charakter pracy instalacji służącej do zgazowania biomasy
Transkrypt
charakter pracy instalacji służącej do zgazowania biomasy
CHARAKTER PRACY INSTALACJI SŁUŻĄCEJ DO ZGAZOWANIA BIOMASY A ASPEKTY EKONOMICZNE PROCESU GENERACJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ Autorzy: Jan Najser, Tadeáš Ochodek, Rafał Chłond („Rynek Energii” – nr 6/2009) Słowa kluczowe: zgazowanie biomasy, odnawialne źródła energii, kogeneracja, rentowność instalacji Streszczenie. W artykule przedstawiono instalacje do zgazowania biomasy opartej na nowym typie reaktora ze złożem stałym. Opracowana technologia w Energy Research Center na VŠB - Technical University w Ostrawie jako paliwo wykorzystuje pellety i zrębki jak również odpady z przemysłu drzewnego czy komunalnego. Przeprowadzone eksperymenty pozwoliły wyznaczyć podstawowe parametry instalacji takie jak: skład gazu generatorowego, zawartość zanieczyszczeń występujących w gazie, ciepło spalania oraz sprawność procesu konwersji biomasy. Drugą część artykułu stanowi analiza ekonomiczna instalacji opartej na zgazowaniu do produkcji energii elektrycznej. Wyznaczono w niej wskaźnik wartości bieżącej netto (NPV) i wewnętrzną stopę zwrotu (IRR). 1. WPROWADZENIE Biomasa jest obecnie jednym z najbardziej obiecujących odnawialnych źródeł energii w krajach Unii Europejskiej. Biomasa to części organiczne, odpady, pozostałości rolnicze (roślinne i zwierzęce), odpady leśne i pochodzące z przemysłu rolno-spożywczego oraz odpady komunalne i przemysłowe. Wysokosprawna generacja energii elektrycznej z biomasy dzięki wysokotemperaturowemu procesowi jest przyjazna dla środowiska. Z lokalnego punktu widzenia, energia z biomasy jest najbardziej atrakcyjną formą dla małych i średnich producentów. Tradycyjne procesy spalania wytwarzają tylko ciepło. W przypadku skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej natomiast, konieczne jest zastosowanie procesu zgazowania jako pierwszego etapu konwersji biomasy, a następnie wykorzystanie powstałego gazu generatorowego jako paliwa w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania czy w małych turbinach. Ta sama procedura może być zastosowana dla określonych odpadów zawierających palną materię. Gazy powstałe w zgazowaniu biomasy zawierają zanieczyszczenia, które uniemożliwiają ich bezpośrednie wykorzystanie. Realizowany projekt zgazowania biomasy skupiony jest na wytwarzaniu gazu generatorowego w reaktorze ze złożem stałym o wysokiej czystości (rys. 1). Jakość gazu została oceniona pod względem wykorzystania paliwa w jednostkach kogeneracyjnych wyposażonych w silnik tłokowy. 2. TECHNOLOGIA ZGAZOWANIA – INSTALACJA PILOTAŻOWA Współcześnie istnieje wiele różnych jednostek do zgazowania, generatorów gazu, opartych na różnych koncepcjach zgazowania (ze złożem stałym, fluidalnym czy o większych mocach strumieniowych). Taka różnorodność rozwiązań pozwala na wykorzystanie paliw o różnej gęstości, granulacji, wilgotności czy zanieczyszczeniu. Główną przyczyną dużej różnorodności urządzeń jest fakt, że każde z nich ma zarówno swoje mocne jak i słabe strony. W odniesieniu do zapotrzebowania na paliwo, konsumpcji, wymagane są mniejsze jednostki rzędu 100 do 200 kW, tak, aby ilość wytwarzanej energii elektrycznej odpowiadała zapotrzebowaniu danej firmy [6]. Jednostki te, które w pełni spełniałyby podstawowe wymagania przemysłu drzewnego (tartaków) i innych firm, nie są jeszcze dostępne, komercyjne. Z tego powodu, w 2007 roku w Energy Research Center w Ostrawie została wybudowana pilotażowa instalacja do zgazowania biomasy oparta na generatorze o mocy 100 kW. Na bazie tej jednostki prowadzone są badania nad rozwojem technologii zgazowania biomasy w podciśnieniowym reaktorze ze złożem stałym, nastawione na powstanie komercyjnej instalacji do produkcji energii elektrycznej o mocy 100 kW. Paliwo (pellety, zrębki, rys. 2) nasypywane jest do zasobnika paliwa, skąd za pomocą podajników ślima-kowych transportowane jest do reaktora. Proces dostarczania paliwa jest ciągły co wpływa na nieprze-rwaną pracę złoża, nie powodując okresowych zmian składu generowanego gazu jak to bywa obecnie w reaktorach z górnym podawaniem paliwa. Jako czynnik zgazowywujący wykorzystywane jest powietrze atmosferyczne. Medium w procesie podgrzewane jest do temperatury 450°C, co wpływa na podniesienie efektywności procesu zgazowania. Stałość parametrów regulowana jest na podstawie pomiaru temperatury TI4 w złożu w reaktorze za pomocą ilości dostarczanego do procesu paliwa (rys. 3). Powstały gaz generatorowy opuszcza urządzenie w górnej jego części, przechodząc następnie przez cyklon. Następuje tutaj separacja większych cząstek pyłu i węgla drzewnego unoszonych z gazem. Gaz następnie poddawany jest procesowi katalitycznego rozkładu wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w reaktorze dolomitowym [1, 5]. Proces oczyszczania oparty jest na dolomicie, który poddawany jest kalcynacji przy temperaturach 900°C (rys. 4). Złoże w reaktorze wymieniane jest w sposób ciągły, utrzymując wymagany przedział straty ciśnienia mierzonej przed i za reaktorem dolomitowym. Przed wprowadzeniem gazu do jednostki kogeneracyjnej, gaz musi zostać schłodzony do temperatury około 30°C. Wymagania te spowodowane są parametrami silnika i obecnością pary wodnej. Przeprowadzone eksperymenty pozwoliły wyznaczyć skład gazu, zawartość smół, pyłu, sprawność procesu generacji gazu generatorowego oraz pozostałych parametrów związanych z pracą instalacji. 2.1. WŁAŚCIWOŚCI PALIWA Typ paliwa pellety (zrębki) Wartość opałowa 18 86 MJ/kg Zawartość wilgoci 7,0 % Popiół Ad 0,7 % Lotne części paliwa Vd 77,2 % Węgiel związany 22 1 % Gęstość objętościowa 720 kg/m-3 Rozmiar (szerokość x długość) 6x10-30 mm Skład chemiczny biomasy C H O N S 47 87 % 6,41 % 45,62 % 0,1 % 0,01% masy 2.2. Podstawowe parametry procesu zgazowania biomasy Energia cieplna Współczynnik ilości powietrza n Temperatura gazu Wydajność 100 kW 0,4 – 0,5 750-1100 °C 70 mn3/h Skład powstałego gazu: mieszanka palna CO2, H2, N2, CO, CH4 CO2 - 15% Vol. H2 - 14 % Vol. N2 - 50 % Vol. CO - 18 % Vol. CH4 - 3 % Vol. O2 – 0,0 % Vol. Ciśnienie projektowe 5 kPa Sprawność wytwarzania gorącego gazu (obliczona z bilansu energetycznego generatora) 86,41 %. 2.3. Analiza parametrów pracy Generator gazu został zaprojektowany jako reaktor pracujący w trybie autotermicznym. Obecnie jako czynnik zgazowywujący wykorzystywane jest powietrze atmosferyczne, jednak w przyszłości dla podniesienia wartości opałowej wytwarzanego gazu będą wykorzystywane jeszcze takie media jak para wodna, tlen czy ich mieszaniny. Obecnie zapotrzebowanie procesu zgazowania na powietrze kształtuje się na poziomie n = 0,4 - 0,5. W reaktorze zainstalowanych jest kilka czujników pomiaru temperatury i ciśnienia panującego w generatorze. Pozwala to na dokładną kontrolę procesu zgazowania. Wewnętrzną konstrukcję urządzenia stanowi wkładka ceramiczna wytrzymująca temperatury rzędu do 1300°C, co umożliwia prowadzenie prób dla różnych wartości parametrów. Pomiar składu gazu prowadzony był dla założonych i ustabilizowanych wartości temperatur złoża w reaktorze. Gaz odbierany był do tedlarów. Na rys. 5 przedstawiono wartości stężenia dla poszczególnych wartości temperatur. Stabilność pracy reaktora była weryfikowana niezmiennością temperatury TI4. Przeprowadzone analizy składu gazu za pomocą metody chromatograficznej pozwoliły również określić skład wyższych węglowodorów, tlenowców i BTX (ang. Benzene-Toluene-Xylenes) [9]. Na rys. 6 przedstawiono zawartość tych składników w gazie generatorowym dla różnych poziomów temperatur w reaktorze. Określenie koncentracji poszczególnych składników pozwoliło na wyznaczenie wartości ciepła spalania, które dla temperatury 750°C wynosiło 8,8 MJ/mn3 a wraz z jej wzrostem do 1100°C wartość obniżyła się do poziomu 4,3 MJ/mn3. Wzrost temperatury w generatorze umożliwia skuteczne zmniejszenie zawartości substancji smolistych, jednakże obniża parametry energetyczne gazu. Aby osiągnąć wymagany limit wartości 50 (10) mg/mn3 substancji smolistych, określany jako wartość "bezpieczna" dla prawidłowego działania silników spalinowych, temperatura w generatorze musiałaby zostać podniesiona do poziomu 1115°C. Powoduje to jednak spadek ciepła spalania do poziomu 4,0 MJ/mn3. Prowadzenie procesu w tak wysokiej temperaturze skutkuje również zaistnieniem problemu topnienia popiołu i tworzenia się lotnych związków metali alkalicznych w wymiennikach ciepła [2]. Z przeprowadzonych badań wynika, że optymalna temperatura procesu zgazowania mieści się w zakresie 800-850°C. Jest to kompromis miedzy zawartością substancji smolistych a oczekiwanymi parametrami gazu generatorowego. 3. ANALIZA EKONOMICZNA Analiza ekonomiczna układu została opracowana na podstawie określonych nakładów inwestycyjnych. Wysokość i zmienność tych nakładów zależy od wielkości instalacji, jej lokalizacji, dostępu substratów oraz funkcji, jakie ma spełniać (generacja energii elektrycznej czy dodatkowo ciepła). Podstawowymi metodami oceny efektywności ekonomicznej są: metoda IRR (Internal Rate of Return – wewnętrzna stopa zwrotu) oraz NPV (Net Present Value – wartość bieżąca netto). Pozwalają one ocenić pojedyncze projekty inwestycyjne w oparciu o analizę zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Mają zastosowanie przy stałej stopie dyskonta w rozpatrywanym okresie. Dla celów analizy ekonomicznej wykorzystano wskaźniki efektywności inwestycyjnej: NPV, IRR, SPBT (Symply Pay Back Time – prosty czas zwrotu nakładów). SPBT oznacza czas potrzebny do odzyskania nakładów inwestycyjnych poniesionych na realizację przedsięwzięcia. Określa moment, gdy korzyści brutto zrównoważą poniesione nakłady. Wskaźnik NPV stanowi różnicę pomiędzy zdyskontowanymi przepływami pieniężnymi i nakładami początkowymi, wyraża się wzorem: gdzie: NPV - wartość bieżąca netto, CFt - przepływ pieniężny obliczony na koniec roku t, r - stopa dyskonta, t - bieżący rok eksploatacji, N- całkowita liczba lat eksploatacji. Przyjęto, że możliwy czas eksploatacji instalacji wykorzystującej proces zgazowania do produkcji energii elektrycznej będzie wynosić 15 lat. Założono stałą stopę dyskonta na poziomie 3,55%. W analizie określono przepływy gotówkowe wyznaczone w oparciu o wielkości: wydatków inwestycyjnych, przychodów ze sprzedaży energii elektrycznej (opcjonalnie świadectwa pochodzenia energii), kosztów operacyjnych, podatku od zysku, zmiany kapitału obrotowego, kosztów amortyzacji i wartości likwidacyjnej. Zależność tę można zapisać równaniem: CF = -Jo +Sn -(Kop + F + Kobr )+ A+ L gdzie: J0 - całkowity poniesiony nakład inwestycyjny (J0=Jw+Jk), Jw - część nakładów inwestycyjnych sfinansowana ze środków własnych, Jk - część nakładów inwestycyjnych sfinansowana z kredytów bankowych, Sn - wartość całkowitej sprzedanej produkcji netto (przychód netto), tzn. po odjęciu podatku VAT, K - koszty wytworzenia produkcji (w tym amortyzacja i odsetki od kredytu), A - amortyzacja środków trwałych, F – koszty finansowe (odsetki od kredytu), L - wartość likwidacyjna przedmiotu inwestycji. W analizie nie została uwzględniona pozycja wartości likwidacyjnej inwestycji, zmiany kapitału obrotowego jak również dotacji, które można by uzyskać dla takiego przedsięwzięcia. W obliczeniach przyjęto zerowe koszty paliwa do zasilania instalacji. Takie założenie jest oparte na tezie iż małe instalacje do wytarzania energii elektrycznej należy stawiać w miejscach z dostępem do paliwa, w których jest ono odpadem z różnego rodzaju procesów, a inwestor nie ponosi kosztów związanych z jego zakupem i transportem. 3.1. Warunki zakupu energii elektrycznej w Polsce i Republice Czeskiej Różnorodność rozwiązań prawnych i korzyści wynikających z generacji energii elektrycznej są ogromne i pozwalają na wybór spośród wielu różnych wariantów sprzedaży powstałego produktu. W tabeli 1 przedstawione zostały gwarantowane ceny zakupu energii elektrycznej i zielonych certyfikatów [4,7] przy generacji energii elektrycznej z różnych rodzajów biomasy w Republice Czeskiej. Tabela 1 Cena zakupu energii elektrycznej i zielonych certyfikatów Rodzaj biomasy Cena energii elektrycznej oddanej do sieci, zł/MWh (Kč/MWh)* rok 2008 rok 2009 Spalanie czystej biomasy (kat. 646 (4210) 689 (4490) O1) Spalanie czystej biomasy (kat. 501 (3270) 531 (3460) O2) Spalanie czystej biomasy (kat. 386 (2520) 394 (2570) O3) Zielone certyfikaty, zł/MWh (Kč/MWh)* rok 2008 449 (2930) rok 2009 452 (2950) 305 (1990) 294 (1920) 190 (1240) 158 (1030) * Wartości zostały przeliczone według średniego kursu walutowego prezentowanego przez NBP w grudniu 2008 roku. Prezentowany podział kategorii rodzajów biomasy: kategoria O1 - uprawiane roczne i wieloletnie rośliny energetyczne, trawy jak i szybko rosnące drzewa służące do celów energetycznych, kategoria O2 - odpad powstały w procesie pozyskiwania masy drzewnej (w tym liście i igły) jak i paliwa z nich powstałe, odpady z gospodarki komunalnej w parkach, przestrzeniach miejkich, kora drzewna i paliwa z niej wytworzone, produkty uboczne i odpady z produkcji roślin (słomy, pozostałości zbóż, kukurydzy niezdatnych do produkcji żywności), - kategoria O3 - trociny i wióry, biopaliwa z biomasy. W Polsce energia elektryczna oprócz innych miejsc sprzedawana jest na Towarowej Giełdzie Energii Na rys. 7 przedstawione zostały ceny skupu energii elektrycznej (IRDN-Indeks Rynku Dnia Następnego) z roku 2008 i pierwszego kwartału roku 2009 [8]. 3.2. Analiza efektywności ekonomicznej instalacji Analizie ekonomicznej poddana została instalacja o nominalnej wydajności 100 kWe, która została opracowana na podstawie instalacji prezentowanej w pierwszej części artykułu. Na podstawie cen wykupu energii elektrycznej i zielonych certyfikatów obliczone zostały dwa warianty: dla warunków polskich i czeskich. W tabeli 2 przedstawiono główne parametry przyjęte w analizie ekonomicznej dla badanej inwestycji, obowiązujące na stan z miesiąca grudnia 2008 roku. Uwagę należy zwrócić na sposób wyznaczania takich zmiennych jak akcyza czy koszty eksploatacyjne, które związane są z okresem ich wyznaczania. Zmienność zasad może w znaczący sposób wpływać na założenia przyjmowane do obliczać, co w konsekwencji może wpływać na efektywność ekonomiczną. Tabela 2 Zestawienie głównych parametrów przyjętych w analizie ekonomicznej Warunki polskie Cena paliwa, PLN/ton Cena sprzedaży energii elektrycznej, PLN/MWh Cena sprzedaży zielonych certyfikatów, PLN/MWh Nakłady inwestycyjne, PLN Oprocentowanie kredytu komercyjnego Okres spłaty kredytu komercyjnego Średnia ważona stopa dyskonta Czas pracy instalacji, h/rok Zainstalowana moc elektryczna, kW Warunki czeskie 0 264 0 689 (kat. O1) 0 531(kat. O2) 243 --- --- 1054000 5% 5 0,0355 6000 100 Wysokość stawki oferowanej za MWh zależy od rodzaju zastosowanego paliwa. Nawet jeżeli dostarczone do procesu paliwo będzie stanowiło zerowy koszt dla całej inwestycji, to i tak będzie ono wpływało na cenę skupu energii, która to zależy od jego rodzaju. Założony czas pracy i ilość produkowanej energii zostały przyjęte na niskim poziomie, a co za tym idzie, wpływ kosztów powstających w czasie eksploatacji będzie znaczący. Opracowane koszty i wygenerowane zyski (rys. 8) ze sprzedaży energii elektrycznej i/lub zielonych certyfikatów pozwoliły na przeprowadzenie analizy ekonomicznej i wyznaczenie okresu zwrotu poniesionych nakładów. W tabeli 3 przedstawione zostały główne wskaźniki ekonomiczne określające rentowność inwestycji. Tabela 3 Zestawienie wskaźników ekonomicznych dla procesu generacji energii elektrycznej Wartość zaktualizowana netto NPV Warunki polskie Warunki czeskie 302000 zł 436000 zł 1318000 zł 0,0729 11,5 89 zł 0,1425 7,88 270 zł Wewnętrzna stopa zwrotu IRR 0,0617 Prosty czas zwrotu SPB (rok) 12,36 Graniczna cena zakupu paliwa dla 62 zł NPV=0 4. WNIOSKI Zaprezentowany w niniejszym artykule reaktor ze złożem stałym do zgazowania biomasy jest urządzeniem w pełni nadającym się do zastosowań komercyjnych. Prace prowadzone nad generatorem w Energy Research Center w Ostrawie zbliżają całą instalacją do pełnej automatyzacji. Regulacyjny charakter pracy reaktora pozwala na płynną zmianę temperatury złoża od 750 do 1100°C. Zastosowana różna granulacja paliwa pokazała elastyczność generatora pod względem rodzaju dostarczanego paliwa. Dla podniesienia sprawności generacji procesu zastosowano wstępny podgrzew powietrza. W przyszłości proces ten będzie realizowany poprzez odzysk ciepła z gazu generatorowego. Powstały gaz składał się z następujących składników: koncentracja azotu wahała się od 45% przy 750°C do 56% w 1100°C, tlenku węgla od 29,5% do 17,5%, metanu od 4,5% do 1,0%, dwutlenku węgla od 8% do 13 %, a wodoru od 9% do 16% w zależności od temperatury. Wysokie ciepło spalania osiągnięte w procesie maleje ze wzrostem temperatury (od 8,8 MJ/m3 przy 750°C do 4,3 MJ/m3 w 1100°C). Zawartość substancji smolistych w gazie generatorowym, którą określano za pomocą metody chromatograficznej, oznaczono jako sumę substancji wysokowrzących powyżej temperatury wrzenia toluenu [9]. Wartość stężenia smoły zależna była od temperatury, a ta wahała się od 10,5 g/m3 przy 750°C do 0,3 g/m3 przy 1100°C. Przy temperaturach niższych niż 800 °C, jest to mieszanka drugorzędowych i trzeciorzędowych węglowodorów aromatycznych, a w temperaturze wyższej niż 1000°C, występują jedynie stabilne trzeciorzędowe węglowodory aromatyczne. Zmierzone wartości pokazały, iż generator jest w stanie pracować w stabilny sposób w różnych warunkach zgazowania paliw. Godnym uwagi jest fakt, że w odróżnieniu od innych typów reaktorów górnociągowych, proces zgazowania biomasy w generatorze jest w pełni kontrolowany, co wpływa na stabilny skład gazu na wylocie z generatora. Wnioski uzyskane z przeprowadzonej analizy ekonomicznej: - długi okres zwrotu poniesionych na instalację nakładów inwestycyjnych związany był z niską mocą generowaną przez układ; wraz ze zwiększeniem skali, poprawiają się parametry instalacji takie jak koszt jednostkowy produkcji energii, - ważnym elementem, który nie został uwzględ-niony w analizie jest ilość ciepła możliwego do uzyskania ze schładzania gazu jak i ciepła odzyskanego z chłodzenia jednostki kogeneracyjnej (ok. 143 kW ciepła), które może zostać wykorzystane do innych procesów technologicznych, - uwagę należy zwrócić na krótki czas pracy instalacji, gdzie po jego wydłużeniu możliwe będzie uzyskanie lepszych efektów ekonomicznych. Rozwój tej technologii daje możliwość na poprawy niezależności energetycznej podmiotów gospodarczych i zapewnienia źródeł energii w miejscach ze słabą infrastrukturą przesyłową. Pozwala na rozwiązanie problemu wykorzystywania odnawialnych źródeł energii i obniżenia emisji generowanych z paliw kopalnych. LITERATURA [1] Budzianowski W. M.: Role of Catalytic Technologies in Combustion of Gaseous Fuels. Rynek Energii 2009, nr 3. [2] Chrz V. a kol.: Zplyńování drevního odpadu pro náhradu ušlechtilých paliv a výrobu elektrické energie, ĆEA Praha, 1997. [3] Dílćí zprávy projektu (project preliminary report) „Kogenerace se zplyńováním biomasy (Cogeneration and Biomass Gasification)“ MPO-TANDEM CR c. FT-TA2/061 [4] Firt J.: Cenové rozhodnutí Energetického regulaćního úfadu c. 7/2007 ze dne 20. listopadu 2007, kterým se stanovuje podpora pro výrobu elektriny z obnovitelných zdrojů energie, kombinované výroby elektriny a tepla a druhotných energetických zdrojů. Energetický regulaćní úrad, 2007. [5] Maršák, J., Skoblja, S.: Uplatnění katalyzátorů pri odstaňování dehtu ze zplyńování biomasy (Employing Catalytic Agents for Tar Removal, 2002. [6] Tschalmoff T.: Untersuchungen zum Holzgasbetrieb von Otto-Gasmotoren im Leistungsbereich 100-2000 kW. IEA Seminar IC Engines for LCV-gas from biomass gasifiers, Zurich, 1997. [7] Výkupní ceny a zelené bonusy pro výrobu elektnny z biomasy, http://www.czrea.org/cs/energetika-a-legislativa-v-cr/cenove-rozhodnuti. [8] www.polpx.pl/main.php?lang=pl&okres=dzien&s_data=01%2F07%2F2009&index=223&sh ow=38. [9] www.eeci.net/results/pdf/Technical-Report-version-3_8-final.pdf Tar protocol. FUNCTIONING OF INSTALLATION FOR A BIOMASS GASIFICATION AND ECONOMIC ASPECTS OF ELECTRICITY GENERATION Key words: biomass gasification, renewable energy, cogeneration, profitability of the installation Summary. The article presents the biomass gasification installation based on a new type of up draft reactor with fixed bed. Developed technology in the Energy Research Center, the VŠB-Technical University of Ostrava use as fuel pellets, wood chips, wood industry and municipal wastes. Conducted experiments helped to determine the basic parameters of the installation as the composition of the gas, the content of contaminants present in the gas, heating value and efficiency of biomass conversion process. The second part of the article presents economic analysis based on the gasification installation producing electricity. There were set analysis parameters such as the rate of net present value (NPV) and internal rate of return (IRR). Tadeáš Ochodek, doc. inż. Jest kierownikiem Energy Research Center na VŠB-Technical University of Ostrava w Republice Czeskiej. Zainteresowania badawcze: współspalanie paliw, rozwój małych źródeł energii spalających paliwa stałe, niskoemisyjne techniki spalania w kotłach, pomiary emisji substancji szkodliwych z procesu spalania, racjonalne gospodarowanie energią. E-mail: [email protected]. Jan Najser, dr inż. Jest specjalistą w Energy Research Center na VŠB-Technical University of Ostrava w Republice Czeskiej. Zainteresowania badawcze: współpraca jednostki kogeneracyjnej z instalcją zgazowania, nisko i wysokotemperaturowe procesy zgazowania, katalityczne procesy rozkładu węglowodorów, technologie oczyszczania gazu. E-mail: [email protected]. Rafał Chłond, mgr inż. Jest specjalistą w Energy Research Center na VŠB-Technical University of Ostrava w Republice Czeskiej. Zainteresowania badawcze: obliczenia reaktorów i wymienników ciepła, analizy cieplno -przepływowe instalacji do zgazowania, suche metody oczyszczania gazu. E-mail: [email protected].