PDF

prace ORYGINALNE
Piel. Zdr. Publ. 2012, 2, 2, 95–101
ISSN 2082-9876
© Copyright by Wroclaw Medical University
Edyta Pitek
Wielochorobowość u pensjonariuszy
domu pomocy społecznej
Multidisease in the Residents of Social Welfare Home
Dom Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych w Mierczycach
Streszczenie
Wprowadzenie. Zmiany demograficzne, jakie zachodzą w Polsce i na świecie charakteryzują się zwiększaniem
się liczby ludzi starych. Na świecie żyje obecnie 580 mln ludzi powyżej 60. r.ż., z czego 6,5 mln mieszka w Polsce.
Konsekwencją starzenia się populacji ludzkiej jest wielochorobowość i wielkie zespoły geriatryczne, co przyczynia
się do zwiększenia zapotrzebowania na opiekę społeczną, instytucjonalną w postaci domów pomocy społecznej.
Cel pracy. Określenie zjawiska wielochorobowości występującej u osób starszych – pensjonariuszy domu pomocy
społecznej oraz wskazanie problemów pielęgnacyjnych wynikających z polipatologii i wielkich zespołów geriatrycznych.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono w Domu Pomocy Społecznej w Mierczycach w okresie 1.08.2010–
–1.12.2010 r. W badaniach brało udział 70 pensjonariuszy ww. placówki w wieku 39–95 lat. Metody zastosowane
przy zbieraniu danych to: ocena stanu funkcjonalnego za pomocą skali Barthel i analiza dokumentacji mieszkańców DPS, w tym przede wszystkim historia choroby oraz indywidualne plany wsparcia mieszkańca. Inną metodą
była obserwacja bezpośrednia. Dane zostały poddane analizie z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego Excel 97.
Wyniki. Wśród badanej grupy osób istnieje zależność liczby chorób przewlekłych od wieku respondentów. Kobiety
chorują na schorzenia przewlekłe częściej od mężczyzn, wyjątek stanowią choroby układu oddechowego, nerwowego i nowotworowe. Aż 81,4% badanej grupy ma problemy z porozumiewaniem się ze względu na zaburzenia ze strony narządów zmysłów. 23% podopiecznych placówki w Mierczycach to osoby trwale unieruchomione.
Kwalifikacja wg skali Barthel ukazuje, że 44,3% mieszkańców DPS w Mierczycach to osoby wymagające częściowej
pomocy, asystowania, ze znacznie ograniczoną zdolnością samoopieki.
Wnioski. Podopieczni Domu Pomocy Społecznej w Mierczycach są osobami obarczonymi zjawiskiem wielochorobowości i wielkich zespołów geriatrycznych (Piel. Zdr. Publ. 2012, 2, 2, 95–101).
Słowa kluczowe: wielochorobowość, wielkie zespoły geriatryczne, dom pomocy społecznej.
Abstract
Background. The demographic changes taking place in Poland and in the world are characterized by a large
increase in the number of old people. Worldwide, there are currently living 580 million people over 60 years, of
which 6.5 million live in Poland. The consequence of the aging of human population is multidisease and great
geriatric syndromes, and thus increased demand for social services institutionalized in the form of social welfare
homes.
Objectives. Determination of the phenomenon of multidisease occurring in the elderly, residents of social welfare
homes, and indication of the nursing problems arising from polipathology and great geriatric syndromes.
Material and Methods. The study was conducted in a Social Welfare Home in Mierczyce in the period from
August 1st, 2010 to December 1st, 2010. The research included 70 residents of the above facility in the age group
of 39–95 years. The methods used for collecting the data are as follows: assessment of functional status using the
Barthel scale and analysis of the documentation of Home’s residents, including in particular the history of the
disease and the individual plans to support the resident. Another method used when writing the above study was
a direct observation. The data were subject to the analysis using Excel 97 spreadsheet.
Results. Among the studied group there is a relation between the incidence of chronic diseases and age. Women
are more likely than men to suffer from chronic diseases, except for respiratory diseases, neurological diseases and
cancer diseases. 81.4% of residents of the studied group have problems with communication due to disorders of the
senses organs. 23% are permanently disabled. Qualification according to Barthel scale shows that 44.3% of the residents of the Home in Mierczyce require partial help, assistance, have a significantly reduced ability to self-care.
96
E. Pitek
Conclusions. The patients of the Social Welfare Home in Mierczyce are people burdened with the mutlidisease
phenomenon and the great geriatric syndromes (Piel. Zdr. Publ. 2012, 2, 2, 95–101).
Key words: multidisease, great geriatric syndromes, social welfare home.
Na świecie żyje obecnie 580 mln ludzi powyżej
60. r.ż. Według prognoz demograficznych w 2025 r.
liczba ta zwiększy się do 1,1 mld. W Polsce w tym
wieku jest obecnie 6,5 mln osób. Ponad 800 tys.
z nich ma więcej niż 80 lat [1]. Tendencje te w ostatnich 25 latach zaznaczyły się szczególnie w przedziale
wiekowym 90–94 lat, w którym liczba osób zwiększyła się o 160% [2]. Są to w większości ludzie, u których
zaobserwowano współistnienie wielu chorób i dolegliwości określanych w literaturze jako wielochorobowość, która wyraża się jednoczesnym występowaniem u osób powyżej 60. r.ż. prawie 4 jednostek
chorobowych o charakterze przewlekłym [3].
Rodzina, której wymiar demograficzny w obecnych czasach zmienił się, często nie może sprostać
wymaganiom opiekuńczym nad starszym rodzicem
i jest zmuszona skorzystać z pomocy instytucjonalnej. Jedną z placówek, która spełnia oczekiwania
osoby starszej i jej rodziny jest dom pomocy społecznej. Ustawa o pomocy społecznej tak definiuje
tą instytucję: „dom pomocy społecznej to placówka
świadcząca usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego
standardu, przeznaczona dla osób wymagających
całodobowej opieki z powodu wieku, choroby
lub niepełnosprawności, niemogących samodzielnie funkcjonować w życiu codziennym” [4]. Inne
źródło natomiast określa dom pomocy społecznej jako grupę ludzi, która współpracuje ze sobą
w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby
osiągnąć pewien zestaw celów [5].
Problemy ludzi starych, zarówno w wymiarze
indywidualnym, jak i społecznym, stają się jednym
z kluczowych zadań stojących przed medycyną
XXI w. Holistyczne podejście do opieki nad człowiekiem starszym, niepełnosprawnym i schorowanym to podstawowe założenia domów pomocy
społecznej. Profesjonalna, zindywidualizowana
pielęgnacja klientów ww. placówek stanowi natomiast trzon opieki długoterminowej.
Celem pracy jest określenie zjawiska wielochorobowości występującej u osób starszych – pensjonariuszy domu pomocy społecznej oraz wskazanie
problemów pielęgnacyjnych wynikających z polipatologii i wielkich zespołów geriatrycznych.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w Domu Pomocy Społecznej w Mierczycach w okresie 1.08–
–1.12.2010 r. W badaniach brało udział 70 pensjo-
nariuszy ww. placówki. Średnia wieku dla badanej
grupy wynosiła 69,17, a odchylenie standardowe
11,93. Średnia wieku kobiet to 69,3, a mężczyzn
68,0. Kobiety stanowiły 39% badanych (27 osób),
mężczyźni natomiast 61% (43 osoby).
Metody zastosowane przy zbieraniu danych
to: ocena stanu funkcjonalnego za pomocą skali
Barthel i analiza dokumentacji mieszkańców DPS,
w tym przede wszystkim historii choroby oraz indywidualnych planów wsparcia mieszkańca. Inną
metodą wykorzystaną podczas pisania ww. pracy
była obserwacja bezpośrednia. Dane zostały poddane analizie za pomocą arkusza kalkulacyjnego
Excel 97.
Wyniki
Najwięcej osób cierpi na choroby układu krążenia – 80%, najmniej na choroby układu krwiotwórczego – 3,0%. Każda osoba choruje na więcej
niż 1 schorzenie, dlatego wskaźnik struktury nie
sumuje się do 100.
Wśród badanej grupy osób istnieje zależność
zapadalności na choroby przewlekłe od wieku
respondentów. W najmłodszej grupie wiekowej
występuje większa liczba chorób psychicznych.
Ponieważ każda osoba choruje na więcej niż jedno schorzenie, wskaźnik struktury nie sumuje się
do 100.
Kobiety chorują na choroby przewlekłe częściej od mężczyzn, wyjątek stanowią choroby
układu oddechowego, nerwowego i nowotworoTabela 1. Wiek badanej grupy
Table 1. Age of the studied group
Lp.
Umowne okresy życia
człowieka wg WHO
Liczba
osób w danym okresie życia
Wskaźnik
struktury
[%]
1.
Starość późna
(faza długowieczności)
> 90 lat
 3
  4,3
2.
Starość pośrednia
(faza starości pełnej)
75–89 lat
24
34,3
3.
Starość wczesna (wiek
podeszły – wiek III)
60–74 lata
31
44,3
4.
Okres dojrzałości
(wiek średni) 30–59 lat
12
17,1
97
Wielochorobowość u pensjonariuszy DPS
Tabela 2. Wielochorobowość badanej grupy
Table 2. Multidisease of the studied group
Lp.
Choroby przewlekłe rozpoznane w badanej grupie
Liczba osób
dotkniętych chorobą
przewlekłą
Wskaźnik struktury
[%]
1.
choroby układu krążenia
56
80,0
2.
choroby układu oddechowego
15
21,4
3.
choroby układu krwiotwórczego
 2
  3,0
4.
zaburzenia wydzielania wewnętrznego i przemiany metabolicznej
12
17,1
5.
choroby układu pokarmowego
34
49,0
6.
choroby układu moczowo-płciowego
20
30,0
7.
choroby układu nerwowego
38
54,3
8.
choroby narządu ruchu
47
67,1
9.
choroby nowotworowe
 4
  6,0
10.
choroby psychiczne i upośledzenia w rozwoju
37
53,0
Tabela 3. Choroby przewlekłe w zależności od wieku badanej grupy
Table 3. Chronic diseases, depending on the age of the studied group
Lp.
Choroby przewlekłe
Liczba osób
w wieku 90 lat
i więcej z daną chorobą przewlekłą
Liczba osób
w wieku 75–89 lat
z daną chorobą
przewlekłą
Liczba osób
w wieku 60–74 lat
z daną chorobą
przewlekłą
Liczba osób
w wieku 30–59 lat
z daną chorobą
przewlekłą
N
%
N
%
N
%
N
%
1.
choroby układu krążenia
3
100
21
88, 0
25
81, 0
7
58,3
2.
choroby układu oddechowego
1
  33,3
 7
29,2
 6
19,4
1
  8,3
3.
choroby układu krwiotwórczego
1
  33,3
 1
  4,2
–
–
–
–
4.
zaburzenia wydzielania
wewnętrznego i przemiany
metabolicznej
–
–
 6
25,0
 6
19,4
–
–
5.
choroby układu pokarmowego
3
100
13
54,2
13
42,0
5
42,0
6.
choroby układu moczowo-płciowego
1
  33,3
 7
29,2
 9
29,0
3
25,0
7.
choroby układu nerwowego
1
  33,3
15
63,0
15
48,4
5
42,0
8.
choroby narządu ruchu
3
100
20
83,3
20
65,0
5
42,0
9.
choroby nowotworowe
1
  33,3
 2
  8,3
 1
  3,2
–
–
10.
choroby psychiczne i upośledzenia umysłowe
–
–
 8
33,3
20
65,0
9
75,0
we. Ponieważ każda osoba choruje na więcej niż
jedno schorzenie, wskaźnik struktury nie sumuje
się do 100.
Aż 81,4% badanej grupy ma problemy z porozumiewaniem się ze względu na zaburzenia ze
strony narządów zmysłów. 23,0% mieszkańców
DPS w Mierczycach to osoby trwale unieruchomione. Każda osoba ma więcej niż jeden wielki zespół geriatryczny, dlatego wskaźnik struktury nie
sumuje się do 100.
98
E. Pitek
Tabela 4. Choroby przewlekłe w zależności od płci badanej grupy
Table 4. Chronic diseases, depending on the gender study group
Lp.
Choroby przewlekłe
Liczba kobiet
z daną chorobą
przewlekłą
Wskaźnik
struktury
[%]
Liczba mężczyzn
z daną chorobą
przewlekłą
Wskaźnik
struktury
[%]
1.
choroby układu krążenia
23
85,2
33
77,0
2.
choroby układu oddechowego
 4
15,0
11
26,0
3.
choroby układu krwiotwórczego
 1
  4,0
 1
  2,3
4.
zaburzenia wydzielania wewnętrznego
i przemiany metabolicznej
  7
26,0
 5
12,0
5.
choroby układu pokarmowego
17
63,0
17
40,0
6.
choroby układu moczowo-płciowego
12
44,4
 8
19,0
7.
choroby układu nerwowego
14
52,0
24
56,0
8.
choroby narządu ruchu
20
74,0
27
63,0
9.
choroby nowotworowe
 1
  4,0
 3
  7,0
10.
choroby psychiczne i upośledzenia umysłowe
15
56,0
22
51,2
Tabela 5. Wielkie zespoły geriatryczne badanej grupy
Table 5. Great geriatric syndromes of the studied group
Lp.
Wielkie zespoły
geriatryczne
Liczba osób
dotkniętych problemem wielkich
zespołów geriatrycznych
Wskaźnik
struktury
[%]
1.
nietrzymanie
moczu i stolca
23
33,0
2.
unieruchomienie
16
23,0
3.
zaburzenia
równowagi
i upadki
37
53,0
4.
otępienia
i depresje
52
74,3
5.
zaburzenia widzenia, słuchu
i mowy
57
81,4
Omówienie
Dom Pomocy Społecznej w Mierczycach jest
placówką przeznaczoną dla osób przewlekle somatycznie chorych. Zamieszkują go podopieczni,
których dotyczy zjawisko wielochorobowości, gdyż
na 1 pensjonariusza po 60. r.ż. przypada około 4 jednostek chorobowych o charakterze przewlekłym.
Podopieczni ww. placówki najczęściej chorują
na schorzenia układu krążenia – 80%, czyli głównie
na: nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną
serca, niewydolność serca i miażdżycę. Drugą po-
Tabela 6. Ocena sprawności funkcjonalnej badanej grupy
wg skali Barthel
Table 6. Evaluation of functional capacity of the studied
group according to Barthel scale
Lp.
Skala Barthel
Liczba
osób
Wskaźnik
struktury
[%]
1.
pacjent samodzielny,
niezależny, zdolność do
samoopieki minimalnie
ograniczona: 86–100 pkt
22
31,4
2.
pacjent wymaga częściowej pomocy, asystowania,
znacznie ograniczona
zdolność do samoopieki:
21–85 pkt
31
44,3
3.
pacjent wymagający
pomocy, zależny, brak
zdolności do samoopieki:
0–20 pkt
17
24,3
zycję pod względem częstości występowania zajmują choroby narządu ruchu – 7,1%. Należą do
nich głównie choroba zwyrodnieniowa stawów
i osteoporoza. Choroby układu nerwowego, tj.:
udar mózgu, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, padaczka, zespoły korzeniowe są trzecią
z kolei przyczyną wielochorobowości mieszkańców DPS z Mierczyc – 4,3%. W następnej kolejności podopieczni chorują na choroby psychiczne
(53%), choroby układu pokarmowego (49%), choroby układu moczowo-płciowego (30%), choroby
układu oddechowego (21,4%), zaburzenia wydzie-
Wielochorobowość u pensjonariuszy DPS
lania wewnętrznego i przemiany metabolicznej
(17,1%) oraz choroby nowotworowe (6%) i choroby układu krwiotwórczego (3%).
Większość ww. chorób przewlekłych jest ściś­
le związana z wiekiem pensjonariuszy. Wyjątek
stanowią choroby psychiczne, które dotyczą głównie osób przed 60. r.ż. i wskazują na bezpośrednią
przyczynę zamieszkania ludzi młodych w domu
pomocy społecznej. Na uwagę zasługuje fakt, że
na schorzenia przewlekłe częściej zapadają kobiety
zamieszkujące placówkę w Mierczycach. Wyjątek
stanowią choroby układu oddechowego, układu
nerwowego i choroby nowotworowe, na które zapadają mężczyźni, oni też częściej są uzależnieni
od nikotyny.
Konsekwencją wielochorobowości badanej
grupy są poważne problemy pielęgnacyjne. Na
pierwszy plan wysuwają się trudności związane
z zaburzeniami zachowania i złym samopoczuciem,
które stwierdza się u 70% respondentów. U 59%
podopiecznych występują trudności w utrzymaniu
podstawowych parametrów życiowych w granicach
normy (ciśnienie tętnicze, tętno, oddech, temperatura), a 50% pensjonariuszy wymaga zniesienia lub
zmniejszenia dolegliwości bólowych. Ponad 44%
chorych ma problemy w zachowaniu ruchomości w obrębie stawów. Wiek i wielochorobowość
utrudniają zapewnienie odpowiedniego odżywiania (20%) oraz utrzymania prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej (16%). Trudności w utrzymaniu glikemii w granicach normy stwierdzono
u 11,4% podopiecznych, a u 10% występuje zagrożenie lub konieczność kontroli już istniejących
obrzęków. Duszności i inne zaburzenia oddechowe
stwierdza się u 9% chorych, u 6% zachodzi natomiast konieczność kontroli diurezy. 4,3% badanych
ma nieprawidłowe stężenie hormonów tarczycy.
Podeszły wiek, polipatologia oraz polipragmazja to przyczyny tzw. wielkich zespołów geriatrycznych, które są definiowane jako: przewlekłe
i wieloprzyczynowe zespoły starczej niesprawności, których obecność prowadzi do utraty autonomii i kontroli nad życiem lub/i stanowi duże
obciążenie psychofizyczne, organizacyjne i ekonomiczne dla opiekunów rodzinnych i systemu
opiekuńczego [6]. Wielochorobowość mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Mierczycach ma
ścisły związek z liczbą problemów geriatrycznych.
Wśród osób z największą liczbą chorób współistniejących (7 schorzeń przewlekłych) przypada
średnio 5 wielkich zespołów geriatrycznych na
osobę, przy czym wśród pensjonariuszy z 1 schorzeniem przewlekłym przypada 1 wielki problem
geriatryczny na osobę.
Aż 81,4% badanej grupy ma problemy z porozumiewaniem się ze względu na zaburzenia ze
strony narządów zmysłów. Niemal u 75% pod-
99
opiecznych stwierdza się otępienia i depresję,
a u 53% zauważa się zaburzenia równowagi i epizody upadków. U 33,3% pensjonariuszy dostrzeżono problem nietrzymania moczu i stolca, a 23%
jest trwale unieruchomionych. Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności fizycznej są choroby
neurologiczne i narządu ruchu.
Wielkie zespoły geriatryczne, podobnie jak
wielochorobowość, przyczyniają się do powstawania poważnych problemów pielęgnacyjnych.
Około 96% pensjonariuszy ma deficyty w czynnościach samoopiekuńczych i samopielęgnacyjnych.
U 93% występuje brak możliwości samodzielnego
przyjmowania leków, a u 77,1% badanych konieczność korzystania ze sprzętu ortopedycznego,
w tym okularów i aparatów słuchowych. Wiele
problemów pielęgnacyjnych ma związek z unieruchomieniem pacjenta. 30% podopiecznych cierpi
na nieregularne wypróżnienia, u 21,4% chorych
istnieje ryzyko wystąpienia odleżyn, 21,4% podopiecznych ma przykurcze mięśniowe, a u 16%
stwierdza się częste zakażenia układu moczowego.
13% pensjonariuszy ma odparzenia i otarcia okolic
narażonych na działanie moczu, co ma ścisły związek z koniecznością pampersowania chorych.
Polipragmazja i wielkie zespoły geriatryczne mają ścisły związek z deficytami w samoopiece i samopielęgnacji. Ponad 24% podopiecznych
mieści się w skali Barthel 0–20 pkt. Są to pacjenci
wymagający pomocy, zależni, cechuje ich zupełny
brak zdolności do samoopieki. Ponad 44% chorych wymaga częściowej pomocy, asystowania,
ma znacznie ograniczoną zdolność do samoopieki:
21–85 pkt. w skali Barthel. 31,4% podopiecznych
jest samodzielnych, niezależnych, jednak zdolność
do samoopieki jest u nich także minimalnie ograniczona: 86–100 pkt. w skali Barthel.
Jakość życia seniora przebywającego w domu
pomocy społecznej jest zależna przede wszystkim od jego zdrowia i dobrego samopoczucia.
Wyeliminowanie lub zmniejszenie cierpienia
i bólu pozwoliłoby mieszkańcowi domu pomocy
na realizację potrzeb wyższych, ponieważ to one
w rzeczywistości sprawiają, że człowiek czuje się
wartościowy i potrzebny. Wszystkie problemy
zdrowotne starszego człowieka, tj.: wielochorobowość, wielolekowość i wielkie zespoły geriatryczne
nie są możliwe do przebrnięcia bez profesjonalnej
opieki pielęgniarskiej realizowanej w domach pomocy społecznej.
Powyższe badania wykazują, że wśród badanej grupy występuje zjawisko wielochorobowości,
która bezpośrednio wiąże się z wiekiem ww. osób.
Potwierdza to fachowa literatura, z której wynika,
że u osób starszych trudno jest ustalić granicę między zdrowiem a chorobą, natomiast powszechne
jest występowanie wielu chorób jednocześnie
100
E. Pitek
(wielochorobowość), a z wiekiem ich lista staje się
coraz dłuższa [7].
Konsekwencją wielochorobowości jest wielolekowość. Problem ten dotyczy także podopiecznych placówki z Mierczyc. Na jednego pensjonariusza przypada średnio 5 leków zaleconych na
stałe, w tym 1 lek psychotropowy na osobę. Według literatury przeciętny mieszkaniec domu pomocy społecznej zażywa codziennie do 6 medykamentów [8].
Mieszkańcy DPS w Mierczycach zapadają
głównie na choroby układu krążenia, co przekłada
się na badania prowadzone przez Główny Urząd
Statystyczny, gdyż w Polsce odnotowuje się największą zachorowalność na schorzenia układu
sercowo-naczyniowego [9]. Wśród badanej grupy
osób obserwuje się także schorzenia narządu ruchu. Literatura podaje, iż choroby związane z zaawansowanym wiekiem to głównie: nowotwory,
choroby sercowo-naczyniowe, ich powikłania,
oraz choroby układu mięśniowo-kostnego i cukrzyca. Charakterystyczny jest także wzrost niepełnosprawności z powodu chorób neurologicznych i psychicznych [10]. Choroby nowotworowe
w placówce w Mierczycach diagnozuje się rzadko,
a choroby psychiczne obserwuje się głównie wśród
młodszych podopiecznych.
Wielochorobowość i podeszły wiek to główne przyczyny powstawania tzw. wielkich zespołów geriatrycznych, które stanowią duże wezwanie
dla opiekunów i instytucji, takich jak domy pomocy
społecznej. Według fachowej literatury wielkie ze-
społy geriatryczne, zwane inaczej zespołami niesprawności starego człowieka, mają wiele przyczyn,
dlatego są trudne do leczenia i stanowią poważny
problem w aspekcie zdrowia publicznego [11].
Wnioski
Wielochorobowość dotyczy głównie kobiet zamieszkujących Dom Pomocy Społecznej w Mierczycach i jest ściśle związana z wiekiem podopiecznych ww. placówki.
Wśród badanej grupy obserwuje się największą zapadalność na choroby układu krążenia,
a najmniejszą na choroby układu krwiotwórczego.
Liczba chorób przewlekłych u jednego podopiecznego przyczynia się do zwiększenia się liczby wielkich zespołów geriatrycznych, tym samym istnieje
zależność liczby wielkich zespołów geriatrycznych
od liczby chorób przewlekłych.
Wielochorobowość i wielkie zespoły geriatryczne są przyczyną powstania wielu złożonych
problemów pielęgnacyjnych, wśród których należy wyróżnić trudności w porozumiewaniu się.
Stwierdzono także duże deficyty w samoopiece
i samopielęgnacji u badanych osób.
Wielość chorób przewlekłych oraz wielkich
zespołów geriatrycznych i związanych z nimi problemów pielęgnacyjnych stwierdzonych u pensjonariuszy powoduje, że do poprawy jakości życia
mieszkańca domu pomocy społecznej konieczna
jest profesjonalna opieka pielęgniarska.
Piśmiennictwo
[1] Kędziora-Kornatowska K.: Wielochorobowość wieku podeszłego w aspekcie opieki pielęgniarskiej. [W:] Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku. Red.: Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M. Wyd. Czelej,
Lublin 2007, 80.
[2] Faleńczyk K.: Uwarunkowania rozwoju opieki długoterminowej. [W:] Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej.
Red.: Skolmowska E.A., Muszalik M., Kędziora-Kornatowska K. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, 5.
[3] Kocemba J.: Chorowanie w okresie starości. [W:] Geriatria z elementami gerantologii ogólnej. Red.: Grodziecki T.,
Kocemba J., Skalska A. Wyd. Via Medica, Gdańsk 2007, 62.
[4] Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Dz. U. 2008 r. Nr. 115 poz. 728.
[5] Griffin R.W.: Podstawy zarządzania organizacjami. Wyd. PWN, Warszawa 1996, 36.
[6] Bień B., Przydatek M.: Wielkie problemy geriatryczne: I. Nietrzymanie moczu. Med. Rodz. 2000, 2, 45–46 [http://
www.czytelniamedyczna.pl/medycyna_rodzinna-197 dostęp dnia: 09.02.2011].
[7] Niechwiadowicz-Czapka T.: Problemy zdrowotne i psychospołeczne osób w starszym wieku. [W:] Wybrane zagadnienia z pielęgniarstwa geriatrycznego. Red.: Niechwiadowicz-Czapka T., Klimczyk A. Wyd. Continuo, Wrocław 2010, 12.
[8] Liszewska M.: Senior w świecie lekarstw. Wspólne Tematy – pismo pracowników socjalnych, terapeutów, personelu pielęgniarskiego i opiekuńczego 2007, 6, 16–23.
[9] Główny Urząd Statystyczny: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_podst_inf_o_rozwoju_dem_pl.pdf.
dostęp dnia 4.01.2012 r.
[10] Marzec A.: Organizacja opieki instytucjonalnej nad osobami w podeszłym wieku w Polsce i na świecie. [W:] Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku. Red.: Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M. Wyd. Czelej,
Lublin 2007, 5.
[11] Wojszel Z.B., Bień B.: Wielkie problemy geriatryczne – rola zespołu terapeutycznego w opiece nad pacjentem.
[W:] Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku. Red.: Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M.
Wyd. Czelej, Lublin 2007, 98.
Wielochorobowość u pensjonariuszy DPS
Adres do korespondencji:
Edyta Pitek
Mierczyce 34
59-430 Wądroże Wielkie
tel.: 669 397 668
e-mail: [email protected]
Konflikt interesów: nie występuje
Praca wpłynęła do Redakcji: 6.02.2012 r.
Po recenzji: 5.04.2012 r.
Zaakceptowano do druku: 11.06.2012 r.
Received: 6.02.2012
Revised: 5.04.2012
Accepted: 11.06.2012
101