Samotne Ojcostwo

W strone ojca - portal o ojcostwie i ojcostwie w kryzysie
Samotne Ojcostwo
17.09.2008.
Od kilku lat rozważania dotyczące roli i kompetencji wychowawczych ojców znajdują z jednej strony coraz
więcej miejsca w mediach, publikacjach popularnych i w literaturze o charakterze naukowym, z drugiej
zaś strony, jest to temat, którego podejmowanie sprawia wiele trudności. Wynikają one głównie ze
stereotypowego podejścia do podziału ról i obowiązków w rodzinie, ale również, a może przede
wszystkim, z przeświadczenia sfeminizowanych sądów rodzinnych oraz części społeczeństwa o wyższych
kompetencjach rodzicielskich kobiet.
Przejawem tego podejścia jest chociażby znikoma ilość pozycji o charakterze empirycznym na ten temat
w literaturze pedagogicznej i psychologicznej. Dodatkową trudnością jest fakt, że ojcowie dość niechętnie
uczestniczą w badaniach z obawy przed ich stereotypową oceną i nieufnością co do intencji działań
badaczy.
Zainteresowanie problematyką samotnego ojcostwa wydaje się konieczne przede wszystkim ze
względu na zmianę pozycji matki w wyniku oddziaływania czynników ekonomicznych i społecznych oraz
stały wzrost rozwodów w Polsce.
Podejmując rozważania na ten temat nasuwa się pytanie w czym samotne ojcostwo ustępuje samotnemu
macierzyństwu.
Książka „Samotne ojcostwo” podejmuje właśnie kwestie kompetencji ojców, ich
przygotowania do pełnienia roli rodzicielskiej. Celem opracowania nie jest udowodnienie, że ojcowie są
lub nie są lepiej przygotowani do pełnienia roli rodzicielskiej niż matki, tym bardziej, że wiele badań
potwierdza kompetencje tych ostatnich. Chodzi o wskazanie, że przy podejmowaniu decyzji, kto z
rodziców ma być opiekunem dziecka powinno brać się pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka a
nie kierować się funkcjonującym nadal w naszym społeczeństwie tradycyjnym podziałem ról.
Zdaniem W. Stojanowskiej (2000, s.17) „funkcjonujące w świadomości społecznej nieprawidłowe
stereotypy dotyczące wywiązywania się z roli matki powodują, że matki nie chcą wyrazić zgody na
sprawowanie pieczy nad dzieckiem przez ojca [...] nawet wtedy, gdy zgodne byłoby to z interesem
dziecka i interesem osobistym rodziców.” Istotny jest również fakt, że ojcowie w sytuacji rozpadu
rodziny coraz częściej świadomie wyrażają chęć podjęcia opieki nad dzieckiem.
Omawiane opracowanie w części pierwszej zawiera bogatą i wnikliwą charakterystykę problemu
samotnego ojcostwa. Czytelnik może zapoznać się ze sposobami rozumienia ról rodzicielskich w świetle
wybranych teorii oraz
z przeobrażeniami tych ról w zmieniającym się świecie. Ponadto w
rozdziale tym zawarto najistotniejsze tezy dotyczące podstaw prawnych opieki nad dzieckiem oraz
przegląd badań polskich i zagranicznych na temat roli ojca w rodzinie, jego istoty
w procesie
wychowania i wpływu na rozwój osobowości dziecka.
Te teoretyczne rozważania stanowią dobre wprowadzenie w problematykę badawczą. W pracy
zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, opartego przede wszystkim na wywiadach z ojcami i
matkami po rozwodzie stanowiącymi grupę porównawczą. Dodatkowo dokonano analizy psychologicznej
na podstawie kwestionariusza E.S. Schaefera i R.Q. Bella do badania postaw rodzicielskich (Parent
Attitude Research Instrument), Inwentarza Samowiedzy oraz kwestionariusza Eysenck Personality
Questionnaire (Skala Impulsywności, Skłonności do Przygód i Empatii), autorstwa H.J. i S.B.G.
Eysencków.
Kolejne rozdziały opracowania o charakterze empirycznym poświęcone są prezentacji wyników badań
dotyczących sytuacji życiowej ojców po rozwodzie, osobowościowych komponentów przygotowania ojców
po rozwodzie do pełnienia ról rodzicielskich oraz kompetencji rodzicielskich w zakresie wiedzy,
umiejętności
i nawyków niezbędnych do zapewnienia dziecku warunków prawidłowego rozwoju.
Wskazano również na zależności między kompetencjami rodzicielskimi ojców
a cechami
osobowościowymi i postawami rodzicielskimi badanych ojców.
Zaprezentowane w omawianym opracowaniu wyniki badań wskazują na konieczność postrzegania roli
ojca i jego kompetencji wychowawczych nieco szerzej i wnikliwiej.
Na podstawie przeprowadzonych analiz sytuacja materialno-bytowa ojca po rozwodzie w porównaniu z
sytuacją rozwiedzionej matki jest lepsza. Podobne wyniki uzyskano również m.in. w badaniach S.
Lachowskiego (1984). Mimo zmieniającej się pozycji zawodowej kobiety nadal mężczyzna częściej pełni
kierownicze stanowiska, a co za tym idzie posiada wyższe dochody. Oczywiste jest, że sytuacja
materialno-bytowa nie powinna być podstawowym argumentem w przyznawaniu opieki nad dzieckiem
ale stworzenie odpowiednich warunków życia stanowi istotny i pomocny element procesu wychowania.
Ogólnie rzecz biorąc, można stwierdzić, że ojcowie po rozwodzie w porównaniu z matkami mają większe
możliwości zapewnienia odpowiedniej opieki od strony materialno-bytowej.
Jak już wspomniano podjęto próbę określenia i porównania z matkami osobowościowych aspektów
przygotowania ojców do pełnienia ról rodzicielskich. Biorąc pod uwagę stereotypowe podejście do
predyspozycji osobowościowych ważnych w procesie wychowania, wyniki badań wydają się interesujące.
http://wstroneojca.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 01:44
W strone ojca - portal o ojcostwie i ojcostwie w kryzysie
Na podstawie analizy danych uzyskanych dzięki zastosowaniu Inwentarza Samowiedzy, nie stwierdzono
istotnych różnic między ojcami i matkami. Ujawniła się jedynie tendencja, że rozwiedzeni ojcowie w
porównaniu do matek częściej stwierdzają, że są inteligentni, zdolni, twórczy i pomysłowi. Ponadto wraz z
wiekiem ojcowie stają się mniej ambitni, ale najbardziej pracowici są w okresie typowym dla
macierzyństwa (30-40 lat).
Mimo, że ojcowie charakteryzują się w świetle badań niższym poziomem empatii i mniej chętnie
eksponują swoje uczucia oraz częściej poszukują w swoim życiu nowych sytuacji, to jednak wraz z
wiekiem wykazują mniejsze chęci do zmian, a więc cenią ustabilizowaną sytuację życiową.
Dość potocznym stwierdzeniem jest, że ojcowie rzadziej od matek przyjmują prawidłowe postawy
rodzicielskie. Za badań jednak wynika, że nie ma istotnych różnic w tym zakresie. Jedynie ojcowie w
większym stopniu niż matki odczuwają obawę przed nadmiarem obowiązków domowych oraz
ograniczeniem kontaktów towarzyskich. Badania wykazały również brak istotnych rozbieżności w
poziomach kompetencji w zakresie wiedzy, umiejętności i nawyków potrzebnych do zapewnienia
prawidłowego rozwoju dziecka. Zaskakująca jest zwłaszcza tendencja wskazująca na to, że stosunkowo
większą liczbę ojców niż matek cechuje wysoki poziom umiejętności potrzebnych do zapewnienia dziecku
odpowiednich warunków rozwoju, natomiast w przypadku wiedzy pedagogicznej tendencja ta jest
odwrotna. Prowadzone badania ujawniły również pewne zależności między poziomem kompetencji a
wiekiem i wykształceniem badanych ojców i matek.
Ze względu na fakt, że opiekę nad dzieckiem sprawują badane matki, to wiedza ojców na temat
wychowania w przeciwieństwie do matek ma charakter teoretyczny i nie przekłada się na konkretne
czynności opiekuńczo-wychowawcze. Nie oznacza to jednak, że ojcowie nie potrafią zapewnić dziecku
odpowiedniego sposobu odżywiania, ubrania czy higieny, zorganizować wspólnie z dzieckiem czasu
wolego.
Zaprezentowane wyżej wybrane wyniki badań dotyczące przygotowania ojców do pełnienia roli
rodzicielskiej, a omówione szczegółowo w książce „Samotne ojcostwo”, jak już
wspomniano, nie mają na celu dowodzić umniejszać roli matki
w procesie wychowawczym, gdyż jest
ona niepodważalna. Wskazują one raczej na konieczność zwrócenia uwagi społeczeństwa na możliwości i
chęć zaangażowania się ojców w proces wychowawczy. Sądy rodzinne przy orzekaniu praw opieki nad
dzieckiem rozwiedzionym rodzicom powinny dokonywać głębszej analizy sytuacji życiowej, cech
osobowościowych i kompetencji obojga rodziców. Należy pamiętać, powołując się na brytyjskie wyniki
badań D. Hilla (1998, s.20), że mężczyźni mogą być równie dobrzy, albo równie źli, w opiekowaniu się
dziećmi, czy też amerykańskie G.L. Greifa (1995), które wykazały, że samotni ojcowie mimo konieczności
łączenia roli zawodowej z rodzinną, potrafią wypracować sprawnie funkcjonujący ze względu na dobro
dziecka styl życia. Tym bardziej, że problem łączenia pracy zawodowej
i pieczy nad dzieckiem
dotyczy współcześnie również samotnie wychowujących matek.
Omawiane opracowanie pozwala spojrzeć na rolę i kompetencje rodzicielskie ojców nieco szerzej, może
zatem stanowić materiał pomocny w praktycznych sytuacjach związanych z problemami ojców samotnie
wychowujących dzieci czy też ojców starających się o przyznanie opieki nad dzieckiem.
Literatura:
Hill D. (1998), Mężczyźni, tłum. K. Bober, Warszawa.
Lachowski S. (1984), Sytuacja społeczno-ekonomiczna ojców samotnie wychowujących dzieci,
„Problemy Rodziny”, nr 5.
Stojanowska W. (2000), Władza rodzicielska pozamałżeńskiego i rozwiedzionego ojca, Studium
socjologiczno-prawne, Warszawa.
Autor: Dr Anna Dudak jest pracownikiem Zakładu Andragogiki, Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS w
Lublinie
Wszelkie prawa zatrzerzone, przedruk całości lub skrótów wyłącznie za zgodą redakcji
www.wstroneojca.pl
http://wstroneojca.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 01:44