Kazachstan: "gorzka pigułka" dla inwestorów rynku farmaceutycznego

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Kazachstan: "gorzka pigułka" dla
inwestorów rynku farmaceutycznego
Wysoki poziom korupcji i trudna do przewidzenia polityka państwa, stwarzają poważne
przeszkody dla działań prowadzonych przez inwestorów w Kazachstanie. Dokonana przez
państwo zmiana zasad współpracy z inwestorami zagranicznymi w sektorze farmaceutycznym
, stawia pod znakiemzapytania perspektywy ich dalszej obecności w Kazachstanie. Państwowy program w zakresie pozyskania inwestorów dla branży Przemysł farmaceutyczny w Kazachstanie zaspokaja zaledwie 15% krajowego zapotrzebowania
. Produkowane są przed wszystkim przynoszące niewielkie zyski leki generyczne (zamienniki, leki
nieopatentowane). Według danych IHS Global Insight, w 2011 roku Kazachstan dokonał importu
lekarstw na kwotę 142 mld tenge (704 mln euro), co stanowi 86% zapotrzebowania wewnętrznego.
Aby zmienić niekorzystne proporcje, już w 2010 roku na polecenie Prezydenta RK Nursultana
Nazarbayeva został przyjęty państwowy program rozwoju przemysłu farmaceutycznego na lata
2010-2014 , którego celem jest osiągnięcie poziomu 50% produkcji własnej do 2014 roku.
Program przewiduje szereg preferencji dla krajowych potentatów rynku farmaceutycznego,
wdrażających standardy GMP (Good Manufacturing Practice) i ISO (International Organization for
Standardization):
• przetargowe procedury zakupu nie dotyczą siedmioletnich umów na dostawę preparatów
leczniczych dostarczanych przez "SK-Pharmaciya";
• przyspieszony proces rejestracji państwowej produkowanych lokalnie preparatów
generycznych, wyrobów medycznych i sprzętu medycznego;
• preferencyjne ulgi podatkowe.
Wszystko to dotyczy również producentów zagranicznych, gotowych przenieść swoją produkcję na
teren Kazachstanu na tych samych warunkach, które obowiązują producentów krajowych.
Propozycja ta znalazła odzew – na kazachskim rynku farmaceutycznym pojawili się poważni
inwestorzy zagraniczni. Państwo podpisało z nimi siedmioletnie umowy na dostawę ich wyrobów.
Warunki umów przewidywały, że po wybudowaniu nowych zakładów, "SK Pharmaciya" zapewni
im częściowy zbyt wyprodukowanych wyrobów. Zagraniczni inwestorzy na rynku farmaceutycznym Kazachstanu
W Kazachstanie działa 80 przedsiębiorstw produkujących farmaceutyki, wśród nich 5
największych wypuszcza 85% całej kazachskiej produkcji. Zagraniczni inwestorzy zainwestowali
w te zakłady180 mln dolarów.
We wrześniu 2011 roku Polpharma, inwestor z Polski, stał się większościowym akcjonariuszem
spółki KhimPharm SA w mieście Shimkent – zakładu, na który przypada 55% całej
kazachstańskiej produkcji farmaceutycznej. Obecnie wyroby zakładu występują pod marką
"Santo". W 2013 roku zostanie przekazany do eksploatacji nowy wydział leków w ampułkach,
zbudowany w ramach projektu inwestycyjnego. Zakład tabletkowania preparatów zostanie
dobudowany w pierwszej połowie 2014 roku.
Drugą, co do wielkości produkcji (7%) w Kazachstanie są zakłady farmaceutyczne Nobel w
Ałmaty, w których inwestorem strategicznym od 2002 roku jest turecki Nobel Ilac.
Trzecią co do wielkości produkcji (5%) jest firma Abdi Ibrahim Global Pharm LLP, której zaplecze
produkcyjne znajduje się w obwodzie ałmatyńskim. Wcześniej była to kazachstańska firma
Global Pharm. W październiku 2012 roku 60% jej akcji zakupił inwestor z Turcji Abdi Ibrahim.
Obecnie realizowany jest wspólny kazachstańsko-turecki projekt o wartości 60 mln dolarów,
który przewiduje wybudowanie nowego zakładu farmaceutycznego na terenie Kazachstanu do
końca 2014 roku.
W sierpniu 2012 roku rosyjska grupa przedsiębiorstw "Pharmstandard" została udziałowcem
spółki Karagandyjski Zakład Farmaceutyczny LLP.
W październiku 2012 roku odbyło się kazachstańsko-czeskie forum biznesowe, w którego ramach
pomiędzy kazachską firmą Romat i firmą Favea Europe, został zawarty kontrakt na budowę
dwóch nowych przedsiębiorstw farmaceutycznych w miastach Semey i Pavlodar. Nowe zakłady
mają w pełni odpowiadać międzynarodowym standardom GMP. Finansowanie przedsięwzięcia
zostało podzielone pomiędzy oba przedsiębiorstwa. Łączna kwota inwestycji wyniesie 37 mln
euro. Zgodnie z planami oba przedsiębiorstwa staną się zyskowne w pierwszej połowie 2014
roku. Krytyczna sytuacja zaopatrzenia w leki
Od 2010 roku państwo dokonuje zakupów za pośrednictwem jedynego na kazachskim rynku
dystrybutora leków SK Pharmaciya, wchodzącego w skład Funduszu Dobrobytu Narodowego
"Samruk-Kazyna" (holdingu zarządzającego państwowymi aktywami Kazachstanu).
Celem działalności prowadzonej przez SK Pharmaciya jest zakup wyrobów leczniczych
bezpośrednio od producentów i dostarczanie ich placówkom leczniczym: zarówno państwowym,
jak i prywatnym. SK Pharmaciya zajmuje się zaopatrzeniem w leki w ramach gwarantowanego
zakresu ubezpieczenia medycznego. Jednym z zadań firmy jest udzielanie wsparcia producentom
krajowym.
W rzeczywistości sytuacja zaopatrzenia w środki medyczne w kraju jest krytyczna. Podstawowe
problemy są związane z przeprowadzaniem przetargów na zakup preparatów leczniczych w
niewłaściwym czasie, co prowadzi do częstego wstrzymywania dostaw potrzebnych lekarstw.
Ponadto leki są dostarczane w niewystarczającej ilości. Z powodu zmienności przepisów
dotyczących zamówień producentom brakuje pewności, które leki znajdą zbyt.
Międzynarodowi eksperci wskazują na problem występowania na rynku wewnętrznym
podrabianych leków, których ilość wynosi od 2% do 10%. Takie leki są importowane głównie z
Rosji, Ukrainy i Chin.
Pod koniec 2012 roku Agencja Ochrony Konkurencji Republiki Kazachstanu przeprowadziła
analizę rynków branży farmaceutycznej i medycznej. Jej wyniki pozwoliły na wyodrębnienie
szeregu problemów. Zostały ujawnione przypadki niewłaściwej współpracy środowiska
lekarskiego i firm farmaceutycznych, niski poziom rozwoju konkurencyjności rynku
farmaceutycznego w terenach wiejskich, występowanie zbyt dużej ilość hurtowni występujących
w charakterze pośredników. W ustawodawstwie nie ma także sprecyzowanych pojęć i wyraźnych
kryteriów stosowania zamienników lekarstw. Kazachstan zmienia zasady
Z inicjatywy SK Pharmaciya i Ministerstwa Ochrony Zdrowia Republiki Kazachstanu, na początku
lutego 2013 roku zostały wniesione zmiany do rozporządzenia nr 1729 dotyczącego uchwalenia
"zasad organizowania i dokonywania zakupu środków leczniczych, profilaktycznych preparatów
leczniczych (immunobiologicznych, diagnostycznych, dezynfekcyjnych), wyrobów o przeznaczeniu
medycznym oraz sprzętu medycznego, jak również usług farmaceutycznych, świadczonych w
ramach gwarantowanego zakresu bezpłatnej pomocy medycznej". Zgodnie z tym dokumentem,
państwowy dystrybutor leków SK Pharmaciya oczekiwać będzie od firm farmaceutycznych
rozpoczęcia dostaw środków leczniczych nie w ciągu 7 a maksymalnie 2 lat (!) od dnia
podpisania kontraktu. W przypadku przekroczenia podanego terminu, SK Pharmaciya ma
prawo do rozwiązania umowy.
Taka decyzja w pierwszej kolejności narusza interesy inwestorów zagranicznych, którzy
wchodzą na farmaceutyczny rynek Kazachstanu. Zgodnie z nowym brzmieniem rozporządzenia,
zrewidowane mogą zostać również długoterminowe umowy dostawy, zawarte wcześniej m.in. z Abdi Ibrahim (Turcja) i Favea Europe (Czechy), Polpharma (Polska), Pharmastandard (Rosja) i
Nobel Ilac (Turcja). Wnioski:
Nowe poprawki wniesione do ustawodawstwa Kazachstanu naruszają międzynarodową
zasadę gwarantowania całkowitej ochrony i bezpieczeństwa inwestycji. Władze
Kazachstanu, aby utrzymać atrakcyjność inwestycyjną kraju powinny przestrzegać umów,
podpisanych wcześniej z inwestorami, a wszelkie zmiany, wprowadzać jedynie za
porozumieniem obu stron lub w trybie sądowym. Naruszenie praw inwestorów w branży farmaceutycznej, to jaskrawy przykład, świadczący o
problemach systemowych oraz o stosowaniu przez kazachstański rząd polityki podwójnych
standardów. Europejskim inwestorom trudno jest prowadzić działalność w podobnych
warunkach. Taka polityka dyskredytuje Kazachstan i może doprowadzić do głośnych
międzynarodowych procesów. W kraju brakuje rzeczywiście funkcjonujących,
instytucjonalnych mechanizmów obrony zagranicznych inwestorów, dlatego ich jedyną
nadzieją pozostaje międzynarodowy arbitraż.
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu