Prestiż zawodów medycznych w opinii lekarzy

55
Sesja tematyczna IX
Prestiż zawodów medycznych w opinii lekarzy
Prestige of medical professions in opinion of doctors
Igor Szwiec, Leszek Wdowiak, Beata Pawka, Piotr Dreher
Katedra i Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia AM w Lublinie, 20-093 Lublin, ul. Chodźki 1
Lubelskie Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie, 20-080 Lublin, ul. Niecała 7B.
Research concerned prestige of the professions which are carried out by the
group of respondents - doctors. The stage of accumulation of an empirical
material proceeded two years - from April 2004 by April, 2006. General
number (355) of the filled anonymous questionnaires made empirical base to
further analyses.
It has been applied modification of a classical method of research of
hierarchy of appeal of the professions entered by Adam Sarapata, receiving a
triad of the most worthy, in opinion of respondents, professions.
The main purpose of the research was an identification the group of the
respondents who are not recognizing their profession enough prestigious or
worthy, and detecting the psychosocial factors, coexisting with such negative
attitude towards a medical profession.
Questionnaires have allowed obtaining data concerning demographic, socioprofessional and marital status. Demographic changeable: gender, age.
Socio-professional ones: professional title, a scientific degree, a place and
year of medical University graduation, size of district of residing, area of
specialization, number of specialization, an accessory to scientific and
professional societies, the form of performance of a profession (public / not
public clinic, individual / group medical practice, scientific researches in
medical institution, number of forms of performance of a profession; the
status in a workplace, political sympathies and supported political groups,
declared attitude to religion; declared acquaintance of languages. Family
factors: education and professional group of the father, education and
professional group of mother, number of persons on a facility house;
declared level of prosperity. Psychological factor: cognitive style.
Keywords: prestige of profession, doctors, psychosocial factors
Badanie dotyczyło prestiżu zawodu, wykonywanego przez grupę
respondentów- lekarzy. Etap gromadzenia materiału empirycznego trwał dwa
lata – od kwietnia 2004 do kwietnia 2006 roku. Ogólna liczba
355 wypełnionych kwestionariuszy anonimowych ankiet stanowiła bazę
empiryczną do dalszych analiz.
Zastosowano modyfikację klasycznej metody badania hierarchii atrakcyjności
zawodów, wprowadzonej przez Adama Sarapatę, uzyskując triadę
najatrakcyjniejszych, w opinii respondentów, profesji.
Właściwym celem przeprowadzonego badania było wyodrębnienie grupy
respondentów, nieuznających wykonywany zawód za prestiżowy czy
atrakcyjny, oraz poznanie czynników psychospołecznych, koincydujących
z taką negatywną postawą wobec wykonywanego zawodu medycznego.
Narzędzie badawcze pozwoliło uzyskać dane dotyczące demograficznych,
społeczno-zawodowych oraz rodzinnych zmiennych niezależnych.
Demograficzne: płeć, grupa wiekowa. Społeczno-zawodowe: posiadany tytuł
zawodowy, stopień naukowy, miejsce i rok ukończenia AM, wielkość
miejscowości zamieszkiwania, specjalizacja oraz liczba posiadanych
specjalizacji, przynależność do towarzystw naukowych i zawodowych, forma
wykonywania zawodu (publiczny / niepubliczny ZOZ, indywidualna / grupowa
praktyka lekarska, praca naukowa na uczelni medycznej), liczba form
wykonywania zawodu; status w miejscu pracy (pracownik; członek spółdzielni
lekarskiej, wykonawca umowy cywilno-prawnej), sympatie polityczne
i popierane grupy polityczne, deklarowany stosunek do religii; deklarowana
dobra znajomość języków. Rodzinne: wykształcenie i grupa zawodowa ojca,
wykształcenie i grupa zawodowa matki, liczba osób w gospodarstwie
domowym; deklarowany poziom zamożności. Psychologiczne: styl
kognitywny.
Słowa kluczowe: prestiż zawodu, lekarze, czynniki psychospołeczne
56
Środowisko człowieka a jego zdrowie
Uregulowania prawne i etyczne zawodu pielęgniarki i położnej
a wybór kierunku kształcenia
Legal and ethical regulations concerning nurses and midwives’ profession
and the choice of faculties
Lucyna Boratyn-Dubiel, Monika Binkowska-Bury, Zdzisława Chmiel-Połeć
Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski, 35-328 Rzeszów, ul Warzywna 1
Nursing and midwifery are professions where a man is the object and at the
same time the subject of their activities. As they are independent professions
they have legal regulations which contain rules of performing them. These
regulations are the following: Nurses and Midwives Act, regulation of the
Minister of Health and Social Care on the range of duties for nurses and
midwives, Nurses and Midwives’ Autonomy Act and Health Care Centres Act.
Apart from some legal regulations these professions have some ethical
norms in the Work Ethics Code, which is a collection of logically ordered
moral noms necessary for good work performance.
The aim of this study was to try to answer the question if the fact that the
nurses and midwives’ professions have legal and ethical regulations
influences the decision of choosing nursing and midwifery as faculties.
663 students were assessed in this study between 2004 and 2006. 462
students (69,7%) were representatives of nursing and 201 students (30,3%)
were representatives of midwifery. They were second and third year students
and the choice was deliberate.
The study was done by means of an opinion poll using a new oryginal type of
Survey Questionnaire. To present the results statistically and to compare the
average results in the studied groups the analysis variance ANOVA was used.
The study showed that most of the students knew the legal regulations
concerning the nurses and midwives’ professions but more than a half of
them did not know the Deontological Code. The lack of knowledge of the
Deontological Code did not influence the students’ choice of faculty. One third
of the students of nursing stated that the fact that there are legal and ethical
regulations concerning these jobs had little influence on the choice of these
faculties, but for one third of the students the fact was of some importance.
Key words: students of nursing, students of midwifery, motivating factors,
education.
Pielęgniarstwo i położnictwo to zawody, gdzie przedmiotem, a jednocześnie
podmiotem ich działania jest drugi człowiek. Jako zawody samodzielne
posiadają określone uregulowania prawne, zawierające warunki i zasady ich
wykonywania. Zaliczamy do nich: Ustawę o zawodach pielęgniarki i położnej,
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie zakresu
czynności wykonywanych przez pielęgniarkę i położną samodzielnie, Ustawę
o samorządzie pielęgniarek i położnych oraz Ustawę o Zakładach Opieki
Zdrowotnej. Oprócz uregulowań prawnych zawody te posiadają normy
etyczne zawarte w Kodeksie Etyki Zawodowej, który jest zbiorem logicznie
uporządkowanych norm moralnych, sprzyjających dobremu wykonywaniu
zawodu.
Celem pracy była próba odpowiedzi na pytanie czy fakt posiadania prawnych
i etycznych uregulowań zawodów pielęgniarki i położnej wpływa na decyzję o
podjęciu kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo.
Badaniami przeprowadzonymi w latach 2004-2006 objęto grupę 663
studentów z czego 462 osoby (69,7%) studiowało kierunek pielęgniarstwo i
201 (30,3%) położnictwo. Dobór osób do próby badawczej był celowy.
Badane osoby były studentami studiów stacjonarnych(dziennych).
Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem
techniki autorskiego Kwestionariusza Ankiety. W opracowaniu statystycznym
w celu porównania wartości przeciętnych w badanych grupach zastosowano
analizę wariancji ANOVA.
Badania wykazały, że większość studentów znała prawne uregulowania
zawodów pielęgniarki i położnej jednak ponad połowa nie znała Kodeksu
Deontologicznego Brak znajomości Kodeksu deontologicznego nie miał
znaczenia dla studentów w przypadku wyboru kierunku kształcenia. Jedna
trzecia studentów pielęgniarstwa uznała ,że istnienie prawnych i etycznych
uregulowań w tym zawodzie miało niewielki wpływ na wybór tego kierunku
kształcenia, natomiast dla jednej trzeciej studentów położnictwa miały średnie
znaczenie.
Słowa kluczowe: studenci
motywacyjne, kształcenie
pielęgniarstwa,
położnictwa,
czynniki
57
Etyczne i prawne problemy medycyny
Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na zabieg operacyjny –
regulacje prawne a opinie pacjentów szpitala klinicznego
Patient’s right to give informed consent to operative procedure
– legal regulations and the opinion of hospitalised patients
Urszula Barbara Kulikowska, Jacek Antoni Piątkiewicz, Andrzej Szpak, Dorota Huzarska
Zakład Zdrowia Publicznego, Akademia Medyczna w Białymstoku, 15-103 Białystok, ul. I Armii Wojska Polskiego 2/2
The right to give or not to give consent to medical intervention is one of the
basic patient’s rights. It emerges from such human rights as the right to selfdetermination and the right of personal freedom. The consent to operative
procedure has a significant meaning, which is connected with the increased
risk for the patient in this situation. The informed consent of a patient is a
decisive determinant of patient’s rights observance.
Legal guarantee to give consent to medical intervention is presented in many
legal acts, among others in the article 19 paragraph 1 point 3 of the Act on
Health Care Institutions from the 30th of August 1991 and in the article 32 of
the Act on Medical Profession from the 5th of December 1996.
The aim of this study was to analyse the knowledge of patient’s rights among
hospitalised patients, the procedures of the acquisition of the patient’s
informed consent to the medical intervention with increased risk, the
description of kinds and content of information given by doctors to the
patients before their consent, and the evaluation of rights observance in the
procedure of obtaining the consent to the medical intervention.
The study was performed on a group of 198 hospitalised patients, including
105 patients of the Invasive Cardiology Clinic and 50 patients from the
Cardiosurgery Clinic. The interview was performed with the use of the
questionnaire, prepared by the authors’, containing 24 questions concerning
consent and 4 questions concerning basic sociometric data. The interview
contained questions concerning the information given to patients, the time to
give the opinion, the way of giving consent and the question about the
knowledge of their rights by the patients.
The study showed that among patients the knowledge of patient’s rights is
inadequate, and the patients are not very interested to know their rights, what
they explained with their serious illness and lack of time. The main sources of
information about patient’s rights are mass-media, not doctors or nurses. The
information that was given to the patients before the intervention was often
insufficient, so in many cases caused that the correct fully informed consent
could not be accepted. Also, in case of an intervention with increased risk, the
informed written consent not always was gained, which should be obligatory
due to the legal regulations.
In both clinics the information where in the hospital the Charter of Patients’
Rights is available was not given to the patients.
In conclusion it has been stated that in the hospital where the study has been
performed the legal regulations concerning patient’s rights are not fully
obeyed, especially the patient’s right to give the informed consent to the
medical intervention. Medical staff should inform the patients about their
rights. The training of medical personnel in the health care law is sorely
needed, especially about in the patient’s rights.
Key words: patients’ rights, informed consent, operative procedure, health
care law
Prawo do wyrażenia zgody lub jej odmowy na interwencję medyczną jest
jednym z podstawowych praw pacjenta. Wynika ono z takich praw człowieka
jak prawo do samodecydowania i prawo do wolności osobistej. Szczególne
znaczenie ma zgoda na zabieg operacyjny, z zasady związany z ryzykiem dla
pacjenta. Świadoma zgoda poinformowanego pacjenta na dokonanie zabiegu
jest wyznacznikiem przestrzegania praw pacjenta.
Gwarancja prawa do wyrażenia zgody na interwencję medyczną zawarta jest
w aktach prawnych, w tym w szczególności w art. 19 ust. 1 pkt 3 Ustawy
z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, w Ustawie z dnia
5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Celem pracy było przeanalizowanie znajomości praw pacjenta wśród
pacjentów szpitala klinicznego, procedury uzyskiwania zgody pacjentów na
zabieg o podwyższonym ryzyku, zbadanie rodzaju i ilości informacji
przekazywanej przez lekarzy pacjentom przed podjęciem przez nich decyzji
o zgodzie na zabieg, a w konsekwencji ocena stosowania przepisów
w zakresie regulacji prawnych dotyczących zgody na zabieg operacyjny.
Badanie przeprowadzono wśród 198 pacjentów samodzielnego publicznego
szpitala klinicznego, w tym 105 pacjentów Kliniki Kardiologii Inwazyjnej oraz
50 pacjentów Kliniki Kardiochirurgii. Wywiad przeprowadzono przy użyciu
autorskiego kwestionariusza, składającego się z 24 pytań dotyczących zgody
oraz 4 pytań o podstawowe dane socjometryczne. Wywiad zawierał pytania na
temat przekazywanej pacjentom przez lekarzy informacji, czasu, jaki dano
chorym na podjęcie decyzji, sposobu wyrażenia zgody na zabieg oraz pytania
sprawdzające stopień znajomości praw pacjenta wśród pacjentów szpitala.
Przeprowadzone badania wykazały, że wśród pacjentów występuje
niewystarczająca znajomość praw pacjenta, co więcej chorzy nie przejawiają
potrzeby poznania tych praw, co wyjaśniali brakiem czasu i ciężką chorobą.
Główne źródło informacji o prawach pacjenta dla badanych stanowiły media,
a nie lekarze lub pielęgniarki. Informacja przekazywana chorym przed
zabiegiem była często informacją niepełną, w związku z czym, w wielu
przypadkach wyrażanej przez pacjentów zgody nie można uznać za świadomą
zgodę poinformowanego pacjenta. Ponadto na zabiegi i badania
o podwyższonym ryzyku nie w każdym przypadku żądano zgody pisemnej,
która jest wymagana w świetle obowiązujących przepisów prawa.
W obu klinikach żaden z pacjentów nie uzyskał informacji o tym, w którym
miejscu na terenie szpitala znajduje się Karta Praw Pacjenta.
W związku z powyższym stwierdzić należy, że w badanym szpitalu nie w pełni
są stosowane przepisy prawne dotyczące praw pacjenta, w tym
w szczególności prawa do wyrażenia świadomej zgody na interwencję
medyczną.
Potrzebne są działania, zwłaszcza ze strony personelu medycznego,
informowania pacjentów o ich prawach. Ponadto wskazane byłoby
organizowanie szkoleń personelu w zakresie prawa medycznego,
w szczególności zagadnień praw pacjenta.
Słowa kluczowe: prawa pacjenta, zgoda, zabieg operacyjny, prawo ochrony
zdrowia
l
58
Środowisko człowieka a jego zdrowie
Badania pracowników do celów sanitarno-epidemiologicznych
w świetle przepisów prawa – analiza historyczna i stan aktualny
Medical examinations of working subjects according to the sanitary-epidemiological
requirements in the light of legal regulations – historical analysis and present state
Jacek Antoni Piątkiewicz, Andrzej Szpak, Dorota Huzarska
Zakład Zdrowia Publicznego, Akademia Medyczna w Białymstoku, 15-103 Białystok, ul. I Armii Wojska Polskiego 2/2
One of the most crucial problems of health security of working subjects is to
assure the proper conditions of work protecting workers from the infection
spreading microorganisms, which are etiological factors of infectious
diseases. For many years this problem was regulated by legal acts,
introducing the obligation of medical sanitary-epidemiological examinations,
aimed at identification of potential sources of infection, what subsequently led
to the temporary exclusion of a worker from work.
The aim of this study was to analyse the changing regulations concerning
medical sanitary-epidemiological examinations in the last 50 years. The
analysis included especially the ordinance of the Minister of Health from the
29th of August 1958 concerning health conditions which are needed due to
sanitary – epidemiological requirements for some kinds of workers; the
ordinance of the Minister of Health from the 30th of March 1971 concerning
disease states, which are contraindications to some kinds of work connected
with food production and food trade; the ordinance of the Minister of Health
from the 18th of December 2002 concerning medical examinations due to
sanitary-epidemiological requirements; the ordinance of the Minister of
Health from the 6th of March 2003 concerning kinds of medical and laboratory
examinations to which the workers in these kinds of work or students
prepared to these kinds of work should be subjected; the ordinance of the
Minister of Health from the 2nd of February 2006 concerning medical
examinations according to sanitary-epidemiological requirements.
The analysis covered: the kinds of diseases, which pose epidemiological
threat, kinds of medical examinations according to sanitary-epidemiological
requirements, kinds of professions which have the obligation of periodical
medical examinations and the procedure of these examinations.
As a result of the performed analysis we can draw the following conclusions:
legal regulations concerning medical sanitary-epidemiological examinations
and requirements have changed many times, especially during last 6 years;
the transparency and coherence of present legal regulations is nonsufficient,
there are many legislation gaps.
The last change introduced by the ordinance of the Minister of Health from
the 2nd of February 2006 has caused very significant reduction of the number
of examinations needed.
Taking into consideration that the examinations according to medical
sanitary-epidemiological requirements concern a more than one million
people population in Poland, the uncertainty about proper use of existing
legal regulations and the lack of coherence of these regulations may cause
the diminution of health security of workers and increase the threat of
epidemics.
Jednym z istotnych problemów bezpieczeństwa zdrowotnego pracowników
jest zapewnienie warunków pracy chroniących ich przed przenoszeniem
zakażenia drobnoustrojami, będącymi czynnikami etiologicznymi chorób
zakaźnych. Od wielu lat problem ten regulowały przepisy, wprowadzające
obowiązkowe badania do celów sanitarno-epidemiologicznych, które miały na
celu rozpoznanie u pracowników źródeł infekcji, co z kolei wiązało się
z wyłączeniem ich od wykonywania pracy.
Celem pracy jest analiza zmieniających się przepisów prawnych dotyczących
badań do celów sanitarno-epidemiologicznych na przestrzeni ostatnich
pięćdziesięciu lat. W ramach tej analizy uwzględniono w szczególności:
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie
warunków zdrowia wymaganych ze względów sanitarno-epidemiologicznych
od osób wykonujących niektóre zajęcia zarobkowe, rozporządzenie Ministra
Zdrowia i Opieki Zdrowotnej z dnia 30 marca 1971 r. w sprawie stanów
chorobowych stanowiących przeciwwskazania do wykonywania niektórych
czynności z zakresu produkcji środków spożywczych oraz obrotu nimi,
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie badań
lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych, rozporządzenie Ministra
Zdrowia z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie rodzajów badań lekarskich i
laboratoryjnych, którym podlegają osoby podejmujące lub wykonujące prace,
przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne
osoby, lub kształcące się do wykonywania tych prac, rozporządzenie Ministra
Zdrowia z dnia 2 lutego 2006 r. w sprawie badan do celów sanitarnoepidemiologicznych.
Analizą objęto: rodzaje chorób stanowiących zagrożenie epidemiczne, rodzaje
badań do celów sanitarno-epidemiologicznych, zawody osób objętych
obowiązkiem badań, procedurę przeprowadzania badań.
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono: wielokrotne zmiany
przepisów prawnych dotyczących badań do celów sanitarnoepidemiologicznych, zwłaszcza w ostatnich 6-ciu latach, brak spójności i
przejrzystości w obowiązujących przepisach prawnych, istnienie w pewnych
okresach luk prawnych.
Ostatnia zmiana wprowadzona rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia
2 lutego 2006 r. spowodowała bardzo znaczne zmniejszenie liczby
wykonywanych badań.
Biorąc pod uwagę, że badania do celów sanitarno-epidemiologicznych
dotyczą populacji przekraczającej milion osób w Polsce, istniejąca
niepewność co do stosowania tych przepisów i ich niespójność mogły
wpłynąć na obniżenie bezpieczeństwa zdrowotnego pracowników i zwiększyć
zagrożenie epidemiczne.
Key words: sanitary-epidemiological examinations, health care law
Słowa kluczowe: badania do celów sanitarno-epidemiologicznych, prawo
ochrony zdrowia
59
Etyczne i prawne problemy medycyny
Karne i cywilne konsekwencje błędów medycznych
Penal and civilian consequences of medical errors
Jakub Trnka1), Robert Susło1), Jarosław Drobnik2), Radosław Jadach3)
1)
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej AM we Wrocławiu, Wrocław, ul. Mikulicza-Radeckiego 4
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej AM we Wrocławiu
3)
Katedra Periodontologii AM we Wrocławiu
2)
The subject matter of the medical error appears more and more often in
media and unfortunately also on the job of organs of pursuing and authorities
the administration of justice. Consists there on many factors. The indubitable
influence, the more and more higher consciousness has and the education of
patients whom better and better are well-informed in being vested to them
rights and manners of the treatment. A second factor is the financial stymie of
medical organizational of agencies of the medical service. From the
experience of the Forensic Medicine Medical University in Wroclaw, where
one surrenders the analysis cases of suspicions of committing of the medical
error results that grows larger yearly the number of such cases. Such
steered matters are to the our Institution by Public prosecutor's offices and
Orchards an aim of giving of the analysis and givings of the opinion, whether
became the committed medical error. Every case analysed is by the
interdisciplinary composite team from judicial medicals and doctors of
clinicians of the suitable medical speciality. The former notion „of the error in
the medical art” took place the qualification „the medical error”. The present
definition of the medical error qualifies that a medical error is such activity or
the relinquishment of acting which is discordant with a current, universally
recognized medical knowledge. The ascertainment of committing of the
medical error is a first stage to the impeachment of the person which
committed him. A following stage is the settlement of existing of the guilt of
the person which committed committing of the error. She can be as the
situation in which to be sure arrived at committings of the error, but he is not
been guilty. A following stage is the settlement, whether arrived at comings
into being of the negative result at the patient. They take place, as medical
errors without consecutive. Only the existence of these all elements lying into
the chain causally consecutive can be effective with the responsibility of the
doctor for the error. The criminal responsibility for the medical error is
connected with results of this error definite in articles Of The Penal Code.
Most often refers this definite events in articles: art.155 KK - unintentional
causing of the death, art.156 KK - unintentional causing of real threatening of
the life, the heavy harm on the health, the heavy cripplehood, art. 157 KK unintentional damnification bodies {corpses} or the confusion of the health,
art. 160 KK - the exposure on the imminent danger of the loss of the life or
the heavy harm on the health, art. 165 KK - bringing of the danger to life or
healths of many persons causing the epidemiological threat.
The connected civil liability is with a necessity of the payment of indemnities
and fulfillings too {for} caused harms and losses. A base of these activities are
articles Of The Civil Code and especially art. 415 KC - Who from the guilt her
own caused second the harm, is obliged to her repairing.
Key words: the medical error , the criminal responsibility of the doctor, the
civil liability of the doctor
Tematyka błędu medycznego pojawia się coraz częściej w mediach i niestety
również w pracy organów ścigania i władz wymiaru sprawiedliwości. Składa
się na to wiele czynników. Niewątpliwy wpływ ma coraz wyższa świadomość
i edukacja pacjentów, którzy coraz lepiej orientują się w przysługujących im
prawach oraz sposobach leczenia. Drugim czynnikiem jest trudna sytuacja
finansowa medycznego organizacyjna placówek służby zdrowia.
Z doświadczenia Zakładu Medycyny Sądowej AM we Wrocławiu, gdzie
poddaje się analizie przypadki podejrzeń popełnienia błędu medycznego
wynika, że zwiększa się corocznie liczba takich przypadków. Sprawy takie
kierowane są do Zakładu przez Prokuratury i Sady celem wydania analizy i
wydania opinii, czy został popełniony błąd medyczny. Każdy przypadek
analizowany jest przez zespół interdyscyplinarny złożony z medyków
sądowych i lekarzy klinicystów odpowiedniej specjalności medycznej. Dawne
pojęcie „błędu w sztuce lekarskiej” zastąpiło określenie „błąd medyczny”.
Współczesna definicja błędu medycznego określa, że błędem medycznym jest
takie działanie lub zaniechanie działania, które jest niezgodne z aktualną,
powszechnie uznaną wiedzą medyczną. Stwierdzenie popełnienia błędu
medycznego jest pierwszym etapem do pociągnięcia do odpowiedzialności
osoby, która go popełniła. Kolejnym etapem jest ustalenie istnienia winy
osoby, która dopuściła się popełnienia błędu. Może być bowiem sytuacja,
w której wprawdzie doszło do popełnienia błędu, ale nie jest on zawiniony
(np. podanie nieprawidłowego leku znajdującego się w ampułce oznaczonej
inna nazwą). Kolejnym etapem jest ustalenie, czy doszło do powstania
negatywnego skutku u pacjenta. Zdarzają się, bowiem błędy medyczne bez
skutkowe. Dopiero istnienie tych wszystkich elementów układających się
w łańcuch przyczynowo skutkowy może skutkować odpowiedzialnością
lekarza za błąd. Odpowiedzialność karna za błąd medyczny związana jest ze
skutkami tego błędu określonymi w artykułach Kodeksu Karnego. Najczęściej
dotyczy to zdarzeń określonych w artykułach: art.155 KK - nieumyślne
spowodowanie śmierci, art.156 KK - nieumyślne spowodowanie realnego
zagrożenia życia, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, ciężkiego kalectwa, art.
157 KK - nieumyślne spowodowanie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,
art. 160 KK - narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, art. 165 KK - sprowadzenie
niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób powodując zagrożenie
epidemiologiczne.
Odpowiedzialność cywilna związana jest z koniecznością wypłaty
odszkodowań i zadośćuczynienia za wyrządzone szkody i straty. Podstawą
tych działań są artykuły Kodeksu Cywilnego a zwłaszcza art. 415 KC - Kto
z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Niezależnie od odpowiedzialności karnej i cywilnej za błąd medyczny, lekarz
może podlegać za to samo zdarzenie odpowiedzialności zawodowej (przed
Sądem Lekarskim przy Okręgowej Izbie Lekarskiej) oraz odpowiedzialności
służbowej.
Słowa kluczowe: błąd medyczny,
odpowiedzialność cywilna lekarza
odpowiedzialność
karna
lekarza,
60
Środowisko człowieka a jego zdrowie
Prawno-medyczne aspekty eutanazji
Legal-medical aspects of the euthanasia
Jakub Trnka1), Robert Susło1), Jarosław Drobnik2), Radosław Jadach3)
1)
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej AM we Wrocławiu, Wrocław, ul. Mikulicza-Radeckiego 4
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej AM we Wrocławiu
3)
Katedra Periodontologii AM we Wrocławiu
2)
One from features of present societies is lengthening himself the human life.
On one hand one can acknowledge this for the ten-strike of the present
science and especially medicines, from second however sides of
accompanies this the row of unprofitable occurrences, as the necessity of
enlarging of resources on the health care of people stricken in years, the
change of the proportion among the part of the society active professionally
and with exacting persons of financial editions in the form of old age
pensions and wholesome prestations. This unprofitable proportion has
favoured also existing for many years in countries of the European Union the
negative natality. The extension of the human life favours unfortunately
bringing to light himself sickness- changes , especially about the character
degeneration and neoplastic which at younger people not always will have
time to come to light. Existing at present systems of the wholesome care are
into inefficient mosts and assure the access to specialistic medical
procedures to only some, rich social groups. Such occurrences will make for
increments in the society of the group of people of having difficulties with the
independent existence and the exercise of most straight practical acts , what
to determine will be the serious problem both for the individual as and for her
environment. The consciousness of the irreversibility of changes of sicknessand futile sufferings causes that the human individual can seek liberations
from this situation. With such liberation can be the suicide, and for persons
of completely addicted to of the environment - the expression of the will of
the shortening of its own life and the execution of the euthanasia. Such just
the situation can cause issues of law and medical. In Poland the euthanasia is
a crime and code- conditionings of the occurrence of the euthanasia are
found in The Penal Code and the Code of the Medical Ethics. Some European
countries legalized already the euthanasia acting from her the medical
procedure. The authentication of the euthanasia has his own obstinate
opponents and advocates. The authentication of the euthanasia would have to
to cause also problems for doctors, and especially the qualification, who and
according to what rules would have her to execute. Polands the penal code in
art. 150. § 1. qualifies conditions, what must become realized, so that the act
become recognized for the euthanasia: who kills the man on his demand and
under of the compassion for him, has been subject the imprisonment for 3
months to years 5. 2 clause. of this art. She speaks that in exceptional events
the court can be used by the extraordinary commutation of the sentence, and
even leave from her measurement. Also the Code of the Medical Ethics
contains qualifications bearing upon of the situation of the euthanasia. In art.
30 was qualified that the doctor should do his best, to assure ill the humane
care in terminal state and worthy conditions of dying. The doctor innocent to
the end to soften sufferings ill in terminal states and to hold, in due measure
possibilities, the quality of consummative himself the life. However art. 31.
speaks clearly that to the doctor one may not to use the euthanasia nor to
help to ill in committing of the suicide In certain situations with the form
more widely comprehended euthanasia can be the help at the suicide. In
Switzerland one can rewrite medicine in the lethal dose, knowing that the
patient will accept him individually in suicidal aims. In Poland this is a crime
pursued by the law - art. 151 KK - the impartment of the help to the suicide the imprisonment for 3 months to 5 years.
Key words: the euthanasia, the death for the asking, the suicide.
Jedną z cech współczesnych społeczeństw jest wydłużanie się ludzkiego życia.
Z jednej strony można uznać to za wielki sukces współczesnej nauki a zwłaszcza
medycyny, z drugiej jednak strony towarzyszy temu szereg niekorzystnych
zjawisk, jak konieczność zwiększania środków na opiekę medyczną ludzi w
podeszłym wieku, zmiana proporcji pomiędzy częścią społeczeństwa czynną
zawodowo i osobami wymagającymi nakładów finansowych w postaci emerytur
i świadczeń zdrowotnych. Tej niekorzystnej proporcji sprzyja również istniejący
od wielu lat w krajach Unii Europejskiej ujemny przyrost naturalny. Wydłużenie
życia ludzkiego sprzyja niestety ujawnianiu się zmian chorobowych, zwłaszcza o
charakterze degeneracyjnym i nowotworowym, które u młodszych ludzi nie
zawsze zdążą się ujawnić. Istniejące obecnie systemy opieki zdrowotnej są w
większości niewydolne i zapewniają dostęp do specjalistycznych procedur
medycznych jedynie niektórym, bogatym grupom społecznym. Takie zjawiska
będą prowadzić do powiększania się w społeczeństwie grupy ludzi mających
trudności z samodzielną egzystencją i wykonywaniem najprostszych czynności
życiowych, co stanowić będzie poważny problem zarówno dla jednostki jak i dla
jej otoczenia. Świadomość nieodwracalności zmian chorobowych i daremnych
cierpień powoduje, że jednostka ludzka może szukać wyzwolenia z tej sytuacji.
Takim wyzwoleniem może być samobójstwo, a dla osób całkowicie
uzależnionych od otoczenia – wyrażenie woli skrócenia swojego życia
i dokonanie eutanazji. Taka właśnie sytuacja może powodować problemy
prawne i medyczne. W Polsce eutanazja jest przestępstwem a kodeksowe
uwarunkowania zjawiska eutanazji znajdują się w Kodeksie Karnym oraz
Kodeksie Etyki Lekarskiej. Niektóre kraje europejskie zalegalizowały już eutanazję
czyniąc z niej procedurę medyczną. Legalizacja eutanazji ma swoich zaciekłych
przeciwników i zwolenników. Legalizacja eutanazji musiałaby spowodować
również problemy dla lekarzy, a zwłaszcza określenie, kto i według jakich zasad
miałby jej dokonywać. Polski kodeks karny w art. 150. § 1. określa warunki,
jakie muszą zostać spełnione, aby czyn został uznany za eutanazję: kto zabija
człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Paragraf 2. tego art. Mówi, że
w wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie
kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Również Kodeks Etyki Lekarskiej
zawiera określenia odnoszące się do sytuacji eutanazji. W art. 30 określono, że
lekarz powinien dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić choremu humanitarną
opiekę terminalną i godne warunki umierania. Lekarz winien do końca łagodzić
cierpienia chorych w stanach terminalnych i utrzymywać, w miarę możliwości,
jakość kończącego się życia. Jednak art. 31. mówi wyraźnie, że lekarzowi nie
wolno stosować eutanazji ani pomagać choremu w popełnieniu samobójstwa.
Artykuł 32 określa, że w stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku
podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania
środków nadzwyczajnych, a decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i
jest związana z oceną szans leczniczych. W pewnych sytuacjach formą szerzej
pojętej eutanazji może być pomoc przy samobójstwie. W Szwajcarii można
przepisać lek w śmiertelnej dawce, wiedząc, że pacjent przyjmie go samodzielnie
w celach samobójczych (autoeutanazja). W Polsce jest to przestępstwem
ściganym przez prawo - art. 151 KK – udzielenie pomocy do samobójstwa - kara
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Słowa kluczowe: eutanazja, śmierć na życzenie, samobójstwo
61
Etyczne i prawne problemy medycyny
Rola lekarza w przypadkach transseksualizmu
The part of the doctor in cases of the transsexualism
Jakub Trnka1), Robert Susło1), Jarosław Drobnik2), Radosław Jadach3)
1)
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej AM we Wrocławiu, Wrocław, ul. Mikulicza-Radeckiego 4
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej AM we Wrocławiu
3)
Katedra Periodontologii AM we Wrocławiu
2)
At the man we can favour different aspects of the sex, according from the
level of her manifesting ourselves. We favour so the sex somatic, dependent
from forming of our body, the connected psychogender with our feeling
belongings to the definite group - women or men. We favour also the
register- connected sex with formal assigning to the kind of the sex, what is
produced by legal implications. In the correct situation these different kinds
of the sex are with themselves compatible. Take place however cases of the
disagreement, when the psychogender does not fit in with somatic and
register-. To such disturbances she reaches in the life-time of foetal. There
exist different theories trying to explain this occurrence. Because most of all
cases she appears in countries Asiatic, one from the theory speaks that can
this have the relationship with the rich diet into the soya bean which contains
similar phytohormones to estrogens. The called transsexualism also with the
syndrome incompatibility of the sex, one defines as the disagreement among
the psychogender and somatic and consequently with the register- sex. This
syndrom causes serious consequences for persons with him touched. First of
all it causes sufferings psychical connected with the feeling „of the
imprisonment in the foreign body”. Other serious consequence are conflicts
and difficulties of working in the social milieu. Transsexualists as a rule try to
exhibit their own psychogender hiding simultaneously the somatic sex. Can
this make for numerous conflicts eg. during the inspection of documents by
{through} the Police. The relation of the society in the face transsexualists
changed on the space of history and evolved from the disapproval and
contempts to the tolerance, understandings and carryings of the help.
Transsexualists with the large determination endeavour to the restoration of
correct accounts among the psychogender and somatic. The preclusion them
this can even make for suicides. First tests of fiting of the feeling of the sex
(the psychogender) to the somatic state and treatments at the use of the
pharmacotherapy or the psychotherapy completely disappointed. An only
efficient manner of the treatment proved {appeared} the adjustment of the
somatic sex to the psychogender by means corrective surgical operations.
Elaborate was become by the algorithm of proceeding in such cases. The
important part in this process {trial} play {perform} doctors of different
specialities. There beginning from advancing of spying of existing of such
syndrom, (the family doctor) across the diagnostics and the therapy (the
doctor the psychiatrist, the sexologist, endocrinologist) doctors of different
specialities cooperate with themselves for the good of the patient. After
diagnosing begins the conduct at Bar whose an aim is the sex change of
register- (often Common Place additionally gets the opinion of expert}
doctors in such matters), what opens the way to the radical therapy. After
obtaining of the register- sex change begins the pharmacological (by of
hormonal medicines) treatment and the operating- treatment. Thanks to the
progress in the sphere of the surgery and the endocrinology effects of such
treatment are very good.
Key words: the transsexualism, the syndrome incompatibility of the sex, the
psychogender, the somatic sex.
U człowieka możemy wyróżnić różne aspekty płci, zależnie od poziomu jej
manifestowania się. Wyróżniamy zatem płeć somatyczną, zależną od
ukształtowania naszego ciała, płeć psychiczną związaną z naszym poczuciem
przynależności do określonej grupy – kobiet lub mężczyzn. Wyróżniamy
również płeć metrykalną związaną z formalnym przyporządkowaniem do
rodzaju płci, co rodzi konsekwencje prawne. W prawidłowej sytuacji te różne
rodzaje płci są ze sobą kompatybilne. Zdarzają się jednak przypadki
niezgodności, gdy płeć psychiczna nie pasuje do somatycznej i metrykalnej.
Do zaburzeń takich dochodzi w okresie życia płodowego. Istnieją różne teorie
próbujące wyjaśnić to zjawisko. Ponieważ najwięcej przypadków występuje
w krajach azjatyckich, jedna z teorii mówi, że może to mieć związek z dietą
bogatą w soję, która zawiera hormony roślinne podobne do estrogenów.
Transseksualizm nazywany również zespołem dezadaptacji płci, definiuje się
jako niezgodność pomiędzy płcią psychiczną i somatyczną a tym samym płcią
metrykalną. Zespół ten powoduje poważne konsekwencje dla osób nim
dotkniętych. Przede wszystkim powoduje cierpienia psychiczne związane
z poczuciem „uwięzienia w obcym ciele”. Inną poważną konsekwencją są
konflikty i trudności funkcjonowania w środowisku społecznym.
Transseksualiści z reguły próbują eksponować swoją płeć psychiczną
ukrywając jednocześnie płeć somatyczną. Może to prowadzić do licznych
konfliktów np. w czasie kontroli dokumentów przez Policję. Stosunek
społeczeństwa wobec transseksualistów zmieniał się na przestrzeni dziejów
i ewoluował od dezaprobaty i pogardy do tolerancji, zrozumienia i niesienia
pomocy.
Transseksualiści z dużą determinacją dążą do przywrócenia prawidłowych
relacji pomiędzy płcią psychiczną i somatyczną. Uniemożliwienie im tego
może nawet prowadzić do samobójstw. Początkowe próby dopasowania
poczucia płci (płci psychicznej) do stanu somatycznego i leczenia przy użyciu
farmakoterapii lub psychoterapii całkowicie zawiodły. Jedynym skutecznym
sposobem leczenia okazało się dopasowanie płci somatycznej do płci
psychicznej za pomocą korekcyjnych zabiegów chirurgicznych. Wypracowany
został algorytm postępowania w takich przypadkach. Ważną rolę w tym
procesie odgrywają lekarze różnych specjalności. Zaczynając od wysunięcia
podejrzenia istnienia takiego zespołu, (lekarz rodzinny) poprzez diagnostykę
i terapię (lekarz psychiatra, seksuolog, endokrynolog) lekarze różnych
specjalności współdziałają ze sobą dla dobra pacjenta. Po zdiagnozowaniu
rozpoczyna się postępowanie przed Sądem, którego celem jest zmiana płci
metrykalnej (często Sąd dodatkowo zasięga opinii biegłych lekarzy w takich
sprawach), co otwiera drogę do radykalnej terapii. Po uzyskaniu zmiany płci
metrykalnej rozpoczyna się leczenie farmakologiczne (przy pomocy leków
hormonalnych) oraz leczenie operacyjne. Dzięki postępowi w dziedzinie
chirurgii i endokrynologii efekty takiego leczenia są bardzo dobre.
Słowa kluczowe: transseksualizm, zespół dezadaptacji płci, płeć psychiczna,
płeć somatyczna
62
Środowisko człowieka a jego zdrowie
Relacje lekarz – pacjent we współczesnej medycynie
Accounts the doctor – the patient in present medicine
Jakub Trnka1), Robert Susło1), Jarosław Drobnik2), Radosław Jadach3)
1)
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej AM we Wrocławiu, Wrocław, ul. Mikulicza-Radeckiego 4
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej AM we Wrocławiu
3)
Katedra Periodontologii AM we Wrocławiu
2)
In all medical systems accounts the doctor - the patient they played always
the very essential part. There beginning from former medicine of the far east,
where the doctor treated the patient as one whole coexisting with
circumjacent her with the environment. During the contact with the patient
the doctor analysed not only notified by the patient of the complaint and
ascertained at him symptoms, but also junctive accounts of the patient with
the nearest environment, the kind and the origin of consumed foods, the
quality of drunk water. Such general, holistic treatment of the patient taken
place is by the usage of gauges and laboratory- research. These accounts
differ according from the medical specialization. Special skills on the part of
the doctor demand accounts with the patient-with the child. The child,
especially small, heaps of times cannot specify sickness- symptoms and
complaints. Demands this from the doctor, except the knowledge, also
experiences and often the intuition in assembling of the interview and to
examining of the small patient. Very important is producing of suitable,
friendly for the child of the climate. On departments of the resuscitation and
the intensive health care spend patients in states of very heavy, and even
terminal states. In such situations the contact of the doctor with a patient is
determined a subject matter of chances of the survival, dyings, leavings,
appeasements of sufferings and euthanasias. A separate problem in these
cases are accounts of the doctor with a family of the patient. The doctor must
know deliver painful often informations on of the lack of chances on the
improvement of the health and the short time of the survival of the patient.
There can also happen it is necessary preparings of the family of the patient
on the information on of the possibility of receiving from him organs to aims
of the transplantation after the ascertainment of the death the brainstem of
the patient. In the psychiatry this account gathers very personal, and even the
intimate character. The patient brings to light the doctor its own fears and
often the very intimate information eg. concerning lives of sexual. A very
specific sphere is the forensic medicine. Patients often from different
consideration are interested a concealment of this truth and controlling a
situation into profitable for themselves the manner. So as the doctor the
clinician has a duty to trust that the patient for self interest comes off it, so
the judicial medical must produce evidence first of all with the distrust and
every information obtained from the patient try verify. Yes, so accounts with
patients are completely different than in the case of doctors of clinicians.
Looking holistic on the patient begins to be taken place by manager
approach. The doctor becomes a service provider of medical procedures. The
process of the treatment begins to be domineered by the technics and the
economy. In the now the more and more greater part in accounts the doctorthe patient begin to perform orderings of the medical law, and especially
rights of the patient. The patient becomes more and more a more often
conscious and exacting receiver of medical services.
Key words: rights of the patient, holistic medicine, the medical law, the
diagnostics
We wszystkich systemach medycznych relacje lekarz – pacjent odgrywały
zawsze bardzo istotną rolę. Poczynając od dawnej medycyny dalekiego
wschodu, gdzie lekarz traktował pacjenta jako jedną całość współistniejącą z
otaczającym ją środowiskiem. W czasie kontaktu z pacjentem lekarz
analizował nie tylko zgłaszane przez pacjenta dolegliwości i stwierdzane
u niego objawy, ale również relacje łączące pacjenta z najbliższym
otoczeniem, rodzaj i pochodzenie spożywanych pokarmów, jakość pitej wody.
Takie całościowe, holistyczne traktowanie pacjenta zastępowane jest przez
stosowanie przyrządów pomiarowych i badań laboratoryjnych. Relacje te
różnią się zależnie od specjalizacji medycznej. Inna relacja zachodzi miedzy
lekarzem a pacjentem w przypadku specjalności klinicznych takich jak np.
choroby wewnętrzne, chirurgia, neurologia. Lekarze tych specjalności mają
często do czynienia z pacjentami w stanach ciężkich, kiedy nadrzędnym
zadaniem jest ratowanie życia ludzkiego. Szczególnej umiejętności ze strony
lekarza wymagają relacje z pacjentem-dzieckiem. Dziecko, zwłaszcza małe,
bardzo często nie potrafi sprecyzować objawów chorobowych i dolegliwości.
Wymaga to od lekarza, oprócz wiedzy, również doświadczenia i często intuicji
w zbieraniu wywiadu i badaniu małego pacjenta. Bardzo ważne jest
wytworzenie odpowiedniego, przyjaznego dla dziecka klimatu. Na oddziałach
reanimacji i intensywnej opieki medycznej przebywają pacjenci w stanach
bardzo ciężkich, a nawet terminalnych. W takich sytuacjach kontakt lekarza
z pacjentem zdeterminowany jest tematyką szans przeżycia, umierania,
odchodzenia, łagodzenia cierpień i eutanazji. Oddzielnym zagadnieniem
w tych przypadkach są relacje lekarza z rodziną pacjenta. Lekarz musi umieć
przekazać bolesne często informacje o braku szans na poprawę zdrowia i
krótkim czasie przeżycia pacjenta. Może też zachodzić potrzeba
przygotowania rodziny pacjenta na informację o możliwości pobrania od
niego organów do celów transplantacji po stwierdzeniu śmierci pnia mózgu
pacjenta. W psychiatrii relacja ta nabiera bardzo osobistego, a nawet
intymnego charakteru. Pacjent ujawnia lekarzowi swoje lęki i często bardzo
intymne informacje np. dotyczące życia seksualnego. Psychiatra staje się,
więc dla pacjenta powiernikiem. Bardzo specyficzną dziedziną jest medycyna
sądowa. Potocznie kojarzona z wykonywaniem sekcji zwłok. Jednak medyk
sądowy zajmuje się przede wszystkim osobami żywymi, zwłaszcza żyjącymi
ofiarami lub sprawcami przestępstw. Medyk sądowy jest narzędziem w rękach
sprawiedliwości i jego głównym zadaniem jest ujawnienie i opisanie prawdy.
Pacjenci często z różnych względów zainteresowani są ukryciem tej prawdy
i pokierowaniem sytuacją w korzystny dla siebie sposób. Tak jak lekarz
klinicysta ma obowiązek ufać, że pacjent we własnym interesie mówi prawdę,
tak medyk sądowy musi wykazać się przede wszystkim nieufnością i każdą
informację uzyskaną od pacjenta starać się zweryfikować. Tak, więc relacje
z pacjentkami są zupełnie odmienne niż w przypadku lekarzy klinicystów.
Patrzenie holistyczne na pacjenta zaczyna być zastępowane przez podejście
menedżerskie. Lekarz staje się usługodawcą procedur medycznych. Proces
leczenia zaczyna być zdominowany przez technikę i ekonomię. W chwili
obecnej coraz większą rolę w relacjach lekarz-pacjent zaczynają odgrywać
uregulowania prawa medycznego, a zwłaszcza prawa pacjenta. Pacjent staje
się coraz częściej świadomym i wymagającym odbiorcą usług medycznych.
Słowa kluczowe: prawa pacjenta, medycyna holistyczna, prawo medyczne,
diagnostyka