europejska agenda dla kultury plan prac na rzecz kultury

EUROPEJSKA AGENDA DLA KULTURY
PLAN PRAC NA RZECZ KULTURY 2011-2014
RAPORT I ZESTAW INSTRUMENTÓW
O
PRAKTYCZNYCH SPOSOBACH ZMNIEJSZANIA KOSZTÓW WYPOŻYCZEŃ DÓBR KULTURY
POMIĘDZY PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ
Grupa Robocza Ekspertów Państw Członkowskich UE w ramach Otwartej Metody Koordynacji (OMC)
do spraw Mobilności Zbiorów Muzealnych
Wrzesień 2012
STRESZCZENIE
1.
Streszczenie
Muzea mają długą tradycję dzielenia się swoim dziedzictwem kulturowym z innymi muzeami i instytucjami.
Jednym z najważniejszych zadań jest użyczanie przedmiotów innym muzeom. Zagadnienie zbiorów muzealnych
i korzystanie z nich w ramach Unii Europejskiej zostało mocno zaakcentowane w programie prac UE już
w 2000 roku, poprzez szereg projektów, imprez i innych inicjatyw. Głównym wyzwaniem jest usunięcie
szeregu barier utrudniających współpracę pomiędzy muzeami i zachęcanie do mobilności zbiorów muzealnych.
Bogate i wielopłaszczyznowe europejskie zbiory muzealne w różnych muzeach usytuowanych w naszych
27 krajach zasługują na to by je wykorzystywać dla dobra publicznego. W ten sposób będziemy się dzielić
naszym dziedzictwem kulturowym i pomożemy ukształtować sens przynależności do wspólnej europejskiej
przestrzeni kulturowej.
2.
Kontekst Raportu i Zestawu instrumentów
Niniejszy raport i zestaw instrumentów stanowią wynik prac wykonanych przez Grupę Roboczą ds.
Mobilności Zbiorów Muzealnych, rozpoczętych w marcu 2011 na podstawie przyjętego przez Radę Planu
Prac na rzecz Kultury 2011-2014,1 który stanowi realizację Europejskiego Programu Prac na rzecz
Kultury.2 Plan Prac Rady ustanowił nowy obszar priorytetowy – „Dziedzictwo kulturowe, w tym mobilność
zbiorów muzealnych”.
Grupa pracowała wspólnie na bazie Otwartej Metody Koordynacji (OMC). OMC stanowi dobrowolną formę
współpracy pomiędzy Państwami Członkowskimi UE, która ma na celu usprawnienie podejmowania decyzji
i uregulowanie współpracy poprzez organizowanie wymiany dobrych praktyk. Metodą tą objęto w roku 2008
dziedzinę kultury, z rekomendacji Komisji Europejskiej w Europejskim Planie Prac na rzecz Kultury (2007).
Obecna grupa robocza rozbudowała osiągnięcia poprzedniej grupy roboczej ds. mobilności zbiorów muzealnych,
ustanowionej zgodnie z uchwalonym przez Radę Planem Prac na rzecz Kultury 2008-2010, która opracowała
raporty na temat systemów gwarancji państwowych, wypożyczeń długoterminowych, immunitetu chroniącego
przed konfiskatą dóbr i przeciwdziałania kradzieżom i nielegalnemu handlowi.3
__________________________
1
Zaproponowanego przez Komisję Europejską w maju 2007 i zatwierdzonego przez Radę Unii Europejskiej w listopadzie 2007 r.
http://eurlex.europa.eu/LexUriSery/LexUriSery.do?uri=OJ:C:2007:287:0001:0004:EN:PDE
2
http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/educ/117795.pdf
3
Zob. raport podsumowujący: http://ec.europa.eu/culture/documents/omc_mobility_collections_reportrome_07_10.pdf
oraz raporty tematyczne: http://ec.europa.eu/culture/our-policy-development/working-group-on-museum-activities_en,htm
1
Celem Grupy, której współprzewodniczyły Hilary Bauer (UK) i Rosanna Binacchi (Włochy) było określenie
dobrej praktyki dla wszystkich istotnych zagadnień w kontekście mobilności zbiorów muzealnych i stworzenie
zestawu instrumentów zawierającego praktyczne rady dla urzędów krajowych i pracowników muzeów. W tej
grupie OMC uczestniczyli eksperci z 25 Państw Członkowskich i zaangażowane były setki fachowców z całej
Europy, którzy wnieśli wkład w jej prace.
3.
Zwiększanie mobilności zbiorów muzealnych: cztery kluczowe wyzwania
Grupa skoncentrowała się na czterech kluczowych zagadnieniach, podjętych specjalnie przez podgrupy
tematyczne:
1.
usprawnienie i rozszerzenie systemów gwarancji państwowych oraz umów
o współodpowiedzialności na poziomie Państw Członkowskich UE;
2.
usprawnienie procesów wyceny dzieł sztuki i dóbr kultury oraz systemów/mechanizmów wyceny dla
celów odszkodowawczych (i wspólnie ponoszonej odpowiedzialności);
3.
uproszczenie i usprawnienie procesu oceny ryzyka przy użyczaniu i wypożyczaniu;
4.
uczynienie procedur transportowych bardziej niezawodnymi i mniej kosztownymi
Raport końcowy oraz zestaw instrumentów dotyczący praktycznych sposobów redukowania kosztów użyczania
i wypożyczania dóbr kultury pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej zostały ukończone we
wrześniu 2012 r.
4.
Rekomendacje zawarte w raporcie
Rekomendacje dla Instytucji Europejskich:
•
•
•
•
rozważyć ustanowienie stałego komitetu ekspertów Państw Członkowskich do spraw mobilności
zbiorów muzealnych w celu monitorowania realizacji rekomendacji niniejszego raportu i korzystania
z zestawu instrumentów jak również w celu aktualizacji informacji;
upewnić się, że finansowanie przyszłych programów kulturalnych uwzględnia w dostatecznym stopniu
aspekt muzealny, aby zwiększyć dostępność wspólnego dziedzictwa europejskiego poprzez większą
skalę użyczania i wypożyczania;
zbadać potencjalnie antykonkurencyjne praktyki wśród ograniczonej liczby przewoźników
specjalizujących się w przewozie dzieł sztuki, pod kątem redukcji kosztów;
ułatwiać i zachęcać do realizacji programów wymiany pomiędzy muzealnikami na wzór programu
Erasmus, w szczególności dla inwentaryzatorów i pozostałego personelu bezpośrednio angażowanego
w zarządzanie wypożyczeniami.
Rekomendacje dla Państw Członkowskich
•
•
•
•
•
wprowadzić system gwarancji państwowych wspierany przez rząd centralny i podbudowany mocnym
reżimem inspekcji bezpieczeństwa wszystkich lokalizacji i procesów wchodzących w zakres użyczania
i wypożyczania przedmiotów kultury;
przekonać wszystkich użyczających i wypożyczających, aby z takiego systemu korzystali i zapobiegać
zachowaniom antykonkurencyjnym praktykowanym przez niektórych komercyjnych ubezpieczycieli,
którzy źle przedstawiają bezpieczeństwo oferowane przez systemy gwarancji państwowych twierdząc
na przykład, że rządy nie śpieszą się z wypłatą uzasadnionych roszczeń;
tam, gdzie nie ma systemów gwarancji państwowych, rozważyć systemy wspólnego ponoszenia
odpowiedzialności pomiędzy użyczającymi i wypożyczającymi, którzy często ze sobą współpracują;
wprowadzić i stosować przejrzyste procedury oceny ryzyka;
wprowadzić i stosować wspólne standardy i procedury wyceny, z ogólnym celem unikania
niepotrzebnego podbijania wartości;
2
•
•
wprowadzić i stosować jak najwięcej standardowych i akceptowanych międzynarodowo formularzy
i dokumentów;
wspierać muzea w zakładaniu organizacji inwentaryzatorów krajowych aby ułatwić kontakty
pracowników muzeów odpowiedzialnych za kontrolowanie wypożyczeń przychodzących
i wychodzących pod kątem analizowania wspólnych problemów i przykładów najlepszej praktyki.
Rekomendacje dla pracowników muzeów:
•
•
obserwować nowe wydarzenia, aktywnie uczestniczyć we właściwych sieciach kontaktowych i być
poinformowanym o nowych punktach kontaktowych, gdzie dostępne są najnowsze informacje;
unikać kontraktów z przedsiębiorstwami, które oferują specjalne korzyści nie związane bezpośrednio
z faktycznie wykonywaną usługą albo które stawiają w wyjątkowo niekorzystnej sytuacji innego
uczestnika rynku.
Na wszystkich poziomach:
•
•
•
•
•
•
zachęcać pracowników muzeów (jak również urzędników państwowych) do ustanawiania
i podtrzymywania osobistych kontaktów, ponieważ zaufanie osobiste jest jednym z głównych
czynników w procesie pomyślnego użyczania i wypożyczania zbiorów muzealnych;
informować i szkolić pracowników muzeów poprzez regularne seminaria i dystrybucję odnośnej
literatury na poziomie krajowym;
ustanawiać programy wymiany/Erasmus pomiędzy muzeami dla pracowników muzeów bezpośrednio
zaangażowanych w zarządzanie wypożyczeniami;
wyznaczyć osobę do kontaktów w odpowiednim muzeum, do której wszyscy pracownicy zajmujący się
muzeami na poziomie krajowym w innych Państwach Członkowskich będą mogli adresować pytania;
wyznaczyć krajową organizację muzealną lub indywidualne muzeum, które będzie odpowiedzialne za
organizowanie praktycznych sesji szkoleniowych dla pracowników zajmujących się muzeami na
poziomie krajowym;
włączyć informacje o procedurach użyczania i wypożyczania w uniwersyteckie programy edukacyjne
dla przyszłych pracowników muzeów (np. kursy muzeologii).
•
Na przyszłość:
o Krajowe punkty kontaktowe powinny zbierać doświadczenia i tworzyć platformy wymiany
praktycznej wiedzy i poszukiwania rozwiązań na poziomie krajowym;
o Krajowe punkty kontaktowe powinny zapewnić, by pytania i obszary niepokojące były podnoszone
na poziomie UE.
5.
Zestaw instrumentów dla praktycznej redukcji kosztów użyczania i wypożyczania przedmiotów
kultury pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej
Zestaw Instrumentów dla Mobilności Zbiorów Muzealnych dostarcza pracownikom muzeów użytecznych
zaleceń, list kontrolnych, zestawień i linków do praktycznych informacji, które można wykorzystać w procesie
użyczania i wypożyczania.
Daje on również rekomendacje dla rządów Państw Członkowskich na temat sposobów promowania mobilności
zbiorów muzealnych (i znacznego redukowania ogólnych kosztów) poprzez sporządzenie zarysu systemu
gwarancji państwowych i listy kontrolnej tego, co powinno być zawarte w wytycznych odnoszących się do tego
systemu.
Dla lepszego rozumienia terminologii używanej przy omawianiu warunków użyczania i wypożyczania
opracowany został glosariusz terminów w czterech językach: angielskim, francuskim, niemieckim i włoskim.
3
Zestaw instrumentów zawiera:
- Zalecenia dla wprowadzenia Systemu Gwarancji Państwowych
- Zalecenia dla wspólnego ponoszenia odpowiedzialności z tytułu wypożyczeń
- Listę Kontrolną dla Wyceny
- Wytyczne dla Oceny Ryzyka
- Dobre praktyki w Ocenie Ryzyka
- Dobre Praktyki w redukowaniu Kosztów Transportu
- Glosariusz terminów w języku angielskim, francuskim, niemieckim i włoskim.
Raport i Zestaw Instrumentów będą wkrótce dostępne na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/culture/our-policy-development/european-agenda-for-culture/involving-the-memberstates_en.htm
Współprzewodniczące Grupie Roboczej OMC ds. Mobilności Zbiorów Muzealnych
Hillary Bauer (UK); e-mail: [email protected]
oraz
Rosanna Binacchi (Włochy); e-mail: [email protected]
Komisja Europejska
Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury
Dyrekcja D Kultura i Media
Jednostka D1 – Polityka Kulturalna, różnorodność i dialog międzykulturowy
E-mail: [email protected]
4