Katedra Chemii Organicznej Wydział Chemii Uniwersytetu Łódzkiego

Katedra Chemii Organicznej
Wydział Chemii Uniwersytetu Łódzkiego
ul. Tamka 12, 91-403 Łódź
tel: (4842)6784731, fax.: (4842)6786583,
e-mail: [email protected]., http://www.chem.uni.lodz.pl
Prof. dr hab. Janusz Zakrzewski
Łódź, 27. 08. 2012.
Recenzja rozprawy habilitacyjnej dr. inŜ. Piotra Smoleńskiego pt. „InŜynieria
koordynacyjna 1,3,5- triaza-7-fosfaadamantanu (PTA) w kierunku potencjalnych
zastosowań”
Dr inŜ. Piotr Smolęński ukończył w 1991 r. studia
Wrocławskiej. Dwa lata później
na Wydziale Chemii Politechniki
rozpoczął pracę na stanowisku asystenta na Wydziale
Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. W roku 1998 uzyskał stopień doktora nauk
chemicznych na podstawie rozprawy zatytułowanej „Kompleksy rodu z fosfinami
rozpuszczalnymi w wodzie i ich właściwości katalityczne. Promotorem pracy był prof. dr hab.
Florian Pruchnik. Na podkreślenie zasługuje tutaj spory dorobek naukowy Habilitanta
uzyskany juŜ w okresie przygotowywania rozprawy doktorskiej, obejmujący 6 publikacji
w międzynarodowych czasopismach chemicznych. W roku 1999 dr inŜ. Piotr Smolęński
awansował na stanowisko adiunkta, na którym pracuje do chwili obecnej. Odbył dwa
długoterminowe staŜe naukowe: w Uniwersytecie Technicznym w Berlinie (1993, 9 miesięcy)
i Uniwersytecie Technicznym w Lizbonie (2005, 3 lata). Drugi staŜ ostatecznie ukierunkował
zainteresowania
naukowe Habilitanta i tematykę jego rozprawy habilitacyjnej. Badania
naukowe które prowadził w
okresie „postdoktorskim”
koncentrowały się na syntezie
nowych ligandów fosforowych (szczególnie pochodnych 1,3,5- triaza-7-fosfaadamantanu
(PTA)) i ich kompleksów róŜnorodnymi metalami przejściowymi, oraz poszukiwania
zastosowań tych związków w katalizie, medycynie i biologii. Ostatnio obszar zainteresowań
dr. inŜ. P. Smoleńskiego objął równieŜ syntezę i badania polimerów koordynacyjnych jedno-,
dwu- i trójwymiarowych z miedzią i srebrem jako węzłami metalicznymi.
Rozprawa habilitacyjna dr. inŜ. P. Smoleńskiego powstała na bazie 13 prac opublikowanych
w latach 2003-2011
w wysokiej rangi międzynarodowych
czasopismach chemicznych
1
(Inorg. Chem., Dalton Trans., Organometallics, Eur. J. Inorg. Chem., Cryst. Growth Des.,J.
Organomet. Chem.,Polyhedron). Dwanaście z tych prac to prace wieloautorskie a jedna jest
pracą monoautorską Habilitanta. W czterech pracach dr inŜ. P. Smoleński jest autorem
korespondencyjnym. Lista współautorów jest obszerna i obejmuje 19 nazwisk naukowców
z kraju i zagranicy.
Wszyscy współautorzy (i Habilitant) dostarczyli oświadczenia
określające ich indywidualny wkład do publikacji. Oświadczenia te stwierdzają dominujący
wkład dr. inŜ. P. Smoleńskiego
dotyczący ustalenia tematyki pracy, przeprowadzenia
eksperymentów, interpretacji uzyskanych wyników i przygotowania prac do opublikowania.
Szczególnie pozytywnie ocenił wkład Habilitanta profesor Armando J. L. Pombeiro. Według
jego oświadczenia Habilitant rozwijał w czasie pobytu w jego laboratorium własny projekt
badawczy i odgrywał wiodącą rolę we wszystkich etapach procesu badawczego, począwszy
od planowania eksperymentów a skończywszy na redagowaniu publikacji. Profesor podkreśla
równieŜ fakt, Ŝe Habilitant kierował pracą kilku studentów i doktorantów. Swoją rolę prof.
Pombeiro określa jako ogólną koordynację badań kierowanej przez niego grupy badawczej
i dyskusję uzyskanych wyników.
Z pozostałych oświadczeń wynika, Ŝe wkład 7 osób
ograniczał się do wyznaczenia struktur krystalicznych (i ewentualnie krystalizacji
kompleksów), a pozostali współautorzy zaangaŜowani byli w badania aktywności
biologicznej, właściwości fluorescencyjnych i syntezy związków wyjściowych. W świetle
tych oświadczeń nie mam Ŝadnej wątpliwości, Ŝe przedstawiony jako rozprawa habilitacyjna
cykl publikacji jest rezultatem realizacji oryginalnego projektu naukowego Habilitanta,
w której odegrał on wiodącą rolę.
Prace wchodzące w zakres rozprawy habilitacyjnej mają łączny współczynnik wpływu IF =
42,00, co daje wysoką średnią wartość IF = 3,23. Były juŜ one cytowane 92 razy. Tematyka
tych prac dotyczy chemii koordynacyjnej PTA. Ligand ten, posiadający cztery potencjalne
centra donorowe (atom fosforu i trzy atomy azotu), wykazuje interesujące właściwości
steryczne i elektronowe, jest rozpuszczalny w wodzie i moŜe ulegać protonowaniu
i
alkilowaniu
zmieniającemu
jego
polarność
i
charakter
oddziaływania
z centrum metalicznym. Jak wykazał Habilitant chemia koordynacyjna PTA jest bardzo
bogata, a kompleksy wykazują szereg ciekawych właściwości (aktywność katalityczna,
luminescencja, aktywność biologiczna). Kompleksy otrzymane przez Habilitanta w których
PTA działa jako
P-donor,
okazały się rozpuszczalnymi
w wodzie,
aktywnymi
fotokatalizatorami odwracalnego odwodornienia związków organicznych (kompleksy Rh)
i selektywnego uwodornienia związków nienasyconych (kompleksy Rh i Ru). Ponadto
otrzymane kompleksy platyny zawierające ligandy azydkowe reagowały z nitrylami
2
a utworzeniem, z wysoką wydajnością, odpowiednich tetrazoli. Jest to niewątpliwie ciekawa
metoda syntezy tych tych związków, ale trudno sobie wyobrazić jej stosowanie w syntezie
prowadzonej na większą skalę ze względu na konieczność stosowania stechiometrycznych
ilości drogich kompleksów platyny.
Oprócz omówionej powyŜej „klasycznej” chemii koordynacyjnej PTA Habilitant uzyskał
szereg ciekawych wyników dotyczących innych sposobów koordynacji tego liganda i jego
pochodnych. Wykazał np. ze P-tlenek PTA koordynuje do kobaltu(II) poprzez atom azotu,
lub przez atom tlenu (podobnie P-sulfid PTA koordynuje poprzez atom siarki). Kompleksy te
okazały się dobrymi katalizatorami selektywnego uwodornienia dienów do monoolefin.
Habilitant otrzymał równieŜ kompleksy Zn, w których PTA koordynuje do metalu poprzez
atom azotu.
Szereg bardzo istotnych i ciekawych wyników uzyskał Habilitant w badaniach koordynacji
PTA i pochodnych do jonów Cu(I) i Ag (I). Obok kompleksów jednordzeniowych
(w
przypadku
miedzi)
powstawały
tutaj
polimery
koordynacyjne
jedno-,
dwu-
i trójwymiarowe. Kompleksy miedzi stały się w krótkim czasie przedmiotem intensywnych
badań, prowadzonych w kilku zespołach, które wykazały ich przydatność jako
radiofarmaceutyków i środków przeciwnowotworowych. Wykazywały one równieŜ
interesujące właściwości luminescencyjne. Podobnie, kompleksy srebra z PTA wykazywały
aktywność przeciwbakteryjną i przeciwgrzybiczną duŜo wyŜszą niŜ inne związki
koordynacyjne tego metalu.
Przedstawiona powyŜej analiza wyników naukowych opisanych w publikacjach wchodzących
w zakres recenzowanej rozprawy habilitacyjnej wskazuje na znaczny i oryginalny dorobek
naukowy Habilitanta dotyczący chemii koordynacyjnej PTA i jego pochodnych. Dorobek ten
dotyczy nie tylko syntezy nowych kompleksów, ale równieŜ obejmuje poszukiwania ich
właściwości uŜytkowych (aktywność katalityczna, właściwości luminescencyjne, aktywność
biologiczna). Wyniki uzyskane przez Habilitanta
w zakresie syntezy polimerów
koordynacyjnych na bazie PTA otwierają duŜe moŜliwości w zakresie inŜynierii
koordynacyjnej
i mogą być wykorzystane w syntezie materiałów o specyficznych
właściwościach fizykochemicznych. Szczególnie wysoko oceniam fakt, Ŝe Habilitant potrafił
zainteresować własną tematyką badawczą bardzo dobry ośrodek europejski (Uniwersytet
Techniczny w Lizbonie), co umoŜliwiło mu prowadzenie badań we współpracy
międzynarodowej, koordynowanej przez prof. A.J. L. Pombeiro. Współpraca ta stworzyła
równieŜ moŜliwość staŜy naukowych w Portugalii dla magistrantów pracujących pod
kierunkiem Habilitanta.
3
Ogólny dorobek naukowy Habilitanta jest znaczny. Liczy on, oprócz 13 prac wchodzących
w zakres rozprawy habilitacyjnej, 18 publikacji opublikowanych w czasopismach
międzynarodowych z tzw. listy filadelfijskiej. Sumaryczny współczynnik wpływu (IF)
wszystkich prac Habilitanta wynosi 80,77, co daje wartość średnią 2,61 / pracę. Prace te były
cytowane (bez autocytowań) 223 razy.
Habilitant jest równieŜ aktywnym uczestnikiem
konferencji naukowych krajowych i międzynarodowych, na których przedstawił 33
komunikaty. Jest współautorem 3 patentów. Był wykonawcą 4 i kierownikiem 2 krajowych
i międzynarodowych projektów badawczych.
Jeśli chodzi o doświadczenie dydaktyczne dr. inŜ. P. Smoleńskiego, to w materiałach
przesłanych mi do recenzji znalazłem jedynie krótką informację (Autoreferat str.54). Wynika
z niej, Ŝe Habilitant prowadził lub prowadzi róŜnorodne zajęcia dydaktyczne, obejmujące
seminaria, konwersatoria i zajęcia laboratoryjne dotyczące podstaw chemii, chemii
analitycznej, nieorganicznej, fizykochemicznych metod analizy, chromatografii i katalizy.
Prowadził takŜe wykłady za granicą w ramach programu LLP-Erasmus. Był równieŜ
promotorem 16 prac magisterskich, oraz zorganizował wyjazdy zagraniczne 6 studentów
w ramach programu ERASMUS.
Uzyskał dwie nagrody Dziekana Wydziału Chemii UWr za osiągnięcia dydaktyczne
i naukowe (1996 i 2005).
Jestem w pełni przekonany, Ŝe rozprawa habilitacyjna, dorobek naukowy i dotychczasowa
działalność dydaktyczna dr. inŜ. Piotra Smoleńskiego spełniają warunki określone
w obowiązującej ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym. Zwracam się do Rady
Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego z wnioskiem o dopuszczenie dr. Piotra
Smoleńskiego do dalszych etapów procedury o nadanie stopnia naukowego doktora
habilitowanego nauk chemicznych.
4