docPostrzeganie polskich i wietnamskich wďaĂcicieli firm przez
download 
Reklamacja Transkrypt
Postrzeganie polskich i wietnamskich wďaĂcicieli firm przez
Problemy ZarzÈdzania, vol. 10, nr 1 (36), t. 2: 116 – 130 ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172.1644-9584.36.7 Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich przedsiÚbiorców mieszkajÈcych w Polsce Agnieszka Brzozowska Niniejszy tekst jest poĂwiÚcony analizie postrzegania przez mïodych wietnamskich wïaĂcicieli firm w Polsce polskich i wietnamskich przedsiÚbiorców. Jako jedna z najwiÚkszych i najbardziej zauwaĝalnych grup imigranckich wb Polsce, a jednoczeĂnie z najwiÚkszym odsetkiem przedsiÚbiorców jest ona interesujÈcym fenomenem. W opracowaniu opisana jest jedna z czÚĂci badania dotyczÈcego przedsiÚbiorczoĂci mïodych Wietnamczyków na terenie Polski. Opisywany fragment badania zostaï przeprowadzony za pomocÈ techniki projekcyjnej, a zarejestrowany materiaï poddano analizie. NastÚpnie przedstawiono uzyskane wyniki, które zawierajÈ wskazówki do kolejnych badañ. Wnioski bÚdÈ bardzo pomocne do bliĝszego poznania tej grupy spoïecznej, która odnosi niemaïe sukcesu w biznesie na polskim rynku. 1. Wprowadzenie Celem niniejszego opracowania jest pokazanie, jak mïodzi wietnamscy przedsiÚbiorcy mieszkajÈcy i prowadzÈcy swoje firmy na terenie Polski postrzegajÈ polskich i wietnamskich przedsiÚbiorców. Opisywane w tekĂcie badanie ma byÊ pierwszym etapem wiÚkszego projektu, którego celem bÚdzie scharakteryzowanie Wietnamczyków prowadzÈcych swoje firmy w Polsce. W Polsce w 2010 r. przebywaïo 97 080 cudzoziemców z waĝnymi kartami staïego pobytu, w tym 8567 Wietnamczyków (MSWiA 2010). Szacuje siÚ jednak, ĝe ïÈcznie z nielegalnymi imigrantami w Polsce przebywa ich 25–30b tysiÚcy (Górski 2009). Prawie poïowa imigrantów wietnamskich mieszka w samej Warszawie (Fihel 2008). W 2010 r. wydano 37 121 zezwoleñ na pracÚ, w tym dla Wietnamczyków 2252 pozwolenia (MSWiA 2010). Aĝ 70% aktywnych zawodowo imigrantów z Wietnamu posiadaïo wyĝsze wyksztaïcenie. Wietnamczycy sÈ wiÚc jednÈ z najwiÚkszych grup imigrantów przebywajÈcych w naszym kraju, a pod wzglÚdem prowadzenia na terenie Polski swoich firm sÈ wĂród wszystkich grup narodowoĂciowych prawdziwym fenomenem. Statystyki mówiÈ, ĝe 76% Wietnamczyków prowadzi wïasnÈ dziaïalnoĂÊ gospodarczÈ. W wiÚkszoĂci przypadków (aĝ w 90%) wïaĂcicielami 116 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... firm sÈ kobiety. WĂród mÚĝczyzn odsetek ten jest niĝszy i wynosi 69% (Fihel, Górny i Kaczmarczyk 2008). Prawie 75% wietnamskich przedsiÚbiorców ma wspólników. W przewaĝajÈcej wiÚkszoĂci, (ponad 90%) wspólnikami sÈ Wietnamczycy. Natomiast w 41% przypadków wspólnikami sÈ Polacy. Wspólnicy najczÚĂciej dobierani sÈ z krÚgu rodziny, a najwiÚkszy odsetek wspólników jest wĂród wspóïmaïĝonków. SieÊ kontaktów wïasnych jest doskonale zorganizowana. Wietnamscy przedsiÚbiorcy chÚtniej zatrudniajÈ Wietnamczyków (Górny 2007), szczególnie tych – jak sami mówiÈ – którzy zostajÈ im poleceni. Wietnamscy imigranci sÈ obecnie grupÈ bardzo widocznÈ, stali siÚ integralnym skïadnikiem ĝycia codziennego w Polsce. Jednak, mimo ĝe przebywajÈ tu od lat 50. ubiegïego wieku, nadal sÈ spoïecznoĂciÈ, o której nie wiemy duĝo, gïównie dlatego, ĝe jej czïonkowie utrzymujÈ kontakty gïównie ze sobÈ. Szczególnie interesujÈca jest kwestia sposobu zarobkowania, jakÈ jest przede wszystkim prowadzenie wïasnych dziaïalnoĂci gospodarczych. Ciekawe jest, czemu tak duĝo Wietnamczyków wybiera wïaĂnie ten sposób zarobkowania i na czym polega róĝnica miÚdzy ich sposobem prowadzenia biznesu a sposobem Polaków, ĝe tak dobrze sobie radzÈ. Szczególnie interesujÈca jest przedsiÚbiorczoĂÊ mïodego pokolenia Wietnamczyków, którzy ze swoimi firmami chcÈ wychodziÊ poza schemat handlu bazarowego oraz budek z jedzeniem. Z jednej strony mïodzi przedsiÚbiorcy zakïadajÈ nowoczesne bary, z nowoczesnym wystrojem, sÈ artystami, projektujÈ nowoczesne przedmioty, zakïadajÈ klubokawiarnie. Z drugiej strony prowadzÈ oni swoje biznesy podobnie do swoich rodziców. PrezentujÈ podobny styl zarzÈdzania firmÈ, przywiÈzanie do tradycji, kult pracy. Aby lepiej poznaÊ tych przedsiÚbiorców, waĝne wydaje siÚ poznanie w pierwszej kolejnoĂci ich podejĂcia do biznesu i postrzegania przedsiÚbiorczoĂci polskiej i wietnamskiej. 2. PrzeglÈd badañ W literaturze opisano zaledwie kilka badañ, które miaïy na celu poznanie spoïecznoĂci wietnamskiej zamieszkujÈcej PolskÚ. WiÚkszoĂÊ dotyczyïa warunków pobytu imigrantów w Polsce i ich adaptacji w naszym kraju, natomiast ĝadne nie dotyczyïo przedsiÚbiorczoĂci Wietnamczyków. Jedno z ciekawszych badañ polegaïo na analizie polskich czasopism pod kÈtem przedstawiania w nich wizerunku wietnamskich imigrantów przebywajÈcych w Polsce (Grzymaïa-Kazïowska 2007: 161–166). Z badania wynika, ĝe przedsiÚbiorczoĂÊ wietnamska w Polsce jest kojarzona gïównie z tanimi produktami, które sÈ masowo importowane do naszego kraju. Przede wszystkim majÈ to byÊ tekstylia bÚdÈce podróbkami ekskluzywnych marek, które nastÚpnie sprzedawane sÈ na polskich bazarach. Oprócz handlu Wietnamczycy majÈ zajmowaÊ siÚ równieĝ tanimi usïugami gastronomicznymi. Kojarzeni sÈ teĝ z duĝÈ ekspansjÈ na polskim rynku oraz sukcesem – do tego stopnia, ĝe w niektórych gazetach prezentowano ich jako zagroĝenie dla vol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 117 Agnieszka Brzozowska polskich przedsiÚbiorców, szczególnie z branĝy tekstylnej. Do sukcesów, które osiÈgajÈ, maja dochodziÊ dziÚki swoim cechom, takim jak pracowitoĂÊ, samodyscyplina, oszczÚdnoĂÊ, wewnÚtrzna kooperacja i zorganizowanie, ale takĝe dziÚki nielegalnym dziaïaniom, np. ïapówkom, niepïaceniu podatków. SpoïecznoĂÊ wietnamska opisana jest z jeszcze innej perspektywy we wnioskach z sondaĝu przeprowadzonego w 2003 r. wĂród wietnamskich studentów uczelni w Hanoi, który dotyczyï waĝnych dla nich wartoĂci (Halawa 2004). Jak siÚ okazuje, do wartoĂci osobistych, które miaïy najwiÚksze znaczenie, zaliczajÈ siÚ: „uczciwoĂÊ”, „ciÚĝka praca”, „szacunek dla wiedzy”, „samodzielnoĂÊ”, „szacunek i posïuszeñstwo rodzicom”, ale teĝ „odniesienie sukcesu w ĝyciu”, „niesienie pomocy innym”. Natomiast waĝne wartoĂci spoïeczne to: „prawo wspólnoty”, „wolnoĂÊ osobista”, „szacunek dla urzÚdników pañstwowych”, „szacunek dla wïadz” oraz „otwartoĂÊ na nowe idee”. Analogiczny sondaĝ przeprowadzono równieĝ wĂród polskich studentów na uczelniach w Warszawie. Wedïug badañ wartoĂci osobiste, które sÈ najwaĝniejsze dla polskich studentów, to: „odniesienie sukcesu w ĝyciu” ib„indywidualne osiÈgniÚcia”. Natomiast do najwaĝniejszych wartoĂci spoïecznych naleĝÈ: „wolnoĂÊ wypowiedzi”, „wolnoĂÊ osobista” oraz „prawa jednostki”. Dla polskich studentów, w porównaniu z Wietnamczykami, nie jest tak waĝny „szacunek dla autorytetów i wïadzy“ oraz „uczciwoĂÊ”. Inne badania dotyczyïy postrzegania Zachodu przez Wietnamczyków. Skojarzenia, które najczÚĂciej padaïy, to: „zaawansowana technika, nauka, rozwiniÚta gospodarka i ekonomia”, „wysoko rozwiniÚte, nowoczesne spoïeczeñstwo” oraz „bogactwo, luksus, dostatek”. Wietnamscy respondenci uwaĝali równieĝ, ĝe Zachód mógïby nauczyÊ siÚ od Wietnamczyków bycia w grupie, w rodzinie, budowania bliskich wiÚzi, bycia przyjaznym, pracowitym i uczciwym. Natomiast Wietnamczycy mogliby siÚ nauczyÊ stylu pracy, poszanowania czasu, samodzielnoĂci, stylu prowadzenia biznesu oraz nauki i techniki. Za cechy wspólne w obu kulturach badani uwaĝali chÚÊ ksztaïcenia siÚ, rozwoju gospodarki, przyjacielskie nastawienie oraz czïowieczeñstwo. Tym, co róĝni je – wedïug badanych – jest styl ĝycia oraz róĝnice wynikajÈce z kultury i religii. Dodatkowo poproszeni o rozwiniÚcie tematu dodawali, ĝe nie lubiÈ w kulturze zachodniej zbytniego rozluěnienia, zabawowoĂci, obojÚtnoĂci i braku taktu (Makowska 2004). W innych badaniach, które dotyczyïy adaptacji spoïecznej Wietnamczyków, pytani w wywiadach o ponowny wybór Polski jako kraju emigracji wb 27% odpowiadali, ĝe nie wybraliby ponownie naszego kraju, m.in. zbpowodu zïego traktowania, ostrej polityki wobec cudzoziemców oraz braku moĝliwoĂci handlowania. WiÚkszoĂÊ badanych nie byïa pewna, czy ponownie by tu przybyïa (Nowicka-Rusek 2008). Nowicka-Rusek (2008) opisuje równieĝ wyniki sondaĝu przeprowadzonego w 2001 r. przez CBOS, którego celem byïo poznanie opinie Polaków na temat Wietnamczyków. Ponad poïowa badanych nie potrafiïa udzieliÊ konkretnej odpowiedzi. Polscy respondenci najczÚĂciej uzasadniali brak 118 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... swojej odpowiedzi nieznajomoĂciÈ Wietnamczyków, brakiem kontaktu zb nimi, a wiÚc brakiem moĝliwoĂci wypowiadania siÚ na ten temat. W literaturze Ăwiatowej równieĝ jest niewiele wzmianek dotyczÈcych wietnamskiej przedsiÚbiorczoĂci. CzÚĂÊ z nich skupia siÚ na charakterystyce przedsiÚbiorczoĂci w Wietnamie, np. wartoĂci i umiejÚtnoĂci wietnamskich kobiet wïaĂcicieli firm (Gerrard i in. 2003) bÈdě problematyce przedsiÚbiorstw funkcjonujÈcych w Wietnamie, np. ich moĝliwoĂci finansowania (Ngoc i Thang 2009). Druga czÚĂÊ badañ dotyczy problematyki imigrantów wietnamskich prowadzÈcych swoje firmy na terenie innych krajów, przede wszystkim Stanów Zjednoczonych (Chotigeat i in. 1991) czy Wielkiej Brytanii (Hitchcock 2009). Ponadto prawdopodobnie porównywanie badañ, które prowadzone sÈ w innych krajach, moĝe byÊ trudne, poniewaĝ Wietnamczycy rozwijali tam swoje firmy w innych warunkach niĝ w Polsce oraz prowadzÈ inne rodzaje przedsiÚbiorstw niĝ to ma miejsce w naszym kraju. Jest wiele zmiennych determinujÈcych zachowania przedsiÚbiorców, które mogÈ powodowaÊ róĝnice w ich funkcjonowaniu w innych krajach i sposobie prowadzenia przez nich biznesu, a publikowane badania nie wyczerpujÈ tematyki. 3. Metodologia i przebieg badania Opisywane w tekĂcie badanie jest czÚĂciÈ wiÚkszego projektu badawczego, który skïada siÚ z dwóch etapów. Pierwszy to badania jakoĂciowe majÈce na celu zgromadzenie informacji dotyczÈcych spoïecznoĂci mïodych wietnamskich przedsiÚbiorców w Polsce. Drugi to badanie iloĂciowe, które zostanie zaprojektowane po dokonaniu analizy materiaïu badawczego zb badañ jakoĂciowych. W czÚĂci jakoĂciowej przeprowadzono lekko ukierunkowane wywiady zb 5 mïodymi wietnamskimi przedsiÚbiorcami w wieku 25–35 lat, którzy wychowali siÚ w Polsce, mówiÈ po polsku i równieĝ w Polsce prowadzÈ swoje firmy, oraz z 5 mïodymi polskimi przedsiÚbiorcami mieszkajÈcymi ibprowadzÈcymi firmy równieĝ w Polsce. Scenariusz tej czÚĂci badania podzielony byï na dwie czÚĂci. Pierwsza polegaïa na lekko ukierunkowanej rozmowie dotyczÈcej wietnamskiej przedsiÚbiorczoĂci w Polsce, potrzebnych umiejÚtnoĂci, przestrzeganych wartoĂci, imigracji oraz postrzegania polskich przedsiÚbiorców przez Wietnamczyków. Druga czÚĂÊ polegaïa na zastosowaniu technik projekcyjnych podczas wywiadu. Opisywana w tekĂcie czÚĂÊ projektu badawczego polegaïa na przygotowaniu przez badaczkÚ róĝnych zdjÚÊ, obrazów. ZdjÚcia miaïy byÊ jak najbardziej róĝnorodne i przedstawiaÊ jeden wyraěnie dominujÈcy motyw. Kolejnym warunkiem byïo odrzucenie zdjÚÊ automatycznie kojarzonych zb biznesem, np. pieniÚdzy. Pierwszym zadaniem wietnamskich respondentów byïo wybranie dowolnej liczby obrazków, które miaïy siÚ kojarzyÊ z wietnamskÈ przedsiÚbiorvol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 119 Agnieszka Brzozowska czoĂciÈ w Polsce. Drugim zadaniem byïo wybranie przez nich obrazków kojarzÈcych siÚ z polskÈ przedsiÚbiorczoĂciÈ w Polsce. NastÚpnie badaczka przeprowadziïa analizÚ zgromadzonych materiaïów pod kÈtem najczÚĂciej powtarzajÈcych siÚ motywów z obrazków, ale takĝe wypowiedzi. Wybrano metodÚ jakoĂciowÈ jako najlepszÈ w celu zgïÚbienia wiedzy na temat przedsiÚbiorczoĂci wietnamskich imigrantów, poniewaĝ nie prowadzono badañ jÈ opisujÈcych (Babbie 2008: 322). Nie ma wiÚc naukowej podstawy bÚdÈcej punktem wyjĂcia do tworzenia badania opisujÈcego przedsiÚbiorczoĂÊ Wietnamczyków zamieszkujÈcych PolskÚ. 4. Opinie Wietnamczyków o wietnamskich przedsiÚbiorcach Na podstawie analizy wybranych obrazków i wypowiedzi respondentów zauwaĝono, ĝe najczÚĂciej wymienianymi cechami, wartoĂciami, które majÈ byÊ waĝne dla wietnamskich przedsiÚbiorców przebywajÈcych w Polsce, sÈ: pracowitoĂÊ, chÚÊ dobrej autoprezentacji, dbaïoĂÊ o rodzinÚ i jej bezpieczeñstwo. 4.1. PracowitoĂÊ Wszyscy wietnamscy respondenci podczas wybierania obrazków, które miaïy im siÚ kojarzyÊ z ich przedsiÚbiorczoĂciÈ, wybrali miÚdzy innymi jeden, który przedstawiaï grupÚ mrówek. Kaĝdy respondent uzasadniaï swój wybór tym samym argumentem. Wszyscy rozmówcy uwaĝali, ĝe pracowitoĂÊ charakteryzuje zarówno mrówki, jak i Wietnamczyków. Ta cecha ma byÊ szczególnie widoczna w grupie imigrantów przyjeĝdĝajÈcych do Polski. Powodem tak duĝej pracowitoĂci jest cel ich przyjazdu, jakim jest zarobek, a imigranci skupieni sÈ przede wszystkim na nim. Wedïug badanych tylko ciÚĝka praca prowadzi do duĝych zarobków, abwiÚc im wiÚcej bÚdzie siÚ pracowaÊ, tym wiÚkszy bÚdzie dochód. Respondenci podkreĂlali, ĝe Wietnamczycy potrafiÈ pracowaÊ bardzo duĝo i czÚsto bez odpowiedniego odpoczynku: „WejdÈ w ten system pracy to one umiejÈ tylko pracowaÊ, pracowaÊ i czasami nie myĂlÈ nad swoim wïasnym ĝyciem, tylko idÈ za wydeptanÈ ĂcieĝkÈ” (WK2)1. Jeden z rozmówców porównaï wietnamskich imigrantów do maszynek do robienia pieniÚdzy, które pracujÈ mechanicznie, automatycznie. MajÈ wyznaczony tor, po którym siÚ poruszajÈ. Inny narzekaï na dni ustawowo wolne od pracy, mówiÈc, ĝe powodujÈ one wypadniÚcie z rytmu pracy, który jest bardzo waĝny, ĝeby efektywnie funkcjonowaÊ i dobrze wykonywaÊ swoje zadania. Ten rytm i harmonogram ĝycia opisaï nastÚpujÈco: „PracowaÊ duĝo, duĝo, ale jak wrócÈ, to muszÈ mieÊ wygodne ïóĝko, wyspaÊ siÚ, bo jutro trzeba wstaÊ do pracy” (WM1). Natomiast inny respondent opisaï harmonogram dnia wietnamskich przedsiÚbiorców: „Po prostu to sÈ bardzo zapracowani ludzie, którzy pracujÈ 120 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... 7 dni w tygodniu po kilkanaĂcie godzin. Jak wracajÈ do domu, to wracajÈ tylko po to, ĝeby pójĂÊ coĂ zjeĂÊ ewentualnie i pójĂÊ spaÊ” (WK1). Rozmówcy podkreĂlali równieĝ znaczÈcÈ wielkoĂÊ swojej grupy narodowoĂciowej, przyrównujÈc jÈ wïaĂnie do mrowiska lub, w innym przypadku, do roju pszczóï, gdzie funkcjonuje duĝa grupa owadów bardzo dobrze zorganizowanych: „No jak mrówki, czyli jest nas duĝo, ciÚĝko pracujemy, nosimy” (WM2). PotwierdzajÈ to wnioski innych badaczy analizujÈcych sytuacjÚ wietnamskich imigrantów przebywajÈcych w Polsce (Biernath i Stefañska 2008; Nowicka-Rusek 2008). Informacje uzyskane podczas wypowiedzi osób, z którymi autorka przeprowadzaïa wywiady, majÈ swoje odzwierciedlenie w statystykach pochodzÈcych z urzÚdów pracy w Polsce. Statystyki te mówiÈ o braku bezrobotnych Wietnamczyków w Polsce (Górny 2007), co podkreĂliï jeden zbwietnamskich przedsiÚbiorców: „Bo ja przynajmniej, tu ĝyjÈc tyle lat, nie sïyszaïem o takich przypadkach, ĝe jakiĂ Wietnamczyk bierze zasiïek od pañstwa” (WM1). JednoczeĂnie mïodzi przedsiÚbiorcy zauwaĝajÈ minusy pracowitoĂci swoich rodaków, zwracajÈc uwagÚ na brak czasu na inne aktywnoĂci poza niÈ i brak kontaktu z rodzinÈ spowodowany wïaĂnie zapracowaniem. Jedna zb osób otwarcie powiedziaïa, ĝe jej tata za duĝo pracuje: „(…) KiedyĂ pracowaï 7 dni w tygodniu, tak po kilkanaĂcie godzin dziennie. A teraz wymusiïyĂmy z mamÈ, ĝeby poniedziaïek byï wolny. I teraz pracuje 6 dni w tygodniu” (WK1). Moĝna przypuszczaÊ, ĝe mïodsze pokolenie, wychowane w Polsce, obserwujÈce polskie rodziny i ich zwyczaje, zauwaĝa pewne róĝnice w spÚdzaniu wspólnego czasu i widzi, ĝe dni wolne sÈ przyjemnoĂciÈ. Ciekawe wydaje siÚ sformuïowanie mówiÈce o wymuszeniu na ojcu dnia wolnego. Moĝe to ĂwiadczyÊ o gïÚbokim poczuciu ojca rodziny o obowiÈzku pracowania bez przerwy, ĝeby zapewniÊ jak najlepszy byt swoim najbliĝszym. WïaĂciwie caïy czas poĂwiÚcany pracy moĝe byÊ jednÈ z przyczyn trudnej asymilacji Wietnamczyków w Polsce. Nie majÈ oni czasu ani siïy na spotykanie siÚ ze znajomymi, np. w kawiarniach, klubach, w kinie. Zwykle caïy 7-dniowy tydzieñ poĂwiÚcajÈ pracy: „Moĝe przez to, ĝe sÈ tak skupieni na zarabianiu pieniÚdzy, ĝeby utrzymaÊ rodzinÚ, ĝe wïaĂnie nie majÈ czasu, nie wiem, pójĂÊ do teatru chociaĝby, na imprezÚ” (WK1). OczywiĂcie taka sytuacja jest teĝ zwiÈzana – jak sami mówiÈ – z celem, który realizujÈ, przyjeĝdĝajÈc do Polski, tzn. z zarabianiem pieniÚdzy. Im wiÚcej pracujÈ, tym wiÚksze majÈ zarobki. Taki sposób myĂlenia i aktywnoĂci dotyczy gïównie starszego pokolenia, które wychowywane byïo w Wietnamie. Mïodzi przedsiÚbiorcy mówiÈ juĝ innym jÚzykiem. ZwracajÈ uwagÚ na równowagÚ miÚdzy pracÈ a czasem wolnym, który chcÈ poĂwiÚcaÊ znajomym, rodzinie, rozrywce. Nadal uwaĝajÈ, ĝe pracujÈ bardzo duĝo, ale juĝ coraz bardziej istotne w ich ĝyciu zaczyna byÊ nie mnoĝenie pieniÚdzy, abmoĝliwoĂÊ ich wydawania na przyjemnoĂci. A, jak sami mówiÈ, Wietnamvol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 121 Agnieszka Brzozowska czycy pieniÈdze majÈ. DziÚki ciÚĝkiej pracy wielu z nich dorobiïo siÚ pieniÚdzy wystarczajÈcych do zapewnienia sobie i rodzinie bardzo wygodnego ĝycia, o czym sami mówiÈ: „Ale juĝ stopniowo Wietnamczycy wyszli na prostÈ i teĝ mieszkajÈ w ïadnych okolicach, w ïadnych osiedlach” (WM1). 4.2. Autokreacja Wietnamska przedsiÚbiorczoĂÊ czÚsto kojarzyïa siÚ respondentom z autoprezentacjÈ, dbaniem o swój wizerunek. Obrazki z niÈ zwiÈzane przedstawiaïy samochody, ïadne domy, eleganckie wnÚtrza. Rozmówcy podkreĂlali ogromne znaczenie autoprezentacji, szczególnie w relacjach biznesowych. Wedïug nich na decyzje o podjÚciu wspóïpracy przez wietnamskich przedsiÚbiorców duĝy wpïyw ma bogactwo, które prezentuje partner: „Wietnamczycy majÈ to do siebie, ĝe bardzo chcÈ eksponowaÊ pewne walory finansowe, np. (...) wspóïpracujÈc z innym przedsiÚbiorcÈ, pokazujÈ np. jestem pewnym partnerem, bo mam ïadny dom, ïadny samochód. No i to jest wïaĂnie tak, ĝe przedsiÚbiorca (...) bardzo waĝne jest to postrzeganie z zewnÈtrz” (PM1). JeĂli jeědzi dobrym samochodem, okreĂlonej marki, która jest uwaĝana, za markÚ wybieranÈ przez ludzi posiadajÈcych wysoki status materialny, to oznacza, ĝe ma zasoby finansowe i bÚdzie dobrym partnerem w biznesie. Na takiej osobie moĝna polegaÊ w biznesie i siÚ na niej nie zawiedzie. I to wïaĂnie samochód jest jednym z bardzo poĝÈdanych dóbr, na które przedsiÚbiorcy zwracajÈ duĝÈ uwagÚ. Ekskluzywne dobra posiadane przez przedsiÚbiorcÚ sÈ jednoczeĂnie zabezpieczeniem finansowym dla partnera biznesowego. Wietnamczycy prowadzÈcy interesy mówiÈ o sobie, ĝe sÈ oszczÚdni, ale wïaĂnie cele reprezentacyjne sÈ tymi, na które sÈ w stanie wydaÊ bardzo duĝe pieniÈdze. DuĝÈ wagÚ przywiÈzujÈ do pierwszego wraĝenia. Jednym z cenionych atrybutów mÚĝczyzn-przedsiÚbiorców sÈ kobiety. MówiÈc o kobietach, podkreĂlajÈ ich piÚkno. UwaĝajÈ, ĝe miarÈ sukcesu mÚĝczyzny jest piÚkna partnerka. Taka kobieta – ich zdaniem – ma bardzo duĝe wymagania finansowe, które tylko bardzo bogaty mÚĝczyzna moĝe zaspokoiÊ. W kuluarach rozmów zarówno mÚĝczyěni, jak i kobiety, zarówno narodowoĂci polskiej, jak i wietnamskiej, oceniajÈ, ĝe utrzymanie wietnamskiej kobiety jest bardzo kosztowne. Szczególnie tej, która ma bardzo duĝe powodzenie. Wiele Wietnamek bardzo lubi luksus i sÈ w tej uprzywilejowanej sytuacji, ĝe mÚĝczyěni chÚtnie speïniajÈ ich pragnienia, chcÈc pochwaliÊ siÚ swojÈ ĝonÈ, jej urodÈ i elegancjÈ. Dla Wietnamczyków waĝne jest równieĝ, aby dana rzecz zachwycaïa. Jedna z rozmówczyñ zaznaczaïa, ĝe w ogóle Azjaci bardzo lubiÈ, kiedy coĂ jest spektakularne, czasem nawet przesadzone. Im bardziej coĂ jest olĂniewajÈce, oszaïamiajÈce, bogate, tym lepiej. Nie jest teĝ dla nich istotne, czy dana rzecz jest oryginalna: „Nawet jak coĂ jest nie wiem, jak coĂ np. to nie jest marmur, tylko tam imitacja, to ma to wyglÈdaÊ bogato” (WK1). JeĂli 122 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... imitacja wyglÈda jak oryginalny produkt, robi wraĝenie drogiej, to równieĝ jest akceptowana i podziwiana. Wietnamczycy, którzy przebywajÈ w Polsce dïuĝszy czas, majÈ juĝ na tyle duĝe oszczÚdnoĂci, ĝe coraz czÚĂciej mieszkajÈ na droĝszych osiedlach, jeĝdĝÈ bardzo dobrymi samochodami i ubierajÈ siÚ w markowych sklepach. Wszystko to jest prezentacjÈ statusu, który jest Ăwiadectwem powodzenia w interesach. JeĂli przedsiÚbiorca wietnamski ma pieniÈdze, nie moĝe tego ukrywaÊ, musi to eksponowaÊ i chwaliÊ siÚ sukcesami, wtedy nabiera wartoĂci na rynku jako dobry partner biznesowy. 4.3. Rodzina Rodzina byïa kolejnym, jednym z najczÚĂciej wymienianych przez badane osoby skojarzeñ z przedsiÚbiorczoĂciÈ wietnamskÈ. Dla Wietnamczyków rodzina jest bardzo waĝna. Znaczenie tego sïowa obejmuje teĝ wiÚkszy obszar niĝ tylko bliska rodzina: rodzice, dziadkowie, rodzeñstwo. W ich ujÚciu sÈ to wszyscy szeroko rozumiani krewni. Dla najbliĝszych gotowi sÈ do duĝych poĂwiÚceñ. W centrum zainteresowania sÈ dzieci. Wszystkie dziaïania rodziców sÈ podejmowane z myĂlÈ o przyszïych pokoleniach. Firmy sÈ zakïadane i prowadzone przez rodziców z myĂlÈ, ĝe póěniej przejmÈ je od nich dzieci. PracowitoĂÊ, którÈ siÚ majÈ charakteryzowaÊ, jest spowodowana chÚciÈ zapewnienia rodzinie utrzymania i lepszego bytu, a takĝe wyznawanÈ hierarchiÈ wartoĂci zakorzenionÈ w dzieciñstwie. Dzieci wychowywane sÈ wbszacunku do przodków, do rodziny, do kraju. Waĝne jest równieĝ pomaganie najbliĝszym, kontakt z nimi. Nawet jeĂli mieszkajÈ, ksztaïcÈ siÚ w Polsce, rodzice wychowujÈ je w miïoĂci do Wietnamu, budujÈ w nich patriotyczne postawy. Jeden z rozmówców opisuje ten proces nastÚpujÈco: „Dla nich dziecko jest jakby centralnym motorem do dziaïañ, do przyszïoĂci. No, moje dziecko jest najwaĝniejsze, wiÚc widaÊ, ĝe sÈ bardzo rodzinni. Wychowani bardzo w takim duchu kultu, respektowania przodków, rodzin, wiÚc ja np.b wracajÈc do kraju, to muszÚ siÚ spotkaÊ z róĝnymi ciotkami, których po prostu ja, bÚdÈc mïodym, nie kojarzÚ...” (WM1). Jak podkreĂlajÈ rozmówcy, to zwykle ojciec jest gïównym ĝywicielem rodziny. ¿ona wraz z dzieÊmi pomaga ojcu w prowadzeniu firmy lub teĝ zajmuje siÚ drobniejszymi przedsiÚwziÚciami biznesowymi, np. handlem detalicznym. Trzeba jednak podkreĂliÊ, ĝe kobiety mïodszego pokolenia imigrantów wietnamskich, wychowane w Polsce coraz czÚĂciej prowadzÈ swoje firmy na równi z mÚĝczyznami, zarabiajÈc duĝe pieniÈdze i rozwijajÈc swoje przedsiÚbiorstwa. WychodzÈ ze schematu, który do tej pory panowaï, ĝe zajmowaÊ siÚ mogÈ tylko drobnym handlem, maïÈ gastronomiÈ. ZakïadajÈ np. duĝe restauracje, a nawet tworzÈ ich sieci. PrzestajÈ byÊ tylko dodatkiem do mÚĝczyzny czy rodziny, a zaczynajÈ zajmowaÊ dominujÈcÈ pozycjÚ. vol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 123 Agnieszka Brzozowska Swego rodzaju rodzinÚ tworzy caïa spoïecznoĂÊ wietnamska, która pomaga sobie wzajemnie. PrzyjeĝdĝajÈcy do Polski Wietnamczycy mogÈ liczyÊ na pomoc swoich rodaków w zaïoĝeniu firmy, znalezieniu pracy. Jest to szczególnie waĝne, bo przyjeĝdĝajÈcy tu Wietnamczycy nie znajÈ polskiego, a jednak wiÚkszoĂÊ formalnoĂci zaïatwiajÈ w tym jÚzyku. Inne badania równieĝ pokazujÈ, ĝe rodzina zajmuje centralne miejsce w systemie wartoĂci Wietnamczyków mieszkajÈcych w Wietnamie, a szczególnie osób z wyĝszym wyksztaïceniem. Bardzo silnie zakorzenione jest równieĝ przekonanie, ĝe obowiÈzkiem kaĝdego rodzica jest caïkowite poĂwiÚcenie siÚ swoim dzieciom. Natomiast dzieci majÈ byÊ dumÈ rodziców ibbezwzglÚdnie ich szanowaÊ (Russel 2004). Rezultaty wychowania wietnamskich rodziców doskonale opisuje inne badanie, gdzie nauczyciele wypowiadali siÚ na temat wietnamskich uczniów, ĝe sÈ oni bardzo pracowici, zdyscyplinowani, bezkonfliktowi, koleĝeñscy, ambitni, ale takĝe uczÈ siÚ wszystkiego na pamiÚÊ i rzadko wypowiadajÈ wïasne zdanie (Halik 2009). Jednak ta wiÚě i odpowiedzialnoĂÊ za rodzinÚ moĝe byÊ ciÚĝarem, obktórym mówiÈ mïodzi przedsiÚbiorcy w Wietnamie. Niepisany obowiÈzek zatrudniania czïonków rodziny, którzy aktualnie nie majÈ pracy, bez wzglÚdu na posiadane przez nich kompetencje, moĝe byÊ bardzo problematyczny dla dobrego funkcjonowania przedsiÚbiorstwa. Powodem takiego postÚpowania jest wiara w to, ĝe to rodzina i tylko najbliĝsi przyjaciele rodziny sÈ najbardziej godni zaufania, wiÚc od nich naleĝy zaczÈÊ zatrudnianie pracowników (Turner i Nguyen 2005). 4.4. Styl prowadzenia biznesu przez Wietnamczyków Wedïug badanych jednÈ z cech, które majÈ byÊ charakterystyczne dla wietnamskiego biznesu, jest chaos. OkreĂlajÈ go jako nagromadzenie wielu rzeczy, nieuporzÈdkowanie, dzikoĂÊ, choÊ – jak twierdzÈ rozmówcy – wietnamscy przedsiÚbiorcy bardzo dobrze siÚ w tym odnajdujÈ, panuje w nim pewna wewnÚtrzna harmonia: „To jest taki jakby kontrolowany chaos. Wszystko jest wszÚdzie, ale mniej wiÚcej wiedzÈ, gdzie jest ta rzecz w danym miejscu” (WM2). CzÚsto wybieranym obrazkiem przez badanych byïo zdjÚcie przedstawiajÈce wulkan z pïynÈcÈ, ĝarzÈcÈ siÚ jeszcze lawÈ wulkanicznÈ. Jednak byïy bardzo róĝne uzasadnienia wyboru. Jedna z osób skojarzyïa wybuchowoĂÊ i energicznoĂÊ Wietnamczyków wïaĂnie z takim wybuchajÈcym wulkanem. Wprawdzie wedïug niej Wietnamczycy czasem ukrywajÈ, co naprawdÚ myĂlÈ, ale kiedy im coĂ nie pasuje, nie przejmujÈ siÚ konsekwencjami szczerych ib nieprzemyĂlanych wypowiedzi. Inna osoba porównywaïa wulkan do wybuchu szans dla przedsiÚbiorcy, obrazujÈc to jako nagle sprzyjajÈcy bieg wydarzeñ, który pozwala odnieĂÊ sukces. Trzecia osoba przedstawiaïa wulkan jako symbol energii, dynamiki i haïasu, jakÈ prezentujÈ Wietnamczycy. Czwarta natomiast motywowaïa 124 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... swój wybór tym, ĝe Wietnamczycy bardzo lubiÈ, jak coĂ jest niesamowite, jak to okreĂliïa: „Azjaci lubiÈ, jak jest wow” (WK1). CzÚĂÊ skojarzeñ dotyczyïa sposobu zawierania transakcji przez wietnamskich przedsiÚbiorców, które negocjowane sÈ czÚsto nieformalnie podczas spotkañ towarzyskich. Nie majÈ oni w zwyczaju spisywania umów, nawet wb Polsce. WiÚkszoĂÊ transakcji odbywa siÚ na podstawie ustaleñ ustnych, które opierajÈ siÚ na zaufaniu i opinii o danym przedsiÚbiorcy oraz wraĝeniu, jakie sprawia przyszïy partner biznesowy. Jak wczeĂniej zostaïo opisane, dbaïoĂÊ o prezentacjÚ swojej osoby od jak najlepszej strony, szczególnie wb sferze materialnej, jest wïaĂnie zwiÈzana ze zdobywanie zaufania. Rozmówcy przedstawiali przedsiÚbiorców-imigrantów wietnamskich jako osoby zapobiegliwe i planujÈce. Wietnamski przedsiÚbiorca nie zainwestuje w nic, co – jego zdaniem – nie przyniesie w przyszïoĂci realnych zysków. Musi byÊ uïoĝony plan i okreĂlona strategia dziaïania. ZapobiegliwoĂÊ dotyczy teĝ wielu innych obszarów ĝycia. MieszkajÈc w Polsce, muszÈ mieÊ kartÚ pobytu, która ma okreĂlony termin waĝnoĂci. Wietnamczycy juĝ nawet ponad póï roku przed upïywem tego terminu rozpoczynajÈ dziaïania majÈce na celu jej przedïuĝenie. Ponadto czÚsto robiÈ sobie badania lekarskie, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe sÈ zdrowi, a jeĂli zaczyna dziaÊ siÚ coĂ niepokojÈcego, to ĝeby móc szybko zareagowaÊ. Dwie osoby wybraïy obrazki przedstawiajÈce dziurkÚ od klucza, przez którÈ widaÊ obraz innego miejsca. Dla jednej osoby dziurka od klucza symbolizowaïa okno na Ăwiat, czyli poszukiwanie przez Wietnamczyków moĝliwoĂci zarobienia poza swojÈ ojczyznÈ, rozpoczÚcie emigracji z kraju. Dla drugiej osoby symbolizowaïa podglÈdanie tego, co inne pañstwa robiÈ, ab nastÚpnie kopiowanie danego produktu. Kopiowanie polegaÊ miaïo na ïÈczenie zebranych pomysïów w jeden. W zwiÈzku z takim sposobem dziaïania badana osoba uwaĝaïa, ĝe wietnamskim przedsiÚbiorcom brak oryginalnoĂci. PotrafiÈ siÚ tylko wzorowaÊ na innych. Caïy ten proces kopiowania i podglÈdania pomysïów zostaï porównany do ukïadania puzzli. Jednak z drugiej strony wspominano równieĝ o kreatywnoĂci i umiejÚtnoĂci dostosowania siÚ do klienta, która wymaga elastycznego podejĂcia. Jedna z rozmówczyñ opowiedziaïa, ĝe wietnamscy przedsiÚbiorcy bÚdÈ staraÊ siÚ dziaïaÊ tak, aby zadowoliÊ klienta. PotrafiÈ wyjĂÊ poza schemat pracy. Inny rozmówca opowiadaï, ĝe Wietnamczycy nie trzymajÈ siÚ sztywno godzin pracy, grafiku czy sposobu pracy. JeĂli jakieĂ nowe rozwiÈzanie sprawdza siÚ lepiej niĝ stare, to chÚtnie z niego korzystajÈ, co równieĝ ma ĂwiadczyÊ o elastycznoĂci. Respondenci opisali równieĝ konkurencjÚ jako naturalny element rynkowy, w którym uczestniczÈ. Aby wygraÊ z konkurencjÈ, potrzebna jest taktyka i znajomoĂÊ zasad gry. Wietnamczycy mogÈ sobie wzajemnie pomagaÊ w celu zaïoĝenia nowej firmy, ale zawsze sÈ granice pomocy, których nikt nie przekroczy. Wietnamscy przedsiÚbiorcy obierajÈ jakiĂ cel i do niego dÈĝÈ. Pomocne przy tej konkurencji sÈ prezenty dawane na dobry poczÈtek wspólnych przedsiÚwziÚÊ biznesowych. vol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 125 Agnieszka Brzozowska 5. Opinie Wietnamczyków o polskich przedsiÚbiorcach Po wyborze obrazków kojarzÈcych siÚ z wietnamskim biznesem badani zostali poproszeni o wybór obrazków, które kojarzÈ siÚ im z polskim biznesem. NajczÚĂciej wymienianymi skojarzeniami z polskÈ przedsiÚbiorczoĂciÈ byïa: innowacyjnoĂÊ, nowoczesnoĂÊ, rodzina, ekologia, prezencja. 5.1. InnowacyjnoĂÊ, nowoczesnoĂÊ MyĂlÈc o polskiej przedsiÚbiorczoĂci, Wietnamczycy kojarzÈ jÈ z nowoczesnoĂciÈ i innowacyjnoĂciÈ. Wedïug nich Polska nowoczesnoĂÊ przejawia siÚ pracÈ naukowÈ nad nowymi rozwiÈzaniami, nowymi technologiami, mechanizacjÈ wielu procesów produkcyjnych i wyglÈdem kraju, który kojarzony jest w biurowcami, trudnymi do wzniesienia budynkami o róĝnych ksztaïtach. To wïaĂnie obrazek biurowca o niezwykïym ksztaïcie byï jednym z czÚĂciej wybieranych, które miaïy symbolizowaÊ polskÈ przedsiÚbiorczoĂÊ i opisany zostaï nastÚpujÈco: „Futurystyczny budynek. To jest kojarzone wïaĂnie z rozwojem, raczej wïaĂnie siÚ buduje w Europie duĝe, bardzo dziwne, ïadne, takie trudne do zbudowania budynki. No bo tutaj jest nauka, jest rozwój, prawda. (...) Bo w Wietnamie raczej poziom budownictwa jest kiepski” (WM1). Kolejnym, równieĝ czÚsto wybieranym obrazkiem, który takĝe wiÈzany byï z innowacyjnoĂciÈ, byïo zdjÚcie przedstawiajÈce niÊ DNA. Tutaj najczÚstsze skojarzenie byïo z rozwojem nauki w Polsce i korzystanie z jej dobrodziejstw. Rozmówcy, porównujÈc przedsiÚbiorczoĂÊ polskÈ do wietnamskiej, uwaĝali, ĝe nasz biznes jest duĝo bardziej postÚpowy niĝ ich. NowoczesnoĂÊ przejawia siÚ takĝe w ekologii, czasem rozumianej jako oszczÚdnoĂÊ. Wedïug badanych pojÚcie „ekologia” w ĂwiadomoĂci Wietnamczyków jeszcze nie istnieje. 5.2. Rodzina Wedïug wietnamskich rozmówców takĝe dla polskich przedsiÚbiorców rodzina jest waĝnym elementem ĝycia, który jest motorem wielu dziaïañ. RodzinnoĂÊ przejawia siÚ np. w celebrowaniu dnia wolnego, który Wietnamczycy niechÚtnie wykorzystujÈ. Kaĝdy dzieñ jest bowiem dla nich dobry na wykorzystanie go do pracy – w przeciwieñstwie do Polaków, którzy np. niedzielÚ traktujÈ jako czas, którego absolutnie nie przeznaczyliby na pracÚ. Ten wolny dzieñ spÚdzajÈ z rodzinÈ, przyjacióïmi, oddajÈc siÚ swoim ulubionym zajÚciom, pasjom. Polacy majÈ swoje ĝycie prywatne, o które dbajÈ, o czym mówi jeden z rozmówców: „Polscy przedsiÚbiorcy zawsze majÈ swoje jakby ĝycie wïasne. SÈ prorodzinni. Zawsze niedziela to jest dzieñ, kiedy nie pracujÈ. Dla Wietnamczyka to jest niewaĝny dzieñ tygodnia. Zawsze mogÈ pracowaÊ” (WK2). 126 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... Podobnie jak wietnamscy przedsiÚbiorcy, polscy zakïadajÈ firmy z myĂlÈ, ĝe kiedyĂ przejmÈ je ich dzieci. Wiele polskich firm postrzeganych jest jako wielopokoleniowe, z ogromnÈ tradycjÈ, bardzo znane, majÈce swoich staïych klientów, którzy sÈ bardzo przywiÈzani do danej marki. 5.3. Strategia Strategia pojawiïa siÚ przy obrazku przedstawiajÈcym szachownicÚ. Rozmówcy skojarzyli jÈ z rozgrywkÈ biznesowÈ, w której przedsiÚbiorca bierze udziaï, mimowolnie dziaïajÈc na rynku. Polacy uwaĝani sÈ za osoby, które szczegóïowo planujÈ swoje przedsiÚwziÚcia. Kaĝdy ruch jest przemyĂlany i poparty wyliczeniami, faktami. Odróĝnia to ich od Wietnamczyków, którzy raczej bazujÈ na swoich przeczuciach, intuicji, a czasem przepowiedniach zwiÈzanych z religiÈ. Jednak zarówno polscy, jak i wietnamscy przedsiÚbiorcy próbujÈ obieraÊ jakÈĂ strategiÚ, wprawdzie opierajÈc siÚ na róĝnych ěródïach danych. 5.4. Autokreacja Wedïug badanych dla polskich przedsiÚbiorców, tak samo jak dla wietnamskich, prezentacja swojej osoby jest bardzo waĝna. Jednak w wykonaniu Polaków wyglÈda ona trochÚ inaczej. Polacy majÈ przywiÈzywaÊ wiÚkszÈ wagÚ do biĝuterii – zarówno mÚĝczyěni, jak i kobiety: „W Polsce eksponowana jest bardziej wïaĂnie biĝuteria niĝ samochód czy coĂ takiego. (...) No, w Wietnamie to jest bardziej stonowane w sensie z ubraniami, no, ĝe markowe buty, markowy pïaszcz” (WM1). Mieszkania Polaków sÈ eleganckie i majÈ odzwierciedlaÊ charakter ich wïaĂciciela. W przeciwieñstwie do wietnamskich, które maja wyglÈdaÊ na drogie i sïuĝÈ do odpoczynku. Polscy przedsiÚbiorcy dbajÈ o swój wyglÈd, ale nie jest on dla nich najwaĝniejszy: „Polacy myĂlÈ bardziej o wygodzie niĝ o prezentowaniu siebie” (WM1). UbierajÈ siÚ stylowo. Inaczej do domu, inaczej do pracy. PrzedsiÚbiorcy starajÈ siÚ byÊ ĝywymi reklamami swoich produktów. JeĂli ktoĂ sprzedaje kosmetyki, to bÚdzie bardzo zadbany – kobieta umalowana, tak aby zaprezentowaÊ juĝ na pierwszym spotkaniu swój produkt, profesjonalizm. 5.5. Stosunek do pracy Polacy lubiÈ odpoczywaÊ. W kalendarzu pojawia siÚ duĝo ĂwiÈt, podczas których nie pracuje siÚ w caïym kraju. Jak wczeĂniej wspomniano, dla Wietnamczyka jest to zaburzenie rytmu pracy. Polacy chÚtnie korzystajÈ z tych przywilejów. Aby wypoczÈÊ wyjeĝdĝajÈ w góry, nad morze. Utrzymywanie kontaktów z klientami teĝ ma byÊ dla polskich przedsiÚbiorców przyjemne, co skutkuje organizowaniem róĝnego rodzaju spotkañ integracyjnych zarówno dla klientów, jak i swoich pracowników. PrzedsiÚbiorca polski ma vol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 127 Agnieszka Brzozowska nie byÊ skoncentrowany tylko i wyïÈcznie na zarabianiu pieniÚdzy, ale równieĝ na korzystaniu z nich. 6. Wnioski PodsumowujÈc, mïodzi wietnamscy przedsiÚbiorcy wychowani w Polsce, ale znajÈcy jednoczeĂnie kulturÚ wietnamskÈ, uwaĝajÈ, ĝe istniejÈ róĝnice miÚdzy wietnamskÈ a polskÈ kulturÈ przedsiÚbiorczoĂci. Mimo iĝ zarówno dla wietnamskich, jak i polskich przedsiÚbiorców rodzina zajmuje jedno zbnajwyĝszych miejsc w hierarchii wartoĂci, to jednak objawia siÚ to w zupeïnie inny sposób. Wietnamczycy inwestujÈ w swoje dzieci, w ich wyksztaïcenie, poĂwiÚcajÈc siÚ zarabianiu pieniÚdzy zabezpieczajÈcych finansowo caïÈ rodzinÚ. SÈ bardzo oszczÚdni i kaĝdÈ zïotówkÚ wydajÈ po dokïadnym przemyĂleniu zysku, jaki przyniesie im inwestycja. W zamian wymagajÈ od dzieci posïuszeñstwa, szacunku i poszanowania dla tradycji. Polscy przedsiÚbiorcy równieĝ prowadzÈ firmy z myĂlÈ o rodzinie, jednak chÚtnie teĝ wydajÈ zarobione pieniÈdze na spÚdzanie czasu wspólnie zb rodzinÈ i na przyjemnoĂciach. Wietnamczycy i Polacy róĝniÈ siÚ równieĝ pracowitoĂciÈ. Wietnamscy imigranci bardzo duĝo pracujÈ. Z danych wynika, ĝe Ărednio ich czas pracy wynosi 12 godzin dziennie 7 dni w tygodniu (Bojar 2011). Praca nadaje caïy sens ich ĝyciu. Wyznacza pewien rytm. Polacy pracujÈ tylko tyle godzin, ile trzeba, a nastÚpnie wolny czas przeznaczajÈ na przyjemnoĂci, np. spotkania ze znajomymi, zakupy. Rozmówcy zauwaĝyli równieĝ róĝnice zwiÈzane ze sposobem prezentacji swojej osoby. Wedïug nich Polacy starajÈ siÚ dobrze zaprezentowaÊ, aby odzwierciedliÊ swój charakter, a w przypadku prowadzenia firmy starajÈ siÚ swojÈ osobÈ prezentowaÊ firmÚ i sobÈ reklamowaÊ sprzedawane przez siebie produkty. Wietnamczycy natomiast, prezentujÈc siebie, chcÈ daÊ wyraz swojej zamoĝnoĂci, która ma byÊ zabezpieczeniem finansowym przy wspóïpracy z innym przedsiÚbiorcÈ, kontrahentem. Wszyscy rozmówcy jednogïoĂnie przyznali, ĝe polscy przedsiÚbiorcy sÈ bardziej innowacyjni i lepiej wyksztaïceni. UwaĝajÈ teĝ, ĝe zarówno Polacy, jak i Wietnamczycy budujÈ swojÈ strategiÚ prowadzenia firmy, jednak opiera siÚ ona na innych przesïankach. Wietnamscy przedsiÚbiorcy dziaïajÈ bardziej intuicyjnie, a polscy analizujÈ dane liczbowe i dopiero na tej podstawie podejmujÈ decyzje. Jak moĝna zauwaĝyÊ, w hierarchii wartoĂci wedïug wietnamskich rozmówców nie ma wiÚkszych róĝnic. Jednak obie grupy spoïeczne majÈ odmienne podejĂcie i inaczej realizujÈ je w ĝyciu oraz w prowadzeniu dziaïalnoĂci i podejĂciu do pracy. ZnajomoĂÊ powyĝszych róĝnic i podobieñstw, wiedza o potrzebach iboczekiwaniach drugiej strony mogÈ siÚ przyczyniÊ do polepszenia stosunków miÚdzy polskimi a wietnamskimi przedsiÚbiorcami, a nawet do nawiÈzania wspóïpracy. Tym bardziej, ĝe aĝ ponad poïowa Polaków nie potrafiïa wypo128 Problemy ZarzÈdzania Postrzeganie polskich i wietnamskich wïaĂcicieli firm przez wietnamskich... wiedzieÊ siÚ w sondaĝu na temat Wietnamczyków (Nowicka-Rusek 2008). Jak widaÊ, potrzeba poznania siÚ jest duĝa. Tak samo jak duĝy jest potencjaï, biorÈc pod uwagÚ fakt, ĝe przeprowadzony w 2007 r. sondaĝ wykazaï, ĝe ĂwiadomoĂÊ korzyĂci, jakie odnosi Polska z pobytu na jej terenie cudzoziemców ogóïem jest duĝa: 48% badanych twierdziïo, ĝe obcokrajowcy przyczyniajÈ siÚ do wzrostu gospodarczego. Warto zauwaĝyÊ, ĝe w 1994 r. w ten sposób wypowiedziaïo siÚ 25% osób. Od 1994 r. zmalaïa teĝ, wprawdzie nie aĝ tak gwaïtownie, bo o 5 punktów procentowych, liczba osób, które uwaĝaïy, ĝe obecnoĂÊ obcokrajowców w Polsce wywiera wpïyw negatywny (Jaěwiñska 2008). Moĝna wiÚc powiedzieÊ, ĝe istnieje potencjaï do wspóïpracy. W przypadku dobrego rozpoznania moĝe przynieĂÊ on ogromne korzyĂci obu stronom. Informacje o autorce Mgr Agnieszka Brzozowska – Wydziaï ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego. E-mail: [email protected]. Przypisy 1 Symbole w nawiasach oznaczajÈ narodowoĂÊ badanego W – Wietnamczyk, P – Polak, pïeÊ oraz numer porzÈdkowy badanego w danej grupie narodowoĂciowej i pïci. Bibliografia Babbie, E. 2008. Podstawy badañ spoïecznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Biernath, M. i R. Stefañska 2008. Wybrane grupy imigrantów a polski rynek pracy, w: P. Kaczmarczyk i J. Tyrowicz (red.) Wspóïczesne procesy migracyjne w Polsce a aktywnoĂÊ organizacji pozarzÈdowych w obszarach powiÈzanych z rynkiem pracy, s. 132–152. Warszawa: Fundacja Inicjatyw Spoïeczno-Ekonomicznych. Bojar, H., GÈsior-Niemiec, A., Bieniecki, M. i M. Pawlak 2011. Migranci na rynku pracy w Polsce, http://www.isp.org.pl/files/15564235680343222001119876573.pdf, odczyt: 6.04.2011. Chotigeat, T., Balsemeier, P.W. i T.O. Stnaley 1991. Fueling Asian immigrant’s entrepreneurship: A source of capital. Journal of Small Business Management, nr 3 (29), s.b 50–61. Fihel, A. 2008. Charakterystyka imigrantów w Polsce w Ăwietle danych urzÚdowych, w: A. Grzymaïa-Kazïowska (red.) MiÚdzy jednoĂciÈ a wieloĂciÈ. Integracja odmiennych grup i kategorii imigrantów w Polsce, s. 33–51. Warszawa: OĂrodek Badañ nad Migracjami WNE UW. Fihel, A., Górny, A. i P. Kaczmarczyk 2008. Rynek pracy a integracja cudzoziemców zb Ukrainy i z Wietnamu posiadajÈcych zezwolenie na osiedlenie siÚ w Polsce, w: A.b Grzymaïa-Kazïowska (red.) MiÚdzy jednoĂciÈ a wieloĂciÈ. Integracja odmiennych grup i kategorii imigrantów w Polsce, s. 33–51. Warszawa: OĂrodek Badañ nad Migracjami WNE UW. Gerrard, P., Schoch, H. i J.B. Cunningham 2003. Values and Skills of Female Entrepreneurs in Vietnam: an Exploratory Study. Asia Pacific Business Review, nr 2 (10), s.b 139–159. vol. 10, nr 1 (36), t. 2, 2012 129 Agnieszka Brzozowska Górny, A. 2007. Poïoĝenie i zachowania imigrantów na mazowieckim rynku pracy, w: A. Górny, A. Grzymaïa-Kazïowska, E. KÚpiñska, A. Fihel i A. Piekut (red.) Od zbiorowoĂci do spoïecznoĂci: rola migrantów osiedleñczych w tworzeniu siÚ spoïecznoĂci imigranckich w Polsce, s. 69–86. Center of Migration Research, Centre of Migration Research Faculty of Economic Sciences Warsaw University, nr 27. Górski, G., Kosowicz, A. i A. Marek 2009. Uchoděcy w polskim spoïeczeñstwie, http:// www.voxhumana.pl/?materialy-do-pobrania,76, odczyt: 6.04.2011. Grzymaïa-Kazïowska, A. 2007. Konstruowanie „innego”. Wizerunki imigrantów w Polsce, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Halawa, M., Pawlak, K. i M. ¿akowski 2004. Obraz systemu wartoĂci mïodzieĝy wietnamskiej i polskiej w Ăwietle badañ. Raport z badañ pod kierunkiem dr. A.W. Jelonka, w: A. Jelonek (red.) Wietnamczycy: systemy wartoĂci stereotypy Zachodu, s. 165–181. Warszawa: Scholar. Halik, T. 2009. Polska i Wietnam, w: G. Górski, A. Kosowicz i A. Marek (red.) http:// www.voxhumana.pl/?materialy-do-pobrania,76, odczyt: 6.04.2011. Hitchcock, M. 2009. Vietnamese values, networks and family businesses in London. Asia Pacific Business Review, nr 2 (15), s. 265–282. Jaěwiñska, E. 2008. Stosunek Polaków do cudzoziemców na polskim rynku pracy, w: I.b Grabowska-Lusiñska i A. ¿ylicz (red.) Czy polska gospodarka potrzebuje cudzoziemców, s. 52–58. Warszawa: OĂrodek Badañ nad Migracjami WNE UW. Makowska, U., Kajta, M, Van Pham, Wyszyñska, M. i M. Ptasznik 2004. Raport z badañ pod kierunkiem dr. A.W. Jelonka, w: A. Jelonek (red.) Wietnamczycy: systemy wartoĂci stereotypy Zachodu, s. 196–201. Warszawa: Scholar. MSWiA 2011. Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane dziaïania, Ministerstwo Spraw WewnÚtrznych i Administracji, Departament Polityki Migracyjnej, Warszawa, http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/ 2/9071Nowa_polityka_migracyjna_Polski. html, odczyt: 6.04.2011. Ngoc, T.B. Le, Thang i V. Nguyen 2009. The impact of networking of bank financing: The Case of small and medium-sized enterprises in Vietnam. Entrepreneurship Theory and Practice, nr 4 (33), s. 867–887. Nowicka-Rusek, E. 2008. Adaptacja, asymilacja i izolacja Wietnamczyków w Polsce, w: M. Kulesz i M. Smagowicz (red.) Wietnamczycy w Polsce, s. 22–55. Warszawa: Instytut Profilaktyki Spoïecznej i Resocjalizacji UW MCAZ. Russel, J.D., Pham Minh Hac, Pham Thanah Hghi i Nhu-Ngoc T. Ong 2004. Stosunki spoïeczne i kapitaï spoïeczny w Wietnamie: wnioski ze Ăwiatowego sondaĝu wartoĂci 2001, w: A. Jelonek (red.) Wietnamczycy: systemy wartoĂci stereotypy Zachodu, s.b 149–164. Warszawa: Scholar. Turner, S. i P.A. Nguyen 2005. Young entrepreneurs, social capital and doi moi in Hanoi, Vietnam. Urban Studies, nr 10 (42), s. 1693–1710. 130 Problemy ZarzÈdzania
