Historia o tym, jak małpa i żółw zakładali ogród

Zasoby pochodzą ze strony http://languagesindanger.eu/map/ Ćwiczenia dla języka totoli (totolskiego) (Australia i Oceania)
Język totolski jest językiem austronezyjskim używanym na wyspie Celebes w Indonezji. Jest zagrożony wymarciem.
Przeczytaj fragment totolskiej legendy i odpowiedz na pytania. Możesz też odtworzyć nagranie i równocześnie czytać tekst.
Sirita bolong dan pomponu nogutu gauan
Pomoona molipidoan njan pombulina nolidaisan.
Pomoo ai pomoo posiritaan tau dadaan sabatu dokat dei bbi bonto
nabali pemmeaan bolong ai pomponu. Injana ingga sadako sisia dei ngitu itu,
kodegá gissatauan. I olong kode ttoluna, dennamo gaake i mponu.
Historia o tym, jak małpa i żółw zakładali
ogród
Na początku byli przyjaciółmi, a na końcu znienawidzili się nawzajem.
Ludzie mówią, że w dawnych czasach na brzegu niewielkiego jeziora była łąka,
która stała się miejscem do życia dla małpy i zółwia. Na początku niewiele małp i
żółwi tam mieszkało. Każde z nich żyło osobno: małpa samotnie, tako też i żółw.
Geimo ddaan i ngitumo pogitai
panganan ai kan sosopa. Bali injan
sisia nogumpag-nogumpag ituko iai itu, ana kakali sisia molisambaan. Injan
nikettekanna dentu itu, ana sisia nobisaraanmo anggadmo nossiritaan. Bali
nonimpuunmokodei
ngitu sisia nolikotoanmoko
tau sasatauna.
Injan
nikettekanna dentu itu,
ana i mponu nokotingamo dei olong. Tingana ia:
“Iyo, ana denniamo, engan, sabab kita ia kodega tisasatauan,
ana koppiipipidona kita ia daan mosisinggayanmo.”
Bali najaabmo ake i olong:
“Oh, kau ia engan delloga tau mopande ee.
Ana moitaku dei liokmu ai pokotingamu ana, tai dello patujumu ana inang
koppido. Ana denna kumodoong moak gaake.”
Bali nonimpuunmoko dei ngitu sisia mosisinggayanmoko. Moisina kollipidoan.
Nie było tam miejsca, gdzie można było znaleźć jedzenie ani cokolwiek innego,
więc gdy oboje przeszukiwali ten teren, kilkakrotnie się spotkali. Kiedy już tak się
spotykali, zaczęli ze sobą rozmawiać i opowiadać historie. W ten sposób się lepiej
poznali, tak że jeden znał drugiego. Po kilku takich spotkaniach żółw powiedział
do małpy:
- Cóż, skoro już jest, jak jest, kolego, i ponieważ jesteśmy tylko we dwóch, to
lepiej będzie dla nas zostać przyjaciółmi.
Tak odpowiedziała małpa:
- Och, jesteś mądrym człowiekiem. Widzę po twoim zachowaniu i po twoich
słowach, że masz bardzo dobre intencje. A jeśli tak, to także chcę, żebyśmy zostali
przyjaciółmi.
Odtąd zostali przyjaciółmi. Byli dla siebie pełni jak najlepszych uczuć.
Injan sabatu waktu i sisia nolisambaan, ana i mponu nokotingamo
nipakatannamo i bolong. Tingana ia:
“Iyo, ana mogutumo gauan kita, engan?
Ai geimu ituko iai kita mongusut panganan.”
Tinga i olong:
“Tutuu tutuu i kau ia tau mopande ee. Tai lumalagian anu kopikirinmu,
Po pewnym czasie znowu się spotkali. Żółw oznajmił, że zgadza się z małpą.
Powiedział:
- Cóż, a jakbyśmy tak założyli ogród, kolego? Nie musielibyśmy chodzić tu i tam,
szukając jedzenia.
Małpa odpowiedziała:
- Jesteś naprawdę mądrym człowiekiem. Wiele rzeczy przychodzi ci do głowy i
wszystkie są dobre. Jeśli więc założymy ogród, to jaki to będzie ogród?
ai anu mpido sasaakan. Bali ana dello mogutu gauan kita bangsa gauanmo sopa?”
“Mau geimo sadako llagianna ai kumali malaus jampangita, ana dello maala
mau baga mapanggaleok sagin kita ai geiga meseoo laus.”
“Oh, tutuu ana tingamu.”, tinga i olong. “Sabab ana sagin mapanggat batangna,
bali mokurang anu mogundais.”
Njan nikopposanna itumo anu nabali. Monggutumo gauan sagin. (...)
- Taki, żeby nie było w nim wielu rodzajów roślin, żeby łatwo było się nim
zajmować. Jeśli to możliwe, zasadźmy drzewo bananowca, nie będzie przy nim
dużo pracy.
- Och, masz rację – powiedziała małpa – Ponieważ pień drzewa bananowca jest
wysoki i nie tak łatwo je zniszczyć.
I tak też się stało. Założyli ogród bananowy. (…)