recenzja 3 - Wydział Geologii UW

Prof. dr hab. Jerzy Trammer
Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego
Recenzja osiągnięcia habilitacyjnego i aktywności naukowej Pani dr Anny Żylińskiej
- w ramach postępowania habilitacyjnego
Kryteria
Zgodnie z Ustawą z 2003 r. (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.) o stopniach
naukowych i o tytule naukowym, stopień doktora habilitowanego można przyznać osobie,
która po doktoracie uzyskała osiągnięcia naukowe stanowiące znaczny wkład w rozwój danej
dyscypliny naukowej oraz wykazuje się znaczną aktywnością naukową.
Osiągnięcie habilitacyjne
Jako osiągnięcie naukowe stanowiące podstawę wszczęcia postępowania
habilitacyjnego sub titulo „Kambryjskie trylobity regionu kieleckiego Gór
Świętokrzyskich – rewizja taksonomiczna, stratygrafia i znaczenie biogeograficzne”
Pani Anna Żylińska wskazała 4 publikacje:
Żylińska A., Masiak M. 2007. Cambrian trilobites from Brzechów, Holy Cross Mountains
(Poland) and their significance in stratigraphic correlation and biogeographic reconstructions.
Geological Magazine 144, 661-686.
Żylińska A., Szczepanik Z. 2009. Trilobite and acritarch assemblages from the Lower-Middle
Cambrian boundary interval in the Holy Cross Mountains (Poland). Acta Geologica Polonica 59, 413458.
Żylińska A. 2013. Ewolucja zespołów trylobitowych z drugiego i z trzeciego oddziału kambru
Gór Świętokrzyskich i ich znaczenie biogeograficzne. Przegląd Geologiczny 61, 30-39.
Żylińska A. 2013. The oldest Cambrian trilobites from the Holy Cross Mountains, Poland:
taxonomic, stratigraphic and biogeographic reappraisal. Acta Geologica Polonica 63, 57-87.
Wymienione prace liczą w sumie 109 stron, zawierają prawie 50 ilustracji
i przedstawiają sobą łącznie monografię trylobitów kambru dolnego i środkowego
(w dawnym ujęciu) czy też oddziałów 2 i 3 kambru (w ujęciu nowym) kieleckiego regionu
Gór Świętokrzyskich. Dwa artykuły mają współautorów, a wkład Habilitantki w powstanie
wszystkich czterech publikacji jest przeważający, wynosząc około 80%.
Opracowania powstały głównie na podstawie badań okazów trylobitów z już
istniejących kolekcji – wcześniej opisywanych i publikowanych lub dotąd jeszcze nie.
Np. w przypadku fauny z Brzechowa mniej więcej połowa okazów była wcześniej badana
1
i została opisana w druku przez innych badaczy, zaś reszta – nie. Z własnych poszukiwań
autorki w terenie pochodzi tylko 6% trylobitów z Brzechowa, natomiast formy z wszystkich
pozostałych lokalizacji były zbierane przez innych i weszły w skład kolekcji wykorzystanych
do badań autorki. Nie wyjaśnia Ona, dlaczego postanowiła badać prawie wyłącznie okazy
z istniejących kolekcji i, za wyjątkiem Brzechowa, nie podjęła własnych poszukiwań lub, być
może, podjęła je, lecz nie dały one rezultatów? Znając realia terenowe, pokaźną liczebność
istniejącej próby itd., można się domyślać przyczyn omawianej decyzji, niemniej
odpowiednie wyjaśnienie byłoby przydatne. Nawiasem mówiąc próba jest prawdopodobnie
reprezentatywna, skoro w przypadku Brzechowa wieloletnie poszukiwania terenowe
prowadzone przez Habilitantkę wraz z Moniką Masiak doprowadziły co prawda do
znalezienia nowych (nielicznych) okazów, ale nie nowych taksonów.
Szczegółowo, z większym niż we wcześniejszych opracowaniach uwzględnieniem
metod ilościowych, opisała autorka gatunki, często podając ich poprawione i rozszerzone
diagnozy. Doprowadziło to do ich pełniejszej charakterystyki i nowych ujęć
taksonomicznych: zmiany nie są wielkie na poziomie gatunków – np. w porównaniu
z dawniejszymi opracowaniami doszła forma Paradoxides mureroensis, a „zniknęła”
Protolenus bodzanti czy precyzyjnie odgraniczono formy Latikingaspis samsonowiczi,
Ornamentapsis opatowi i Orodes usarzowi – i dalece większe na poziomie rodzajów: prawie
połowa gatunków uzyskała nową przynależność rodzajową. Potwierdzono duży stopień
endemizmu na poziomie gatunków trylobitów z dolnego i ze środkowego kambru Gór
Świętokrzyskich i pokazano, ze wcześniejsi autorzy nie byli spliterami. Po raz pierwszy
przedstawiono proporcje między okazami poszczególnych taksonów w profilu. W oparciu
o trylobitowe poziomy biostratygraficzne skorelowano utwory z Gór Świętokrzyskich
z innymi obszarami, określono pozycję biogeograficzną fauny świętokrzyskiej i częściowo
pozycję geotektoniczną obszaru świętokrzyskiego.
Wcześniejsi autorzy, w tym prekursorzy jak Jan Samsonowicz, Jan Czarnocki, oraz
ich uczniowie - Stanisław Orłowski czy Wiesław Bednarczyk działali w czasach, gdy podział
kambru był całkiem inny niż dziś, a wiedza o tektonice globalnej nieistniejąca albo znikoma
w porównaniu z obecną. Prace dr Żylińskiej, jedynej – o ile wiem – obecnie w Polsce
specjalistki paleontologii trylobitów, stanowią tego rodzaju przepracowanie znanej już
w zasadzie wcześniej fauny trylobitowej, że stała się ona na nowo użytecznym narzędziem
dla syntez stratygraficznych, biogeograficznych i geotektonicznych. Upoważnia mnie to do
stwierdzenia, iż osiągnięcie habilitacyjne Panidr Anny Żylińskiej wraz z innymi publikacjami,
które omawiam niżej, stanowi znaczny wkład w rozwój stratygrafii i biogeografii kambru
2
i stanowi ponadto ważny element pomocniczy dla rozważań o kambryjskiej pozycji
geotektonicznej obszaru Gór Świętokrzyskich. Moje zastrzeżenia, jak wymieniony już brak
wyjaśnienia niepodjęcia własnych szerszych poszukiwań terenowych, które potencjalnie
mogły dostarczyć nowych ważnych znalezisk czy nie położenie nacisku na zagadkową
odmienność fauny z Brzechowa w porównaniu z mniej więcej równowiekowymi faunami
z nieodległych lokalizacji, nie znoszą oczywiście znaczenia omówionego osiągnięcia
habilitacyjnego.
Pozostałe dokonania
Po doktoracie Anna Żylińska przedstawiła 16 publikacji, określonych przez nią jako
oryginalne – z tego 4 tworzą osiągnięcie habilitacyjne - oraz 42 inne publikacje, np. abstrakty
konferencyjne, opisy odsłonięć czy dyskusje zmian stratygrafii kambru. Niektóre z „innych”
publikacji są oryginalne, np. prace z T. Weidnerem, a autorka zaliczyła je do tzw. innych
prawdopodobnie dlatego, iż na razie ukazały się jedynie w materiałach z różnych konferencji.
Prace nie zaliczone do osiągnięcia habilitacyjnego dotyczą skamieniałości śladowych,
nowych stanowisk utworów kambryjskich, biostratygrafii utworów kambru z Wiśniówki,
pozycji geotektonicznej obszaru Gór Świętokrzyskich czy zaawansowanej biometrii
trylobitów. Jedna z pozycji stanowi rozdziały w prestiżowym angielskim wydawnictwie „The
Geology of Central Europe”. Za szczególnie interesujące uznaję pracę z Vannierem
i z innymi z Geology o priapulidach jako twórcach ważnych skamieniałości śladowych
z kambru, prace o tematyce geotektonicznej z Nawrockim i z innymi z Journal of the
Geological Society of London oraz, będącą jeszcze w druku w Special Publications of the
Geological Society of London , pracę z Alvaro i z innymi, stanowiącą globalną analizę
endemizmu trylobitów kambryjskich.
Inna aktywność naukowa i dla nauki
Prócz aktywności badawczej i publikacyjnej, Habilitanta wykazywała bardzo dużą
aktywność konferencyjną (16 referatów lub posterów zagranicą i 26 w kraju), oraz jako
organizator konferencji w Polsce i zagranicą, i redaktorka tomów konferencyjnych. Była
także kierownikiem i wykonawcą grantów. Jest redaktorem pism Paleontologia Electronica
3
i Roczniki Gleboznawcze. Sporządziła około 20 recenzji dla pism naukowych, w tym dla tak
prestiżowych jak Geological Magazine, Paleontology, Journal of Paleontology, Lethaia, Acta
Palaeontologica Polonica. Jest aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego
i Międzynarodowej Podkomisji Stratygrafii Kambru. Uczy geologii, prowadzi opiekę nad
magistrantami, z których pięciu już stopień magistra uzyskało.
Wskaźniki naukometryczne
Wskaźnik Hirscha dla prac dr Żylińskiej wynoszący 9 oceniam jako dobry. Liczba
cytowań jej prac zbliża się do 200 według bazy Web of Science, i 200 przekracza – według
bazy Scopus.
Podsumowanie, wniosek końcowy
Nawiązując do wyrażonych wyżej ocen, oświadczam, iż moja recenzja jest
pozytywna: osiągnięcie habilitacyjne Pani dr Anny Żylińskiej oraz jej pozostały dorobek,
stanowiąc znaczny wkład w rozwój dyscypliny, jak również jej znaczna aktywność naukowa
mogą i powinny stać się zgodnie Ustawą z 14/03/2003 roku z późniejszymi zmianami
(Dz. U. z 2003 nr 65, Dz. U. z 2005 nr 164, Dz. U. z 2011 nr 84) podstawą przyznania
stopnia doktora habilitowanego.
Jerzy Trammer
Warszawa, dnia 14 maja 2013 roku
4