzyskiwanych z nich surowców
wykrywane w paszach, występują stosunko-
całkowita liczba próbek pasz poddanych ba-
oraz immunosupresję. W związku z tym na-
ży podkreślić, że głównym źródłem zakażeń
przez EFSA, pochodzących z lat 2000–2004,
żywnościowych pochodzenia zwierzęcego.
wo często także u ludzi. Obecnie ugrunto-
daniom w naszym kraju w kierunku Salmo-
leży uznać, że ważnym elementem kontroli
pokarmowych u ludzi są produkty drobiowe,
zanieczyszczenie niektórych śrut z nasion
Ranga znaczenia paszowego źródła zakażeń
wał się już dosyć mocno pogląd, że przemysł
nella jest znacznie wyższa.
drobnoustrojów chorobotwórczych stwarza
ryzyko ich przeniesienia, poprzez zwierzęta,
na surowce i produkty żywnościowe pochodzenia zwierzęcego, co z kolei zagraża zdro-
6
7
TEMAT NUMERU
3. Za zapewnienie, że wyprodukowana
że dana pasza mogła być źródłem zaka-
mieszanka paszowa lub inna pasza jest
żenia drobiu, odpowiednie organa Inspek-
wolna od pałeczek Salmonella, pełną od-
cji zobowiązane są do pobrania próbek
powiedzialność ponosi producent danej
z kwestionowanej partii paszy celem prze-
mieszanki paszowej lub paszy.
prowadzenia niezbędnych badań labora-
4. Program eliminacji pałeczek Salmonel-
toryjnych i potwierdzenia podejrzenia.
la z pasz powinien podlegać sprawdzaniu
8. W przypadku stwierdzenia, że bada-
przez odpowiednie organa nadzoru urzę-
na pasza zawiera pałeczki Salmonella,
dowego w fazie opracowywania i wdro-
producent zobowiązany jest do działań
żenia, a następnie podczas stosowania na
korygujących i zapobiegawczych mają-
wszystkich etapach ich produkcji i wpro-
cych na celu:
wadzania do obrotu.
a.określenie źródła zakażenia badanej pa-
5. W ramach wdrożonego programu eliminowania pałeczek Salmonella wytwórca
szy, szczególnie poprzez analizę i badanie całego cyklu produkcyjnego
mieszanek paszowych i innych pasz dla
b.ustalanie, czy producent opracował,
drobiu powinien zapewnić prowadzenie
wdrożył i stosuje procedury przewi-
systematycznych (np. 1 próbka na 100 ton
dziane w systemie (programie) kon-
wytworzonego produktu) badań labora-
troli Salmonella
toryjnych w zakresie obecności pałeczek
c.podjęcie działań administracyjnych ce-
Salmonella. Masa badanej próbki paszy
lem zapobieżenia występowaniu po-
winna wynosić co najmniej 25 g. Zwięk-
dobnych sytuacji w przyszłości.
szenie liczby badanych próbek pierwot-
9. Ważnym elementem w programie ogra-
nych, np. do 5-10 z partii, zwiększa poziom
niczania występowania Salmonella w pa-
bezpieczeństwa badanej partii paszy (ba-
szach jest zapewnienie odpowiednich
damy wtedy od 125 do 250 g pasz). Do wy-
warunków magazynowania w obrocie
krywania obecności pałeczek Salmonella
i gospodarstwie, ażeby zapobiegać moż-
zaleca się stosować tradycyjną metodę
liwości powstawania i rozwoju wtórnych
hodowlaną, która jest zawarta w odpo-
zanieczyszczeń pałeczką Salmonella.
wiedniej normie metodycznej (najczęściej
10. Dobrym sprzymierzeńcem w elimi-
norma PN EN ISO 6579 lub metody alterna-
nacji pałeczek Salmonella w nowoczesnej
tywne). Dopuszcza się stosowanie metod
produkcji pasz powinno być zastosowanie
alternatywnych, które zapewniają otrzy-
w ich produkcji efektywnych czynników
mywanie porównywalnych wyników.
i środków kontroli, a mianowicie:
6. W przypadku stwierdzenia obecności
• ekspandowania i ekstruzji jako termo-
Podstawowe zasady
programu eliminowania
pałeczek Salmonella
z mieszanek paszowych
i innych pasz dla drobiu
możliwości potwierdzony atestem wyda-
pałeczek Salmonella w surowcach, mie-
wanym przez producenta dla każdej partii
szankach paszowych lub innych paszach
• konserwantów paszowych (zakwasza-
produkcyjnej mieszanki.
dla drobiu przeprowadzić proces uzdat-
czy), hamujących namnażanie się i roz-
2. Celem zapewnienia produkcji pasz wol-
niania paszy przy zastosowaniu skutecz-
wój niepożądanych drobnoustrojów np.
nych od pałeczek Salmonella każdy wytwórca
nych metod i środków, określonych w za-
zobowiązany jest do opracowania i wdroże-
kładowych procedurach postępowania
• probiotyków, prebiotyków, enzymów
nia udokumentowanego programu elimina-
z wyrobem niezgodnym.
własnego systemu kontroli i zapewnienia
1. Mieszanki paszowe, materiały paszowe
cji pałeczek Salmonella w procesie produkcyj-
7. Po wykonaniu procesu uzdatniania za-
paszowych i fitobiotyków.
11. Wzięcie pod uwagę powyższych
bezpieczeństwa. Wydaje się, że przedsta-
i inne pasze stosowane w produkcji dro-
nym. Powyższy program eliminacji powinien
leca się przeprowadzić powtórne badanie
elementów powinno sprawić, że wdro-
• zewnętrzne poprodukcyjne, niezależne od
wione poniżej zasady eliminowania pa-
biarskiej powinny być wolne od obecno-
być opracowany, wdrożony i zweryfikowany
laboratoryjne wg pkt 5 celem upewnienia
żenie opracowanego programu elimi-
producenta, związane głównie z obrotem
łeczki Salmonella powinny być uwzględ-
ści pałeczek Salmonella. Minimalne kryte-
przez wytwórcę oraz obejmować zasady do-
się, że proces uzdatniania spowodował
nacji pałeczek Salmonella w nowocze-
gotowymi mieszankami paszowymi i ży-
nione w produkcji mieszanek paszowych
rium bezpieczeństwa to: brak Salmonella
brej praktyki (GMP) i system Analizy Zagrożeń
pełną eliminację pałeczek Salmonella.
snej technologii produkcji pasz ma duże
wieniem zwierząt.
i innych pasz dla drobiu.
w 25 g paszy. Fakt ten winien być w miarę
i Krytycznych Punktów Kontroli (HACCP).
W przypadku uzasadnionych podejrzeń,
szanse powodzenia.
Na poziomie wytwórni pasz trzeba wiedzieć,
W tej skomplikowanej sytuacji jedynym
że istnieją trzy podstawowe źródła zanieczysz-
wyjściem z sytuacji jest zastosowanie po-
czenia pasz pałeczką Salmonella:
dejścia systemowego, w ramach którego
• zewnętrzne przedprodukcyjne, niezależne od
każdy indywidualny podmiot uczestniczą-
producenta, związane głównie z zanieczysz-
cy w łańcuchu produkcji mieszanek pa-
czeniem nabywanych materiałów paszowych
szowych, ich obrotu i żywienia będzie po-
• wewnętrzne, zależne od producenta
dejmował odpowiednie działania według
i warunków oraz technologii stosowanej
w wytwórni pasz
plastycznej obróbki;
Salmonella;
8
9
REPORTAŻ
Gospodarstwo pana Rafała Ratajczaka to typowe gospodarstwo rodzinne. Powstało
pastewną. Dokładnie wiemy, co kury każdego
sokiej i trwałej produkcji nieśnej. W szczycie
to jeszcze od lipca nałożyło się ciągle dro-
w 1978 roku, kiedy rodzice, Mieczysław i Mieczysława Ratajczakowie kupili od poprzed-
dnia jedzą. To jest nasze główne zabezpiecze-
kura przez 19 dni znosi jajka, w 20 dniu odpo-
żejące zboże, w związku z niekorzystnymi
niego właściciela 19 ha ziemi. W tej chwili w uprawie jest około 40 ha, przy czym produkcja
nie. Prowadzimy system karmienia ciągłego.
czywa. Taki stan trwa do mniej więcej 40–42
warunkami klimatycznymi. Koszty wzrosły
roślinna jest produkcją uboczną. Motorem działalności jest produkcja zwierzęca. W kurni-
tygodnia życia, po czym nieśność spada. Jaja
o ponad 60%. Wyniki są pozytywne pod
kach, w systemie klatkowym, hodowane są kury nioski rasy Lohman. PW AMIGO zajmuje
Temperatura pomieszczeń wynosi średnio
18º C. W budynkach odchowalni jest wyma-
są zapakowane w opakowania transportowe
względem produkcyjnym, ale na pewne
się produkcją jaj konsumpcyjnych.
gane dogrzewanie. Pozostałe budynki są tak
i detaliczne. Od nas wyjeżdża produkt goto-
czynniki gospodarstwo nie ma wpływu.
skonstruowane, że ciepło wytwarzane przez
wy do sprzedaży. Kurniki są prowadzone sys-
Na pytanie o sukces firmy pan Rafał Rataj-
kury w zupełności wystarcza. Nade wszystko
temem klatkowym, wielopiętrowym. W od-
czak odpowiedział – Największy sukces to
przestrzegamy rygorystycznego porządku,
chowalniach cztery i pięć pięter, w kurnikach
rozwój firmy. Jesteśmy wiarygodnym do-
stale utrzymywanego w kurnikach. Kurniki są
produkcyjnych trzy po sześć pięter i dwa po
stawcą. Produkujemy towar, który można
czyszczone cztery razy w tygodniu – infor-
osiem pięter – opowiada hodowca.
umieścić na rynku i sprzedać.
W Zielniczkach życie jajkiem się toczy
muje pan Ratajczak. Raz na miesiąc stosujemy
tekst: Anna Klimecka
także opryski miejsc najbardziej narażonych
Martin&Jacob Sp. z o.o.
na brud. Obornik jest wykorzystywany jako
nawóz rolniczy.
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Amigo po-
razowo możemy odchować 110 tysięcy kur,
wstało w roku 2004, przy Specjalistycznym
a w produkcji możemy mieć około 290 tysię-
Jeden cykl w kurniku
Gospodarstwie Rolnym, które produkcją jaj
cy ptaków. W ubiegłym roku wybudowaliśmy
Gospodarstwo kupuje jednodniowe pisklęta.
zajmuje się od blisko 30 lat. Główna siedziba
nowoczesną mieszalnię pasz na własne po-
Między 16 a 18 tygodniem życia ptaki są prze-
firmy mieści się w Zielniczkach koło Środy
trzeby. Korzystamy ze zbóż kupowanych od
noszone do kurników produkcyjnych, gdzie
Wielkopolskiej. Tam znajduje się biuro oraz
okolicznych rolników. W naszej okolicy istnie-
przebywają około 13 miesięcy. W 19 tygodniu
centrum dystrybucji i sprzedaży jaj do hur-
je tradycja kupowania od lokalnych rolników.
życia zaczynają nieśność. W 24-25 tygodniu
towni mieszczących się na terenie całej Pol-
Jest to stabilna współpraca. Obecnie zużywa-
osiągają szczyt. Hodowcy dążą, by ten szczyt
ski. W maju 2007 roku PW Amigo otworzyło
my około 40 ton paszy dziennie. Od wielu lat
trwał jak najdłużej. Około 75 tygodnia kury są
drugą nowoczesną pakownię i sortownię jaj
współpracujemy również z Trouw Nutrition
przekazywane do ubojni.
w miejscowości Śnieciska. Obecnie placówkę
Polska, gdzie zaopatrujemy się w mieszankę
zajmującą się głównie dystrybucją i sprzedażą
paszową - uzupełniającą – mówi pan Rafał.
Z życia fermy
Na fermie każdy dzień jest identyczny. Jajka
jaj do marketów oraz poza granice kraju prze-
należy do spółki producentów jaj konsump-
Pozytywne czynniki
wysokiej produkcji
cyjnych Pa-Mi-Ra. Jaja z logo Amigo można
Jak zaznacza pan Rafał Ratajczak, na nieśność
Znoszone jaja trafiają na taśmę
gotowany; wysprzątany, wydezynfekowany,
Pani Mieczysława Ratajczak jest autorytetem dla syna.
znaleźć na półkach w sklepach sieciowych.
wpływa wiele czynników. Bardzo ważny
transportową, która przenosi je do sortowni
ogrzany. Od pierwszego dnia stosowany jest
Służy pomocą i radą w podejmowaniu kluczowych decyzji.
niesiono do miejscowości Kijewo, oddalonej
o niespełna 10 km od Zielniczek. PW Amigo
są zbierane codziennie. Gospodarstwo kupuje zazwyczaj 150 tysięcy piskląt jednodniowych. Kurnik musi być odpowiednio przy-
jest materiał, czyli zdrowe pisklęta, potem
Jak jaja zagościły
na stałe w Zielniczkach?
cały proces odchowu, warunki produkcyjne
– Początkowo rodzice hodowali trzodę
ły odpowiedni dostęp do paszy i wody. Od
chlewną. Po sześciu latach zaczęli wprowa-
stycznia 2012 roku ma wejść nowa dyrektywa
dzać drób. Od 1984 roku rozpoczęli produk-
zmieniająca warunki hodowli kur. Ta dyrek-
cję jaj, początkowo na ściółce. W 1994 roku
tywa ma zapewnić jednej kurze powierzch-
w odchowalni, klimat, powietrze, odpowiednia ilość przestrzeni (550
cm2.
cm2),
by kury mia-
Stosowane są szczepienia, któ-
24-godzinny nadzór nad pisklętami. Przyszłe nioski karmione są specjalną mieszanką
np. pomagają w bilansowaniu dawki paszo-
pasz, tzw. starterem, który ma zapewnić jak
Problemy fermy drobiu
Rafał Ratajczak jest absolwentem Wyższej
wej. Pasza ma główny wpływ na smak jajka,
najszybszy wzrost i przeżycie. – Pierwsze
Zdaniem pana Rafała, to w zasadzie kło-
Szkoły Rolniczej w Poznaniu. Ukończył kieru-
na to zwracamy szczególną uwagę.
2–3 tygodnie są najtrudniejsze. W okresie
poty z rentownością – z dwóch powo-
nek ogólnorolny. Udziela się społecznie. Jego
wychowu prowadzony jest bogaty program
dów. Po pierwsze, spore inwestycje w roku
hobby to spędzanie czasu z rodziną oraz piłka
szczepień, mający za zadanie zabezpiecze-
ubiegłym. Nowe kurniki, mieszalnia pasz.
nożna. Jest prezesem IV ligowego klubu spor-
nie zdrowotne ptaków na cały okres produk-
Działalność w drobiarstwie jest bardzo
towego w Środzie Wielkopolskiej. Wspiera
cji. Równocześnie stosowany jest program
kapitałochłonna. Gospodarstwo korzysta
również klub LZS w Zielnikach. Dwa lata temu
świetlny, wpływający na prawidłowy wzrost
z kredytów preferencyjnych, ale przy każ-
został wybrany Średzianinem roku, ze względu
Stosowane
zabezpieczenia, by jaja
były dobre jakościowo
przepisali gospodarstwo na mnie, ale nadal
nię 750
działamy wspólnie. Zaczęliśmy inwestować
re w bardzo dużym stopniu chronią ptaki
w budynki. W 2004 zbudowaliśmy pierwszą
przed chorobami. Co kwartał jaja są badane
– Paszę robimy sami. Mamy nad tym pełną
i rozwój młodych kurek. W 17 tygodniu prze-
dym kredycie jest wymagane 30% wkładu
na działalność społeczną. Głosowali mieszkań-
odchowalnię. W 2010 drugą i dwa kolejne kur-
na obecność salmonelli. Istotne są również
kontrolę. Oprócz mieszanki paszowej-uzu-
nosimy ptaki do kurników produkcyjnych.
własnego. Dodatkowo od maja ubiegłe-
cy. Na pamiątkę tego wydarzenia otrzymał sta-
niki produkcyjne. Obecnie mamy 5 kurników
wizyty specjalistów z Trouw Nutrition ofe-
pełniającej, którą kupujemy w Trouw Nutri-
W dalszym ciągu stymulujemy kury progra-
go roku nastąpiła bardzo trudna sytuacja
tuetkę, brązowy odlew Sulisława, pierwszego
produkcyjnych i dwie odchowalnie. Jedno-
rujących pomoc w zakresie zootechniki,
tion, stosujemy śrutę sojową, zboża i kredę
mem świetlnym, który służy uzyskaniu wy-
związana z nadprodukcją jaj w Europie. I na
burmistrza Środy Wielkopolskiej z XIII wieku.
10
11
WETERYNARIA
Przygotowanie kurnika a sukces hodowlany
we współczesnym chowie kurcząt brojlerów
lek. wet. Piotr Florczyk, lek. wet. Małgorzata Gałkowska, lek. wet. Łukasz Grześkiewicz,
lek. wet. Bartłomiej Hajdas
Gabinet Weterynaryjny Henryk W. Grześkiewicz
Jednym z najważniejszych, a często bagatelizowanych, czynników warunkujących sukces
hodowlany jest odpowiednie przygotowanie kurników do zasiedlenia.
Postęp hodowlany
wywiezienia ptaków z terenu fermy. Pierw-
i terenu fermy. Należy to wykonać w możli-
szym ważnym aspektem jest przystąpienie
wie jak najkrótszym czasie i z jak największą
Współczesny chów kurcząt brojlerów znacz-
do dezynsekcji. Istotne jest, by ta czynność
dokładnością (nie dłużej niż 48 godzin od
nie odbiega standardami od modelu stoso-
została wykonana jeszcze przed wywiezie-
wywozu żywca). Następnie przechodzimy
wanego przed laty. Wówczas przygotowanie
niem obornika i sprzątaniem kurników. Ma
do mechanicznego oczyszczania posadzki,
obiektów ograniczało się jedynie do usunię-
to na celu ograniczenie liczebności insektów
do czego obecnie powszechnie używane
cia obornika, zamiecenia posadzki i rozściele-
będących wektorami wielu chorób zakaź-
są mechaniczne zamiatarki. Po usunięciu
nia świeżej słomy. Stosowaną często praktyką
nych (np. pleśniakowiec lśniący Alphitobius
wszelkich organicznych pozostałości moż-
było również słanie nowej słomy bezpośred-
diaperinus – wektor choroby Mareka).
na rozpocząć mycie kurnika. Najbardziej
nio na obornik pozostały po poprzednim cy-
wskazaną metodą jest mycie z użyciem my-
klu (obecnie jest to niedopuszczalne). Jedyną
jek wysokociśnieniowych na gorącą wodę
metodą dezynfekcji było użycie wapna gaszo-
z końcówkami wirującymi z zastosowaniem
nego nanoszonego na posadzki i ściany. Wraz
środków zmiękczających. Pozwala to na naj-
z postępem hodowlanym, technologicznym
szybsze i najbardziej dokładne usunięcie
oraz wzrostem świadomości i pojawianiem
nieczystości. Mycie nie może ograniczać
się coraz nowszych i trudnych do zwalczania
się jedynie do posadzki i ścian. Nie należy
jednostek chorobowych zaczęto zwracać
zapominać również o sprzęcie jak, poidła,
uwagę na rolę odpowiedniego przygotowa-
karmidła, wentylatory. Czynności te także
nia i dezynfekcji budynków inwentarskich.
muszą dotyczyć pomieszczeń socjalnych,
W obecnym czasie intensywność i skala pro-
magazynowych (silosy, pomieszczenia do
dukcji drobiarskiej wymusiły zmianę spojrze-
Pleśniakowiec lśniący
nia na całokształt prac związanych z przygo-
Alphitobius diaperinus
Mycie nie może ograniczać
się jedynie do posadzki i ścian.
Nie należy zapominać
również o sprzęcie jak, poidła,
”
karmidła, wentylatory.
składowania paszy).
Równolegle z myciem powinno się przystąpić do czyszczenia i dezynfekcji systemów
w kolejnym cyklu. Woda użyta do mycia
właściwego usunięcia pozostałości wody, co
fizycznej jest zapomniane i niedoceniane
W tym celu stosowane są insektycydy o dzia-
pojenia. Realizuje się to poprzez zastoso-
obiektów oraz płukania systemów pojenia
niezbędne jest do rozpoczęcia dezynfekcji.
wypalanie posadzki. Metoda ta jest stosun-
łaniu kontaktowym nanoszone na ściany,
wanie w pierwszej kolejności preparatów
zgodnie z przepisami traktowana jest jako
Dezynfekcja powinna być przeprowadzana
kowo tania, wymaga jedynie użycia specjal-
sprzęt oraz sufit za pomocą zamgławiaczy ter-
usuwających biofilm, a następnie środków
ściek technologiczny i powinna być pod-
w temperaturze powyżej 20ºC, gdyż gwa-
nej wypalarki. Wypalanie posadzki jest naj-
micznych, opryskiwaczy. Podobne znaczenie
odkamieniających. Istotne jest dokładne
dana utylizacji.
rantuje to odpowiednie działanie zastoso-
lepszą metodą jednoczesnego ograniczenia
towaniem fermy do zasiedlenia.
Przygotowanie kurnika
do kolejnego cyklu
produkcyjnego
„
w ograniczaniu transmisji chorób ma deraty-
wypłukanie linii pojenia po zastosowanych
Przed przystąpieniem do kolejnego etapu,
wanych preparatów chemicznych.
liczebności bakterii, wirusów, grzybów
W nowoczesnej hodowli momentem roz-
zacja. Zajmują się tym zazwyczaj profesjonal-
preparatach. Należyta dbałość o syste-
którym jest dezynfekcja, trzeba osuszyć
Dezynfekcja może być realizowana nie tyl-
i pierwotniaków. Jest to jedyny sposób mają-
poczęcia prac przygotowawczych do kolej-
ne firmy zewnętrzne. Kolejnym etapem jest
my pojenia bezpośrednio przekłada się na
obiekt. Stosując odpowiednią tempera-
ko przy użyciu środków chemicznych. Bar-
cy kluczowe znaczenie w zwalczaniu oocyst
nego cyklu produkcyjnego jest już moment
usunięcie obornika z obiektów inwentarskich
zdrowotność stada i wyniki produkcyjne
turę (minimum 15ºC), mamy gwarancję
dzo prostą i skuteczną metodą dezynfekcji
kokcydiów w środowisku kurnika.
12
13
WETERYNARIA
„
Wałowanie słomy ma
pozostać szczelnie zamknięty przy wyłączo-
(około 28ºC). Gwarantuje to prawidłowe za-
się do podstawowych zasad bioasekuracji.
5. dezynfekcja 3% roztworem sody żrącej
nej wentylacji na minimum 24 godziny, aby
chowanie i równomierne rozejście się ptaków
Zalecana pustka sanitarna po każdym cyklu
300 l na budynek
zapewnić właściwe działanie substancji czyn-
w pierwszych dniach życia.
hodowlanym powinna wynosić około 14 dni.
6. dezynfekcja 3% roztworem podchlorynu
sodu – 300 l na budynek
trzeba zadbać o czystość na terenie całej
Przygotowania końcowe
Należy też bezwzględnie przestrzegać zasady
„wszystko puste – wszystko pełne”. Tylko po-
7. dezynfekcja 3% roztworem wody amo-
fermy. Usunąć należy wszelkie nieczystości
Finalnym etapem przygotowania obiektów
łączenie zasad dobrego przygotowania fermy
niakalnej
oraz zdezynfekować otoczenie budynków
do zasiedlenia jest rozwinięcie papierów dla
z odpowiednią bioasekuracją może doprowa-
8. białkowanie
inwentarskich, jak również drogi wewnętrzne
piskląt, na które zostanie nasypana pasza. Na
dzić do sukcesu hodowlanego.
9. wypalenie posadzki i ścian do wysokości
fermy (np. roztworem sody kaustycznej, wap-
rynku dostępnych jest wiele typów papierów
nem gaszonym). Po zakończonej dezynfekcji
do wychowu piskląt różniących się grubością,
właściwej powinno się wykonać białkowanie
szerokością oraz czasem degradacji. Papiery
ścian i posadzki roztworem wapna gaszone-
należy umieszczać wzdłuż linii pojenia, ale
go i pozostawić obiekt do wyschnięcia.
nie bezpośrednio pod nimi, co zapewnia lep-
nych zawartych w preparatach. Równolegle
wpływ na dłuższe utrzymanie
dobrej jakości ściółki.
Ponadto usprawnia poruszanie
się piskląt w pierwszych dniach
”
po zasiedleniu kurnika.
1 m po uprzednim wysuszeniu budynku
Przygotowanie kurnika
do zasiedlenia
10. poidła zdezynfekować i wypłukać
Na przykładzie kurnika o powierzchni od
12. zamgławianie formaliną jak w punkcie 4
2
z użyciem stosownych preparatów
11. rozesłanie słomy
Przygotowanie ściółki
szy dostęp zarówno do paszy, jak i do wody.
1750 do 2000 m przy użyciu najprostszych
13. zamgławianie przy użyciu despadacu,
Pasza na papiery powinna być zadawana
dostępnych substancji chemicznych:
aldekolu lub innych preparatów z tej grupy
Przed przystąpieniem do kolejnych czynno-
w ilości umożliwiającej wyjedzenie jej przez
1. wywóz pomiotu, możliwie jak najszybciej
14. mechaniczne oczyszczenie obejścia
ści należy pamiętać o odpowiednim wywie-
pisklęta w ciągu maksymalnie 24 godzin. Sy-
po sprzedaży kurcząt
i dróg dojazdowych
trzeniu kurników. Po usunięciu pozostałości
panie paszy na papiery można kontynuować
2. czyszczenie mechaniczne
15. dezynfekcja obejścia i dróg dojazdowych
środków dezynfekcyjnych można rozpocząć
przez pierwsze 5 do 7 dni lub do rozłożenia
3. mycie na gorąco z dodatkiem środka myją-
oraz zewnętrznych ścian budynku 3% roz-
rozkładanie słomy na posadzce. Bardzo waż-
się papieru. Wszystkie wymienione czynności
cego. Wodę użytą do mycia należy wywieźć
tworem sody żrącej lub podchlorynu sodu
na jest jakość użytej słomy. Unikać należy
związane z jak najlepszym przygotowaniem
poza obręb fermy
Zabiegi dezynfekcyjne należy wykonywać
słomy wilgotnej, zagrzybionej, spróchniałej
obiektów i fermy wymagają dużej staranno-
4. zamgławianie formaliną – 5 l formaliny na
starannie i z zachowaniem środków bezpie-
oraz zawierającej domieszki ziemi, traw, roślin
ści wykonania. Nie przyniosą jednak oczeki-
1000 m sześciennych. Temperatura budynku
czeństwa, używając odzieży ochronnej oraz
trujących itp. Wybierając materiał na ściółkę,
wanych efektów w przypadku niestosowania
w momencie zamgławiania minimum 18˚C
masek przeciwgazowych.
powinno się zwrócić uwagę na pochodzenie
słomy (najbardziej wskazana słoma żytnia).
W celu uzyskania wyższej chłonności najlepsze jest cięcie słomy na fragmenty o długości
około 20 cm. Ułatwia to również równomierne i niezbyt grube rozesłanie słomy na posadzce. Zalecana grubość podścieliska w miesiącach letnich to około 5 cm, natomiast zimą
od 7 do 10 cm. Wskazana ilość słomy użytej
przy ścieleniu ma istotny wpływ na jak najdłuższe utrzymanie dobrej jakości ściółki. Etap
ten powinno zakończyć wałowanie słomy
Dezynfekcja chemiczna
miedzi – działanie grzybobójcze). W chwili
istotne ze względu na łatwiejsze poruszanie
obecnej technologia pozwala na coraz do-
się piskląt w pierwszych dniach po zasiedle-
Przystępując do dezynfekcji chemicznej,
skonalszą dystrybucję środków chemicznych.
niu kurnika. Tak przygotowany obiekt podda-
należy pamiętać o odpowiednim doborze
Zalecane jest stosowanie różnego typu opry-
je się ostatniej części dezynfekcji – gazowaniu.
środków chemicznych, jak i metod ich sto-
skiwaczy sadowniczych – najlepsza i najdo-
Powszechnie używa się w tym celu formalde-
sowania. Dostępne preparaty charakteryzują
kładniejsza metoda nanoszenia zamgławiaczy
hydu lub jego pochodnych. Środki te zadaje
się wybiórczym działaniem, dlatego istotne
termicznych, zintegrowanych systemów zra-
się za pomocą zamgławiarek w odpowied-
jest łączenie ich w sposób umożliwiający
szania. Ma to na celu usprawnienie penetracji
nich warunkach temperaturowych (około
uzyskanie jak najszerszego spektrum (np. for-
preparatów, skrócenie czasu wykonywanych
20ºC). Na 2-3 dni przed planowanym przyję-
maldehyd – działanie bakterio-i wirusobój-
czynności i poprawę jakości dezynfekcji. Po
ciem piskląt kurnik należy nagrzać do 30ºC,
cze, woda amoniakalna – oocysty, siarczan
tak wykonanej dezynfekcji obiekt powinien
aby uzyskać pożądaną temperaturę posadzki
„
Wszystkie czynności
związane z jak najlepszym
przygotowaniem obiektów
i fermy wymagają dużej
staranności wykonania.
”
14
15
14
DRÓB
Program żywienia drobiu HENDRIX
gra na twoją korzyść!
Korzyści z zastosowania programu żywienia brojlerów paszami HENDRIX:
• bardzo dobre rezultaty produkcyjne (tempo przyrostów, małe zużycie paszy, krótki okres tuczu)
• uzyskanie zdrowych i dobrze umięśnionych brojlerów • dobrze ukształtowana tuszka o wysokich walorach smakowych mięsa
Trzyfazowy program żywienia brojlerów kurzych
Hendrix DKA-S
Adam Wojciechowski
Hendrix DKA-G
Hendrix DKA-F
Trouw Nutrition Polska
Pomimo bardzo dynamicznie zmieniającego się rynku chowu drobiu w Polsce nadal
w okresie wiosenno-letnim powiększa się stan liczebny ptaków domowych utrzymywanych w warunkach chowu przyzagrodowego. Ludność w rejonach wiejskich ceni sobie
walory jakościowo-smakowe produktów drobiowych: jaj i mięsa wyprodukowanych
w systemie chowu, gdzie ptaki mają swobodny dostęp do warunków naturalnych.
1 dzień
12 dzień
35 dzień
STARTER
GROWER
FINISZER
Coraz dalej idące prace związane z doskona-
do tego celu przygotowanymi paszami pełno-
Do przygotowania programu żywieniowego
leniem genetycznym kur, brojlerów, indyków
porcjowymi. Zapewniają one w 100% pokry-
„Hendrix” dla stad w chowie przyzagrodowym
Korzyści z zastosowania programu żywienia kurek w okresie wychowu i kur nieśnych
oraz drobiu wodnego sprawiają jednocześnie,
cie całkowitego zapotrzebowania na składniki
wykorzystano najnowszą wiedzę z dziedziny
w okresie produkcji paszami HENDRIX:
że rosną również wymagania żywieniowe dla
pokarmowe dla tak utrzymywanego drobiu.
żywienia drobiu. W składzie pasz zastosowa-
• dobrze i zdrowo odchowane młode kurki (doskonałe upierzenie, dobra kondycja i zdrowie)
tych ptaków. Niewystarczające stało się żywie-
Wychodząc naprzeciw takiemu zapotrzebo-
no śruty zbożowe pochodzenia krajowego
• bardzo dobre rezultaty produkcyjne (duża liczba wyprodukowanych jaj)
nie drobiu, nawet w warunkach chowu przy-
waniu, firma Trouw Nutrition Polska wprowa-
oraz produkty białkowe o doskonałych para-
• produkcja jaj o mocnej skorupie i ładnie wybarwionym żółtku
zagrodowego, samymi śrutami zbożowymi
dza na polski rynek nowy program żywienia,
metrach strawności, jak również olej roślinny.
• długi i wytrwały cykl nieśny
czy też pozostałościami z kuchni domowej.
pod marką Hendrix, przeznaczony dla dro-
Uzupełniono je odpowiednio dobranymi wi-
• dobra zdrowotność niosek
Wymagają one uzupełnienia specjalistycz-
biu utrzymywanego w chowie przydomo-
taminami, mikroskładnikami oraz minerałami.
nymi
wym. Produkty marki Hendrix to ponad-
Zastosowano także wysokoefektywny produkt
aminokwasowymi, takimi jak np. Polfamixy.
sześćdziesięcioletnia
tworzenia
– Greenline Poultry, redukujący zagrożenie
Znacznie bardziej precyzyjne staje się jednak
doskonałej jakości pasz przeznaczonych dla
wystąpienia jelitowych zakażeń bakteryjnych
żywienie drobiu przydomowego specjalnie
drobiu w całej Europie.
mogących wynikać z zanieczyszczonego
dodatkami
witaminowo-mineralno-
tradycja
koniec tuczu
Program żywienia kurek w okresie wychowu i kur w okresie nieśności
Hendrix DKM-1
Hendrix DKM-2
Hendrix DJ-kol
środowiska (ściółka, ziemia itd.). Wszystkie
mieszanki pełnoporcjowe marki Hendrix
zostały poddane procesowi granulacji, co
znacznie poprawia ich homogenność oraz
podnosi efektywność żywieniową.
0 tydzień
8 tydzień
16 tydzień
koniec tuczu
Mieszanki pełnoporcjowe marki Hendrix
cyjnych (przyrostów masy ciała, dużej liczby
Korzyści z zastosowania paszy HENDRIX
DKA-KG przeznaczonej do żywienia drobiu wodnego:
jaj, dobrej jakości mięsa i jaj)
• bardzo dobre rezultaty produkcyjne (tempo
• prowadzenie żywienia i chowu drobiu w wa-
przyrostów, małe zużycie paszy)
pozwalają na:
• uzyskanie bardzo dobrych efektów produk-
runkach przydomowych ze zminimalizowa-
• dobre przygotowanie ptaków do ewentual-
nym zagrożeniem wystąpienia chorób
nego dalszego tuczu paszami gospodarskimi
• niewielki dodatek pasz gospodarskich z za-
• uzyskanie zdrowych, dobrze umięśnionych
chowaniem: dobrych rezultatów (przyro-
i upierzonych kaczek i gęsi
stów, produkcji jaj itd.) oraz zdrowia i kon-
• dobrze ukształtowana tuszka o wysokich
dycji ptaków.
walorach smakowych mięsa
Żywienie drobiu wodnego (gęsi i kaczek)
Hendrix DKA-KG
0 tydzień
13 tygodni
0 tydzień
8 tydzień
16
17
TECHNOWINKI
LED dwa razy lepszy
dzięki dziurom
sprawność. Jednak w tak przygotowanej błonie defekty zatrzymywały się w warstwie pustych przestrzeni, które działały jak pułapki.
AGROCIEKAWOSTKI
Jajko lekiem na całe zło
Dziurawe może być lepsze – tak można pod-
Dzięki temu do powierzchni docierało znacz-
sumować nową technologię produkcji świe-
nie mniej defektów. W ten sposób liczba de-
Wrocławscy naukowcy opracowali unikatową
pracuje blisko 130 naukowców z trzech wro-
fektów na centymetrze kwadratowym błony
technologię produkcji jajek, które zbawien-
cławskich uczelni: Uniwersytetu Przyrodni-
spadła ze (średnio) 1010 do 107. Wprowadze-
nie wpływają na serce, układ nerwowy i kości
czego, Akademii Medycznej i politechniki.
Uruchomiliśmy pilotową linię technologicz-
cących diod, opracowaną przez akademickich inżynierów. Dzięki niej popularne LED-y
dania nad produkcją doskonalszych krysz-
mogą się stać nawet dwa razy wydajniejsze.
tałów. Salah Bedair i Nadia El-Masry z North
nie pomysłu do masowego zastosowania bę-
człowieka. Suplementy diety zrobione z ich
Produkowane diody oparte są na cienkich
Carolina State University uporali się z nimi
dzie wymagało dodatkowego kroku techno-
białek, żółtek, a nawet skorupek wejdą na ry-
ną, która przerabia dostarczany przez kury
błonach z azotku galu (GaN), które są odpo-
w prostszy sposób. W błonie z GaN o grubo-
logicznego, ale pozwoli na zmniejszenie ilości
nek już w przyszłym roku. Kluczem do sukcesu
surowiec na gotowe do jedzenia tabletki
wiedzialne za powstawanie światła. Ich ja-
ści dwóch mikrometrów umieścili duże (w tej
defektów o dwa do trzech rzędów wielkości,
jest specjalnie opracowana dieta kur, które nie
– mówi Trziszka. Podwyższona zawartość
sność jednak mocno zależy od doskonałości
skali) puste przestrzenie o długości dwóch
co przełoży się nawet na dwukrotnie większą
tylko dziobią pasze z mączki rybnej, ale także
kwasów omega-3 sprawia, że jaja mają nie-
krystalicznej struktury azotku galu, nieunik-
mikrometrów i średnicy ćwierci mikrometra.
jasność przy tym samym poborze prądu –
piją świeżo tłoczony olej rzepakowy i lniany. zbyt przyjemny zapach. Dlatego szanse
nione defekty (czyli przesunięcia) sieci krysta-
Wypełniały one połowę grubości błony. De-
zwłaszcza w przypadku diod niskonapięcio-
– Znoszone przez nie jaja mają duże ilości kwa-
Polaków na usmażenie wyjątkowo zdrowej
licznej powodują znaczący spadek jasności.
fekty sieci krystalicznej wędrują zawsze do
wych i świecących w ultrafiolecie.
sów omega-3, które chronią np. przed zawa-
jajecznicy nie są duże. Co więcej, amatorów
Dlatego w wielu laboratoriach toczą się ba-
góry, aż do powierzchni błony, rzutując na jej
Elektroniczny atrament
pomoże schować czołg
Źródło: PAP
łami serca. Zawierają także fosfolipidy, a także
może odstraszyć cena. Koszt jednego z wy-
witaminy z grupy B oraz A i E. Natomiast sko-
we Wrocławiu i koordynator projektu Ovocura.
produkowanych dotąd 3 tys. jaj to ok. 2 zł.
rupki można przerabiać na preparaty zabez-
To właśnie w ramach tego przedsięwzięcia
Będzie jednak taniej, bo produkcją zaintere-
łąki. Naukowcy z BAE uważają, że pojawienie
pieczające przed osteoporozą – mówi prof. Ta-
nad jajami, które pomogą chronić przed cho-
sowani są kolejni hodowcy.
się elektronicznego kamuflażu to kwestia
deusz Trziszka z Uniwersytetu Przyrodniczego
robami cywilizacyjnymi (m.in. alzheimerem),
Stuletnie jaja
Nazwa stuletnie jaja pochodzi stąd, że ich
Źródło: Newsweek.pl
najbliższych lat. Prace nad nim są prowa-
BAE Systems, brytyjska firma specjalizująca się
dzone w ramach szerokiego projektu Future
w produkcji sprzętu wojskowego, postanowi-
Protected Vehicle. Sam program jest niezwy-
ła użyć nietypowych rozwiązań do tworzenia
kle szeroko zakrojony. Naukowcy z BAE są np.
kamuflażu sprzętu wojskowego. Technologia
bardzo bliscy opracowania... przezroczystego
Charakterystyczne dla kuchni chińskiej da-
koneser win, przechowuje je nieraz po kil-
prawdziwy chiński koneser, podobnie jak
pancerza znacznie bardziej wytrzymałego
nie, będące zakonserwowanym i przecho-
ka, kilkanaście, a nawet więcej lat, uznając,
stała ze znanego z czytników książki elektro-
mentu wyświetlą na nim taki obraz, który po-
niż szkło kuloodporne. Taki pancerz, stosowa-
wywanym od kilku tygodni do kilku miesię-
że im starsze, tym bardziej są smaczne.
nicznej „e-atramentu”. Wysoce zaawansowa-
zwoli ukryć czołg przed ludzkim wzrokiem.
ny w wieżyczkach pojazdów opancerzonych,
cy jajkiem na twardo.
Jajka te używane są również w chińskiej
ne czujniki elektroniczne przytwierdzone np.
Kamuflaż będzie zmieniany na bieżąco, więc
znakomicie zwiększy możliwość obserwowa-
Proces przygotowania stuletnich jaj rozpo-
medycynie jako dieta dla chorych. Wtedy
do pancerza czołgu będą badały otoczenie
czołg wjeżdżający na plażę będzie wyglądał
nia przez załogę otoczenia.
czyna się od włożenia jajek do blaszanego
ich przygotowanie trwa krócej, a wrzu-
i, za pomocą właśnie elektronicznego atra-
inaczej niż wówczas, gdy przejeżdżał przez
naczynia wypełnionego roztworem przy-
ca się je do słonej wody wymieszanej
gotowanym z gliny, niegaszonego wap-
z gliną i sadzą.
nazwana już „e-kamuflażem” będzie korzy-
Źródło: PAP
na, soli, herbaty, łusek ryżowych i wody.
2. W WODZIE
tym czasie dochodzi w nim do procesu
Jak rozpoznać, czy jajka
są świeże?
gaszenia wapna, podczas którego jajka na-
1. WSTRZĄSANIE
dno, jajko mające od tygodnia do 10 dni
grzewają się, a następnie stygną. Twarda,
Jajko średniej wielkości, mające jeden dzień,
pływa na powierzchni.
hermetyczna skorupa, która oblepia jajko,
waży około 50 g. Pęcherzyk powietrza znaj-
3. PRZY ROZBIJANIU
przesuwać, a wraz z nią przesuwane są wirtu-
zabezpiecza je przed zepsuciem. Po całym
dujący się w jego bardziej zaokrąglonym
Białko musi tworzyć grubą warstwę,
dotykany jest ekran urządzenia. Autorami
alne klawisze. Każdemu z palców przypisano
procesie białko robi się brązowe lub czarne
końcu ma minimalną wielkość. Jednak jego
przykrywającą żółtko. W żadnym wy-
interesującego rozwiązania są Christian Sax
odpowiadające mu klawisze na fizycznej kla-
i nabiera galaretowatej konsystencji, żółtko
objętość powiększa się nieznacznie każ-
padku nie powinno się szeroko rozlewać.
i Hannes Lau. Stworzyli oni technologię o na-
wiaturze, a zatem osoby potrafiące bezwzro-
natomiast nabiera barwy brązowozielonej.
dego dnia. Jajko, którym potrząśniemy tuż
Bacznie sprawdzamy również zapach
zwie LiquidKeyboard. Powstała ona z myślą
kowo pisać na klawiaturze nie powinny mieć
Tak przygotowane jajka podaje się jako
przy uchu, nie wydaje żadnego dźwięku –
oraz barwę żółtka, pamiętając jednak, że
przede wszystkim o ekranach dotykowych
większych problemów z obsługą LiquidKey-
zimną zakąskę z sosem sojowym, octem
gdy jest bardzo świeże. Przy starszych jaj-
piękny, żółty kolor uzyskać można obec-
wrażliwych na nacisk, ale można ją stosować
board. Obecnie system Australijczyków dzia-
winnym lub imbirem.
kach słychać bardzo słabe, tępe dźwięki.
nie w sztuczny sposób.
Wirtualna klawiatura
podąża za palcami
również w obecnie dostępnych ekranach
ła tylko na iPadzie. Jego twórcy obiecują,
Pojemnik z jajami jest szczelnie zamyka-
dotykowych. Gdy położymy na ekran cztery
że pojawi się też wersja na Androida i dla
ny i odstawiany na okres około stu dni. W
palce, pod nimi pojawią się klawisze. Spe-
każdej innej platformy, która zdobędzie
Badacze z Uniwersytetu Technologicznego
cjalne oprogramowanie bada pozycję pal-
popularność na rynku tabletów.
w Sydney postanowili ułatwić życie użyt-
ców, mierzy dotykaną powierzchnię i na tej
kownikom tabletów i opracowali wirtualną
podstawie ocenia siłę nacisku. Dłoń można
klawiaturę, która wyświetla się tam, gdzie
Źródło: PAP
Świeże jajko włożone do wody idzie na
18
19
PO GODZINACH
Cudowny imbir
Krzyżówka imbirowa
Imbir jest jedną z tych roślin, bez których wiele narodów nie wyobraża sobie życia. Dla każdego Azjaty
to podstawowy dodatek do potraw i bardzo skuteczne lekarstwo. Przyprawa ta do niedawna kojarzyła nam
się z piwem i ciasteczkami z amerykańskich filmów. W polskiej kuchni, w sproszkowanej postaci, dodawała
smaku jedynie flakom, pasztetowi z zająca i piernikowi. Od kiedy świeży korzeń imbiru jest coraz tańszy i łatwo go kupić nawet na bazarze, wszyscy możemy korzystać z jego cudownych właściwości.
Dla urody
Olejek imbirowy stosuje się w preparatach
wyszczuplająco-modelujących, bo pobudza
krążenie i przyspiesza spalanie tłuszczu, walczy z cellulitem. Pełen świeżości i egzotyki
zapach imbirowy jest bazą wielu perfum. Imbirowa nuta często współgra z innymi przyprawami (pieprzem, kardamonem) i dodaje
„mocy" męskim kosmetykom.
W kuchni Popularny w Polsce suszony mielony imbir
różni się smakiem od świeżego i nie można
go używać wymiennie. Surowy imbir dodaje
świeżości i pikantności owocom morza, po-
Dlaczego zdrowy
lepsza smak mdłych potraw i tłustych mięs,
np. kaczki czy wieprzowiny. Mielony najlepiej
Imbir posiada właściwości lecznicze:
nadaje się do potraw słodkich, np. herbatników, ciast, sałatek owocowych. Pasuje też do-
Ułatwia trawienie. Olejek zawarty w kłączu pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego, działa żółciopędnie i rozkurczowo,
leczy wzdęcia.
Zmniejsza agregację (zlepianie) płytek krwi,
chroni więc przed tworzeniem się zakrzepów.
Jest niezbędnym dodatkiem do menu osób
z podwyższonym cholesterolem.
Leczy przeziębienia i przynosi ulgę chorym
stawom, bo jest bogaty w substancje przeciwzapalne. Wchodzi w skład niektórych
maści i plastrów rozgrzewających. Podczas
masażu kilka kropli olejku imbirowego przynosi ulgę obolałym mięśniom.
Leczy migreny – regularnie stosowany
zmniejsza częstość i liczbę ataków, łagodzi
też towarzyszące im mdłości.
Działa przeciwobrzękowo, bo zawarty
w nim olejek eteryczny ma działanie moczopędne.
Dba o jamę ustną. Ma działanie odkażające i odświeżające, pozostawia miły
zapach w ustach. Leczy infekcje, pobudza
wydzielanie śluzu.
Zwiększa koncentrację i wydajność umysłową, bo poprawia ukrwienie mózgu. Odrobina sproszkowanego imbiru dodana do
kawy niweluje jej szkodliwe właściwości.
Polepsza krążenie krwi, wspaniale rozgrzewa cały organizm. W medycynie chińskiej
uchodzi za „gorący", powodujący ogień
w ciele. Pobudza też organy płciowe. Tam,
gdzie rośnie, czyli w tropikalnej Azji, używa
się go jako afrodyzjak.
skonale do pieczonych jabłek.
Imbir surowy zawsze trzeba obrać, a najlepiej zeskrobać nożem skórkę tylko z kawałka,
którego będziemy używać. W żadnej potrawie nie powinno się go łączyć z ziołami, bo
te kłócą się z jego aromatem. Świetnie za to
komponuje się z przyprawami korzennymi:
zielem angielskim, liściem laurowym, goździkami, gałką muszkatołową i pieprzem.
Uwaga: świeży najlepiej trzymać w lodówce,
owinięty papierowymi ręcznikami i w plastikowych torebkach przetrwa kilka tygodni.
Imbiru w proszku nie kupujemy na zapas,
bo zwietrzeje. Małe opakowanie trzymamy
w ciemnym i suchym miejscu. Imbir marynowany po otwarciu schowajmy w lodówce. Kandyzowany – w słoiczku, w chłodnym
i ciemnym miejscu.
Nagrodą za prawidłowe rozwiązanie „Krzyżówki śnieżnej” jest wybrany produkt z oferty Trouw Nutrition Polska.
Hasło wraz z adresem i numerem telefonu prosimy przesłać do 31 marca 2011 r. na adres: Martin&Jacob Sp. z o.o., ul. Fabryczna 14 D, 53-609 Wrocław.
Zwycięzcą „Krzyżówki śnieżnej” został pan Piotr Kielbratowski z Zelgoszczy. Serdecznie gratulujemy!
PROGRAM ŻYWIENIA DROBIU HENDRIX
GRA NA TWOJĄ KORZYŚĆ!
BEZPIECZEŃSTWO
ZDROWIE
WYSOKIE EFEKTY