gospodarka wodna

LITERATURA
I TREŚCI PROGRAMOWE
STUDIÓW
PODYPLOMOWYCH
„GOSPODARKA WODNA”
STUDIA PODYPLOMOWE „GOSPODARKA WODNA”
Nazwa modułu:
Hydrologiczne i hydrogeologiczne podstawy gospodarki wodnej
Rodzaj zajęć:
Semestr
Wykład + ćwiczenia
I
Liczba godzin
15 W + 15 ćw
Prowadzący: prof. dr hab. Andrzej T. Jankowski i dr Andrzej Witkowski + Zespół ( dr Marek
Ruman, dr Piotr Siwek, dr inż. Marek Sołtysiak)
Opis: Bezwzględne i względne miary odpływu rzecznego. Analiza źródeł zasilania rzek i typy
reżimów rzecznych. Metody oceny wpływu antropopresji na odpływ. Wpływ zróżnicowania
parametrów fizycznogeograficznych zlewni na kształtowanie się odpływu rzecznego. Uwarunkowania
ekohydrologiczne. Występowanie wód podziemnych. Własności hydrogeologiczne skał. Podstawowe
prawa ruchu wód podziemnych. Systemy wodonośne (systemy krążenia, stosunek wód podziemnych
do wód powierzchniowych). Eksploatacja wód podziemnych. Własności fizyczne i chemiczne wód.
Kartowanie zjawisk wodnych. Zagrożenie i ochrona środowiska wodnego. Rola stref ochronnych wód
podziemnych i powierzchniowych. Bilans wodny.
Forma zaliczenia: Egzamin
Literatura:
Pazdro Z., Kozerski B. 1990: Hydrogeologia ogólna, Wyd. Geol., Warszawa,
Macioszczyk A. (red.) 2006: Podstawy hydrogeologii stosowanej, Wyd.Naukowe PWN, Warszawa
Dowgiałło J. i inni, (red.), 2002: Słownik Hydrogeologiczny, PIG, Warszawa
Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.: Hydrologia ogólna, PWN, 1993, II w. - 1996, III w. - 1999.
Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., Mikulski Z., 1994: Hydrometria. PWN. Warszawa.
Byczkowski A., 1996: Hydrologia. Wyd. SGGW, Warszawa.
Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1997: Hydrologia stosowana. PWN. Warszawa.
Soczyńska U. (red.), 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa
Nazwa modułu:
Zasoby wodne – kategorie, metody oceny
Rodzaj zajęć:
Semestr
Wykład + ćwiczenia
I
Liczba godzin
20 W + 15 ćw
Prowadzący: prof. UŚ dr hab. Andrzej Kowalczyk + Zespół (dr Damian Absalon, dr Piotr Herbich,
prof. dr hab. Andrzej T. Jankowski, dr Bogusław Kazimierski, dr Krystyn Rubin)
Opis: Zasoby i gospodarka wodna, podstawowe pojęcia i definicje. Bilanse i zasoby wód
powierzchniowych i podziemnych. Sposoby i instrumenty zarządzania zasobami wody. Cele, rodzaje i
kryteria rejonizacji hydrogeologicznej. Zasady schematyzacji hydrogeologicznych. Schematy i modele
hydrogeologiczne – konceptualne, opisowe, graficzne, cyfrowe. Rejonizacja hydrogeostrukturalna,
hydrodynamiczna i wodno-gospodarcza. Zbiorniki wód podziemnych, użytkowe poziomy wodonośne;
jednolite części wód powierzchniowych i podziemnych, obszary bilansowania wodno-gospodarczego i
administrowania gospodarką wodną, obszary ustalania zasobów wód podziemnych. Bilanse
wodnogospodarcze i warunki korzystania z wód dorzecza - składniki bilansu – zasoby, pobór.
Metodyka przeprowadzania bilansów wód podziemnych z uwzględnieniem związków z wodami
powierzchniowymi. Kategorie zasobów wodnych - zasoby zmagazynowane; odnawialne. Zasoby
dostępne do zagospodarowania – perspektywiczne, dyspozycyjne, eksploatacyjne. Gwarancja czasowa
dostępności zasobów. Środowiskowe, hydrogeologiczne, techniczne i ekonomiczne ograniczenia dla
stopnia zagospodarowania zasobów wodnych. Ocena zasobów wodnych w poszczególnych ogniwach
1
retencyjnych. Metody ustalania zasobów wód podziemnych i powierzchniowych – modelowanie
matematycznego, hydrologiczne, inne.
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę
Literatura:
Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.: Hydrologia ogólna, PWN, 1993, II w. - 1996, III w. - 1999.
Byczkowski A., 1996: Hydrologia. Wyd. SGGW, Warszawa.
Macioszczyk A. (red.), 2006: Podstawy hydrogeologii stosowanej. Wydawnictwo PWN, Warszawa
Chełmicki W., 2001: Woda, zasoby, degradacja, ochrona. PWN, Warszawa.
Kowalczyk E. (red.), 2008: Zrównoważone gospodarowanie zasobami wód podziemnych na terenach
przekształconych antropogenicznie. Mat. na XVII symp.nauk.techn. Częstochowa.
Dąbrowski S., Górski J., Kapuściński J., Przybyłek J., Szczepanski A. 2004: Metodyka określania zasobów
eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych. Poradnik metodyczny. MŚ Warszawa
Paczyński B., Macioszczyk T., Kazimierski B., Mitręga J., 1996: Ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód
podziemnych. Poradnik metodyczny. MOŚZNiL KDH Warszawa
Herbich P., 2002: Dokumentowanie i bilansowanie zasobów wód podziemnych w gospodarowaniu
wodami, Mat. XIV konf. „Problemy wykorzystania wód w gospodarce komunalnej – Gospodarowanie
wodami podziemnymi w Unii Europejskiej. PZITS, ŚUW, Częstochowa, ss.58-67
Nazwa modułu:
Systemy monitoringu stanu wód
Rodzaj zajęć:
Semestr
Wykład + ćwiczenia
I
Liczba godzin
20 W + 10 ćw
Prowadzący: dr Andrzej Witkowski + Zespół (dr Bogusław Kazimierski, dr Magdalena Matysik, dr
Hanna Rubin, mgr Anna Szumowska)
Opis: Podstawowe pojęcia i definicje, cel badań monitoringowych. Podstawy prawne i organizacja
monitoringu w Polsce. Monitoring wód w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ).
Program i harmonogram funkcjonowania monitoringu. Monitoring wód powierzchniowych: cel,
przedmiot monitoringu, formy i sposób prowadzenia monitoringu jednolitych części wód
powierzchniowych, kryteria i zasady oceny stanu wód, ocena stanu ekologicznego (rola badań
biologicznych w ocenie wód), ocena stanu chemicznego wód (substancje priorytetowe w ocenie wód).
Monitoring wód podziemnych: cel, przedmiot monitoringu, projektowanie i funkcjonowanie
reprezentatywnych sieci obserwacyjnych, metodyka badań monitoringowych, kryteria i zasady oceny
stanu wód ( w punktach monitoringowych oraz w jednolitych częściach wód podziemnych). System
kontroli-zapewnienia jakości w monitoringu. Opracowywanie wyników: ocena błędów pomiarowych,
analiza szeregów czasowych, analiza trendu, wizualizacja danych pomiarowych, informatyczne
systemy gromadzenia i przetwarzania danych monitoringowych. Zastosowanie wyników badań
monitoringowych.
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę
Literatura:
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu
wód podziemnych /Dz. U. Nr 143, poz. 896/
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych /Dz. U. Nr 162, poz. 1008/
Szczepańska J., Kmiecik E., 2005: Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w oparciu o wyniki badań
monitoringowych, UWN-D AGH, Kraków,
2
Witczak S., Adamczyk A., 1994: Katalog wybranych fizycznych fizycznych chemicznych wskaźników
zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, Tom I, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
Warszawa
Witczak S., Adamczyk A., 1995: Katalog wybranych fizycznych fizycznych chemicznych wskaźników
zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, Tom II, Biblioteka Monitoringu Środowiska.,
Warszawa
Nielsen D.M. Ed, 2006: Practical handbook ofenvironmental site characterization and ground-water
monitoring,. Taylor & Francis., USA
Publikacje tematyczne z Biblioteki Monitoringu Środowiska
Nazwa modułu:
Prawne i ekonomiczne aspekty gospodarki wodnej
Rodzaj zajęć:
Semestr
Wykład + ćwiczenia
I
Liczba godzin
25 W + 10 ćw
Prowadzący: prof. zw. dr. hab. inż. Rafał Miłaszewski + Zespół (dr Piotr Herbich, mgr inż. Artur
Wójcik)
Opis: Prawne aspekty gospodarki wodnej: Ramowa Dyrektywa Wodna i inne dyrektywy związane z
polityką wodną Unii Europejskiej. Harmonizacja prawodawstwa polskiego z wymaganiami polityki
wodnej Unii Europejskiej. Podstawy i zasady zintegrowanego systemu zarządzania gospodarką
wodną. Zlewniowe zarządzanie gospodarką wodną. Aktualna struktura organizacji systemu
zarządzania zasobami wodnymi w Polsce. Instrumenty prawne polityki wodnej w Polsce. Prawne
uwarunkowania gospodarki wodami podziemnymi Planowanie, raportowanie i uzgodnienia w
gospodarce wodnej, program działań, plan gospodarowania wodami, warunki korzystania z wód.
Dokumentowanie hydrogeologiczne; raport o oddziaływaniu na środowisko. Zagospodarowanie
przestrzenne i gospodarka wodna. Ekonomiczne aspekty gospodarki wodnej: Analizy ekonomiczne w
Ramowej Dyrektywie Wodnej Unii Europejskiej. Ocena ekonomicznego znaczenia użytkowania wód
Analiza kosztów funkcjonowania operatorów usług wodnych. Metody określania kosztów
środowiskowych i zasobowych. Ustalenie stopnia zwrotu kosztów usług wodnych
Forma zaliczenia: egzamin
Literatura:
Gromiec M.J., 2002: Polityka wodna Unii Europejskiej w Dyrektywie Ramowej 2000/60/UE i jej
implikacje dla Polski, Wyd. III zmienione, PZITS, Warszawa.
Cygler M., Miłaszewski R. (red.), 2008: Materiały do studiowania ekonomiki zaopatrzenia w wodę i
ochrony wód, Wyd. Fundacji Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok.
Miłaszewski R., 2003: Ekonomika ochrony wód powierzchniowych, Wyd. Ekonomia i Środowisko,
Białystok.
Wąsowicz M., 2000: Podstawy ekonomiki gospodarki wodnej, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa.
Wytyczne do przeprowadzenia analiz ekonomicznych w regionach wodnych dla potrzeb planów
gospodarowania wodami, Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
Nazwa modułu:
Zagadnienia powodziowe
Semestr
Rodzaj zajęć:
II
Wykład + ćwiczenia
Liczba godzin
25 W + 10 ćw
Prowadzący: dr Damian Absalon + Zespół (prof. dr hab. Stanisław Czaja, dr Mariusz Rzętała,
mgr Piotr Szewel, mgr inż. Artur Wójcik)
3
Opis: Wezbrania a powodzie. Typy genetyczne wezbrań. Parametry wezbrania. Przepływy
maksymalne o określonym prawdopodobieństwie pojawiania się. Charakterystyki zlewni a wezbrania.
Zabudowa hydrotechniczna a wezbrania. Metody oceny ryzyka powodziowego. Mapy ryzyka
powodziowego. Osłona przeciwpowodziowa. Zbiorniki przeciwpowodziowe. Metody magazynowania
fali powodziowej. Retencyjne przysposobienie zlewni. Dyrektywa Powodziowa. Modelowanie
zagadnień przeciwpowodziowych. Zarządzanie kryzysowe a powodzie.
Forma zaliczenia: egzamin
Literatura:
Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.: Hydrologia ogólna, PWN, 1993, II w. - 1996, III w. - 1999.
Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., Mikulski Z., 1994: Hydrometria. PWN. Warszawa.
Bryant E. A., 1991: Natural Hazards, Cambridge University Press.
Byczkowski A., 1996: Hydrologia. Wyd. SGGW, Warszawa.
Dubicki A., Słota H., Zieliński J., 1999: Monografia powodzi w dorzeczu Odry (lipiec 1997). IMGW,
Warszawa.
Dubicki A., Słota H., Zieliński J., 1999: Monografia powodzi w dorzeczu Wisły (lipiec 1997). IMGW,
Warszawa.
Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1997: Hydrologia stosowana. PWN. Warszawa.
Soczyńska U. (red.), 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa.
Nazwa modułu:
Gospodarowanie wodą na obszarach zurbanizowanych
Rodzaj zajęć:
Semestr
Wykład + ćwiczenia
II
Liczba godzin
20 W + 15 ćw
Prowadzący: Prof. UŚ dr hab. Andrzej Kowalczyk, dr Damian Absalon + Zespół (prof. dr hab.
Stanisław Czaja, dr Janusz Kropka, dr inż. Franciszek Pistelok, dr inż. Dorota SąkolSikora, dr inż. Wiktor Treichel, mgr inż. Artur Wójcik)
Opis: Wpływ miast na przekształcenie zasobów wodnych. Bilans wodny na terenach
zurbanizowanych. Górnictwo jako czynnik przekształcenia systemów wodnych oraz jako źródło
zaopatrzenia w wodę. Zaopatrzenie miast w wodę. Źródła zaopatrzenia. Systemy i ich funkcje. Ujęcia
wody. Technologie produkcji i dystrybucja wody. Kierunki zmian struktury zużycia wody. Monitoring
wód wodociągowych. Systemy kanalizacyjne. Systemy i technologie oczyszczania ścieków.
Utrzymanie cieków i infrastruktury hydrotechnicznej. Miasto jako system wodno-gospodarczy.
Gospodarka wodna zakładu przemysłowego. Pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie ścieków z
terenów miejskich i przemysłowych. Optymalizacja zaopatrzenia i dystrybucji wody.
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę
Literatura:
Mikulski Z., 1998: Gospodarka wodna, PWN, Warszawa.
K.W.F. Howard,. 2007: Urban Groundwater – Meeting the Challenge. Taylor & Francis. London.
Kowal. L. A., Bróż-Świderska M., 2007: Oczyszczanie wody. PWN, Warszawa.
Nawrocki J., Biłozor S., 2004: Uzdatnianie wody. PWN, Warszawa.
Żuchowicki W. (red.): Wodociągi i kanalizacja. Verlag Dashhöfer.
Kowalczyk A., Szczepański A.: 2008. Warunki eksploatacji ujęć wód podziemnych na obszarach
zurbanizowanych. W: Problemy wykorzystywania wód podziemnych w gospodarce komunalnej. Mat. na
XVII symp.nauk.techn. pt.: Zrównoważone gospodarowanie zasobami wód podziemnych na terenach
przekształconych antropogenicznie. Częstochowa 17-18 04. 2008.s.1-10
4
Nazwa modułu:
Hydroinformatyka i GIS
Rodzaj zajęć:
Semestr
Liczba godzin
Wykład + ćwiczenia
II
10 W + 25 ćw
Prowadzący: dr Damian Absalon + Zespół (dr Piotr Herbich, dr Bogusław Kazimierski, dr Magdalena
Matysik, dr hab. Janusz Michalak, mgr Piotr Szewel)
Opis: Definicje: geoinformacja, systemy informacji geograficznej, geomatyka. Źródła danych. Typy
danych i obiektów. Atrybuty danych geograficznych. System GPS. Raster i wektor. Topologiczny
model wektorowy. Cechy danych wejściowych do GIS. Warstwowa budowa systemu GIS. Bazy
danych – encja, rekord, pole, identyfikator. Typy strukturalne baz danych. Operacje na bazach danych.
Wizualizacje bazy danych. SQL – zadania i instrukcje. Numeryczny model terenu (NMT) – definicja,
sposoby reprezentacji powierzchni terenu. Źródła danych do NMT. Zastosowania NMT. Rodzaje
metadanych. Źródła błędów w GIS. Przegląd wybranych pakietów oprogramowania. Systemy GIS dawniej i dziś (systemy monolityczne, modułowe i infrastruktury). Geoinformacja w problematyce
gospodarki wodnej (przegląd problemów, zastosowań i produktów). Podstawy prawne i organizacja
baz danych ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kataster wodny. Hydrologiczne i
hydrogeologiczne bazy danych. Mapa hydrograficzna, mapa sozologiczna i mapa hydrogeologiczna
Polski. Modelowanie procesów gospodarki wodnej i systemów hydrologicznych oraz
hydrogeologicznych.
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę
Literatura:
Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2008: GIS. Obszary zastosowań. PWN, Warszawa.
Kistowski, M., Iwańska, M., 1997. Systemy informacji geograficznej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe,
Poznań
Kraak M.-J., Ormeling F., 1998: Kartografia. Wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa
Longley P. A., Goodchild M. F., Maguire D. J., Rhind D. W., 2006: GIS. Teoria i praktyka. Wydawn.
Naukowe PWN, Warszawa
Magnuszewski A., 1999: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa
Nazwa modułu:
Praca dyplomowa
Rodzaj zajęć:
Semestr
Seminarium
II
Liczba godzin
15 ćw
Prowadzący: Zespół
Opis: Praca dyplomowa będzie przygotowywana pod kierunkiem jednego z prowadzących zajęcia
w module odpowiadającym tematyce pracy.
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę
5