BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 10/ 2010 r.

BIULETYN INFORMACYJNY WPHI
ANKARA 10/ 2010 r.
2015-10-02 10:47:27
2
BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 10/ 2010 r. - Informacje makroekonomiczne, sytuacja gospodarcza
Turcji i jej prognoza, sygnalne informacje sektorowe
BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA
10/ 2010 r.
REFERENDUM: W przeprowadzonym 12 września br. w Turcji referendum za wprowadzeniem pakietu 26 prodemokratycznych zmian w konstytucji opowiedziało się 58% głosujących przynosząc zdecydowane zwycięstwo
rządzącej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Tym samym otwarto drogę dla proponowanych przez rząd
reform politycznych, dot. w dużej części obszaru sądownictwa. Zmiany w konstytucji, przyjętej w 1982 r. w
wyniku referendum przeprowadzonego 2 lata po przewrocie wojskowym, wymagać będą nowelizacji ponad 200
ustaw. Propozycje nowelizacji istniejących ustaw oraz 17 nowych, związanych z harmonizacją tureckiego
ustawodawstwa z legislacją UE, zostaną przedstawione w 2. pakietach z podziałem na regulacje najpilniejsze,
przewidziane do przegłosowania w powakacyjnej sesji parlamentu (po 1 października br.) oraz na ustawy,
którymi parlament zajmie się dopiero w 2011 r. W wydanych oświadczeniach, Komisja Europejska, Parlament UE
i Rada Europy wyraziły zadowolenie z wyniku referendum, a Komisarz UE ds. rozszerzenia Stefan Füle podkreślił,
że proponowane przez rząd reformy to krok w dobrym kierunku ponieważ odnoszą się one w dużej części do
długofalowych priorytetów Turcji w jej wysiłkach na rzecz pełnego spełnienia kryteriów akcesji do UE. UE
konsekwentnie wspierała rząd Turcji w związku z referendum konstytucyjnym uznając, że zaproponowane
zmiany są zbieżne z oczekiwaniami UE w zakresie demokratyzacji kraju oraz odpowiadają na kwestie
wielokrotnie podnoszone przez KE w negocjacjach akcesyjnych. KE zapowiedziała wnikliwe śledzenie procesu
implementacji nowych regulacji. (Today`s ZAMAN, 14.09. 2010 r.)
GOSPODARKA: Po dobrej końcówce ub.r. (wzrost PKB o 6,3% w IV kw.) i doskonałym wyniku I kw. br. – wzrost o
11,7% - w II kwartale gospodarka turecka ponownie zaskoczyła nadspodziewanie wysokim wzrostem o 10,3%
rdr, co w skali całego roku może przynieść wzrost gospodarczy 2-krotnie przewyższający zakładany przez rząd
poziom 3,5%. Wg raportu TurkStat, w II kwartale br. sezonowo wyrównany wzrost PKB osiągnął 3,7%, podczas
gdy w tym samym okresie ub.r. odnotowano spowolnienie o 7,6% gdy gospodarka pogrążyła się w trwającej 12
miesięcy recesji, a w rezultacie nastąpił spadek PKB o 4,7% w całym 2009 r. Dobre wyniki i względnie szybkie
przezwyciężanie przez turecką gospodarkę skutków światowego kryzysu ekonomicznego przypisuje się
stabilności sektora finansowego, zreformowanego wg surowych reguł IMF po kryzysie 2001 r., a także aktywności
sektora prywatnego, który zwiększył zarówno konsumpcję jak i inwestycje.
Ekspansja tureckiego eksportu na nowe rynki oraz wsparcie rządu dla sektora MSP przyczyniły się w okresie
styczeń-lipiec br. do wzrostu produkcji przemysłowej (średnio o 15%/mies.) i eksportu – o 13,4% w porównaniu
do tego samego okresu ub.r. W omawianym okresie, najszybszy wzrost wśród sektorów tureckiej gospodarki
odnotowało budownictwo (21,9% rdr) i branże przemysłowe (wzrost o 15,4% rdr).
Wzrost PKB odnotowany w 2. pierwszych kwartałach br., połączony ze stałym spadkiem bezrobocia (11% w maju
br., o 2,6% mniej niż rok wcześniej), stawia Turcję na 3. miejscu wśród najszybciej rosnących gospodarek na
świecie (za Singapurem i Tajwanem). Wyniki II kw. br. zapewniają Turcji pozycję lidera w grupie G20 wraz z
Chinami, które również osiągnęły wzrost o 10,3%. W raporcie OECD opublikowanym 15 września br. Turcja
została uznana za najsilniejszą w 2010 r. gospodarkę spośród 33 krajów członkowskich OECD. Ocenia się, że
sukcesy gospodarcze zwiększają szanse rządzącej od 2 kadencji i uznawanej za przyjazną dla biznesu Partii
Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) na wygraną w najbliższych wyborach powszechnych w 2011 r. (EDI Fortnightly
30.09., na podstawie Hurriyet 14.09.2010 r., Today`s ZAMAN, 15 i 16.09. 2010 r.)
PROGNOZY: W oparciu o komunikat TurkStat nt. wyników tureckiej gospodarki w II kw. br.. analityk Morgan
Stanley Tevfik Aksoy (http://www.morganstanley.com) prognozuje dla Turcji najwyższy wzrost PKB w grupie
CEEMEA[1]. Realny wzrost PKB w II kw.br. okazał się znacznie wyższy od prognozowanych przez MS 6-7% oraz
uśrednionej prognozy innych ośrodków analitycznych (8,5% rdr). Stosunkowo duża rozbieżność wynikała z
zaniżonych w porównaniu do ostatecznie osiągniętego 12.1% rdr oczekiwań dot. wzrostu eksportu oraz
3
silniejszego niż zakładany wzrostu prywatnej konsumpcji (ostatecznie 6,2%rdr). Odnotowano ponadto wysoki
wzrost inwestycji na poziomie 28,7% rdr, co w sposób oczywisty stanowiło odbicie recesji 2009 r.
W porównaniu do I kw. br. nastąpiło ponownie przyspieszenie wydatków publicznych (realny wzrost o 3,6%).
Zgodnie z oczekiwaniami, wystąpił znaczny wzrost importu na poziomie 17,8% rdr, obniżając kontrybucję do
wyniku eksportu netto o ok. 2pp.
W przeciwieństwie do znaczącej kontrybucji zapasów we wzroście odnotowanym w I kw. br. (8,3pp), w II kw.
udział ten spadł do zaledwie 0,6pp. Wynik ten może wskazywać na prawdopodobne spowolnienie tempa wzrostu
produkcji przemysłowej w kolejnych 2 kwartałach br. Należy podkreślić, że decydujący wpływ na przyspieszenie
gospodarki w II kw. br. miał wzrost popytu krajowego, co ma szanse kontynuacji również w 3 i 4 kw. br. 2cyfrowy wzrost w II kw. br. jest efektem niskiej bazy 2009 r. i może dawać nieco mylący obraz faktycznego
tempa wzrostu, aczkolwiek jest to wynik wyrównany sezonowo i wg liczby dni roboczych. 3,7% dynamika
kwartalnego wzrostu PKB może sugerować, że wzrost odnotowany w II kw. br. stanowi odbicie zjawisk
przewyższających efekt niskiej bazy ub.r. Analitycy nie wykluczają jednakże ewentualności spowolnienia tempa
wzrostu w III kw. br.
Na bazie wyników II kw. br., MS zrewidował prognozy dla tureckiej gospodarki, przewidując w 2010 r. wzrost o
6% rdr (wobec wcześniej zapowiadanych 5%) i 4,2% rdr w 2011 r. (wcześniej – 4%). W odniesieniu do
przyszłego roku, MS spodziewa się nieco wyższych wydatków rządu w związku z wyborami powszechnymi oraz
utrzymania dotychczasowych, rekordowo niskich stóp procentowych. Korekty prognoz nie powinny mieć
bezpośredniego wpływu na politykę monetarną, szczególnie w br., natomiast większe podwyżki stóp powinny się
zmaterializować ok. połowy 2011 r.
Wobec wyższej od oczekiwań prognozy tempa wzrostu realnego PKB oraz perspektywy wyborów w 2011 r.
można zakładać poprawę sytuacji na rynku pracy, a stopa bezrobocia ma szansę obniżyć się do 12,5% w br. i do
poziomu 12% w 2011 r. Wg danych TurkStat, w czerwcu br. stopa bezrobocia spadła do 10,5% (13% rok
wcześniej), a Turcja planuje dalszą redukcję bezrobocia do poziomu 1-cyfrowego.
Wg MS, w br. Turcja będzie najszybciej rozwijającym się krajem obszaru CEEMEA, a tempo jej wzrostu
gospodarczego w 2011 r. będzie należeć do najwyższych na świecie. Zagrożenia dla tej prognozy wzrostu
pochodzą głównie z otoczenia Turcji i powiązane są z tempem wzrostu w obszarze UE oraz globalną skłonnością
do ponoszenia ryzyka. Tym niemniej, wiele zależy od utrzymania wewnętrznej stabilności politycznej i wysokiego
poziomu zaufania konsumentów. (MS 15.09, EDI Fortnightly 29.09.2010 r.,Today`s ZAMAN, 16.09. 2010 r. )
FINANSE PUBLICZNE: Wbrew wielokrotnym zapewnieniom rządu, zapowiadane od początku br.
uporządkowanie finansów publicznych w oparciu o tzw. regułę fiskalną nie zostanie zrealizowane w najbliższym
czasie. Legislacja związana z regułą fiskalną, która miała stanowić „kotwicę” finansową zwiększającą dyscyplinę
finansową poprzez wprowadzenie określonych parametrów minimalnego wzrostu gospodarczego i
maksymalnego poziomu długu publicznego zostanie prawdopodobnie wprowadzona do projektu budżetu na 2012
r. Zastosowanie reguły fiskalnej do projektu budżetu 2011 r. wychodziłoby naprzeciw oczekiwaniom inwestorów
zagranicznych w Turcji oraz OECD, która upatrywała w takim posunięciu szansy stworzenia solidnych podstaw
dla utrwalenia efektu relatywnie szybkiego wyjścia Turcji z recesji i zapewnienia jej trwałego, zrówno-ważonego
rozwoju w dłuższym horyzoncie czasowym. (Today`s ZAMAN, 29.09.2010 r.)
DEFICYT: Turcja chce zakończyć br. zgodnie z założeniami przyjętymi w Planie Średnio-okresowym, tj. deficyt na
rachunku bieżącym wyniesie 5% PKB, a deficyt budżetowy stanowić będzie 43-44% PKB. Zgodnie z
zapowiedziami, rząd planuje pozostałe miesiące br. poświęcić na porządkowanie gospodarki poprzez nowelizację
ustaw i nowe legislacje, natomiast do końca I poł. 2011 r. gospodarka turecka powinna osiągnąć swój poziom
sprzed kryzysu ekonomicznego. (Today`s ZAMAN, 16 i 17.09. 2010 r.)
INWESTYCJE: Udzielenie w referendum poparcia dla rządowego programu reform tworzy w opinii przeważającej
części środowiska biznesowego sprzyjające warunki dla lepszej integracji gospodarki tureckiej z gospodarką
4
światową oraz poprawia klimat dla inwestycji w Turcji. Przewiduje się wzrost BIZ (zwłaszcza w energetyce) oraz
inwestycji krajowych sektora prywatnego. Przykładowo, inwestycje o wartości ogółem 3,5 mld USD w ciągu
najbliższych 5 lat zapowiedział jeden z największych koncernów tureckich – Alarko Holding, działający w branży
budowlanej, turystyce, energetyce i nieruchomościach w Turcji i na rynkach zagranicznych. (Today`s ZAMAN,
16.09. 2010 r.)
Na wynik referendum pozytywnie zareagowała giełda stambulska, której indeks IMKB-100 wzrósł w tygodniu
poreferendalnym o ponad 3000 punktów, co odpowiada wzrostowi obrotów o 5%. Odnotowano wzrost udziału
inwestorów zagranicznych w obrotach – wg stanu na 17 września br. 52,62% akcji uczestniczących w
transakcjach na IMKB należało do zagranicznych inwestorów, a ich całkowity udział w rynku giełdowym zwiększył
się do poziomu 67,3% (66,87% dn. 10.09.). Zagraniczni inwestorzy są właścicielami ponad 15 bln akcji
notowanych na IMKB o wartości ogółem 103,9 mld TL. (Today`s ZAMAN, 21.09. 2010 r.)
W ciągu najbliższych 7 lat Azerska Państwowa Spółka Naftowa SOCAR zamierza zainwestować 10 mld USD w
swoją spółkę zależną – turecką firmę petrochemiczną Petkim (z siedzibą w prowincji Izmir). Z ww. kwoty, 3,5-5
mld USD przewidziano na zakup surowców, a pozostała część planowanych nakładów zostanie przeznaczona na
sfinansowanie budowy zakładu przerobu ropy naftowej o rocznej zdolności produkcji rzędu 10-15 mln ton.
Budowa zakładu ma się zakończyć w 2015 r. (Today’s ZAMAN 28.09.2010 r.)
SEKTOR ROPY I GAZU: W sierpniu br. poinformowano o fiasku wierceń w poszukiwaniu złóż ropy naftowej u
wybrzeży M. Czarnego w rejonie tureckiej prowincji Sinop, prowadzo-nych przez TPAO (Turkiye Petrolleri Anonim
Ortakligi) wraz z brazylijskim Petrobas i amerykańskim Exxon Mobil. Strona turecka ocenia, że pod dnem w
tureckiej strefie M. Czarnego znajduje się ok. 10 mld baryłek ropy naftowej i 3 mld m3 gazu ziemnego.
TPAO - państwowy monopolista w zakresie wydobycia i dostaw ropy naftowej na rynek turecki - rozpoczął
odwierty w rejonie „Yassihoyuk 1” położonym w pobliżu miasta Zonguldak, których głębokość osiągnie ok. 4-4,5
tys. m. Koszt 1. odwiertu w dnie morza sięga ok. 250 mln USD.
Amerykańska Chevron Corporation ogłosiła, że jej turecka spółka zależna podpisała z TPAO umowę o
współdziałaniu (Joint Operation Agreement). Umowa przewiduje zakup przez Chevron 50% udziału w Licencji nr
3921 na poszukiwania ropy naftowej pod dnem tureckiej strefy Morza Czarnego, w zachodniej części sektora o
powierzchni 22505 km2 (ok. 350 km na płn.-zachód od Ankary). TPAO posiada pozostałe 50% udziałów w licencji i
będzie eksploatować aktualnie wiercony, pierwszy szyb rozpoznawczy. W przypadku uzyskania pozytywnego
wyniku poszukiwań, TPAO sporządzi mapy z badań 3D oraz wywierci w 2012 r. kolejny szyb badawczy. Chevron
uzyska prawa do eksploatacji w przypadku kolejnego sukcesu poszukiwań, obecnie prowadzi w Turcji operacje
transportu morskiego i eksploatację rurociągu.
TPAO, założona w 1954 r. jedyna turecka państwowa spółka naftowa prowadziła działalność pionierską we
wszystkich branżach przemysłu naftowego w Turcji. Oprócz intensyfikacji poszukiwań ropy naftowej u wybrzeży
Turcji, TPAO coraz aktywniej działa w branży poszukiwań ropy naftowej na arenie międzynarodowej. Chevron
Corporation, 3. co do wielkości firma USA, produkuje dziennie 2,7 mln baryłek ropy naftowej, a jej obroty za 2009
r. osiągnęły poziom 263 mld USD, tj. więcej niż czołowe 500 firm tureckich ogółem (258,6 mld USD). Wg
doniesień mediów, Chevron zapłacił 50 mld USD za swój 50% udział w licencji. (Today`s ZAMAN, sierpień 2010
r.,Chevron 21.09, EDI Fortnightly 29.09.2010 r.)
3 międzynarodowe instytucje finansowe – Europejski Bank Inwestycyjny (EIB), Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju (EBRB) i należąca do Grupy Banku Światowego Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC) przygotowują się do zapewnienia pożyczki w łącznej wysokości 4 mld Euro na sfinansowanie budowy gazociągu
Nabucco. 6 września br. Nabucco Gas Pipeline International GmbH i jego partner – Turkish Pipeline Corporation
(BOTAS) oraz ww. instytucje finansowe podpisały umowę, która umożliwi częściowe sfinansowanie
przedsięwzięcia. Zgodnie z podpisanym porozumieniem, którego zatwierdzenie przewidywane jest na początku
przyszłego roku, EIB pożyczy konsorcjum Nabucco 2 mld Euro, EBRD - 1,2 mld Euro, podczas gdy IFC zapewni
pożyczkę w wysokości 800 mln Euro. Całkowity koszt budowy gazociągu o długości 3300 km (zwanego także
5
„Gazociągiem Turcja-Austria”) szacuje się na 7,9 mld Euro. Rozpoczęcie eksploatacji gazociągu transportującego
do Europy gaz ziemny z Azerbejdżanu i Iraku przewidywane jest na koniec 2014 r. lub początek 2015 r. Docelowa
przepustowość Nabucco wyniesie 31 mld m3 gazu rocznie, przewiduje się uzupełnienie dostaw o gaz z Egiptu i
Turkmenistanu. Po uruchomieniu, Nabucco będzie zaspakajać 5% rocznego zapotrzebowania Europy na gaz
ziemny, które w 2020 r. przewiduje się na poziomie 600 mld m3. 75% gazociągu Nabucco położone będzie w
Turcji, stąd Turcja – oprócz wzmocnienia swojej strategicznej pozycji jako korytarza dostaw surowców
energetycznych dla Europy – spodziewa się największych korzyści ekonomicznych, przyczyniających się w
szczególności do rozwoju płd.-wsch. części kraju. (Today`s ZAMAN,8.09.2010 r.)
TPAO zapowiedział zwiększenie nakładów na poszukiwania ropy naftowej o 4 mld USD na przestrzeni
najbliższych 3 lat oraz dalszy wzrost inwestycji (do poziomu 15 mld USD) w przypadku powodzenia wierceń u
wybrzeży M. Czarnego. Od 2015 r. TPAO zaangażuje się także, w drodze wspólnych przedsięwzięć z
zagranicznymi partnerami, w poszukiwa-nia złóż ropy naftowej pod dnem M. Śródziemnego, w tureckiej strefie
przybrzeżnej oraz za granicą – w Libii i Iraku. TPAO produkuje obecnie 70 tys. baryłek ropy dziennie, w ciągu
najbliższych 4-5 lat wysokość dziennej produkcji ma wzrosnąć do 300 tys. baryłek. W przyszłym roku tureckie
Ministerstwo Energii i Zasobów Naturalnych planuje wprowadzenie akcji TPAO na giełdę. Ropa i gaz ziemny
krajowej produkcji pokrywają zaledwie 10% zapotrzebowania Turcji na te surowce, a ich import w 60%
odpowiada za wysoki deficyt handlu zagranicznego (34 mld USD po 7 mies. br.). Turcja dąży do osiągnięcia do
2023 r. samowystarczalności w zakresie produkcji ropy i gazu. Do realizacji tych planów ma się przyczynić m.in.
współpraca w poszukiwaniach złóż z Chevron i ExxonMobil, który początkiem 2011 r. sprowadzi do poszukiwań
złóż ropy k. Tureckiego Samsun zbudowaną w Korei Płd. ogromną platformę wiertniczą. (Today`s
ZAMAN,22.09.2010 r.)
Turcja i Rosja zamierzają wkrótce podjąć decyzję dot. włączenia włoskiej spółki energetycznej Eni do projektu
budowy ropociągu Samsum-Ceyhan. Ropociąg o długości 550 km połączy tureckie porty Samsun (nad M.
Czarnym) i Ceyhan (nad M. Śródziemnym). W Ceyhan znajduje się również zakończenie ropociągu Baku-Tbilis-Ceyhan (BTC). (Today’s ZAMAN 28.09.2010 r.)
APRECJACJA TURECKIEJ WALUTY: Systematycznie umacnianie się od 5 miesięcy tureckiej liry względem USD i
Euro budzi niepokój producentów i eksporterów, którzy utracili przewagę konkurencyjną i ponoszą straty na
podpisanych w ub.r. kontraktach w walutach zagranicznych. Aprecjacja TL vis-a-vis obcych walut spowodowana
jest niepokojem o stan gospodarki USA na rynkach międzynarodowych oraz powolnym tempem wychodzenia
strefy Euro z recesji. Wysoki napływ kapitału krótkoterminowego do Turcji spotkał się z reakcją Banku
Centralnego, który zwiększył interwencyjne zakupy zagranicznych walut ściągając z rynków 60-70 mln USD
dziennie. Niedostosowanie polityki BC do negatywnych dla gospodarki zjawisk (gwałtowny wzrost importu, a w
konsekwencji - deficytu handlowego) krytykowane jest przez resort HZ, natomiast Wicepremier - Minister
Gospodarki Ali Babacan przypomniał problemy ekonomiczne, jakie dla Turcji polityka monetarna oparta o
sztywny kurs wymiany narodowej waluty spowodowała w 2000 r. W oparciu o prognozę utrzymania obecnego
poziomu inflacji, 16 września br. Rada Polityki Pieniężnej Banku Centralnego Turcji obniżyła wysokość 1-dniowej
stopy depozytowej (overnight) o 0,25 pb do poziomu 6,25%, co nie do końca odpowiada oczekiwaniom
eksporterów (a także firm budowlanych realizujących kontrakty zagraniczne) domagających się dalszych obniżek
podstawowych stóp procentowych oraz zwiększenia skupu walut na rynkach zagranicznych, może natomiast
przyczynić się do odpływu z Turcji kapitału spekulacyjnego. Rozważa się stworzenie przy pomocy tureckiego
Eximbanku funduszu stabilizacyjnego kursu wymiany zagranicznej, który może zapewnić pewien poziom
zabezpieczenia eksporterów tureckich przed fluktuacją wartości TL względem obcych walut. Przykładowo, wg
informacji Związku Eksporterów Branży Motoryzacyjnej (OIB), wskutek wysokiego kursu TL przychody tureckiego
sektora motoryzacyjnego będą w br. o 2 mld USD mniejsze od planowanych. Przed nadmiernym wzrostem
wartości tureckiej liry ostrzega także Deloitte, który oprócz hamującego efektu dla eksportu, dostrzega potrzebę
zwiększenia rezerw walutowych Turcji (nawet do 100 mld USD) ze względu na relatywnie wysokie
zapotrzebowanie państwa na finanse w br. i przyszłym roku, szacowane na 70-75 mld USD (w tym ok. 40 mld
USD na obsługę pożyczek średnio- i długoterminowych oraz deficyt rachunku bieżącego na poziomie ponad 30
mld USD). Wg Deloitte, nadmierna aprecjacja liry tureckiej stanowi poważne zagrożenie dla utrzymania
6
obecnego tempa wzrostu gospodarczego Turcji. (Today`s ZAMAN, 18, 21 i 23.09. 2010 r.)
PRYWATYZACJA: We wrześniu br. zakończono prywatyzację 2 kolejnych spółek dystrybucji energii elektrycznej
– Uludag i Camlibel – które za 1,2 mld USD nabyło konsorcjum Limak, Kolin i Cengiz. Przychody państwa z tytułu
prywatyzacji spółek sektora energii elektrycznej osiągnęły poziom 10,8 mld USD. Obecnie 37% sektora stanowi
własność prywatnych spółek, a odsetek ten ma się zwiększyć do 76% wraz z zakończeniem procesów
przekazania własności już nabytych podmiotów. Prywatyzacja sektora ma się zakończyć na początku 2011 r.
(Today’s ZAMAN 4.09.2010 r.)
Najwyższą sumę – 372 mln TL (ok. 248 mln USD) - za nabycie na 36 lat praw do eksploatacji tureckiego portu
Iskenderun zaoferował Limak Yatirim, koncern energetyczno-budowlany. Przetarg otwarty dla inwestorów
krajowych i zagranicznych został ogłoszony w maju br. przez turecką Agencję ds. Prywatyzacji (OIB). Najwyższa
suma zaoferowana w przetargu w 2005 r., unieważnionym następnie przez Radę Stanu, wynosiła 80 mln TL.
Usytuowany w płn.-wschodniej części M. Śródziemnego port Iskenderun obsługuje region płd. i płd.-wsch. Anatolii
oraz handel tranzytowy do krajów Bliskiego Wschodu. Poprzez kolejne inwestycje Limak zamierza rozbudować
port i znacząco zwiększyć jego zdolność przeładunku kontenerów. (Today’s ZAMAN 29.09.2010 r.)
BANKOWOŚĊ: Turecki Eximbank, państwowa agencja kredytowa wspierająca handel zagraniczny, obniżył o 50
pb oprocentowanie krótkoterminowych pożyczek w walutach zagranicznych. Stopy procentowe dla ww.
pożyczek będą wahać się od LIBOR plus 0,5% do LIBOR plus 2,75% zależnie od okresu kredytowania, poziomu
ryzyka oraz ubezpieczenia kredytu lub jego braku. Obniżenie kosztu uzyskania kredytu walutowego ma ułatwić
eksporterom dostęp do finansowania na korzystniejszych warunkach. Od początku br. Eximbank udzielił 6 mld
USD pożyczek i gwarancji eksportowych, kwota ta prawdopodobnie wzrośnie do 9,1 mld USD do końca br.
(Today’s ZAMAN 23.09.2010 r.)
W oparciu od zaznaczający się od 1990 r. i prognozowany do 2020 r. 4% trend rosnący dla zapotrzebowania
Turcji na energię elektryczną, inwestycje tureckiego sektora bankowego, działającego we współpracy z
międzynarodowymi instytucjami finansowymi, w coraz większym stopniu koncentrują się na finansowaniu
przedsięwzięć w energetyce. Prywatny Akbank udzielił 2,1 mld USD pożyczek dla sektora energetyki, uzyskując
zwrot w wysokości 1,5 mld USD. Garanti Bank sfinansował w wysokości 3,2 mld USD projekt budowy elektrowni o
mocy 4000 MW, zwiększając do 28% swój udział w pożyczkach dla sektora energetyki. Dodatkowo, Garanti Bank
angażuje się w finansowanie budowy potencjału energetyki ze źródeł odnawialnych. Turecki Bank Przemysłu i
Rozwoju (TSKB) wybrał spośród 200 projektów energetyki odnawialnej 90 i sfinansował ich realizację, co w
konsekwencji ma przynieść redukcję emisji gazów cieplarnianych w Turcji o 5,3 mln ton. (Today’s ZAMAN
29.09.2010 r.)
ROLNICTWO: W okresie ub. 30 lat pogłowie bydła hodowanego w Turcji spadło z 16,5 mln w 1985 r do
obecnych 10,5 mln szt., podczas gdy w odniesieniu do owiec, stado hodowlane zmniejszyło się w omawianym
okresie z 50 mln do 23 mln szt. W ślad za spadkiem pogłowia, produkcja czerwonego mięsa, która 20 lat temu
wynosiła 500 tys. t. rocznie jest obecnie o 20% niższa. Odpowiedzialnością za ww. skutki Izba Inżynierów
Rolnictwa (ZMO) obwinia politykę rolną rządu oraz niewystarczające wsparcie dla hodowli. Wg ZMO, subsydia
faworyzują dużych producentów ze szkodą dla małych farm hodowlanych, które nie radzą sobie z zapewnieniem
opłacalności produkcji, są likwido-wane, a rolnicy opuszczają tereny wiejskie. Produkcja mięsa w Turcji nie
nadąża za dynamicznie rosnącym popytem związanym ze wzrostem populacji oraz dochodów ludności. Na
skutek wysokich cen spowodowanych niską podażą oraz zamknięciem do niedawna rynku dla importu mięsa,
roczne spożycie mięsa w przeliczeniu na statystycz-nego mieszkańca Turcji wynosi zaledwie 5,7 kg, podczas gdy
w Europie kształtuje się ono na poziomie średnio 75 kg. Turecka Unia Konsumentów (TB) wystąpiła do rządu z
petycją o całkowite zwolnienie czerwonego mięsa na rynku krajowym z VAT (obecnie 8%) wskazując, że wysokie
ceny detaliczne mięsa przyczyniają się do nasilenia działań spekulacyjnych, nielegalnego uboju i spożywania
skażonego mięsa. (Today’s ZAMAN 27.09.2010 r.)
W związku z ponad 2-krotnym wzrostem ceny 1 kg bawełny w okresie od grudnia 2008 r. do sierpnia 2010 r. (z
poziomu 1,77 TL do 3,6 TL) rośnie areał uprawy bawełny w Turcji, szczególnie w Anatolii płd.-wschodniej. Turcja
7
zajmuje 7. miejsce na świecie pod względem produkcji bawełny, jest jednocześnie 4. co do wielkości
konsumentem bawełny i sytuuje się na 2. miejscu za Chinami wśród światowych importerów „białego złota”.
Bawełnę w Turcji uprawia się na powierzchni 500 mln m2, z których zbiera się ok. 500 tys. ton bawełny rocznie,
natomiast import bawełny do Turcji wynosi 950 tys. t., generując koszt ok.1 mld USD. Produkcja jak i areał upraw
bawełny zmniejszał się sukcesywnie w Turcji w ciągu ostatniej dekady w związku z niską opłacalnością, obecnie
jednak produkcja bawełny korzysta z subsydiów oraz specjalnych zachęt w postaci dopłat do materiału
siewnego, a wysokie ceny bawełny na rynkach międzynarodowych skłaniają rolników do rozszerzania areału
upraw. W ostatnich latach rozpowszechniły się ponadto specjalne maszyny do zbioru bawełny, które pomogły
obniżyć koszty uprawy bawełny. Oczekuje się, że najbliższe zbiory bawełny będą o 35% wyższe niż w ub.r. Do
przyczyn najwyższych od 15 lat cen bawełny zalicza się stały wzrost zapotrzebowania ze strony chińskiego
przemysłu tekstylnego, wstrzymanie eksportu przez Indie w związku z nadmiernym wzrostem cen na rynku
krajowym, gwałtowne zmniejszenie zapasów bawełny w USA oraz powódź w Pakistanie. (Today’s ZAMAN,
21.09.2010 r.)
FUZJE I PRZEJĘCIA: Należąca do RPM International (Ohio, USA) Building Solutions Group przejęła w drodze
zakupu firmę Park Dis Ticaret A.S. – czołowego na rynku tureckim dostawcę i dystrybutora materiałów
uszczelniających dla branży budowlanej. Wolumen rocznej sprzedaży firmy Park Dis Ticaret A.S. z siedzibą w
Stambule wynosi ok. 10 mln USD. Firma, którą założył w 1994 r. Adnan Akkin, prowadzi dystrybucję wysokiej
klasy, podwyższonej wytrzymałości/trwałości szczeliw, taśm jedno- i dwustronnie klejących, uszczelnień
odpornych na warunki atmosferyczne, klejów, membran (przepon), strukturalnych/konstrukcyjnych materiałów
silikonowych, itp. materiałów dla klientów w Turcji, Rosji i Bliskiego Wschodu. Poprzez nabycie Park Dis Ticaret
A.S. firma RPM Building Solutions Group (BSG) pozyskała solidną bazę dla ekspansji i zwiększania swej obecności
na rynkach międzynarodowych. (RPM 28.09, EDI Fortnightly 29.09.2010 r.)
W komunikacie przekazanym Platformie Informacji Publicznej Stambulskiej Giełdy Papierów Wartościowych
(IMKB) Sabanci Holding, jeden z największych tureckich koncernów wielobranżowych, zdementował jako
niezgodne z prawdą informacje o zamiarze sprzedaży za pośrednictwem Credit Swisse udziałów w firmie Temsa
Global Sanayi ve Ticaret A.S. Należąca do Sabanci Temsa Global to zlokalizowany w m. Adana dystrybutor marek
Mitsubishi i Komatsu w Turcji oraz producent autobusów, którego wartość wyceniano w ub.r. na 500 mln TL.
Sabanci Holding rozpoczął wycofywanie się z branży motoryzacyjnej w 2001 r. kiedy sprzedał firmie Toyota Japan
za sumę 49 mln TL 25% udziałów w ToyotaSA oraz za 85 mln TL 100% udziałów w prowadzącej sprzedaż
detaliczną ALJ Group. Temsa Global to ostatnie aktywa Sabanci Holding w sektorze motoryzacyjnym. (Today’s
ZAMAN, 29.09.2010 r.)
RELACJE BILATERALNE: W konsekwencji porozumienia zawartego podczas forum współpracy tureckoarabskiej w Stambule w czerwcu br., Turcja, Syria, Liban i Jordania przystępują do przygotowań do powołania
blisko-wschodniej strefy wolnego handlu, która na bazie podpisanych umów o ruchu bezwizowym i wolnym
handlu ma zapewnić swobodny przepływ osób i towarów na obszarze 4 krajów członkowskich. Formalne
ogłoszenie implementacji strefy ma nastąpić w styczniu 2011 r. W nadchodzacym okresie, zgodnie z podziałem
pracy, poszczególne kraje członkowskie będą koncentrować współpracę na sektorach energetyki, handlu
(Turcja), transportu i turystyki. W listopadzie br. ministrowie odpowiedzialni za ww. sektory spotkają się w celu
oceny efektów dotychczasowych działań. We współpracy mogą uczestniczyć inne kraje regionu, na zasadach
pełnego członkostwa lub w zakresie poszczególnych projektów. (Today’s ZAMAN 27.09.2010 r.)
Turcja i Kanada przystąpiły do rozmów w sprawie ewent. podpisania umowy o wolnym handlu (FTA). Oba kraje
odgrywają ważną rolę w światowym sektorze rolniczym, położone są ponadto w pobliżu rynków o ogromnym
potencjale zbytu produktów rolno-spożywczych. W opinii obu stron, ściślejsza współpraca może przynieść wzrost
eksportu poprzez wspólne wypracowanie nowych metod przetwórstwa żywności. Oprócz rolnictwa i branży
spożywczej, oba kraje mogłyby zwiększyć kooperację sektorów budownictwa i turystyki.Wolumen obrotów
handlowych Turcja-Kanada zmniejszył się w ub.r. o 33,8% w stosunku do 2008 r., spadając do poziomu zaledwie
1,3 mld USD, co stanowi znikomy odsetek ogółu obrotów handlowych każdego z krajów. Kanada i Turcja
podpisały porozumienie o współpracy w dziedzinie rolnictwa, odnawiając tym samym umowę z 1993 r. (Today’s
ZAMAN 15.09.2010 r.)
8
NOWE REGULACJE:
1. 19 września br. Rada Ministrów podjęła decyzję nr 2010/822 (publikacja w monitorze nr 2010/48 z dn.
23.09.2010 r.) o obniżeniu ceł wwozowych dla mięsa wołowego (z poziomu 225% do 30%) i dla importu
bydła żywego (z 135% do 40%) w odniesieniu do całego obszaru UE. Ww. redukcje ceł mają obowiązywać do
końca br. Wydany w oparciu o wspomnianą decyzję komunikat rozszerza listę krajów pochodzenia, z których
dopuszcza się import mięsa wołowego o Niemcy (z wyjątkiem regionu Niethersaschsen i Płn. NadreniiWestfalii), Czechy, Finlandię, Maltę, Włochy (z wyjątkiem Sardynii, Sycylii i Piemontu), Szwecję (z
wyłączeniami), Polskę, Grecję, Słowację i Słowenię. Turecki rynek pozostawał od 1998 r. zamknięty dla
importu mięsa i żywca wołowego z obszaru UE w związku z przypadkami BSE i innych chorób zakaźnych
zwierząt hodowlanych. Z zakazu wyłączono wcześniej jedynie Węgry, Litwę, Łotwę i Estonię, które uznano za
gwarantujące niski/kontrolowany poziom ryzyka zwiazanego z BSE. Zakaz importu skutkował w praktyce
nieobecnością mięsa importowanego na rynku krajowym i brakiem konkurencji dla lokalnych producentów, a
w konsekwencji – niską podażą i wysokimi cenami wołowiny.
2. Przyjęto i wprowadzono w życie w dacie publikacji w Monitorze Rządowym (Official Gazette) 10.08.br.
przepisy zmieniające uregulowania wydane 17.06.2010 r. przez Agencję Regulacji Rynku Energii (EMRA).
Zmiana wprowadza ograniczenie dot. maks. wysokości stawek obowiązkowego ubezpieczenia dla posiadaczy
licencji na handel LPG.
3. Ministerstwo Środowiska Naturalnego i Leśnictwa wydało nowe communiqué dot. przedsięwzięć
zmierzających do Redukcji Emisji Gazów. Opublikowane w Monitorze 7.08.br. i obowiązujące od daty
publikacji, communiqué określa procedury i zasady redukcji i ograniczania emisji gazów cieplarnianych
przyczyniających się do zmiany klimatu.
4. Okólnik opracowany przez Kancelarię Premiera (publikacja w Monitorze z dn. 18.08.2010 r.) rekonstruuje i i
reorganizuje Agencję Koordynacyjną ds. Zmian Klimatycznych, ustalając dla niej nowe procedury i zasady
funkcjonowania w oparciu o realizację zadań związanych z wdrożeniem podpisanych przez Turcję umów
miedzynarodowych w tym zakresie.
5. W monitorze z 18.08.2010 r. Ministerstwo Środowiska Naturalnego i Leśnictwa opublikowało nowe
rozporządzenie ws. Przeciwdziałania, zapobiegania i minimalizacji skutków dla ludzi spowodowanych
poważnymi wypadkami/katastrofami przemysłowymi.
6. Okólnik opracowany przez Kancelarię Premiera (publikacja w Monitorze z dn. 21.08.2010 r.) dot. koordynacji
działań instytucji publicznych w odniesieniu do sektora odpowiedzialnego za jakość wody – rozdział otwarty
21.08.br. w negocjacjach akcesyjnych z UE. Okólnik proponuje utworzenie „Agencji ds. Zarządzania i
Doradztwa dot. Jakości Wody”.
7. Agencja Regulacji Rynku Energii (EMRA) zmodyfikowała communiqué dot. zobowiązań ubezpieczeniowych na
rynku ropy naftowej (publikacja w monitorze z 10.08.2010 r.). Zmiany dot. w szczególności ubezpieczenia od
odpowiedzialności cywilnej oraz ryzyka związanego z materiałami niebezpiecznymi i obowiązują od daty
publikacji.
8. Przepisy opracowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Spraw Wiejskich, opublikowane w monitorze rządowym
dn. 13.08.2010 r. przedstawiają skład Komisji ds. Bezpieczeństwa Biologicznego, zasady i procedury pracy
oraz kompetencje Komisji. W tym samym monitorze, MRiSW prezentuje procedury i zasady służące do
ograniczania ryzyka podczas prowadzenia prac naukowo-technologicznych związanych z badaniami
organizmów i produktów zmodyfikowanych genetycznie (GMO). Przepisy wchodzą w życie z dn. 26 września
2010 r.
9. Przepisy opracowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Spraw Wiejskich, opublikowane w monitorze rządowym
dn. 18.08.2010 r. przedstawiają zasady i procedury ochrony równowagi ekologicznej, wykonywania prac
rolniczych, koordynacji produkcji rolnej, marketingu, rozwoju i rozpowszechniania.
10. Zmiana communiqué określającego zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych wydana przez Komisję
Rynków Kapitałowych i opublikowana w monitorze z dn. 7.08.br. dotyczy akcji nienotowanych na giełdzie.
Najistotniejsze postanowienia odnoszą się do zwiększonego udziału akcji spółek handlowych oraz instytucji
prowadzących mediacje w sprawie zakupu hunduszy hedgingowych. Dwa nowe artykuły dodane przez
communiqué dot. ujawnienia wysokości opłat i prowizji w celu ustalenia górnego limitu opłat za
administrowanie funduszem. Nowelizacja wchodzi w życie w dacie publikacji.
9
11. Wysoka Komisja ds. Prywatyzacji wydała rezolucję opublikowaną 27.08.br., na podstawie której
hydroelektrownie Iznik-Derekoy, Inegol-Cerrah and M. Kemalpasa-Suuctu, należące do Electricity Generation
Corporation zostały sprywatyzowane, a prawa operatora zostały przeniesione na Turecką
Agencję/Administrację ds. Prywatyzacji.
Relacje międzynarodowe:
Rada Ministrów podjęła decyzję, opublikowaną w monitorze z dn. 15.08.br., na podstawie której obywatele
Słowenii podróżujący do Turcji w celach turystycznych lub biznesowych otrzymują automatycznie wizę pod
warunkiem, że ich łączny pobyt w Turcji nie przekracza 90 dni w każdym okresie 180 dni.
Turcja i Irlandia podpisały umowe o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz zapobieganiu unikaniu podatków
w odniesieniu do podatku dochodowego i od zysków kapitałowych. Tekst umowy opublikowano w monitorze z dn.
10.08.2010 r. _________________________________________________________________________________
Opracował: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze
Źródła: Dzienniki Today‘s ZAMAN i Hurriyet - wrzesień 2010 r., SDEO Monthly Newsletter -wrzesień 2010 r., EDI
Fortnightly wyd. 29.09.2010 r.
[1] Giełdowy indeks inwestycyjny CEEMEA obejmuje 15 krajów regionu Europy Środkowej, Bliskiego Wschodu i
Afryki, wybieranych spośród 26 zgromadzonych w pakiecie gospodarek wschodzących, wg najwyższych w
okresie ub. 6 mies. tygodniowych sum transakcji (pomiar przez DTCC Trade Information Warehouse). Pełny
koszyk CEEMEA obejmuje 26 krajów: Abu Dhabi, Bahrain, Bułgarię, Chorwację, Czechy, Dubaj, Estonię, Węgry,
Izrael, Kazakchstan, Łotwę, Liban, Litwę, Maroko, Polskę, Katar, Rumunię, Rosję, Arabię Saudyjską, Serbię i
Czarngórę, Słowację, Słowenię, RPA, Tunezję, Turcję i Ukrainę.
10