Sprzęt ochrony układu oddechowego Substancje

Sprzęt ochrony układu oddechowego
Substancje niebezpieczne lub szkodliwe wchłaniane do
organizmu człowieka drogą oddechową stanowią grupę
czynników wysokiego ryzyka, stając się przyczyną
przewlekłych chorób zawodowych, często o charakterze
nowotworowym oraz nagłych wypadków przy pracy.
Dodatkowe niebezpieczeństwo stanowi występowanie w
atmosferze środowiska pracy mieszanin różnych związków
chemicznych, które reagując między sobą mogą stwarzać
zmienne warunki środowiskowe, prowadząc nawet do
wystąpienia
niedoboru
tlenu.
Instrukcja krajów Wspólnoty Europejskiej zawierająca
zalecenia dotyczące doboru i użytkowania sprzętu ochrony
układu oddechowego, na wstępie określa generalne zasady
postępowania dla pracodawców, którzy stosują technologie
wiążące się z emisją czynników niebezpiecznych lub
szkodliwych dla układu oddechowego. Według tych zasad
pracodawca powinien stworzyć możliwie najbezpieczniejsze
warunki pracy, wykorzystując aktualny stan wiedzy technicznej
i organizacyjnej, stosując działania w zakresie: eliminacji
czynników stanowiących ryzyko, izolacji stref niebezpiecznych,
stosowania ochron zbiorowych oraz wyposażania pracowników
w indywidualne środki ochrony układu oddechowego.
Wszystkie te działania powinny doprowadzić do zapewnienia
warunków środowiska pracy w taki sposób, aby powietrze
wdychane przez człowieka było zdatne do oddychania.
Warunek ten spełniony jest, gdy jednocześnie:
ilość zanieczyszczeń wchodzących w skład powietrza do
oddychania jest poniżej wartości Najwyższych
Dopuszczalnych Stężeń wyznaczonych dla tych
substancji,
zawartość tlenu w powietrzu do oddychania jest powyżej
19%,
temperatura powietrza oddechowego odpowiada
maksymalnej dopuszczalnej ze względów
fizjologicznych temperaturze, w której może pracować
człowiek
Wchłanianie szkodliwych zanieczyszczeń powietrza przez
układ oddechowy zależy od chemicznych i fizycznych
właściwości substancji. Proces ten prowadzi do:
uszkodzenia płuc,
czasowego lub chronicznego zatrucia,
zniszczeń radiacyjnych,
chorób przenoszonych przez bakterie i wirusy lub
innych chorób jak alergie, choroby nowotworowe
Z tego powodu ważne jest prawidłowe określenie wszystkich
czynników szkodliwych i niebezpiecznych dla układu
oddechowego mogących wystąpić podczas przebywania ludzi w
strefie zagrożonej, ich charakterystyka oraz reakcje zachodzące
w mieszaninach tych związków. Ponadto, w niektórych
przypadkach stosowania sprzętu ochrony układu oddechowego
(np. pożarnictwo, atomistyka, występowanie palnej atmosfery,
ekstremalne warunki klimatyczne), mogą pojawić się
dodatkowe wymagania, które muszą zostać ocenione w
połączeniu z bezpośrednimi zagrożeniami dla układu
oddechowego
Klasyfikacja sprzętu ochrony układu oddechowego według
norm
serii
PN-EN
W 1993 r. została ustanowiona norma PN-EN 133 Sprzęt
ochrony układu oddechowego. Podział , która stanowi podstawę
klasyfikacji
tej
grupy
sprzętu.
Stosowanie sprzętu ochrony układu oddechowego stanowi
bezpośrednią wypadkową właściwości atmosfery środowiska
pracy, a podział środowiska ze względu na występujące
zagrożenia stanowi punkt wyjściowy do systematycznego
podziału sprzętu ochrony układu oddechowego według normy
PN-EN 133.
Należy wyróżnić dwie podstawowe grupy zagrożeń dla
układu oddechowego:
1. Zanieczyszczone powietrze (występowanie
szkodliwych substancji w postaci: aerozoli, gazów, par)
2. Niedobór tlenu (zawartość poniżej 19%).
Te grupy czynników determinują sposób ochrony układu
oddechowego. Możliwe są dwie metody ochrony:
przez oczyszczenie powietrza (sprzęt oczyszczający),
przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła
wolnego od zanieczyszczeń (sprzęt izolujący).
Sprzęt oczyszczający oraz izolujący ochrony układu
oddechowego mogą być zaprojektowane w wersji ucieczkowej.
Wybór rodzaju sprzętu ochrony układu oddechowego zależy od
relacji w jakiej pozostaje maksymalne stężenie substancji
toksycznych danego środowiska pracy w stosunku do
dopuszczalnych wartości stężeń określonych dla tych substancji
– patrz procedura doboru sprzętu ochrony układu oddechowego.
Wskazówki do prawidłowego użytkowania sprzętu ochrony
układu
oddechowego
Sprzęt ochrony układu oddechowego przeznaczony jest do
pracy ciągłej, wykonywanej w możliwie najkrótszym czasie.
Wynika to głównie ze znacznych uciążliwości spowodowanych:
ograniczeniami w odbiorze niektórych bodźców, trudnościami
w porozumiewaniu się, ograniczeniami pola widzenia. Czas
użytkowania sprzętu, ze względu na komfort użytkowania,
należy ustalić w oparciu o wnikliwą analizę następujących
czynników:
rodzaju i typu stosowanego sprzętu ochrony układu
oddechowego,
rodzaju wykonywanych czynności zawodowych,
predyspozycji indywidualnych użytkowników (płeć,
wiek),
warunków klimatycznych.
Rodzaj stosowanego sprzętu ochrony układu oddechowego ma
podwójne znaczenie podczas ustalania długości jego czasu
użytkowania. Stosowanie niektórych rodzajów sprzętu ochron
układu oddechowego nakłada limity czasowe wynikające z
budowy i zasad funkcjonowania. Przykładem jest szeroko
omawiany sprzęt pochłaniający lub sprzęt filtrujący, gdy
stosowany jest w znacznym zapyleniu, czy autonomiczny sprzęt
izolujący z uwagi na zapas powietrza do oddychania. Drugim
kryterium jest rodzaj czynności zawodowych określanych
rodzajem pracy. Z tego powodu wyróżniono dwie kategorie:
sprzęt do wykonywania lekkiej pracy - możliwość
stosowania przez 8-godzinny dzień pracy,sprzęt do
wykonywania ciężkiej pracy - należy stosować do 2godzin ciągłej pracy.
Przed skompletowaniem sprzętu oczyszczającego należy
zapoznać się z instrukcją użytkowania, aby upewnić się czy nie
przekroczona jest data ważności określona przez producenta. Po
wygaśnięciu tego terminu producent nie gwarantuje zachowania
walorów ochronnych w deklarowanej klasie ochronnej. W
przypadku elementów oczyszczających ma to ogromne
znaczenie. Dodatkowo należy upewnić się, czy opakowania
jednostkowe sprzętu jednorazowego użytku są nie naruszone
oraz czy elementy wielokrotnego użytku były właściwie
przechowywane.
Oprócz typowego schematu doboru sprzętu ochrony układu
oddechowego bywają specyficzne sytuacje, wymagające
indywidualnej selekcji sprzętu. Wynikają one z:
deformacji twarzy użytkownika, owłosieniu (bokobrody,
broda),
nietypowego użytkowania,
niewielkiego obiegu powietrza w pomieszczeniu,
przyjmowania przez użytkowników sprzętu lekarstw
obniżających reakcje na bodźce
problemów neurologicznych,
problemów psychologicznych (np. klaustrofobia ),
obniżenia wydolności czynności oddechowych,
braku dostatecznych informacji o sposobie działania
sprzętu,
ciąży.
Przed stosowaniem sprzętu ochrony układu oddechowego
użytkownicy powinni być przeszkoleni przez specjalistyczne
przygotowany personel w zakresie użytkowania i wyjątkowych
sytuacji, które mogą nastąpić podczas pracy w sprzęcie (np.
nadmierny wzrost oporów oddychania, pojawienia się
charakterystycznych
zapachów).
Według zaleceń Instrukcji Krajów Wspólnoty Europejskiej [1],
zawierającej zalecenia dotyczące doboru i użytkowania sprzętu
ochrony układu oddechowego, wymagane jest, aby użytkownicy
sprzętu
ochrony
układu
oddechowego
podlegali
obowiązkowym, specjalistycznym badaniom lekarskim. Zaleca
się, aby badania te przeprowadzać w następujących
przedziałach czasowych:
co trzy lata pracy dla pracowników do 35 lat,
co dwa lata dla pracowników w wieku od 35 do 45,
co roku dla pracowników powyżej 45 lat.
Ponadto, w celu prawidłowego funkcjonowania w
przedsiębiorstwie sprzętu ochrony układu oddechowego należy
prowadzić systematyczne kontrole stanu technicznego
(przeglądy okresowe), sposobu przechowywania sprzętu,
właściwego dopasowywania przez użytkowników. Kontrole te
powinny być powtarzane regularnie. Wdrożenie systemu
kontroli powinno obejmować przygotowanie przez pracodawcę
dla każdego użytkownika sprzętu ochronnego „kart
kontrolnych”, pozwalających na szybkie sprawdzenie sposobu
jego użytkowania. Karty te powinny być także przygotowane
dla stref, gdzie występują szczególne zagrożenia.
Wykaz norm
oddechowego
dotyczących
sprzętu
ochrony
układu
1. PN-EN 136:2001. Sprzęt ochrony układu oddechowego Maski
Wymagania,
badanie,
znakowanie
2. PN-EN 137:2007(U) Sprzęt ochrony układu oddechowego Aparaty powietrzne butlowe ze sprężonym powietrzem
wyposażone w maskę - Wymagania, badanie, znakowanie
3. PN-EN 140:2001Sprzęt ochrony układu oddechowego Półmaski i ćwierćmaski - Wymagania, badanie, znakowanie
4. PN-EN 142:2002 (U)Sprzęt ochrony układu oddechowego Zespoły ustnika - Wymagania, badanie, znakowanie
5. PN-EN 143:2000/A1:2006 Sprzęt ochrony układu
oddechowego - Filtry - Wymagania, badanie, znakowanie
6. PN EN 145:2000 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Aparaty regeneracyjne ze sprężonym tlenem lub mieszanką
sprężonego tlenu z azotem - Wymagania, badanie, znakowanie
7. PN-EN 148-1:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Gwinty do części twarzowych – Łącznik z gwintem okrągłym
8. PN-EN 148-2:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Gwinty do części twarzowych – Łącznik centralny
9. PN-EN 148-3:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Gwinty do części twarzowych – Łącznik z gwintem M 45 x 3
10. PN-EN 149:2001 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami - Wymagania,
badanie,
znakowanie
11. PN-EN 402:2005 Ucieczkowy sprzęt ochrony układu
oddechowego - Ucieczkowe aparaty powietrzne butlowe ze
sprężonym powietrzem z automatem oddechowym wyposażone
w maskę lub zespół ustnika - Wymagania, badanie, znakowanie.
12. PN EN 403:2007 Ucieczkowy sprzęt ochrony układu
oddechowego - Sprzęt oczyszczający wyposażony w kaptur,
przeznaczony do użycia podczas pożaru - Wymagania, badanie,
znakowanie.
13. PN-EN 405:2005 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Półmaski pochłaniające lub filtrującopochłaniające z zaworami
Wymagania,
badanie,
znakowanie.
14. PN-EN 1146:2007 Ucieczkowy sprzęt ochrony układu
oddechowego - Ucieczkowe aparaty powietrzne butlowe z
kapturem
Wymagania,
badanie,
znakowanie.
15. PN EN 1827:2004 Sprzęt ochrony układu oddechowego
-Półmaski pochłaniające, filtrująco-pochłaniające lub filtrujące
bez zaworów wdechowych z oddzielnymi elementami
oczyszczającymi - Wymagania, badanie, znakowanie.
16. PN-EN 12941:2002/A1:2006 Sprzęt ochrony układu
oddechowego - Oczyszczający sprzęt z wymuszonym
przepływem powietrza wyposażony w hełm lub kaptur Wymagania,
badanie,
znakowanie.
17. PN-EN 12942:2002/A1:2004 Sprzęt ochrony układu
oddechowego - Oczyszczający sprzęt ze wspomaganiem
przepływu powietrza wyposażony w maski, półmaski lub
ćwierćmaski - Wymagania, badanie, znakowanie
18. PN EN 13794:2005 Ucieczkowy sprzęt ochrony układu