Streszczenie

Michał Starzewski
Polskie Przedsiębiorstwo
Wydawnictw Kartograficznych
Warszawa
KARTOGRAF JAKO PRACOWNIK A PRAWA AUTORSKIE
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. O Prawie Autorskim i Prawach Pokrewnych wyraźnie definiuje
dzieła kartograficzne jako przedmiot praw autorskich Mimo to, wiele osób traktuje wciąż mapy
dostępne na rynku, zarówno w formie papierowej jak i elektronicznej jako dobro wspólne,
powszechnie dostępne. Warto wiedzieć, że geograficzne bazy danych również chronione są
prawem autorskim, na takich samych zasadach jak mapy papierowe, które z nich powstają.
Prawo autorskie a praca kartografa
Specyfiką wielu wydawnictw kartograficznych jest to, że osoby zatrudnione w nich przy
opracowaniu map – kartografowie-redaktorzy są w praktyce ich autorami. Mapy z zakresu
kartografii użytkowej powstają od początku do końca w wydawnictwie, tworzone przez
kartografów na podstawie różnych materiałów źródłowych. To właśnie kartograf jest osobą, która
nadaje temu dziełu niepowtarzalny charakter, a więc tworzy przedmiot prawa autorskiego.
Prawa majątkowe
Jeżeli kartograf jest zatrudniony w wydawnictwie na zasadzie umowy o pracę, prawa
majątkowe do dzieł stworzonych przez niego w ramach stosunku pracy przechodzą z mocy
Ustawy na pracodawcę Tak więc, to wydawca czerpie korzyści z rozporządzania majątkowymi
prawami autorskimi, zaś kartograf-redaktor jest jedynie wykonawcą prac, które w ramach pracy,
zlecił mu pracodawca i za które otrzymuje on wynagrodzenie. Wyjątek stanowią utwory
dodatkowe będące częścią dzieła, np. zdjęcia, na publikację których wydawca powinien zawrzeć
osobną umowę autorską z pracownikiem.
Prawa osobiste
Osobiste prawa autorskie są niezbywalne i kartograf, nawet pracujący na etacie nie może ich w
żaden sposób przenieść na pracodawcę. Prawa te są również istotne z punktu widzenia wydawcy,
należy bowiem do nich, m.in. prawo do oznaczenia dzieła nazwiskiem, prawo do nienaruszalności
utworu i decydowania o pierwszym udostępnieniu publiczności.
Polskie wydawnictwa najczęściej umieszczają nazwiska kartografów w stopkach redakcyjnych,
lecz nie jako autorów, tylko redaktorów mapy, co nie do końca jest zgodne ze stanem faktycznym.
W firmach zachodnioeuropejskich nazwiska takie się nie pojawiają, gdyż firmy te zawierają z
pracownikami umowy o pracę z klauzulą niewykonywania osobistych praw autorskich.
Prawo autorskie a publikacje naukowe
Instytucji naukowej przysługuje prawo pierwszeństwa publikacji pracy wykonanej przez jej
etatowego pracownika w ramach stosunku pracy, które obowiązuje przez sześć miesięcy od
dostarczenia utworu. Instytucja naukowa może, natomiast, korzystać z materiału naukowego
zawartego w utworze, oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim bez ograniczeń czasowych.
Podobnie ma się sprawa z publikacją prac magisterskich. Uczelni przysługuje pierwszeństwo
w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie wydała tej pracy w ciągu 6
miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować w dowolnym
wydawnictwie.
Naruszenia praw autorskich do map
Częstym problemem kartografów w pracy jest kwestia świadomych naruszeń praw autorskich
innych wydawców. Zdarza się, że osoby zarządzające firmami kartograficznymi, narzucają
pracownikom wykorzystywanie, czy kopiowanie map, do których nie posiadają praw autorskich
ani licencji. W takim konflikcie pracownik stoi na straconej pozycji, nie chcąc ryzykować utraty
pracy. Jest to problem niezwykle delikatny i drażliwy, niemniej wydaje się, że konferencja
Stowarzyszenia Kartografów jest miejscem, w którym ten problem warto, przynajmniej
zasygnalizować.
Prawa autorskie jako majątek firmy
Majątkowe prawa autorskie są pokaźnym aktywem każdego wydawnictwa kartograficznego.
Właściwie prowadzona polityka w tym zakresie wpływa w istotny sposób na wycenę wartości
firmy, co jest istotne przy przekształceniach majątkowych, audytach, sprzedaży firmy itp. Warto,
aby uświadamiać kartografom-pracownikom współuczestnictwo w tworzeniu wartości firmy a
pracodawcom korzyści, jakie wynikają z przestrzegania ustawy o prawie autorskim, tym bardziej,
że członkostwo w Unii Europejskiej i konieczność rywalizowania z zagranicznymi firmami z
branży kartograficznej wymusza określone standardy w tej dziedzinie.